（1993年7月2日第八届全国人民代表大会常务委员会第二次会议通过　2002年12月28日第九届全国人民代表大会常务委员会第三十一次会议修订　根据2009年8月27日第十一届全国人民代表大会常务委员会第十次会议《关于修改部分法律的决定》第一次修正　根据2012年12月28日第十一届全国人民代表大会常务委员会第三十次会议《关于修改<中华人民共和国农业法>的决定》第二次修正）

( 1993 ـ يىلى 7 ـ ئاينىڭ 2 ـ كۈنى 8 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 2 ـ يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2002 ـ يىل 12 ـ ئاينىڭ 28 ـ كۈنى 9 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 31 ـ يىغىنىدا ئۆزگەرتىلگەن، 2009 ـ يىل 8 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى 11 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 10 ـ يىغىنىنىڭ «بىر قىسىم قانۇنلارغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1 ـ قېتىم تۈزىتىلگەن، 2012 ـ يىل 12-ئاينىڭ 28 ـ كۈنىدىكى 11 ـ نۆۋەتلىك خەلق قۇرۇلتىيىغا ئاساسەن تۈزىتىلگەن مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 30-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ يېزا ئىگىلىك قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا 2-قېتىم تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى )

目　　录

مۇندەرىجە

第一章　总则

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

第二章　农业生产经营体制

2-باب يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تۈزۈلمىسى

第三章　农业生产

3-باب يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى

第四章　农产品流通与加工

4-باب يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى ئوبوروت قىلىش ۋە پىششىقلاش

第五章　粮食安全

5-باب ئاشلىق بىخەتەرلىكى

第六章　农业投入与支持保护

6-باب يېزا ئىگىلىك سېلىنمىسى ۋە مەدەت بېرىش-قوغداش

第七章　农业科技与农业教育

7-باب يېزا ئىگىلىك پەن-تېخنىكىسى ۋە يېزا ئىگىلىك مائارىپى

第八章　农业资源与农业环境保护

8-باب يېزا ئىگىلىك بايلىقى ۋە يېزا ئىگىلىك مۇھىتىنى قوغداش

第九章　农民权益保护

9-باب دېھقانلارنىڭ ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش

第十章　农村经济发展

10-باب يېزا ئىقتىسادىي تەرەققىياتى

第十一章　执法监督

11-باب قانۇن ئىجراسىنى نازارەت قىلىش

第十二章　法律责任

12-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

第十三章　附则

13-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

第一章　总则

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

第一条　为了巩固和加强农业在国民经济中的基础地位，深化农村改革，发展农业生产力，推进农业现代化，维护农民和农业生产经营组织的合法权益，增加农民收入，提高农民科学文化素质，促进农业和农村经济的持续、稳定、健康发展，实现全面建设小康社会的目标，制定本法。

1-ماددا يېزا ئىگىلىكىنىڭ خەلق ئىگىلىكىدىكى ئۇللۇق ئورنىنى مۇستەھكەملەش ۋە كۈچەيتىش، يېزا ئىسلاھاتىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇش، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش كۈچلىرىنى راۋاجلاندۇرۇش، يېزا ئىگىلىكىنى زامانىۋىلاشتۇرۇشنى ئالغا سۈرۈش، دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، دېھقانلارنىڭ كىرىمىنى ئاشۇرۇش، دېھقانلارنىڭ پەن-مەدەنىيەت ساپاسىنى ئۆستۈرۈش، يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىقتىسادىنىڭ سىجىل، مۇقىم، ساغلام تەرەققىي قىلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە، بۇ قانۇن ئومۇميۈزلۈك ھاللىق جەمئىيەت قۇرۇش نىشانىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ئۈچۈن چىقىرىلدى.

第二条　本法所称农业，是指种植业、林业、畜牧业和渔业等产业，包括与其直接相关的产前、产中、产后服务。

2-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان يېزا ئىگىلىكى تېرىقچىلىق، ئورمانچىلىق، چارۋىچىلىق ۋە بېلىقچىلىق قاتارلىق كەسىپلەرنى، جۈملىدىن ئۇنىڭغا بىۋاسىتە مۇناسىۋەتلىك بولغان ئىشلەپچىقىرىشتىن بۇرۇنقى، ئىشلەپچىقىرىش داۋامىدىكى، ئىشلەپچىقىرىشتىن كېيىنكى مۇلازىمەتنى كۆرسىتىدۇ.

本法所称农业生产经营组织，是指农村集体经济组织、农民专业合作经济组织、农业企业和其他从事农业生产经营的组织。

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى يېزا كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتلىرى، دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق ئىگىلىك تەشكىلاتلىرى، يېزا ئىگىلىك كارخانىلىرى ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش – تىجارەت بىلەن شۇغۇللىنىدىغان باشقا تەشكىلاتلارنى كۆرسىتىدۇ.

第三条　国家把农业放在发展国民经济的首位。

3-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىكىنى خەلق ئىگىلىكىنى راۋاجلاندۇرۇشتا بىرىنچى ئورۇنغا قويىدۇ.

农业和农村经济发展的基本目标是:建立适应发展社会主义市场经济要求的农村经济体制，不断解放和发展农村生产力，提高农业的整体素质和效益，确保农产品供应和质量，满足国民经济发展和人口增长、生活改善的需求，提高农民的收入和生活水平，促进农村富余劳动力向非农产业和城镇转移，缩小城乡差别和区域差别，建设富裕、民主、文明的社会主义新农村，逐步实现农业和农村现代化。

يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىقتىسادىي تەرەققىياتىنىڭ ئاساسىي نىشانى:سوتسىيالىستىك بازار ئىگىلىكىنى راۋاجلاندۇرۇش تەلىپىگە لايىق يېزا ئىقتىسادىي تۈزۈلمىسى بەرپا قىلىپ، يېزا ئىشلەپچىقىرىش كۈچلىرىنى ئۈزلۈكسىز ئازاد قىلىپ ۋە راۋاجلاندۇرۇپ، يېزا ئىگىلىكىنىڭ ئومۇمىي ساپاسى ۋە ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈپ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ تەمىناتى ۋە سۈپىتىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىپ، خەلق ئىگىلىكىنىڭ تەرەققىياتى ۋە نوپۇسنىڭ كۆپىيىشى، تۇرمۇشنىڭ ياخشىلىنىش ئېھتىياجىنى قاندۇرۇشتىن ئىبارەت دېھقانلارنىڭ كىرىمى ۋە تۇرمۇش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ، يېزىلاردىكى ئارتۇق ئەمگەك كۈچلىرىنىڭ يېزا ئىگىلىكىدىن باشقا كەسىپلەرگە ۋە شەھەر-بازارلارغا يۆتكىلىشىگە تۈرتكە بولۇپ، شەھەر-يېزا پەرقى ۋە رايونلار پەرقىنى كىچىكلىتىپ، باي، دېموكراتىك، مەدەنىي سوتسىيالىستىك يېڭى يېزا قۇرۇپ، يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزىلارنىڭ زامانىۋىلىشىشىنى پەيدىنپەي ئىشقا ئاشۇرۇش كېرەك.

第四条　国家采取措施，保障农业更好地发挥在提供食物、工业原料和其他农产品，维护和改善生态环境，促进农村经济社会发展等多方面的作用。

4-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ، يېزا ئىگىلىكىنىڭ يېمەكلىك، سانائەت خام ئەشيالىرى ۋە باشقا يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى بىلەن تەمىنلەش، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ئاسراش ۋە ياخشىلاش، يېزىلارنىڭ ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش قاتارلىق كۆپ جەھەتلەردىكى رولىنى تېخىمۇ ياخشى جارى قىلدۇرۇشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

第五条　国家坚持和完善公有制为主体、多种所有制经济共同发展的基本经济制度，振兴农村经济。

5-ماددا دۆلەت ئومۇمىي مۈلۈكچىلىك ئاساسىي گەۋدە قىلىنغان، كۆپ خىل مۈلۈكچىلىكتىكى ئىگىلىك بىرلىكتە راۋاجلاندۇرۇلىدىغان ئاساسىي ئىقتىسادىي تۈزۈمدە چىڭ تۇرۇپ ۋە ئۇنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، يېزا ئىگىلىكىنى گۈللەندۈرىدۇ.

国家长期稳定农村以家庭承包经营为基础、统分结合的双层经营体制，发展社会化服务体系，壮大集体经济实力，引导农民走共同富裕的道路。

دۆلەت يېزىلاردىكى ئائىلىلەر ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش ئاساس قىلىنغان، بىرتۇتاش باشقۇرۇش بىلەن تارقاق باشقۇرۇش بىرلەشتۈرۈلگەن قوش قاتلاملىق باشقۇرۇش تۈزۈلمىسىنى ئۇزاققىچە مۇقىملاشتۇرۇپ، ئىجتىمائىيلاشقان مۇلازىمەت سىستېمىسىنى راۋاجلاندۇرۇپ، كوللېكتىپ ئىگىلىكنىڭ ئەمەلىي كۈچىنى زورايتىپ، دېھقانلارنى ئورتاق بېيىش يولىغا مېڭىشقا يېتەكلەيدۇ.

国家在农村坚持和完善以按劳分配为主体、多种分配方式并存的分配制度。

دۆلەت يېزىلاردا ئەمگىكىگە قاراپ تەقسىم قىلىش ئاساسىي گەۋدە قىلىنغان، كۆپ خىل تەقسىمات ئۇسۇلى تەڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدىغان تەقسىمات تۈزۈمىدە چىڭ تۇرىدۇ ۋە ئۇنى مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.

第六条　国家坚持科教兴农和农业可持续发展的方针。

6-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىكىنى پەن-مائارىپ ئارقىلىق گۈللەندۈرۈش ۋە يېزا ئىگىلىكىنى ئىمكانىيەتلىك سىجىل راۋاجلاندۇرۇش فاڭجېنىدا چىڭ تۇرىدۇ.

国家采取措施加强农业和农村基础设施建设，调整、优化农业和农村经济结构，推进农业产业化经营，发展农业科技、教育事业，保护农业生态环境，促进农业机械化和信息化，提高农业综合生产能力。

دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزىلارنىڭ ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىدۇ، يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىقتىسادىي قۇرۇلمىسىنى تەڭشەيدۇ، ئەلالاشتۇرىدۇ، يېزا ئىگىلىكىنى كەسىپلەشتۈرۈپ باشقۇرۇشنى ئالغا سىلجىتىدۇ، يېزا ئىگىلىك پەن-تېخنىكىسى، مائارىپ ئىشلىرىنى راۋاجلاندۇرىدۇ، يېزا ئىگىلىكىنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى قوغدايدۇ، يېزا ئىگىلىكىنى ماشىنىلاشتۇرۇش ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ، يېزا ئىگىلىكىنىڭ ئۇنىۋېرسال ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرىدۇ.

第七条　国家保护农民和农业生产经营组织的财产及其他合法权益不受侵犯。

7-ماددا دۆلەت دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ مال-مۈلكىنى، شۇنىڭدەك باشقا قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدايدۇ، دەخلى-تەرۇزغا ئۇچرىمايدۇ.

各级人民政府及其有关部门应当采取措施增加农民收入，切实减轻农民负担。

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى تەدبىر قوللىنىپ دېھقانلارنىڭ كىرىمىنى ئاشۇرۇپ، دېھقانلارنىڭ يۈكىنى ھەقىقىي يېنىكلىتىشى كېرەك.

第八条　全社会应当高度重视农业，支持农业发展。

8-ماددا پۈتكۈل جەمئىيەت يېزا ئىگىلىكىگە يۈكسەك ئەھمىيەت بېرىشى، يېزا ئىگىلىكىنىڭ تەرەققىياتىنى قوللىشى كېرەك.

国家对发展农业和农村经济有显著成绩的单位和个人，给予奖励。

دۆلەت يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىقتىسادىنى راۋاجلاندۇرۇشتا كۆرۈنەرلىك نەتىجىگە ئېرىشكەن ئورۇن ۋە شەخسلەرنى مۇكاپاتلايدۇ.

第九条　各级人民政府对农业和农村经济发展工作统一负责，组织各有关部门和全社会做好发展农业和为发展农业服务的各项工作。

9-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىقتىسادىي تەرەققىيات خىزمىتىگە بىرتۇتاش مەسئۇل بولىدۇ، مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ۋە پۈتۈن جەمئىيەتنى يېزا ئىگىلىكىنى تەرەققىي قىلدۇرۇش ۋە يېزا ئىگىلىكىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشقا مۇلازىمەت قىلىش جەھەتتىكى تۈرلۈك خىزمەتلەرنى ياخشى ئىشلەشكە تەشكىللەيدۇ.

国务院农业行政主管部门主管全国农业和农村经济发展工作，国务院林业行政主管部门和其他有关部门在各自的职责范围内，负责有关的农业和农村经济发展工作。

گوۋۇيۈەننىڭ يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىقتىسادىي تەرەققىيات خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ، گوۋۇيۈەننىڭ ئورمانچىلىق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ئۆز مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە ئالاقىدار يېزا ئىگىلىكى ۋە كەنت ئىقتىسادىي تەرەققىيات خىزمەتلىرىگە مەسئۇل بولىدۇ.

县级以上地方人民政府各农业行政主管部门负责本行政区域内的种植业、畜牧业、渔业等农业和农村经济发展工作，林业行政主管部门负责本行政区域内的林业工作。县级以上地方人民政府其他有关部门在各自的职责范围内，负责本行政区域内有关的为农业生产经营服务的工作。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارماقلىرى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ تېرىقچىلىق، چارۋىچىلىق، بېلىقچىلىق قاتارلىق يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىقتىسادىي تەرەققىيات خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ، ئورمانچىلىق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئورمانچىلىق خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ. ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى-تىجارىتىگە مۇلازىمەت قىلىشقا مۇناسىۋەتلىك خىزمەتلىرىگە مەسئۇل بولىدۇ.

第二章　农业生产经营体制

2-باب يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تۈزۈلمىسى

第十条　国家实行农村土地承包经营制度，依法保障农村土地承包关系的长期稳定，保护农民对承包土地的使用权。

10-ماددا دۆلەت يېزا يېرىنى ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش تۈزۈمىنى يولغا قويۇپ، يېزا يېرى ھۆددىگەرلىك مۇناسىۋىتىنىڭ ئۇزاققىچە مۇقىم بولۇشىنى قانۇن بويىچە كاپالەتلەندۈرىدۇ، دېھقانلارنىڭ ھۆددە يەردىن پايدىلىنىش ھوقۇقىنى قوغدايدۇ.

农村土地承包经营的方式、期限、发包方和承包方的权利义务、土地承包经营权的保护和流转等，适用《中华人民共和国土地管理法》和《中华人民共和国农村土地承包法》。

يېزا يېرىنى ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش ئۇسۇلى، مۇددىتى، ھۆددە بەرگۈچى ۋە ھۆددە ئالغۇچىنىڭ ھوقۇق-مەجبۇرىيىتى، يەرنى ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى قوغداش ۋە ئوبوروت قىلىش قاتارلىقلار «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ يەر باشقۇرۇش قانۇنى»ۋە «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ يېزا يەر ھۆددىگەرلىكى قانۇنى»غا تەتبىقلىنىدۇ.

农村集体经济组织应当在家庭承包经营的基础上，依法管理集体资产，为其成员提供生产、技术、信息等服务，组织合理开发、利用集体资源，壮大经济实力。

يېزىلاردىكى كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتلار ئائىلىلەر ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش ئاساسىدا، كوللېكتىپ مۈلكىنى قانۇن بويىچە باشقۇرۇشى، ئەزالىرىغا ئىشلەپچىقىرىش، تېخنىكا، ئۇچۇر قاتارلىق مۇلازىمەتلەرنى قىلىشى، كوللېكتىپ بايلىقىنى مۇۋاپىق ئېچىش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىشقا تەشكىللەپ، ئىقتىسادىي ئەمەلىي كۈچنى زورايتىشى كېرەك.

第十一条　国家鼓励农民在家庭承包经营的基础上自愿组成各类专业合作经济组织。

11-ماددا دۆلەت دېھقانلارنىڭ ئائىلە ھۆددەرلىكى ئاساسىدا تۈرلۈك كەسپىي ھەمكارلىق ئىگىلىك تەشكىلاتلىرى ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن قۇرۇشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

农民专业合作经济组织应当坚持为成员服务的宗旨，按照加入自愿、退出自由、民主管理、盈余返还的原则，依法在其章程规定的范围内开展农业生产经营和服务活动。

دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق ئىگىلىك تەشكىلاتى ئەزالىرىغا خىزمەت قىلىش ئاساسىي مەقسىتىدە چىڭ تۇرۇپ، ئىختىيارىي قاتنىشىش، ئەركىن چېكىنىش، دېموكراتىك باشقۇرۇش، ئوشۇقچىلىقنى قايتۇرۇش پىرىنسىپىغا ئاساسەن، نىزامنامىسىدە بەلگىلەنگەن دائىرىدە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارىتى ۋە مۇلازىمەت پائالىيىتىنى قانۇن بويىچە قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

农民专业合作经济组织可以有多种形式，依法成立、依法登记。任何组织和个人不得侵犯农民专业合作经济组织的财产和经营自主权。

دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق ئىگىلىك تەشكىلاتلىرى كۆپ خىل شەكىللەردە قانۇن بويىچە قۇرۇلسا، قانۇن بويىچە تىزىمغا ئالدۇرسا بولىدۇ. ھەرقانداق تەشكىلات ۋە شەخسنىڭ دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق ئىگىلىك تەشكىلاتلىرىنىڭ مال-مۈلكى ۋە ئۆز ئالدىغا ئىگىلىك باشقۇرۇش ھوقۇقىغا چېقىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第十二条　农民和农业生产经营组织可以自愿按照民主管理、按劳分配和按股分红相结合的原则，以资金、技术、实物等入股，依法兴办各类企业。

12-ماددا دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى دېموكراتىك باشقۇرۇش، ئەمگىكىگە قاراپ تەقسىم قىلىش بىلەن پايغا قاراپ پايدا تەقسىم قىلىشنى بىرلەشتۈرۈش پىرىنسىپىغا ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن ئەمەل قىلىپ، مەبلەغ، تېخنىكا، ماددىي بۇيۇم قاتارلىقلارنى پاي قىلىپ قوشۇپ، قانۇن بويىچە تۈرلۈك كارخانىلارنى قۇرسا بولىدۇ.

第十三条　国家采取措施发展多种形式的农业产业化经营，鼓励和支持农民和农业生产经营组织发展生产、加工、销售一体化经营。

13-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ كۆپ خىل شەكىلدىكى يېزا ئىگىلىكىنى كەسىپلەشتۈرۈپ باشقۇرۇشنى راۋاجلاندۇرىدۇ، دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش، پىششىقلاش، سېتىش بىر گەۋدىلەشكەن تىجارەتنى راۋاجلاندۇرۇشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ.

国家引导和支持从事农产品生产、加工、流通服务的企业、科研单位和其他组织，通过与农民或者农民专业合作经济组织订立合同或者建立各类企业等形式，形成收益共享、风险共担的利益共同体，推进农业产业化经营，带动农业发展。

دۆلەت يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەپچىقىرىدىغان، پىششىقلايدىغان، ئوبوروت مۇلازىمىتى قىلىدىغان كارخانا، پەن تەتقىقات ئورنى ۋە باشقا تەشكىلاتلارنى دېھقانلار ياكى دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق ئىگىلىك تەشكىلاتلىرى بىلەن توختام تۈزۈش ياكى تۈرلۈك كارخانا قۇرۇش قاتارلىق شەكىللەر ئارقىلىق، پايدىدىن تەڭ بەھرىمەن بولىدىغان، خەۋپ-خەتەرنى تەڭ ئۈستىگە ئالىدىغان مەنپەئەت ئورتاق گەۋدىسى شەكىللەندۈرۈپ، يېزا ئىگىلىكىنى كەسىپلەشتۈرۈپ باشقۇرۇشنى ئالغا سىلجىتىپ، يېزا ئىگىلىكىنىڭ تەرەققىياتىغا تۈرتكە بولىدۇ.

第十四条　农民和农业生产经营组织可以按照法律、行政法规成立各种农产品行业协会，为成员提供生产、营销、信息、技术、培训等服务，发挥协调和自律作用，提出农产品贸易救济措施的申请，维护成员和行业的利益。

14-ماددا دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملار بويىچە يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ساھە جەمئىيەتلىرىنى قۇرۇپ، ئەزالىرىغا ئىشلەپچىقىرىش، سېتىش، ئۇچۇر، تېخنىكا، تەربىيەلەش قاتارلىق مۇلازىمەتلەرنى قىلسا، ماسلاشتۇرۇش ۋە تەلەپچان بولۇش رولىنى جارى قىلدۇرۇپ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى سودىسىنى قۇتقۇزۇش تەدبىرى ھەققىدە ئىلتىماس سۇنۇپ، ئەزالارنىڭ ۋە ساھەنىڭ مەنپەئىتىنى قوغدىسا بولىدۇ.

第三章　农业生产

3-باب يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى

第十五条　县级以上人民政府根据国民经济和社会发展的中长期规划、农业和农村经济发展的基本目标和农业资源区划，制定农业发展规划。

15-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىياتنىڭ ئوتتۇرا، ئۇزاق مەزگىللىك يىرىك پىلانى، يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىقتىسادىي تەرەققىياتىنىڭ ئاساسىي نىشانى ۋە يېزا ئىگىلىك بايلىقىنىڭ رايونىغا قاراپ، يېزا ئىگىلىك تەرەققىيات يىرىك پىلانىنى تۈزىدۇ.

省级以上人民政府农业行政主管部门根据农业发展规划，采取措施发挥区域优势，促进形成合理的农业生产区域布局，指导和协调农业和农村经济结构调整。

ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى يېزا ئىگىلىك تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا ئاساسەن، تەدبىر قوللىنىپ رايون ئەۋزەللىكىنى جارى قىلدۇرۇپ، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش رايونلىرىنىڭ مۇۋاپىق جايلىشىشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ، يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىقتىسادىي قۇرۇلمىسىنى تەڭشەشكە يېتەكچىلىك قىلىدۇ ۋە ئۇنى ماسلاشتۇرىدۇ.

第十六条　国家引导和支持农民和农业生产经营组织结合本地实际按照市场需求，调整和优化农业生产结构，协调发展种植业、林业、畜牧业和渔业，发展优质、高产、高效益的农业，提高农产品国际竞争力。

16-ماددا دۆلەت دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنى ئۆز جايىنىڭ ئەمەلىيىتىگە بىرلەشتۈرۈپ، بازار ئېھتىياجىغا ئاساسەن، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش قۇرۇلمىسىنى تەڭشەپ ۋە سەرخىللاشتۇرۇپ، تېرىقچىلىق، ئورمانچىلىق، چارۋىچىلىق ۋە بېلىقچىلىقنى ماس راۋاجلاندۇرۇپ، سۈپەتلىك، يۇقىرى ھوسۇللۇق، يۇقىرى ئۈنۈملۈك يېزا ئىگىلىكىنى راۋاجلاندۇرۇپ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ خەلقئارا رىقابەت كۈچىنى ئاشۇرۇشقا يېتەكلەيدۇ ۋە قوللايدۇ.

种植业以优化品种、提高质量、增加效益为中心，调整作物结构、品种结构和品质结构。

تېرىقچىلىقتا سورتنى ئەلالاشتۇرۇش، سۈپەتنى ئۆستۈرۈش، ئۈنۈمنى ئاشۇرۇش مەركەز قىلىنىپ، زىرائەت قۇرۇلمىسى، سورت قۇرۇلمىسى ۋە سۈپەت قۇرۇلمىسى تەڭشىلىدۇ.

加强林业生态建设，实施天然林保护、退耕还林和防沙治沙工程，加强防护林体系建设，加速营造速生丰产林、工业原料林和薪炭林。

ئورمان ئېكولوگىيە قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، تەبىئىي ئورماننى قوغداش، تېرىلغۇدىن ئورمانغا قايتۇرۇش ۋە قۇمدىن مۇداپىئەلىنىش، قۇمنى تىزگىنلەش قۇرۇلۇشىنى يولغا قويۇپ، ئىھاتە ئورمىنى سىستېما قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، تېز ئۆسىدىغان، مول ھوسۇللۇق ئورمان، سانائەت خام ئەشيا ئورمىنى ۋە ئىش ھەققى ئورمىنى بەرپا قىلىشنى تېزلىتىش كېرەك.

加强草原保护和建设，加快发展畜牧业，推广圈养和舍饲，改良畜禽品种，积极发展饲料工业和畜禽产品加工业。

ئوتلاقنى قوغداش ۋە بەرپا قىلىش كۈچەيتىلىدۇ، چارۋىچىلىق تېز تەرەققىي قىلدۇرۇلىدۇ، قوتاندا بېقىش ۋە قوتاندا بېقىش كېڭەيتىلىدۇ، چارۋا-ئۆي قۇشلىرىنىڭ نەسلى ياخشىلىنىدۇ، يەم-خەشەك سانائىتى ۋە چارۋا-ئۆي قۇشلىرى مەھسۇلاتلىرىنى پىششىقلاش كەسپى پائال راۋاجلاندۇرۇلىدۇ.

渔业生产应当保护和合理利用渔业资源，调整捕捞结构，积极发展水产养殖业、远洋渔业和水产品加工业。

بېلىقچىلىق ئىشلەپچىقىرىشىدا بېلىقچىلىق بايلىقىنى قوغداش ۋە ئۇنىڭدىن مۇۋاپىق پايدىلىنىش، تۇتۇش قۇرۇلمىسىنى تەڭشەش، سۇ مەھسۇلاتلىرى باقمىچىلىقى، يىراق ئوكيان بېلىقچىلىقى ۋە سۇ مەھسۇلاتلىرىنى پىششىقلاش كەسپىنى پائال تەرەققىي قىلدۇرۇش كېرەك.

县级以上人民政府应当制定政策，安排资金，引导和支持农业结构调整。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى سىياسەت تۈزۈپ، مەبلەغ ئورۇنلاشتۇرۇپ، يېزا ئىگىلىك قۇرۇلمىسىنى تەڭشەشكە يېتەكچىلىك قىلىشى ۋە مەدەت بېرىشى كېرەك.

第十七条　各级人民政府应当采取措施，加强农业综合开发和农田水利、农业生态环境保护、乡村道路、农村能源和电网、农产品仓储和流通、渔港、草原围栏、动植物原种良种基地等农业和农村基础设施建设，改善农业生产条件，保护和提高农业综合生产能力。

17-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ، يېزا ئىگىلىكىنى ئۇنىۋېرسال ئېچىش ۋە ئېتىز-ئېرىق سۇچىلىق، يېزا ئىگىلىك ئېكولوگىيە-مۇھىتىنى ئاسراش، يېزا-كەنت يولى، يېزا ئېنېرگىيەسى ۋە ئېلېكتىر تورى، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى ساقلاش ۋە ئوبوروت قىلىش، بېلىقچىلىق پورتى، ئوتلاق قاشاسى، ھايۋانات-ئۆسۈملۈك ئەسلىي نەسىللىك ئۇرۇق بازىسى قاتارلىق يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش شارائىتىنى ياخشىلىشى كېرەك، يېزا ئىگىلىكىنىڭ ئۇنىۋېرسال ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى قوغداش ۋە ئۆستۈرۈش كېرەك.

第十八条　国家扶持动植物品种的选育、生产、更新和良种的推广使用，鼓励品种选育和生产、经营相结合，实施种子工程和畜禽良种工程。国务院和省、自治区、直辖市人民政府设立专项资金，用于扶持动植物良种的选育和推广工作。

18-ماددا دۆلەت ھايۋانات ۋە ئۆسۈملۈك نەسلىنى تاللاپ يېتىشتۈرۈش، ئىشلەپچىقىرىش، يېڭىلاش ۋە ئەلا نەسىلنى كېڭەيتىش، ئىشلىتىشكە يار-يۆلەك بولىدۇ، نەسىل تاللاپ يېتىشتۈرۈش بىلەن ئىشلەپچىقىرىش، باشقۇرۇشنى بىرلەشتۈرۈشكە ئىلھام بېرىدۇ، نەسىل قۇرۇلۇشى ۋە چارۋا-قۇش ئەلا نەسىل قۇرۇلۇشىنى يولغا قويىدۇ. گوۋۇيۈەن ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەخسۇس مەبلەغ تەسىس قىلىپ، ھايۋانات-ئۆسۈملۈك ئەلا سورتىنى تاللاپ يېتىشتۈرۈش ۋە كېڭەيتىش خىزمىتىگە مەدەت بېرىشكە ئىشلىتىدۇ.

第十九条　各级人民政府和农业生产经营组织应当加强农田水利设施建设，建立健全农田水利设施的管理制度，节约用水，发展节水型农业，严格依法控制非农业建设占用灌溉水源，禁止任何组织和个人非法占用或者毁损农田水利设施。

19-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى ئېتىز-ئېرىق سۇچىلىق ئەسلىھەلىرى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، ئېتىز-ئېرىق سۇ ئىنشائاتى ئەسلىھەلىرىنى باشقۇرۇش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، سۇنى تېجەپ ئىشلىتىشى، سۇ تېجەش تىپىدىكى يېزا ئىگىلىكىنى راۋاجلاندۇرۇشى، يېزا ئىگىلىكىدىن باشقا قۇرۇلۇشلارنىڭ سۇغىرىش مەنبەسىنى ئىگىلىشىنى قانۇن بويىچە قاتتىق تىزگىنلىشى، ھەرقانداق تەشكىلات ۋە شەخسنىڭ ئېتىز-ئېرىق ئېرىق سۇچىلىق ئەسلىھەلىرىنى قانۇنسىز ئىگىلىۋېلىشى ياكى بۇزۇشىنى مەنئى قىلىشى كېرەك.

国家对缺水地区发展节水型农业给予重点扶持。

دۆلەت سۇ كەمچىل رايونلارنىڭ سۇ تېجەش تىپىدىكى يېزا ئىگىلىكىنى راۋاجلاندۇرۇشىغا نۇقتىلىق يار-يۆلەك بولىدۇ.

第二十条　国家鼓励和支持农民和农业生产经营组织使用先进、适用的农业机械，加强农业机械安全管理，提高农业机械化水平。

20-ماددا دۆلەت دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ ئىلغار، قوللىنىشچان يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرىنى ئىشلىتىشىگە ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ، يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، يېزا ئىگىلىكىنى ماشىنىلاشتۇرۇش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

国家对农民和农业生产经营组织购买先进农业机械给予扶持。

دۆلەت دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ ئىلغار يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرىنى سېتىۋېلىشىغا يار-يۆلەك بولىدۇ.

第二十一条　各级人民政府应当支持为农业服务的气象事业的发展，提高对气象灾害的监测和预报水平。

21-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى يېزا ئىگىلىكىگە مۇلازىمەت قىلىدىغان مېتېئورولوگىيە ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىغا مەدەت بېرىپ، مېتېئورولوگىيەلىك ئاپەتنى كۆزىتىش ۋە ئالدىن مەلۇمات بېرىش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

第二十二条　国家采取措施提高农产品的质量，建立健全农产品质量标准体系和质量检验检测监督体系，按照有关技术规范、操作规程和质量卫生安全标准，组织农产品的生产经营，保障农产品质量安全。

22-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ سۈپىتىنى ئۆستۈرىدۇ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ سۈپەت ئۆلچىمى سىستېمىسى ۋە سۈپىتىنى تەكشۈرۈش، ئۆلچەش-نازارەت قىلىش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، مۇناسىۋەتلىك تېخنىكا قائىدىسى، مەشغۇلات قائىدىسى ۋە سۈپەت-تازىلىق بىخەتەرلىكى ئۆلچىمى بويىچە يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت قىلىشقا تەشكىللەپ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتىنىڭ سۈپەت بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

第二十三条　国家支持依法建立健全优质农产品认证和标志制度。

23-ماددا دۆلەت ئەلا سۈپەتلىك يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتىغا ئىسپات بېرىش ۋە بەلگە بېرىش تۈزۈمىنى قانۇن بويىچە ئورنىتىش، مۇكەممەللەشتۈرۈشنى قوللايدۇ.

国家鼓励和扶持发展优质农产品生产。县级以上地方人民政府应当结合本地情况，按照国家有关规定采取措施，发展优质农产品生产。

دۆلەت سۈپەتلىك يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەپچىقىرىشقا ئىلھام ۋە يار-يۆلەك بولىدۇ. ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئۆز جايىنىڭ ئەھۋالىغا بىرلەشتۈرۈپ، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە تەدبىر قوللىنىپ، سۈپەتلىك يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتى ئىشلەپچىقىرىشىنى راۋاجلاندۇرۇشى كېرەك.

符合国家规定标准的优质农产品可以依照法律或者行政法规的规定申请使用有关的标志。符合规定产地及生产规范要求的农产品可以依照有关法律或者行政法规的规定申请使用农产品地理标志。

دۆلەت بەلگىلىگەن ئۆلچەمگە ئۇيغۇن كېلىدىغان سۈپەتلىك يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتى قانۇن ياكى مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە مۇناسىۋەتلىك بەلگىلەرنى ئىشلىتىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. بەلگىلەنگەن ئىشلەپچىقىرىلغان جاي ۋە ئىشلەپچىقىرىش قائىدىسىدىكى تەلەپكە ئۇيغۇن يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى مۇناسىۋەتلىك قانۇن ياكى مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ جۇغراپىيەلىك بەلگىسىنى ئىشلىتىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

第二十四条　国家实行动植物防疫、检疫制度，健全动植物防疫、检疫体系，加强对动物疫病和植物病、虫、杂草、鼠害的监测、预警、防治，建立重大动物疫情和植物病虫害的快速扑灭机制，建设动物无规定疫病区，实施植物保护工程。

24-ماددا دۆلەت ھايۋانات ۋە ئۆسۈملۈك يۇقۇم مۇداپىئەسى، كارانتىن تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ، ھايۋانات ۋە ئۆسۈملۈك يۇقۇمىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، كارانتىن قىلىش سىستېمىسىنى تاكامۇللاشتۇرۇپ، ھايۋانات يۇقۇمى ۋە ئۆسۈملۈك كېسىلى، ھاشارات، ئوت-چۆپ، چاشقان زىيىنىنى كۆزىتىش، سىگنال بېرىش، ئالدىنى ئېلىش ۋە تىزگىنلەشنى كۈچەيتىدۇ، ئېغىر، زور ھايۋانات يۇقۇمى ۋە ئۆسۈملۈكلەردىكى كېسەل-ھاشارات زىيىنىنى تېز يوقىتىش مېخانىزمىنى بەرپا قىلىدۇ، ھايۋانلاردا بەلگىلەنمىگەن يۇقۇم رايونى قۇرىدۇ، ئۆسۈملۈك قوغداش قۇرۇلۇشىنى يولغا قويىدۇ.

第二十五条　农药、兽药、饲料和饲料添加剂、肥料、种子、农业机械等可能危害人畜安全的农业生产资料的生产经营，依照相关法律、行政法规的规定实行登记或者许可制度。

25-ماددا دېھقانچىلىق دورىسى، مال دوختۇرلۇق دورىسى، يەم-خەشەك ۋە يەم-خەشەك خۇرۇچى، ئوغۇت، ئۇرۇق، يېزا ئىگىلىك ماشىنىسى قاتارلىق ئادەم ۋە چارۋىلارنىڭ بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرىنى ئىشلەپچىقىرىش ۋە تىجارەتتە، مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە تىزىملاش ياكى ئىجازەت بېرىش تۈزۈمى يولغا قويۇلىدۇ.

各级人民政府应当建立健全农业生产资料的安全使用制度，农民和农业生产经营组织不得使用国家明令淘汰和禁止使用的农药、兽药、饲料添加剂等农业生产资料和其他禁止使用的产品。

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرىنى بىخەتەر ئىشلىتىش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈشى كېرەك، دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن ۋە ئىشلىتىش مەنئى قىلغان دېھقانچىلىق دورىلىرى، مال دوختۇرلۇق دورىلىرى، يەم-خەشەك خۇرۇچى قاتارلىق يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرى ۋە ئىشلىتىش مەنئى قىلىنغان باشقا مەھسۇلاتلارنى ئىشلەتسە بولمايدۇ.

农业生产资料的生产者、销售者应当对其生产、销售的产品的质量负责，禁止以次充好、以假充真、以不合格的产品冒充合格的产品；禁止生产和销售国家明令淘汰的农药、兽药、饲料添加剂、农业机械等农业生产资料。

يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرىنى ئىشلەپچىقارغۇچى، ساتقۇچىلار ئۆزى ئىشلەپچىقارغان، ساتقان مەھسۇلاتنىڭ سۈپىتىگە مەسئۇل بولۇشى كېرەك، ناچىرىنى ياخشى قىلىپ كۆرسىتىش، ساختىسىنى راست قىلىپ كۆرسىتىش، لاياقەتسىز مەھسۇلاتنى لاياقەتلىك قىلىپ كۆرسىتىشنى مەنئى قىلىدۇ؛ دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن دېھقانچىلىق دورىسى، ھايۋانات دورىسى، يەم-خەشەك خۇرۇچى، يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرى قاتارلىق يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرىنى ئىشلەپچىقىرىش ۋە سېتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

第四章　农产品流通与加工

4-باب يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى ئوبوروت قىلىش ۋە پىششىقلاش

第二十六条　农产品的购销实行市场调节。国家对关系国计民生的重要农产品的购销活动实行必要的宏观调控，建立中央和地方分级储备调节制度，完善仓储运输体系，做到保证供应，稳定市场。

26-ماددا يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى سېتىۋېلىش-سېتىشنى بازار ئارقىلىق تەڭشەش كېرەك. دۆلەت دۆلەت ئىقتىسادى ۋە خەلق تۇرمۇشىغا مۇناسىۋەتلىك مۇھىم يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى سېتىۋېلىش-سېتىش پائالىيىتىدە زۆرۈر ماكرولۇق تەڭشەش-تىزگىنلەشنى يولغا قويۇپ، مەركەز ۋە يەرلىك دەرىجە بويىچە زاپاس ساقلاش-تەڭشەش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، ئامباردا ساقلاش-توشۇش سىستېمىسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، تەمىناتقا كاپالەتلىك قىلىپ، بازارنى مۇقىملاشتۇرىدۇ.

第二十七条　国家逐步建立统一、开放、竞争、有序的农产品市场体系，制定农产品批发市场发展规划。对农村集体经济组织和农民专业合作经济组织建立农产品批发市场和农产品集贸市场，国家给予扶持。

27-ماددا دۆلەت بىرلىككە كەلگەن، ئوچۇق، رىقابەتلىك، تەرتىپلىك يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى بازىرى سىستېمىسىنى پەيدىنپەي بەرپا قىلىدۇ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى توپ سېتىش بازىرىنىڭ تەرەققىيات يىرىك پىلانىنى تۈزىدۇ. يېزىلاردىكى كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتلار ۋە دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق ئىگىلىك تەشكىلاتلىرىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى توپ سېتىش بازىرى ۋە يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى بازىرى قۇرۇشىغا دۆلەت يار-يۆلەك بولىدۇ.

县级以上人民政府工商行政管理部门和其他有关部门按照各自的职责，依法管理农产品批发市场，规范交易秩序，防止地方保护与不正当竞争。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ئۆز مەسئۇلىيىتى بويىچە يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى توپ سېتىش بازىرىنى قانۇن بويىچە باشقۇرۇپ، سودا تەرتىپىنى قېلىپلاشتۇرۇپ، يەرلىك قورۇقچىلىق ۋە ناتوغرا رىقابەتنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

第二十八条　国家鼓励和支持发展多种形式的农产品流通活动。支持农民和农民专业合作经济组织按照国家有关规定从事农产品收购、批发、贮藏、运输、零售和中介活动。鼓励供销合作社和其他从事农产品购销的农业生产经营组织提供市场信息，开拓农产品流通渠道，为农产品销售服务。

28-ماددا دۆلەت كۆپ خىل شەكىلدىكى يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ئوبوروت پائالىيىتىنىڭ تەرەققىياتىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ. دېھقانلار ۋە دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق ئىگىلىك تەشكىلاتلىرىنىڭ دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلىرى بويىچە يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى سېتىۋېلىش، توپ سېتىش، ساقلاش، توشۇش، پارچە سېتىش ۋە ۋاسىتىچىلىك ھەرىكەتلىرى بىلەن شۇغۇللىنىشىغا مەدەت بېرىلىدۇ. تەمىنات-سودا كوپىراتىپى ۋە يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى سېتىۋېلىش-سېتىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان باشقا يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ بازار ئۇچۇرى بېرىشىگە، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ئوبوروت يوللىرىنى ئېچىشىغا، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى سېتىش مۇلازىمىتى قىلىشىغا ئىلھام بېرىلىدۇ.

县级以上人民政府应当采取措施，督促有关部门保障农产品运输畅通，降低农产品流通成本。有关行政管理部门应当简化手续，方便鲜活农产品的运输，除法律、行政法规另有规定外，不得扣押鲜活农产品的运输工具。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى تەدبىر قوللىنىپ، مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنىڭ يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى توشۇلۇشىنىڭ راۋانلىقىغا كاپالەتلىك قىلىشىغا ھەيدەكچىلىك قىلىپ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ئوبوروت تەننەرخىنى تۆۋەنلىتىشى كېرەك. مۇناسىۋەتلىك مەمۇرىي باشقۇرۇش تارماقلىرى رەسمىيەتلەرنى ئاددىيلاشتۇرۇپ، يېڭى، تىرىك يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى توشۇشقا قولايلىق يارىتىشى كېرەك، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، يېڭى، جۇشقۇن يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى توشۇش قوراللىرىنى تۇتۇپ قېلىشقا يول قويۇلمايدۇ.

第二十九条　国家支持发展农产品加工业和食品工业，增加农产品的附加值。县级以上人民政府应当制定农产品加工业和食品工业发展规划，引导农产品加工企业形成合理的区域布局和规模结构，扶持农民专业合作经济组织和乡镇企业从事农产品加工和综合开发利用。

29-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى پىششىقلاش كەسپى ۋە يېمەكلىك سانائىتىنىڭ تەرەققىياتىنى قوللاپ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ قوشۇلما قىممىتىنى ئاشۇرىدۇ. ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى پىششىقلاش كەسپى ۋە يېمەكلىك سانائىتى تەرەققىيات يىرىك پىلانىنى تۈزۈپ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى پىششىقلاپ ئىشلەش كارخانىلىرىنى مۇۋاپىق رايونلارغا جايلىشىش ۋە كۆلەم قۇرۇلمىسى شەكىللەندۈرۈشكە يېتەكلەپ، دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق ئىگىلىك تەشكىلاتلىرى ۋە يېزا-بازار كارخانىلىرىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى پىششىقلىشى ۋە ئۇنىۋېرسال ئېچىپ پايدىلىنىشىغا مەدەت بېرىشى كېرەك.

国家建立健全农产品加工制品质量标准，完善检测手段，加强农产品加工过程中的质量安全管理和监督，保障食品安全。

دۆلەت يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىدىن پىششىقلانغان مەھسۇلاتنىڭ سۈپەت ئۆلچىمىنى ئورنىتىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئۆلچەش ۋاسىتىسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى پىششىقلاش جەريانىدىكى سۈپەت بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش ۋە نازارەت قىلىشنى كۈچەيتىپ، يېمەكلىك بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.

第三十条　国家鼓励发展农产品进出口贸易。

30-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ ئىمپورت-ئېكسپورت سودىسىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشقا ئىلھام بېرىدۇ.

国家采取加强国际市场研究、提供信息和营销服务等措施，促进农产品出口。

دۆلەت خەلقئارا بازار تەتقىقاتىنى كۈچەيتىش، ئۇچۇر بېرىش ۋە سودا مۇلازىمىتى قىلىش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ ئېكسپورتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

为维护农产品产销秩序和公平贸易，建立农产品进口预警制度，当某些进口农产品已经或者可能对国内相关农产品的生产造成重大的不利影响时，国家可以采取必要的措施。

يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەپچىقىرىش-سېتىش تەرتىپى ۋە ئادىل سودىنى قوغداش، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ئىمپورتىدىن ئاگاھ بېرىش تۈزۈمىنى ئورنىتىش ئۈچۈن، ئىمپورت قىلىنغان بەزى يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى دۆلەت ئىچىدىكى مۇناسىۋەتلىك يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ ئىشلەپچىقىرىلىشىغا زور پايدىسىز تەسىر كۆرسەتكەن بولسا ياكى كۆرسىتىش ئېھتىمالى بولسا، دۆلەت زۆرۈر تەدبىر قوللانسا بولىدۇ.

第五章　粮食安全

5-باب ئاشلىق بىخەتەرلىكى

第三十一条　国家采取措施保护和提高粮食综合生产能力，稳步提高粮食生产水平，保障粮食安全。

31-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ ئاشلىق ئۇنىۋېرسال ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى قوغداپ ۋە ئۆستۈرۈپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش سەۋىيەسىنى پۇختا قەدەم بىلەن ئۆستۈرۈپ، ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.

国家建立耕地保护制度，对基本农田依法实行特殊保护。

دۆلەت تېرىلغۇ يەرنى قوغداش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، ئاساسىي ئېتىزلارنى قانۇن بويىچە ئالاھىدە قوغدايدۇ.

第三十二条　国家在政策、资金、技术等方面对粮食主产区给予重点扶持，建设稳定的商品粮生产基地，改善粮食收贮及加工设施，提高粮食主产区的粮食生产、加工水平和经济效益。

32-ماددا دۆلەت سىياسەت، مەبلەغ، تېخنىكا قاتارلىق جەھەتلەردە ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان رايونلارنى نۇقتىلىق يۆلەپ، مۇقىم تاۋار ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش بازىسى قۇرۇپ، ئاشلىق سىلوس قونىقى يىغىش ۋە پىششىقلاش ئەسلىھەلىرىنى ياخشىلاپ، ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان رايونلارنىڭ ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش، پىششىقلاش سەۋىيەسى ۋە ئىقتىسادىي ئۈنۈمىنى ئۆستۈرىدۇ.

国家支持粮食主产区与主销区建立稳定的购销合作关系。

دۆلەت ئاساسلىق ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش رايونى بىلەن ئاساسلىق سېتىش رايونىنىڭ مۇقىم سېتىۋېلىش-سېتىش ھەمكارلىق مۇناسىۋىتى ئورنىتىشىنى قوللايدۇ.

第三十三条　在粮食的市场价格过低时，国务院可以决定对部分粮食品种实行保护价制度。保护价应当根据有利于保护农民利益、稳定粮食生产的原则确定。

33-ماددا ئاشلىقنىڭ بازار باھاسى بەك تۆۋەن بولغاندا، گوۋۇيۈەن قىسمەن ئاشلىق سورتلىرىغا قارىتا قوغداش باھاسى تۈزۈمىنى يولغا قويۇشنى قارار قىلسا بولىدۇ. قوغداش باھاسىنى دېھقانلارنىڭ مەنپەئىتىنى قوغداش، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشىنى مۇقىملاشتۇرۇشقا پايدىلىق بولۇش پىرىنسىپىغا ئاساسەن بېكىتىش كېرەك.

农民按保护价制度出售粮食，国家委托的收购单位不得拒收。

دېھقانلار ئاشلىقنى قوغداش باھاسى تۈزۈمى بويىچە ساتماقچى بولسا، دۆلەت ھاۋالە قىلغان سېتىۋېلىش ئورۇنلىرى رەت قىلسا بولمايدۇ.

县级以上人民政府应当组织财政、金融等部门以及国家委托的收购单位及时筹足粮食收购资金，任何部门、单位或者个人不得截留或者挪用。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى مالىيە، پۇل مۇئامىلە تارمىقى قاتارلىق تارماقلار، شۇنىڭدەك دۆلەت ھاۋالە قىلغان سېتىۋېلىش ئورۇنلىرىنى ئاشلىق سېتىۋېلىش مەبلىغىنى ۋاقتىدا تەييارلاشقا تەشكىللىشى كېرەك، ھەرقانداق تارماق، ئورۇن ياكى شەخسنىڭ تۇتۇپ قېلىشىغا ياكى ئىشلىتىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第三十四条　国家建立粮食安全预警制度，采取措施保障粮食供给。国务院应当制定粮食安全保障目标与粮食储备数量指标，并根据需要组织有关主管部门进行耕地、粮食库存情况的核查。

34-ماددا دۆلەت ئاشلىق بىخەتەرلىكىدىن سىگنال بېرىش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، تەدبىر قوللىنىپ ئاشلىق تەمىناتىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ. گوۋۇيۈەن ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش نىشانى ۋە ئاشلىق زاپاس مىقدارى كۆرسەتكۈچىنى بېكىتىشى ھەمدە ئېھتىياجغا قاراپ ئالاقىدار مەسئۇل تارماقلارنى تەشكىللەپ، تېرىلغۇ يەر، ئاشلىق زاپىسى ئەھۋالىنى تەكشۈرۈشى كېرەك.

国家对粮食实行中央和地方分级储备调节制度，建设仓储运输体系。承担国家粮食储备任务的企业应当按照国家规定保证储备粮的数量和质量。

دۆلەت ئاشلىققا قارىتا مەركەز ۋە يەرلىك دەرىجە بويىچە زاپاس ساقلاش-تەڭشەش تۈزۈمىنى يولغا قويۇپ، ئامباردا ساقلاش-توشۇش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىدۇ. دۆلەتنىڭ ئاشلىق زاپاس ساقلاش ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان كارخانىلار زاپاس ئاشلىقنىڭ مىقدارى ۋە سۈپىتىگە دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

第三十五条　国家建立粮食风险基金，用于支持粮食储备、稳定粮食市场和保护农民利益。

35-ماددا دۆلەت ئاشلىق خەۋپ-خەتىرى فوندى تەسىس قىلىپ، ئاشلىق زاپاس ساقلاشنى قوللاش، ئاشلىق بازىرىنى مۇقىملاشتۇرۇش ۋە دېھقانلارنىڭ مەنپەئىتىنى قوغداشقا ئىشلىتىدۇ.

第三十六条　国家提倡珍惜和节约粮食，并采取措施改善人民的食物营养结构。

36-ماددا دۆلەت ئاشلىقنى قەدىرلەش ۋە تېجەشنى تەشەببۇس قىلىدۇ ھەمدە تەدبىر قوللىنىپ خەلقنىڭ يېمەكلىك ئوزۇقلۇق قۇرۇلمىسىنى ياخشىلايدۇ.

第六章　农业投入与支持保护

6-باب يېزا ئىگىلىك سېلىنمىسى ۋە مەدەت بېرىش-قوغداش

第三十七条　国家建立和完善农业支持保护体系，采取财政投入、税收优惠、金融支持等措施，从资金投入、科研与技术推广、教育培训、农业生产资料供应、市场信息、质量标准、检验检疫、社会化服务以及灾害救助等方面扶持农民和农业生产经营组织发展农业生产，提高农民的收入水平。

37-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىكىنى قوللاش ۋە قوغداش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىپ ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈپ، مالىيە سېلىنمىسى، باجدا ئېتىبار بېرىش، پۇل مۇئامىلە جەھەتتىن قوللاش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىدۇ، مەبلەغ سېلىنمىسى، پەن تەتقىقات ۋە تېخنىكا كېڭەيتىش، تەلىم-تەربىيە، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرى تەمىناتى، بازار ئۇچۇرى، سۈپەت ئۆلچىمى، پىرىيوم-كارانتىن، ئىجتىمائىيلاشقان مۇلازىمەت، شۇنىڭدەك ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش ۋە ياردەم بېرىش قاتارلىق جەھەتلەردە دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىنى راۋاجلاندۇرۇشىغا مەدەت بېرىپ، دېھقانلارنىڭ كىرىم سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

在不与我国缔结或加入的有关国际条约相抵触的情况下，国家对农民实施收入支持政策，具体办法由国务院制定。

دۆلىتىمىز تۈزگەن ياكى قاتناشقان ئالاقىدار خەلقئارا شەرتنامىلەرگە زىت بولمىغان ئەھۋالدا، دۆلەت دېھقانلارنى كىرىم جەھەتتىن قوللاش سىياسىتىنى يولغا قويىدۇ، كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن چىقىرىدۇ.

第三十八条　国家逐步提高农业投入的总体水平。中央和县级以上地方财政每年对农业总投入的增长幅度应当高于其财政经常性收入的增长幅度。

38-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىك سېلىنمىسىنىڭ ئومۇمىي سەۋىيەسىنى پەيدىنپەي ئۆستۈرىدۇ. مەركەز ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك مالىيەنىڭ ھەر يىلى يېزا ئىگىلىك ئومۇمىي سېلىنمىسىنىڭ ئېشىش نىسبىتى ئۇنىڭ مالىيە دائىملىق كىرىمىنىڭ ئېشىش نىسبىتىدىن يۇقىرى بولۇشى كېرەك.

各级人民政府在财政预算内安排的各项用于农业的资金应当主要用于:加强农业基础设施建设；支持农业结构调整，促进农业产业化经营；保护粮食综合生产能力，保障国家粮食安全；健全动植物检疫、防疫体系，加强动物疫病和植物病、虫、杂草、鼠害防治；建立健全农产品质量标准和检验检测监督体系、农产品市场及信息服务体系；支持农业科研教育、农业技术推广和农民培训；加强农业生态环境保护建设；扶持贫困地区发展；保障农民收入水平等。

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى مالىيە خامچوتى ئىچىدە ئورۇنلاشتۇرغان يېزا ئىگىلىكىگە ئىشلىتىلىدىغان تۈرلۈك مەبلەغنى ئاساسلىقى ئىشلىتىشكە ئىشلىتىشى كېرەك:يېزا ئىگىلىك ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىش؛ يېزا ئىگىلىك قۇرۇلمىسىنى تەڭشەشكە مەدەت بېرىش، يېزا ئىگىلىكىنىڭ كەسىپلىشىپ باشقۇرۇشىنى ئىلگىرى سۈرۈش؛ ئاشلىق ئۇنىۋېرسال ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى قوغداش، دۆلەتنىڭ ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش؛ ھايۋانات، ئۆسۈملۈكلەرنى كارانتىن قىلىش، يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش سىستېمىسىنى تاكامۇللاشتۇرۇش، ھايۋانات يۇقۇمى ۋە ئۆسۈملۈك كېسىلى، ھاشارات، ياۋا ئوت-چۆپ، چاشقان ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشنى كۈچەيتىش؛ يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ سۈپەت ئۆلچىمى ۋە تەكشۈرۈش، ئۆلچەش، نازارەت قىلىش سىستېمىسى، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى بازىرى ۋە ئۇچۇر مۇلازىمىتى سىستېمىسىنى بەرپا قىلىش، تاكامۇللاشتۇرۇش؛ يېزا ئىگىلىك پەن تەتقىقات مائارىپى، يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى كېڭەيتىش ۋە دېھقانلارنى تەربىيەلەشكە مەدەت بېرىش؛ يېزا ئىگىلىكىنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى ئاسراش قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىش؛ نامرات رايونلارنىڭ تەرەققىياتىغا يار-يۆلەك بولۇش؛ دېھقانلارنىڭ كىرىم سەۋىيەسىگە كاپالەتلىك قىلىش قاتارلىقلار.

县级以上各级财政用于种植业、林业、畜牧业、渔业、农田水利的农业基本建设投入应当统筹安排，协调增长。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك مالىيە تېرىقچىلىق، ئورمانچىلىق، چارۋىچىلىق، بېلىقچىلىق، ئېتىز-ئېرىق سۇچىلىقىغا ئىشلىتىدىغان يېزا ئىگىلىك ئاساسىي قۇرۇلۇشىغا سېلىنىدىغان سېلىنمىنى بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرۇشى، ماس ئاشۇرۇشى كېرەك.

国家为加快西部开发，增加对西部地区农业发展和生态环境保护的投入。

دۆلەت غەربىي رايوننى ئېچىشنى تېزلىتىش ئۈچۈن، غەربىي رايونلارنىڭ يېزا ئىگىلىك تەرەققىياتى ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ئاسراش سېلىنمىسىنى ئاشۇرىدۇ.

第三十九条　县级以上人民政府每年财政预算内安排的各项用于农业的资金应当及时足额拨付。各级人民政府应当加强对国家各项农业资金分配、使用过程的监督管理，保证资金安全，提高资金的使用效率。

39-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ھەر يىللىق مالىيە خامچوتى ئىچىدە ئورۇنلاشتۇرغان يېزا ئىگىلىكىگە ئىشلىتىدىغان تۈرلۈك مەبلەغنى ۋاقتىدا، تولۇق ئاجرىتىپ بېرىشى كېرەك. ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دۆلەتنىڭ تۈرلۈك يېزا ئىگىلىك مەبلىغىنى تەقسىملەش، ئىشلىتىش جەريانىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، مەبلەغ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىپ، مەبلەغنىڭ ئىشلىتىلىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

任何单位和个人不得截留、挪用用于农业的财政资金和信贷资金。审计机关应当依法加强对用于农业的财政和信贷等资金的审计监督。

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ يېزا ئىگىلىكىگە ئىشلىتىدىغان مالىيە مەبلىغى ۋە كىرېدىت مەبلىغىنى تۇتۇپ قېلىشىغا، ئىشلىتىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ. ئىقتىسادىي تەپتىش ئورگىنى يېزا ئىگىلىكىگە ئىشلىتىلىدىغان مالىيە ۋە كىرېدىت قاتارلىق مەبلەغلەرنى ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىشنى قانۇن بويىچە كۈچەيتىشى كېرەك.

第四十条　国家运用税收、价格、信贷等手段，鼓励和引导农民和农业生产经营组织增加农业生产经营性投入和小型农田水利等基本建设投入。

40-ماددا دۆلەت باج، باھا، كىرېدىت قاتارلىق ۋاسىتىلەرنى قوللىنىپ، دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىنىڭ تىجارەتلىك سېلىنمىسى ۋە كىچىك ئېتىز-ئېرىق سۇچىلىق قاتارلىق ئاساسىي قۇرۇلۇش سېلىنمىسىنى كۆپەيتىشكە ئىلھاملاندۇرىدۇ ۋە يېتەكلەيدۇ.

国家鼓励和支持农民和农业生产经营组织在自愿的基础上依法采取多种形式，筹集农业资金。

دۆلەت دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ ئۆز ئىختىيارى ئاساسىدا قانۇن بويىچە كۆپ خىل شەكىللەرنى قوللىنىپ، يېزا ئىگىلىك مەبلىغى توپلىشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ.

第四十一条　国家鼓励社会资金投向农业，鼓励企业事业单位、社会团体和个人捐资设立各种农业建设和农业科技、教育基金。

41-ماددا دۆلەت ئىجتىمائىي مەبلەغنىڭ يېزا ئىگىلىكىگە سېلىنىشىغا ئىلھام بېرىدۇ، كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار، ئىجتىمائىي تەشكىلاتلار ۋە شەخسلەرنى پۇل ئىئانە قىلىپ تۈرلۈك يېزا ئىگىلىك قۇرۇلۇشى ۋە يېزا ئىگىلىك پەن-تېخنىكىسى، مائارىپ فوندى تەسىس قىلىشقا ئىلھاملاندۇرىدۇ.

国家采取措施，促进农业扩大利用外资。

دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ، يېزا ئىگىلىكىدە تاشقى مەبلەغدىن پايدىلىنىش دائىرىسىنى كېڭەيتىشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

第四十二条　各级人民政府应当鼓励和支持企业事业单位及其他各类经济组织开展农业信息服务。

42-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار، شۇنداقلا باشقا تۈرلۈك ئىقتىسادىي تەشكىلاتلارنىڭ يېزا ئىگىلىك ئۇچۇر مۇلازىمىتىنى قانات يايدۇرۇشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىشى كېرەك.

县级以上人民政府农业行政主管部门及其他有关部门应当建立农业信息搜集、整理和发布制度，及时向农民和农业生产经营组织提供市场信息等服务。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى يېزا ئىگىلىك ئۇچۇرلىرىنى توپلاش، رەتلەش ۋە ئېلان قىلىش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىغا بازار ئۇچۇرى قاتارلىق مۇلازىمەتلەرنى ۋاقتىدا قىلىشى كېرەك.

第四十三条　国家鼓励和扶持农用工业的发展。

43-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىك سانائىتىنىڭ تەرەققىياتىغا ئىلھام ۋە يار-يۆلەك بولىدۇ.

国家采取税收、信贷等手段鼓励和扶持农业生产资料的生产和贸易，为农业生产稳定增长提供物质保障。

دۆلەت باج، كىرېدىت قاتارلىق ۋاسىتىلەرنى قوللىنىپ، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ۋاسىتىلىرىنى ئىشلەپچىقىرىش ۋە سودىغا ئىلھام ۋە يار-يۆلەك بولۇپ، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىنىڭ مۇقىم ئېشىشىنى ماددىي كاپالەتكە ئىگە قىلىدۇ.

国家采取宏观调控措施，使化肥、农药、农用薄膜、农业机械和农用柴油等主要农业生产资料和农产品之间保持合理的比价。

دۆلەت ماكرولۇق تەڭشەش-تىزگىنلەش تەدبىرلىرىنى قوللىنىپ، خىمىيەۋى ئوغۇت، دېھقانچىلىق دورىسى، دېھقانچىلىققا ئىشلىتىلىدىغان سولياۋ يوپۇق، دېھقانچىلىق ماشىنىلىرى ۋە دېھقانچىلىقتا ئىشلىتىلىدىغان دىزېل قاتارلىق ئاساسلىق يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرى بىلەن يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ئوتتۇرىسىدا مۇۋاپىق سېلىشتۇرما باھانى ساقلاپ كەلدى.

第四十四条　国家鼓励供销合作社、农村集体经济组织、农民专业合作经济组织、其他组织和个人发展多种形式的农业生产产前、产中、产后的社会化服务事业。县级以上人民政府及其各有关部门应当采取措施对农业社会化服务事业给予支持。

44-ماددا دۆلەت تەمىنات-سودا كوپىراتىپى، يېزا كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتى، دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق ئىگىلىك تەشكىلاتى، باشقا تەشكىلات ۋە شەخسلەرنىڭ يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىنىڭ ئىشلەپچىقىرىشتىن بۇرۇنقى، ئىشلەپچىقىرىش داۋامىدىكى، ئىشلەپچىقىرىشتىن كېيىنكى ئىجتىمائىيلاشقان مۇلازىمەت ئىشلىرىنى كۆپ خىل شەكىلدىكى راۋاجلاندۇرۇشىغا ئىلھام بېرىدۇ. ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى تەدبىر قوللىنىپ يېزا ئىگىلىكىنىڭ ئىجتىمائىيلاشقان مۇلازىمەت ئىشلىرىنى قوللىشى كېرەك.

对跨地区从事农业社会化服务的，农业、工商管理、交通运输、公安等有关部门应当采取措施给予支持。

رايون ھالقىپ يېزا ئىگىلىكىنى ئىجتىمائىيلاشتۇرۇش مۇلازىمىتى قىلىشقا يېزا ئىگىلىكى، سودا-سانائەت باشقۇرۇش، قاتناش-تىرانسپورت، جامائەت خەۋپسىزلىكى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلار تەدبىر قوللىنىپ مەدەت بېرىشى كېرەك.

第四十五条　国家建立健全农村金融体系，加强农村信用制度建设，加强农村金融监管。

45-ماددا دۆلەت يېزا پۇل مۇئامىلە سىستېمىسىنى بەرپا قىلىدۇ ۋە تاكامۇللاشتۇرىدۇ، يېزا ئىناۋەت تۈزۈمى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىدۇ، يېزا پۇل مۇئامىلىسىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىدۇ.

有关金融机构应当采取措施增加信贷投入，改善农村金融服务，对农民和农业生产经营组织的农业生产经营活动提供信贷支持。

مۇناسىۋەتلىك پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرى تەدبىر قوللىنىپ كىرېدىت سېلىنمىسىنى ئاشۇرۇپ، يېزا پۇل مۇئامىلە مۇلازىمىتىنى ياخشىلاپ، دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى-تىجارەت پائالىيىتىگە ئىناۋەتلىك قەرز مەدىتى بېرىشى كېرەك.

农村信用合作社应当坚持为农业、农民和农村经济发展服务的宗旨，优先为当地农民的生产经营活动提供信贷服务。

يېزا ئامانەت-قەرز كوپىراتىپى يېزا ئىگىلىكى، دېھقانلار ۋە يېزا ئىقتىسادىي تەرەققىياتى ئۈچۈن مۇلازىمەت قىلىش ئاساسىي مەقسىتىدە چىڭ تۇرۇپ، شۇ جايدىكى دېھقانلارنىڭ ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت پائالىيىتىگە ئالدى بىلەن كىرېدىت مۇلازىمىتى قىلىشى كېرەك.

国家通过贴息等措施，鼓励金融机构向农民和农业生产经营组织的农业生产经营活动提供贷款。

دۆلەت ئۆسۈم ياردىمى بېرىش قاتارلىق تەدبىرلەر ئارقىلىق، پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرىنىڭ دېھقانلارغا ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش – تىجارەت پائالىيەتلىرىگە قەرز پۇل بېرىشىگە ئىلھام بېرىدۇ.

第四十六条　国家建立和完善农业保险制度。

46-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىك سۇغۇرتىسى تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.

国家逐步建立和完善政策性农业保险制度。鼓励和扶持农民和农业生产经营组织建立为农业生产经营活动服务的互助合作保险组织，鼓励商业性保险公司开展农业保险业务。

دۆلەت سىياسەت خاراكتېرلىك يېزا ئىگىلىك سۇغۇرتىسى تۈزۈمىنى تەدرىجىي ئورنىتىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ. دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى-تىجارەت پائالىيىتىگە مۇلازىمەت قىلىدىغان ھەمكارلىق سۇغۇرتا تەشكىلاتى قۇرۇشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىلىدۇ، سودا خاراكتېرلىك سۇغۇرتا شىركەتلىرىنىڭ يېزا ئىگىلىك سۇغۇرتا كەسپىنى قانات يايدۇرۇشىغا ئىلھام بېرىلىدۇ.

农业保险实行自愿原则。任何组织和个人不得强制农民和农业生产经营组织参加农业保险。

يېزا ئىگىلىك سۇغۇرتىسىدا ئىختىيارلىق پىرىنسىپى يولغا قويۇلىدۇ. ھەرقانداق تەشكىلات ۋە شەخسنىڭ دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنى يېزا ئىگىلىك سۇغۇرتىسىغا قاتنىشىشقا مەجبۇرلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第四十七条　各级人民政府应当采取措施，提高农业防御自然灾害的能力，做好防灾、抗灾和救灾工作，帮助灾民恢复生产，组织生产自救，开展社会互助互济；对没有基本生活保障的灾民给予救济和扶持。

47-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ، يېزا ئىگىلىكىدە تەبىئىي ئاپەتتىن مۇداپىئەلىنىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈپ، ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئېلىش، ئاپەتكە تاقابىل تۇرۇش ۋە ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى، ئاپەتكە ئۇچرىغان خەلقنىڭ ئىشلەپچىقىرىشنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشىگە ياردەم بېرىشى، ئىشلەپچىقىرىش ئارقىلىق ئۆزىنى قۇتقۇزۇشقا تەشكىللىشى، جەمئىيەت ھەمكارلىقى بويىچە ئۆزئارا ياردەم بېرىشى كېرەك؛ ئاساسىي تۇرمۇش كاپالىتى بولمىغان ئاپەتكە ئۇچرىغان خەلقنى قۇتقۇزماق ۋە ئۇلارغا يار-يۆلەك بولماق.

第七章　农业科技与农业教育

7-باب يېزا ئىگىلىك پەن-تېخنىكىسى ۋە يېزا ئىگىلىك مائارىپى

第四十八条　国务院和省级人民政府应当制定农业科技、农业教育发展规划，发展农业科技、教育事业。

48-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ئۆلكە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى يېزا ئىگىلىك پەن-تېخنىكىسى، يېزا ئىگىلىك مائارىپ تەرەققىيات يىرىك پىلانى تۈزۈپ، يېزا ئىگىلىك پەن – تېخنىكىسى، مائارىپ ئىشلىرىنى راۋاجلاندۇرۇشى كېرەك.

县级以上人民政府应当按照国家有关规定逐步增加农业科技经费和农业教育经费。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە يېزا ئىگىلىك پەن-تېخنىكا خىراجىتى ۋە يېزا ئىگىلىك مائارىپ خىراجىتىنى تەدرىجىي كۆپەيتىشى كېرەك.

国家鼓励、吸引企业等社会力量增加农业科技投入，鼓励农民、农业生产经营组织、企业事业单位等依法举办农业科技、教育事业。

دۆلەت كارخانا قاتارلىق ئىجتىمائىي كۈچلەرنى يېزا ئىگىلىك پەن-تېخنىكىسى سېلىنمىسىنى ئاشۇرۇشقا ئىلھاملاندۇرىدۇ ۋە جەلپ قىلىدۇ، دېھقانلار، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى، كارخانا-كەسپىي ئورۇنلار قاتارلىقلارنىڭ قانۇن بويىچە يېزا ئىگىلىك پەن – تېخنىكىسى، مائارىپ ئىشلىرىنى يولغا قويۇشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

第四十九条　国家保护植物新品种、农产品地理标志等知识产权，鼓励和引导农业科研、教育单位加强农业科学技术的基础研究和应用研究，传播和普及农业科学技术知识，加速科技成果转化与产业化，促进农业科学技术进步。

49-ماددا دۆلەت ئۆسۈملۈك يېڭى سورتى، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتىنىڭ جۇغراپىيەلىك بەلگىسى قاتارلىق بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنى قوغدايدۇ، يېزا ئىگىلىك پەن تەتقىقاتى، مائارىپ ئورۇنلىرىنىڭ يېزا ئىگىلىك پەن-تېخنىكىسىغا دائىر ئۇل تەتقىقات ۋە ئەمەلىي تەتقىقاتنى كۈچەيتىشىگە، يېزا ئىگىلىك تېخنىكا بىلىملىرىنى تارقىتىشىغا ۋە ئومۇملاشتۇرۇشىغا ئىلھام بېرىدۇ ۋە يېتەكچىلىك قىلىدۇ، پەن-تېخنىكا نەتىجىلىرىنى ئايلاندۇرۇش ۋە كەسىپلەشتۈرۈشنى تېزلىتىدۇ، يېزا ئىگىلىك ئىلىم-تېخنىكىسىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

国务院有关部门应当组织农业重大关键技术的科技攻关。国家采取措施促进国际农业科技、教育合作与交流，鼓励引进国外先进技术。

گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى يېزا ئىگىلىكىگە دائىر مۇھىم، زور ئاچقۇچلۇق تېخنىكىلاردا پەن-تېخنىكا ئۆتكىلىگە ھۇجۇم قىلىشقا تەشكىللىشى كېرەك. دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ خەلقئارا يېزا ئىگىلىك پەن-تېخنىكىسى، مائارىپ ھەمكارلىقى ۋە ئالاقىسىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ، چەت ئەلدىن ئىلغار تېخنىكا كىرگۈزۈشكە ئىلھام بېرىدۇ.

第五十条　国家扶持农业技术推广事业，建立政府扶持和市场引导相结合，有偿与无偿服务相结合，国家农业技术推广机构和社会力量相结合的农业技术推广体系，促使先进的农业技术尽快应用于农业生产。

50-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى كېڭەيتىش ئىشلىرىنى يۆلەيدۇ، ھۆكۈمەت يۆلەش بىلەن بازار يېتەكلەش بىرلەشتۈرۈلگەن، ھەقلىق بولۇش بىلەن ھەقسىز مۇلازىمەت قىلىش بىرلەشتۈرۈلگەن، دۆلەتنىڭ يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى ئومۇملاشتۇرۇش ئاپپاراتى بىلەن ئىجتىمائىي كۈچلەر بىرلەشتۈرۈلگەن يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى تونۇشتۇرۇش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىپ، ئىلغار يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنىڭ يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىدا تېزرەك قوللىنىلىشىغا تۈرتكە بولىدۇ.

第五十一条　国家设立的农业技术推广机构应当以农业技术试验示范基地为依托，承担公共所需的关键性技术的推广和示范等公益性职责，为农民和农业生产经营组织提供无偿农业技术服务。

51-ماددا دۆلەت قۇرغان يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى كېڭەيتىش ئاپپاراتى يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسى تەجرىبە ئۈلگە بازىسىنى تايانچ قىلىپ، ئامما ئېھتىياجلىق بولغان ئاچقۇچلۇق تېخنىكىنى كېڭەيتىش ۋە ئۈلگە كۆرسىتىش قاتارلىق ئاممىۋى پاراۋانلىق مەسئۇلىيىتىنى ئۈستىگە ئېلىپ، دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىغا ھەقسىز يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسى مۇلازىمىتى قىلىشى كېرەك.

县级以上人民政府应当根据农业生产发展需要，稳定和加强农业技术推广队伍，保障农业技术推广机构的工作经费。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش تەرەققىيات ئېھتىياجىغا ئاساسەن، يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى كېڭەيتىش قوشۇنىنى مۇقىملاشتۇرۇپ ۋە كۈچەيتىپ، يېزا ئىگىلىك تېخنىكىنى كېڭەيتىش ئاپپاراتلىرىنىڭ خىزمەت خىراجىتىنى كاپالەتلەندۈرۈشى كېرەك.

各级人民政府应当采取措施，按照国家规定保障和改善从事农业技术推广工作的专业科技人员的工作条件、工资待遇和生活条件，鼓励他们为农业服务。

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ، دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى كېڭەيتىش خىزمىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كەسپىي پەن-تېخنىكا خادىملىرىنىڭ خىزمەت شارائىتى، مائاش تەمىناتى ۋە تۇرمۇش شارائىتىنى كاپالەتلەندۈرۈشى ۋە ياخشىلىشى، ئۇلارنى يېزا ئىگىلىكىگە خىزمەت قىلىشقا ئىلھاملاندۇرۇشى كېرەك.

第五十二条　农业科研单位、有关学校、农民专业合作社、涉农企业、群众性科技组织及有关科技人员，根据农民和农业生产经营组织的需要，可以提供无偿服务，也可以通过技术转让、技术服务、技术承包、技术咨询和技术入股等形式，提供有偿服务，取得合法收益。农业科研单位、有关学校、农民专业合作社、涉农企业、群众性科技组织及有关科技人员应当提高服务水平，保证服务质量。

52-ماددا يېزا ئىگىلىك پەن تەتقىقات ئورنى، مۇناسىۋەتلىك مەكتەپ، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى، يېزا ئىگىلىكىگە مۇناسىۋەتلىك كارخانا، ئاممىۋى پەن-تېخنىكا تەشكىلاتى ۋە مۇناسىۋەتلىك پەن-تېخنىكا خادىملىرى دېھقانلارغا ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ ئېھتىياجىغا قاراپ، ھەقسىز مۇلازىمەت قىلسا بولىدۇ، تېخنىكىنى ئۆتۈنۈپ بېرىش، تېخنىكا مۇلازىمىتى قىلىش، تېخنىكا ھۆددىگەرلىك، تېخنىكا مەسلىھەتچىلىكى بېرىش ۋە تېخنىكىنى پاي قىلىپ قوشۇش قاتارلىق شەكىللەر ئارقىلىقمۇ بولىدۇ، ھەقلىق مۇلازىمەت قىلىپ قانۇنلۇق مەنپەئەتلىنىش. يېزا ئىگىلىك پەن تەتقىقات ئورۇنلىرى، مۇناسىۋەتلىك مەكتەپلەر، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپلىرى، يېزا ئىگىلىكىگە مۇناسىۋەتلىك كارخانىلار، ئاممىۋى پەن-تېخنىكا تەشكىلاتلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك پەن-تېخنىكا خادىملىرى مۇلازىمەت سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشى، مۇلازىمەت سۈپىتىگە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

对农业科研单位、有关学校、农业技术推广机构举办的为农业服务的企业，国家在税收、信贷等方面给予优惠。

يېزا ئىگىلىك پەن تەتقىقات ئورۇنلىرى، مۇناسىۋەتلىك مەكتەپلەر، يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى كېڭەيتىش ئاپپاراتلىرى قۇرغان يېزا ئىگىلىكىگە مۇلازىمەت قىلىدىغان كارخانىلارغا دۆلەت باج، كىرېدىت قاتارلىق جەھەتلەردە ئېتىبار بېرىدۇ.

国家鼓励和支持农民、供销合作社、其他企业事业单位等参与农业技术推广工作。

دۆلەت دېھقانلار، تەمىنات-سودا كوپىراتىپى، باشقا كارخانا، كەسپىي ئورۇن قاتارلىقلارنىڭ يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى كېڭەيتىش خىزمىتىگە قاتنىشىشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ.

第五十三条　国家建立农业专业技术人员继续教育制度。县级以上人民政府农业行政主管部门会同教育、人事等有关部门制定农业专业技术人员继续教育计划，并组织实施。

53-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىك كەسپىي تېخنىكا خادىملىرىنى داۋاملىق تەربىيەلەش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ. ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى مائارىپ، كادىرلار ئىشلىرى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە يېزا ئىگىلىك كەسپىي تېخنىكا خادىملىرىنى داۋاملىق تەربىيەلەش پىلانىنى تۈزىدۇ ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

第五十四条　国家在农村依法实施义务教育，并保障义务教育经费。国家在农村举办的普通中小学校教职工工资由县级人民政府按照国家规定统一发放，校舍等教学设施的建设和维护经费由县级人民政府按照国家规定统一安排。

54-ماددا دۆلەت يېزىلاردا مەجبۇرىيەت مائارىپىنى قانۇن بويىچە يولغا قويىدۇ ھەمدە مەجبۇرىيەت مائارىپى خىراجىتىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ. دۆلەت يېزىلاردا قۇرغان ئادەتتىكى ئوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇتقۇچى، ئىشچى-خىزمەتچىلىرىنىڭ مائاشىنى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بىرتۇتاش تارقىتىدۇ، مەكتەپ بىناسى قاتارلىق ئوقۇتۇش ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇش ۋە ئاسراش خىراجىتىنى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بىر تۇتاش ئورۇنلاشتۇرىدۇ.

第五十五条　国家发展农业职业教育。国务院有关部门按照国家职业资格证书制度的统一规定，开展农业行业的职业分类、职业技能鉴定工作，管理农业行业的职业资格证书。

55-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىك كەسپىي مائارىپىنى راۋاجلاندۇرىدۇ. گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى دۆلەتنىڭ كەسپىي سالاھىيەت گۇۋاھنامىسى تۈزۈمىنىڭ بىرتۇتاش بەلگىلىمىسى بويىچە، يېزا ئىگىلىك ساھەسىدىكى كەسىپلەرنى تۈرگە ئايرىش، كەسپىي ماھارەتنى باھالاش خىزمىتىنى قانات يايدۇرىدۇ، يېزا ئىگىلىك ساھەسىنىڭ كەسپىي سالاھىيەت گۇۋاھنامىسىنى باشقۇرىدۇ.

第五十六条　国家采取措施鼓励农民采用先进的农业技术，支持农民举办各种科技组织，开展农业实用技术培训、农民绿色证书培训和其他就业培训，提高农民的文化技术素质。

56-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ دېھقانلارنى ئىلغار يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى قوللىنىشقا ئىلھاملاندۇرىدۇ، دېھقانلارنىڭ پەن-تېخنىكا تەشكىلاتلىرىنى قۇرۇشىغا مەدەت بېرىدۇ، يېزا ئىگىلىكىدە ئەمەلىي تېخنىكا بويىچە تەربىيەلەش، دېھقانلارنى يېشىل گۇۋاھنامە بىلەن تەربىيەلەش ۋە ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش بويىچە باشقا تەربىيەلەشنى قانات يايدۇرۇپ، دېھقانلارنىڭ مەدەنىيەت-تېخنىكا ساپاسىنى ئۆستۈرىدۇ.

第八章　农业资源与农业环境保护

8-باب يېزا ئىگىلىك بايلىقى ۋە يېزا ئىگىلىك مۇھىتىنى قوغداش

第五十七条　发展农业和农村经济必须合理利用和保护土地、水、森林、草原、野生动植物等自然资源，合理开发和利用水能、沼气、太阳能、风能等可再生能源和清洁能源，发展生态农业，保护和改善生态环境。

57-ماددا يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىقتىسادىنى راۋاجلاندۇرۇشتا يەر، سۇ، ئورمان، ئوتلاق، ياۋايى ھايۋان، ئۆسۈملۈك قاتارلىق تەبىئىي بايلىقلاردىن مۇۋاپىق پايدىلىنىش ۋە ئۇنى قوغداش، سۇ ئېنېرگىيەسى، پاتقاق گازى، قۇياش ئېنېرگىيەسى، شامال ئېنېرگىيەسى قاتارلىق ھاسىلىي ئېنېرگىيە ۋە پاكىز ئېنېرگىيەنى مۇۋاپىق ئېچىش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىش، ئېكولوگىيەلىك يېزا ئىگىلىكىنى راۋاجلاندۇرۇش، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ئاسراش ۋە ياخشىلاش شەرت.

县级以上人民政府应当制定农业资源区划或者农业资源合理利用和保护的区划，建立农业资源监测制度。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى يېزا ئىگىلىك بايلىقىنى رايونلارغا ئايرىش ياكى يېزا ئىگىلىك بايلىقىدىن مۇۋاپىق پايدىلىنىش ۋە ئۇنى قوغداش رايونلىرىنى ئايرىش، يېزا ئىگىلىك بايلىقىنى كۆزىتىش-ئۆلچەش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى كېرەك.

第五十八条　农民和农业生产经营组织应当保养耕地，合理使用化肥、农药、农用薄膜，增加使用有机肥料，采用先进技术，保护和提高地力，防止农用地的污染、破坏和地力衰退。

58-ماددا دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى تېرىلغۇ يەرنى ئاسرىشى، خىمىيەۋى ئوغۇت، دېھقانچىلىق دورىسى، يېزا ئىگىلىكىگە ئىشلىتىلىدىغان سولياۋ يوپۇقنى مۇۋاپىق ئىشلىتىشى، ئورگانىك ئوغۇتنى كۆپ ئىشلىتىشى، ئىلغار تېخنىكا قوللىنىپ، يەرنىڭ مۇنبەتلىكىنى قوغدىشى ۋە ئاشۇرۇشى، يېزا ئىگىلىكىگە ئىشلىتىدىغان يەرنىڭ بۇلغىنىشى، بۇزۇلۇشى ۋە يەرنىڭ ئاجىزلىشىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

县级以上人民政府农业行政主管部门应当采取措施，支持农民和农业生产经营组织加强耕地质量建设，并对耕地质量进行定期监测。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەدبىر قوللىنىپ، دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ تېرىلغۇ يەر سۈپىتى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىشىگە مەدەت بېرىشى ھەمدە تېرىلغۇ يەر سۈپىتىنى قەرەللىك كۆزىتىپ ئۆلچىشى كېرەك.

第五十九条　各级人民政府应当采取措施，加强小流域综合治理，预防和治理水土流失。从事可能引起水土流失的生产建设活动的单位和个人，必须采取预防措施，并负责治理因生产建设活动造成的水土流失。

59-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ، كىچىك ۋادىلارنى ھەر تەرەپلىمە تۈزەشنى كۈچەيتىشى، سۇ-تۇپراقنىڭ ئېقىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى تىزگىنلىشى كېرەك. سۇ-تۇپراقنىڭ ئېقىپ كېتىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ئېھتىمالى بولغان ئىشلەپچىقىرىش-قۇرۇلۇش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇن ۋە شەخسلەر ئالدىنى ئېلىش تەدبىرى قوللىنىشى ھەمدە ئىشلەپچىقىرىش-قۇرۇلۇش ھەرىكىتى سەۋەبىدىن سۇ-تۇپراقنىڭ يوقاپ كېتىشىنى تۈزەشكە مەسئۇل بولۇشى شەرت.

各级人民政府应当采取措施，预防土地沙化，治理沙化土地。国务院和沙化土地所在地区的县级以上地方人民政府应当按照法律规定制定防沙治沙规划，并组织实施。

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ، يەرنىڭ قۇملىشىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى، قۇملىشىپ كەتكەن يەرنى تىزگىنلىشى كېرەك. گوۋۇيۈەن ۋە قۇملاشقان يەر بار رايوندىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە قۇمدىن مۇداپىئەلىنىش ۋە قۇمنى تىزگىنلەش يىرىك پىلانى تۈزۈشى ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويۇشى كېرەك.

第六十条　国家实行全民义务植树制度。各级人民政府应当采取措施，组织群众植树造林，保护林地和林木，预防森林火灾，防治森林病虫害，制止滥伐、盗伐林木，提高森林覆盖率。

60-ماددا دۆلەت ئومۇمىي خەلق مەجبۇرەن كۆچەت تىكىش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ. ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ، ئاممىنى كۆچەت تىكىپ ئورمان بىنا قىلىشقا تەشكىللىشى، ئورمان يېرى ۋە دەل-دەرەخنى قوغدىشى، ئورمان ئوت ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى، ئورماندىكى كېسەللىك-ھاشارات زىيىنىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە تىزگىنلىشى، دەل-دەرەخلەرنى قالايمىقان كېسىش، ئوغرىلىقچە كېسىشنى توسۇشى، ئورمان بىلەن قاپلىنىش نىسبىتىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

国家在天然林保护区域实行禁伐或者限伐制度，加强造林护林。

دۆلەت تەبىئىي ئورماننى قوغداش رايونىدا دەرەخ كېسىشنى چەكلەش ياكى كېسىشكە چەك قويۇش تۈزۈمىنى يولغا قويۇپ، ئورمان بىنا قىلىپ ئورمان قوغداشنى كۈچەيتىدۇ.

第六十一条　有关地方人民政府，应当加强草原的保护、建设和管理，指导、组织农（牧）民和农（牧）业生产经营组织建设人工草场、饲草饲料基地和改良天然草原，实行以草定畜，控制载畜量，推行划区轮牧、休牧和禁牧制度，保护草原植被，防止草原退化沙化和盐渍化。

61-ماددا مۇناسىۋەتلىك يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئوتلاقنى قوغداش، قۇرۇش ۋە باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، دېھقانلار ( چارۋىچىلار ) ئاھالىسىنى ۋە دېھقانلار ( چارۋىچىلىق ) كەسپىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنى سۈنئىي ئوتلاق، يەم-خەشەك بازىسى قۇرۇشقا ۋە تەبىئىي ئوتلاقنى ياخشىلاشقا يېتەكلەپ، تەشكىللەپ، ئوتلاققا قاراپ چارۋا بېكىتىپ، چارۋا سىغىمىنى تىزگىنلەپ، رايون ئايرىپ نۆۋەتلەشتۈرۈپ بېقىش، ئوتلاقنى ئارام ئالدۇرۇش ۋە چارۋا بېقىشنى چەكلەش تۈزۈمىنى يولغا قويۇشى كېرەك، ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى قوغداپ، ئوتلاقلارنىڭ چېكىنىپ قۇملىشىشى ۋە شورلىشىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك.

第六十二条　禁止毁林毁草开垦、烧山开垦以及开垦国家禁止开垦的陡坡地，已经开垦的应当逐步退耕还林、还草。

62-ماددا ئورماننى ۋەيران قىلىپ، ئوتلاقنى ۋەيران قىلىپ ئېچىش، تاغنى كۆيدۈرۈپ ئېچىش، شۇنىڭدەك دۆلەت ئېچىش مەنئى قىلغان تىك يانتۇلۇقلارنى ئېچىش مەنئى قىلىنىدۇ، ئېچىلغان بوز يەرلەر تەدرىجىي ھالدا تېرىلغۇدىن ئورمانغا، ئوتلاققا قايتۇرۇلۇشى كېرەك.

禁止围湖造田以及围垦国家禁止围垦的湿地。已经围垦的，应当逐步退耕还湖、还湿地。

كۆلنى دائىرىلەپ ئېتىز بەرپا قىلىش، شۇنىڭدەك دائىرىلەپ يەر ئېچىش مەنئى قىلىنىدۇ، دۆلەت دائىرىلەپ ئېچىشنى مەنئى قىلغان سۇلۇق يەرلەر. دائىرىلەپ ئېچىلغانلىرىنى تېرىلغۇدىن كۆلگە، سۇلۇق يەرگە تەدرىجىي قايتۇرۇش كېرەك.

对在国务院批准规划范围内实施退耕的农民，应当按照国家规定予以补助。

گوۋۇيۈەن تەستىقلىغان يىرىك پىلان دائىرىسىدە تېرىلغۇدىن قايتۇرۇشنى يولغا قويغان دېھقانلارغا دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ياردەم پۇلى بېرىش كېرەك.

第六十三条　各级人民政府应当采取措施，依法执行捕捞限额和禁渔、休渔制度，增殖渔业资源，保护渔业水域生态环境。

63-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ، تۇتۇش نورمىسى ۋە بېلىق تۇتۇشنى مەنئى قىلىش، بېلىق تۇتۇشنى توختىتىپ تۇرۇش تۈزۈمىنى قانۇن بويىچە ئىجرا قىلىپ، بېلىقچىلىق بايلىقىنى كۆپەيتىپ، بېلىقچىلىق سۇ رايونىنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى قوغدىشى كېرەك.

国家引导、支持从事捕捞业的农（渔）民和农（渔）业生产经营组织从事水产养殖业或者其他职业，对根据当地人民政府统一规划转产转业的农（渔）民，应当按照国家规定予以补助。

دۆلەت بېلىقچىلىق بىلەن شۇغۇللىنىدىغان دېھقان ( بېلىقچى ) لارنى ۋە دېھقانچىلىق ( بېلىقچىلىق ) كەسپىنىڭ ئىشلەپچىقىرىشى، تىجارەت تەشكىلاتلىرىنى سۇ مەھسۇلاتلىرى باقمىچىلىقى ياكى باشقا كەسىپ بىلەن شۇغۇللىنىشقا يېتەكلەيدۇ، قوللايدۇ، شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتىگە ئاساسەن ئىشلەپچىقىرىشنى ئۆزگەرتكەن، كەسىپ ئالماشتۇرغان دېھقان ( بېلىقچىلىق ) ئاھالىسىگە دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ياردەم پۇل بېرىشى كېرەك.

第六十四条　国家建立与农业生产有关的生物物种资源保护制度，保护生物多样性，对稀有、濒危、珍贵生物资源及其原生地实行重点保护。从境外引进生物物种资源应当依法进行登记或者审批，并采取相应安全控制措施。

64-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىغا مۇناسىۋەتلىك جانلىقلار تۈرى بايلىقىنى قوغداش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، جانلىقلارنىڭ كۆپ خىللىقىنى قوغدايدۇ، ئاز ئۇچرايدىغان، يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان، قىممەتلىك جانلىقلار بايلىقىنى ۋە ئۇلارنىڭ ئەسلىي يېرىنى نۇقتىلىق قوغدايدۇ. جانلىقلار تۈرى بايلىقىنى چېگرا سىرتىدىن كىرگۈزۈشتە، قانۇن بويىچە تىزىملاش ياكى تەستىقلىتىش ھەمدە مۇناسىپ بىخەتەرلىكنى تىزگىنلەش تەدبىرى قوللىنىش كېرەك.

农业转基因生物的研究、试验、生产、加工、经营及其他应用，必须依照国家规定严格实行各项安全控制措施。

يېزا ئىگىلىكىدە گېنى يۆتكەلگەن جانلىقلارنى تەتقىق قىلىش، سىناق قىلىش، ئىشلەپچىقىرىش، پىششىقلاش، تىجارەت قىلىش ۋە باشقا قوللىنىشلاردا، دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە تۈرلۈك بىخەتەرلىكنى تىزگىنلەش تەدبىرلىرىنى قاتتىق يولغا قويۇش شەرت.

第六十五条　各级农业行政主管部门应当引导农民和农业生产经营组织采取生物措施或者使用高效低毒低残留农药、兽药，防治动植物病、虫、杂草、鼠害。

65-ماددا ھەر دەرىجىلىك يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارماقلىرى دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنى بىيولوگىيەلىك تەدبىر قوللىنىشقا ياكى يۇقىرى ئۈنۈملۈك، زەھىرى تۆۋەن، قالدۇقى ئاز دېھقانچىلىق دورىسى، ھايۋانات دورىسى ئىشلىتىشكە يېتەكلەپ، ھەرىكەتچان ئۆسۈملۈك كېسىلى، ھاشارات، ياۋا ئوت-چۆپ، چاشقان ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى تىزگىنلىشى كېرەك.

农产品采收后的秸秆及其他剩余物质应当综合利用，妥善处理，防止造成环境污染和生态破坏。

يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى يىغىۋېلىنغاندىن كېيىنكى شاخ-شۇمبىلار ۋە باشقا قالدۇق ماددىلاردىن ئۇنىۋېرسال پايدىلىنىپ، مۇۋاپىق بىر تەرەپ قىلىپ، مۇھىت بۇلغىنىش ۋە ئېكولوگىيە بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراشنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك.

从事畜禽等动物规模养殖的单位和个人应当对粪便、废水及其他废弃物进行无害化处理或者综合利用，从事水产养殖的单位和个人应当合理投饵、施肥、使用药物，防止造成环境污染和生态破坏。

چارۋا-قۇش قاتارلىق ھايۋانلارنى كۆلەملەشتۈرۈپ باقىدىغان ئورۇن ۋە شەخسلەر گەندە، كېرەكسىز سۇ ۋە باشقا تاشلاندۇقلارنى زىيانسىزلاشتۇرۇپ بىر تەرەپ قىلىشى ياكى ئۇنىۋېرسال پايدىلىنىشى، سۇ مەھسۇلاتلىرى باقمىچىلىقى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇن ۋە شەخسلەر مۇۋاپىق يەمچۈك تاشلاپ، ئوغۇتلاپ، دورا ئىشلىتىپ، مۇھىتنى بۇلغاش ۋە ئېكولوگىيەنى بۇزۇشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

第六十六条　县级以上人民政府应当采取措施，督促有关单位进行治理，防治废水、废气和固体废弃物对农业生态环境的污染。排放废水、废气和固体废弃物造成农业生态环境污染事故的，由环境保护行政主管部门或者农业行政主管部门依法调查处理；给农民和农业生产经营组织造成损失的，有关责任者应当依法赔偿。

66-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى تەدبىر قوللىنىپ، مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارنىڭ تۈزەشىگە ھەيدەكچىلىك قىلىپ، كېرەكسىز سۇ، كېرەكسىز گاز ۋە قاتتىق تاشلاندۇقنىڭ يېزا ئىگىلىكىنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى بۇلغىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى تىزگىنلىشى كېرەك. كېرەكسىز سۇ، كېرەكسىز گاز ۋە قاتتىق تاشلاندۇق چىقىرىش يېزا ئىگىلىك ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى بۇلغاش ھادىسىسىنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلارنى مۇھىت ئاسراش مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ياكى يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى قانۇن بويىچە تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىدۇ؛ دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىغا زىيان سالغانلارنىڭ مۇناسىۋەتلىك جاۋابكارلىرى قانۇن بويىچە تۆلىشى كېرەك.

第九章　农民权益保护

9-باب دېھقانلارنىڭ ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش

第六十七条　任何机关或者单位向农民或者农业生产经营组织收取行政、事业性费用必须依据法律、法规的规定。收费的项目、范围和标准应当公布。没有法律、法规依据的收费，农民和农业生产经营组织有权拒绝。

67-ماددا ھەرقانداق ئورگان ياكى ئورۇن دېھقانلار ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتىدىن مەمۇرىي، كەسپىي خاراكتېرلىك ھەق ئېلىشتا، قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بولۇشى شەرت. ھەق ئېلىنىدىغان تۈر، دائىرە ۋە ئۆلچەمنى ئېلان قىلىش كېرەك. قانۇن-نىزاملاردا ئاساس قىلىنمىغان ھەقنى دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى رەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

任何机关或者单位对农民或者农业生产经营组织进行罚款处罚必须依据法律、法规、规章的规定。没有法律、法规、规章依据的罚款，农民和农业生产经营组织有权拒绝。

ھەرقانداق ئورگان ياكى ئورۇن دېھقانلارغا ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىغا جەرىمانە قويۇش جازاسى بېرىشتە، قانۇن-نىزام ۋە قائىدىلەردىكى بەلگىلىمىلەرگە ئاساسەن جازا بېرىشى شەرت. قانۇن-نىزام، قائىدە ئاساسى بولمىغان جەرىمانىنى دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى رەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

任何机关或者单位不得以任何方式向农民或者农业生产经营组织进行摊派。除法律、法规另有规定外，任何机关或者单位以任何方式要求农民或者农业生产经营组织提供人力、财力、物力的，属于摊派。农民和农业生产经营组织有权拒绝任何方式的摊派。

ھەرقانداق ئورگان ياكى ئورۇننىڭ دېھقانلارغا ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىغا ھەرقانداق ئۇسۇلدا سېلىق سېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ. قانۇن-نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، ھەرقانداق ئورگان ياكى ئورۇندىن دېھقانلار ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىدىن ئادەم كۈچى، مالىيە كۈچى، ماددىي كۈچ بېرىشنى ھەرقانداق ئۇسۇلدا تەلەپ قىلغانلىرى سېلىق بولىدۇ. دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى ھەرقانداق سېلىق سېلىشنى رەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

第六十八条　各级人民政府及其有关部门和所属单位不得以任何方式向农民或者农业生产经营组织集资。

68-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ھەم ئۇنىڭغا قاراشلىق ئورۇنلارنىڭ دېھقانلار ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىدىن ھەرقانداق ئۇسۇلدا مەبلەغ توپلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

没有法律、法规依据或者未经国务院批准，任何机关或者单位不得在农村进行任何形式的达标、升级、验收活动。

قانۇن-نىزام ئاساسى بولمىسا ياكى گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ، ھەرقانداق ئورگان ياكى ئورۇننىڭ يېزىلاردا ھەرقانداق شەكىلدىكى ئۆلچەمگە يەتكۈزۈش، دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈش، تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىش پائالىيىتىنى ئېلىپ بېرىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第六十九条　农民和农业生产经营组织依照法律、行政法规的规定承担纳税义务。税务机关及代扣、代收税款的单位应当依法征税，不得违法摊派税款及以其他违法方法征税。

69-ماددا دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە باج تاپشۇرۇش مەجبۇرىيىتىنى ئۈستىگە ئالىدۇ. باج ئورگانلىرى ۋە باج پۇلىنى ۋاكالىتەن تۇتۇپ قالغان، ۋاكالىتەن ئالغان ئورۇنلار قانۇن بويىچە باج ئېلىشى كېرەك، قانۇنغا خىلاپ ھالدا باج سېلىقى سالسا ۋە قانۇنغا خىلاپ باشقا ئۇسۇللار بىلەن باج ئالسا بولمايدۇ.

第七十条　农村义务教育除按国务院规定收取的费用外，不得向农民和学生收取其他费用。禁止任何机关或者单位通过农村中小学校向农民收费。

70-ماددا يېزا مەجبۇرىيەت مائارىپىدا، دېھقانلاردىن ۋە ئوقۇغۇچىلاردىن گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ھەق ئېلىنغانلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئېلىنىدىغان ھەقلەرنى ھېسابقا ئالمىغاندا، باشقا ھەقلەرنى ئېلىشقا بولمايدۇ. ھەرقانداق ئورگان ياكى ئورۇننىڭ يېزىلاردىكى ئوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپلەر ئارقىلىق دېھقانلاردىن ھەق ئېلىشى مەنئى قىلىنىدۇ.

第七十一条　国家依法征收农民集体所有的土地，应当保护农民和农村集体经济组织的合法权益，依法给予农民和农村集体经济组织征地补偿，任何单位和个人不得截留、挪用征地补偿费用。

71-ماددا دۆلەت دېھقانلارنىڭ كوللېكتىپ ئىگىدارلىقىدىكى يەرنى قانۇن بويىچە ئالغاندا، دېھقانلار ۋە يېزا كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتلىرىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدىشى، دېھقانلار ۋە يېزىلاردىكى كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتلارغا قانۇن بويىچە يەر ئېلىش تولۇقلىمىسى بېرىشى كېرەك، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ يەر ئېلىش تولۇقلىما پۇلىنى تۇتۇپ قېلىشىغا، ئىشلىتىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第七十二条　各级人民政府、农村集体经济组织或者村民委员会在农业和农村经济结构调整、农业产业化经营和土地承包经营权流转等过程中，不得侵犯农民的土地承包经营权，不得干涉农民自主安排的生产经营项目，不得强迫农民购买指定的生产资料或者按指定的渠道销售农产品。

72-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى، يېزا كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتلىرى ياكى كەنت ئاھالە كومىتېتلىرىنىڭ يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىقتىسادىي قۇرۇلمىسىنى تەڭشەش، يېزا ئىگىلىكىنى كەسىپلەشتۈرۈپ باشقۇرۇش ۋە يەر ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى ئوبوروت قىلىش قاتارلىق جەريانلاردا، دېھقانلارنىڭ يەر ھۆددە ئېلىپ ئىشلىتىش ھوقۇقىغا چېقىلىشىغا، دېھقانلارنىڭ ئۆز ئالدىغا ئورۇنلاشتۇرغان ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تۈرلىرىگە ئارىلىشىشىغا يول قويۇلمايدۇ، دېھقانلارنى بەلگىلەنگەن ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرىنى سېتىۋېلىشقا ياكى يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى بەلگىلەنگەن يول بىلەن سېتىشقا مەجبۇرلاشقا يول قويۇلمايدۇ.

第七十三条　农村集体经济组织或者村民委员会为发展生产或者兴办公益事业，需要向其成员（村民）筹资筹劳的，应当经成员（村民）会议或者成员（村民）代表会议过半数通过后，方可进行。

73-ماددا يېزا كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتى ياكى كەنت ئاھالە كومىتېتى ئىشلەپچىقىرىشنى تەرەققىي قىلدۇرۇش ياكى پاراۋانلىق ئىشلىرىنى قىلىش ئۈچۈن ئەزالىرى ( كەنت ئاھالىسى ) دىن مەبلەغ ۋە ئەمگەك كۈچى توپلاشقا توغرا كەلسە، ئەزالار ( كەنت ئاھالە ) يىغىنى ياكى ئەزالار ( كەنت ئاھالىسى»ۋەكىللىرى يىغىنىنىڭ يېرىمىدىن كۆپرەكىنىڭ ماقۇللۇقىدىن ئۆتكەندىن كېيىن ئاندىن ئىش قىلسا بولىدۇ.

农村集体经济组织或者村民委员会依照前款规定筹资筹劳的，不得超过省级以上人民政府规定的上限控制标准，禁止强行以资代劳。

يېزا كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتى ياكى كەنت ئاھالە كومىتېتلىرىدىن ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە مەبلەغ ۋە ئەمگەك كۈچى توپلايدىغانلىرىنىڭ دەرىجىسى ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلىگەن يۇقىرى چەكنى تىزگىنلەش ئۆلچىمىدىن ئېشىپ كەتسە بولمايدۇ، مەجبۇرىي ھالدا مەبلەغ ئارقىلىق ئەمگەك قىلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

农村集体经济组织和村民委员会对涉及农民利益的重要事项，应当向农民公开，并定期公布财务账目，接受农民的监督。

يېزا كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتى ۋە كەنت ئاھالە كومىتېتى دېھقانلارنىڭ مەنپەئىتىگە چېتىلىدىغان مۇھىم ئىشلارنى دېھقانلارغا ئاشكارىلىشى ھەمدە مالىيە ھېساباتىنى قەرەللىك ئېلان قىلىپ، دېھقانلارنىڭ نازارىتىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

第七十四条　任何单位和个人向农民或者农业生产经营组织提供生产、技术、信息、文化、保险等有偿服务，必须坚持自愿原则，不得强迫农民和农业生产经营组织接受服务。

74-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس دېھقانلارغا ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىغا ئىشلەپچىقىرىش، تېخنىكا، ئۇچۇر، مەدەنىيەت، سۇغۇرتا قاتارلىق جەھەتلەردە ھەقلىق مۇلازىمەت قىلىشتا، ئىختىيارلىق پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇشى شەرت، دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش – تىجارەت تەشكىلاتلىرىنى مۇلازىمەتنى قوبۇل قىلىشقا مەجبۇرلاشقا يول قويۇلمايدۇ.

第七十五条　农产品收购单位在收购农产品时，不得压级压价，不得在支付的价款中扣缴任何费用。法律、行政法规规定代扣、代收税款的，依照法律、行政法规的规定办理。

75-ماددا يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتىنى سېتىۋالغۇچى ئورۇنلار يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتىنى سېتىۋالغاندا، دەرىجە ۋە باھانى تۆۋەنلەتسە، تۆلىگەن پۇلدىن ھەرقانداق ھەقنى تۇتۇپ قالسا بولمايدۇ. قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا باج پۇلىنى ۋاكالىتەن تۇتۇش، ۋاكالىتەن ئېلىش بەلگىلەنگەن بولسا، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

农产品收购单位与农产品销售者因农产品的质量等级发生争议的，可以委托具有法定资质的农产品质量检验机构检验。

يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتىنى سېتىۋالغۇچى ئورۇن بىلەن يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتىنى ساتقۇچى ئوتتۇرىسىدا يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتىنىڭ سۈپەت دەرىجىسى ئۈستىدە تالاش-تارتىش كېلىپ چىققان بولسا، قانۇندا بەلگىلەنگەن سالاھىيەتكە ئىگە يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ سۈپىتىنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈشىنى ھاۋالە قىلسا بولىدۇ.

第七十六条　农业生产资料使用者因生产资料质量问题遭受损失的，出售该生产资料的经营者应当予以赔偿，赔偿额包括购货价款、有关费用和可得利益损失。

76-ماددا يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىيالىنى ئىشلەتكۈچىلەر ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىيالىنىڭ سۈپەت مەسىلىسى سەۋەبىدىن زىيانغا ئۇچرىغان بولسا، شۇ ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىيالىنى ساتقۇچى تۆلەم بېرىشى كېرەك، تۆلەم سوممىسى مال سېتىۋېلىش پۇلى، ئالاقىدار خىراجەت ۋە ئېرىشىدىغان مەنپەئەت زىيىنىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

第七十七条　农民或者农业生产经营组织为维护自身的合法权益，有向各级人民政府及其有关部门反映情况和提出合法要求的权利，人民政府及其有关部门对农民或者农业生产经营组织提出的合理要求，应当按照国家规定及时给予答复。

77-ماددا دېھقانلار ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى ئۆزىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش ئۈچۈن، ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىغا ئەھۋال ئىنكاس قىلىش ۋە قانۇنلۇق تەلەپ قويۇش ھوقۇقىغا ئىگە، خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى دېھقانلارغا ياكى يېزا ئىگىلىك ئوقۇتۇش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىغا مۇۋاپىق تەلەپ قويسا، دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ۋاقتىدا جاۋاب بېرىشى كېرەك.

第七十八条　违反法律规定，侵犯农民权益的，农民或者农业生产经营组织可以依法申请行政复议或者向人民法院提起诉讼，有关人民政府及其有关部门或者人民法院应当依法受理。

78-ماددا قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېھقانلارنىڭ ھوقۇق-مەنپەئىتىگە چېقىلغانلارنى دېھقانلار ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرى قانۇن بويىچە مەمۇرىي قايتا قاراپ چىقىشنى ئىلتىماس قىلسا ياكى خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ، مۇناسىۋەتلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ياكى خەلق سوت مەھكىمىلىرى قانۇن بويىچە قوبۇل قىلىشى كېرەك.

人民法院和司法行政主管机关应当依照有关规定为农民提供法律援助。

خەلق سوت مەھكىمىسى ۋە ئەدلىيە مەمۇرىي مەسئۇل ئورگىنى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە دېھقانلارغا قانۇن ياردىمى بېرىشى كېرەك.

第十章　农村经济发展

10-باب يېزا ئىقتىسادىي تەرەققىياتى

第七十九条　国家坚持城乡协调发展的方针，扶持农村第二、第三产业发展，调整和优化农村经济结构，增加农民收入，促进农村经济全面发展，逐步缩小城乡差别。

79-ماددا دۆلەت شەھەر-يېزىلارنى ماس تەرەققىي قىلدۇرۇش فاڭجېنىدا چىڭ تۇرۇپ، يېزىلارنىڭ 2-، 3-كەسىپ تەرەققىياتىغا مەدەت بېرىدۇ، يېزىلارنىڭ ئىقتىسادىي قۇرۇلمىسىنى تەڭشەپ ۋە ياخشىلاپ، دېھقانلارنىڭ كىرىمىنى ئاشۇرۇپ، يېزا ئىقتىسادىنىڭ ئومۇميۈزلۈك تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، شەھەر بىلەن يېزا پەرقىنى پەيدىنپەي كىچىكلىتىدۇ.

第八十条　各级人民政府应当采取措施，发展乡镇企业，支持农业的发展，转移富余的农业劳动力。

80-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ، يېزا-بازار كارخانىلىرىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشى، يېزا ئىگىلىكىنىڭ تەرەققىياتىغا مەدەت بېرىشى، ئېشىنچا يېزا ئىگىلىك ئەمگەك كۈچلىرىنى يۆتكىشى كېرەك.

国家完善乡镇企业发展的支持措施，引导乡镇企业优化结构，更新技术，提高素质。

دۆلەت يېزا-بازار كارخانىلىرىنىڭ تەرەققىياتىنى قوللاش تەدبىرلىرىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، يېزا-بازار كارخانىلىرىنى قۇرۇلمىنى ئەلالاشتۇرۇشقا، تېخنىكىنى يېڭىلاشقا، ساپاسىنى ئۆستۈرۈشكە يېتەكلىدى.

第八十一条　县级以上地方人民政府应当根据当地的经济发展水平、区位优势和资源条件，按照合理布局、科学规划、节约用地的原则，有重点地推进农村小城镇建设。

81-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ جاينىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىيات سەۋىيەسى، رايون ئەۋزەللىكى ۋە بايلىق شارائىتىغا ئاساسەن، مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇش، ئىلمىي پىلانلاش، يەرنى تېجەپ ئىشلىتىش پىرىنسىپى بويىچە، يېزا كىچىك شەھەر-بازىرى قۇرۇلۇشىنى نۇقتىلىق ئالغا سىلجىتىشى كېرەك.

地方各级人民政府应当注重运用市场机制，完善相应政策，吸引农民和社会资金投资小城镇开发建设，发展第二、第三产业，引导乡镇企业相对集中发展。

يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى بازار مېخانىزمىدىن پايدىلىنىشقا ئەھمىيەت بېرىپ، مۇناسىپ سىياسەتلەرنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، دېھقانلار ۋە ئىجتىمائىي مەبلەغنى كىچىك شەھەر-بازارلارنى ئېچىش قۇرۇلۇشىغا مەبلەغ سېلىشقا جەلپ قىلىشى، 2-، 3-كەسىپلەرنى تەرەققىي قىلدۇرۇشى، يېزا-بازار كارخانىلىرىنى نىسبەتەن مەركەزلىك تەرەققىي قىلىشقا يېتەكلىشى كېرەك.

第八十二条　国家采取措施引导农村富余劳动力在城乡、地区间合理有序流动。地方各级人民政府依法保护进入城镇就业的农村劳动力的合法权益，不得设置不合理限制，已经设置的应当取消。

82-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ، يېزىلاردىكى ئارتۇق ئەمگەك كۈچلىرىنى شەھەر-يېزا، رايونلار ئارا مۇۋاپىق، تەرتىپلىك يۆتكىلىشكە يېتەكلەيدۇ. يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شەھەر-بازارلارغا كىرىپ ئىشقا ئورۇنلاشقان يېزا ئەمگەك كۈچلىرىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قانۇن بويىچە قوغدايدۇ، نامۇۋاپىق چەكلىمە قويسا بولمايدۇ، بېكىتىلىپ بولغانلىرىنى بىكار قىلىش كېرەك.

第八十三条　国家逐步完善农村社会救济制度，保障农村五保户、贫困残疾农民、贫困老年农民和其他丧失劳动能力的农民的基本生活。

83-ماددا دۆلەت يېزىلارنىڭ ئىجتىمائىي قۇتقۇزۇش تۈزۈمىنى تەدرىجىي مۇكەممەللەشتۈرۈپ، يېزىلاردىكى بەشتە كاپالەتلەندۈرۈلىدىغان ئائىلىلەر، نامرات مېيىپ دېھقانلار، نامرات ياشانغان دېھقانلار ۋە ئەمگەك ئىقتىدارىدىن قالغان باشقا دېھقانلارنىڭ ئاساسىي تۇرمۇشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

第八十四条　国家鼓励、支持农民巩固和发展农村合作医疗和其他医疗保障形式，提高农民健康水平。

84-ماددا دۆلەت دېھقانلارنىڭ يېزا ھەمكارلىشىپ داۋالىنىشى ۋە باشقا داۋالىنىش كاپالىتى شەكىللىرىنى مۇستەھكەملىشى ۋە راۋاجلاندۇرۇشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىپ، دېھقانلارنىڭ ساغلاملىق سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

第八十五条　国家扶持贫困地区改善经济发展条件，帮助进行经济开发。省级人民政府根据国家关于扶持贫困地区的总体目标和要求，制定扶贫开发规划，并组织实施。

85-ماددا دۆلەت نامرات رايونلارنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىيات شارائىتىنى ياخشىلىشىغا مەدەت بېرىدۇ، ئىقتىسادىي جەھەتتىن تەرەققىي قىلىشىغا ياردەم بېرىدۇ. ئۆلكە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى دۆلەتنىڭ نامرات رايونلارنى يۆلەش ئومۇمىي نىشانى ۋە تەلىپىگە ئاساسەن، نامراتلارنى يۆلەش-روناق تاپقۇزۇش يىرىك پىلانى تۈزىدۇ ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

各级人民政府应当坚持开发式扶贫方针，组织贫困地区的农民和农业生产经营组织合理使用扶贫资金，依靠自身力量改变贫穷落后面貌，引导贫困地区的农民调整经济结构、开发当地资源。扶贫开发应当坚持与资源保护、生态建设相结合，促进贫困地区经济、社会的协调发展和全面进步。

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى نامراتلارنى روناق تاپقۇزۇش شەكلىدىكى يۆلەش فاڭجېنىدا چىڭ تۇرۇپ، نامرات رايونلاردىكى دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنى نامراتلارنى يۆلەش مەبلىغىنى مۇۋاپىق ئىشلىتىشكە تەشكىللەپ، ئۆز كۈچىگە تايىنىپ نامرات، قالاق قىياپەتنى ئۆزگەرتىپ، نامرات رايونلاردىكى دېھقانلارنى ئىقتىسادىي قۇرۇلمىنى تەڭشەش، شۇ جاينىڭ بايلىقىنى ئېچىشقا يېتەكلىشى كېرەك. نامراتلارنى يۆلەش-روناق تاپقۇزۇشنى بايلىقنى قوغداش، ئېكولوگىيە قۇرۇلۇشى بىلەن بىرلەشتۈرۈشتە چىڭ تۇرۇپ، نامرات رايونلارنىڭ ئىقتىساد، جەمئىيىتىنىڭ ماس تەرەققىياتى ۋە ئومۇميۈزلۈك تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك.

第八十六条　中央和省级财政应当把扶贫开发投入列入年度财政预算，并逐年增加，加大对贫困地区的财政转移支付和建设资金投入。

86-ماددا مەركەز ۋە ئۆلكە دەرىجىلىك مالىيە نامراتلارنى يۆلەش-روناق تاپقۇزۇش سېلىنمىسىنى يىللىق مالىيە خامچوتىغا كىرگۈزۈشى ھەمدە يىلمۇيىل كۆپەيتىپ، نامرات رايونلارغا مالىيە يۆتكىمە چىقىمى ۋە قۇرۇلۇش مەبلىغى سېلىنمىسىنى ئاشۇرۇشى كېرەك.

国家鼓励和扶持金融机构、其他企业事业单位和个人投入资金支持贫困地区开发建设。

دۆلەت پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرى، باشقا كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار ۋە شەخسلەرنىڭ نامرات رايونلارنى ئېچىش قۇرۇلۇشىغا مەبلەغ سېلىپ مەدەت بېرىشىگە ئىلھام ۋە يار-يۆلەك بولىدۇ.

禁止任何单位和个人截留、挪用扶贫资金。审计机关应当加强扶贫资金的审计监督。

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ نامراتلارنى يۆلەش مەبلىغىنى تۇتۇپ قېلىشى، ئىشلىتىۋېلىشى مەنئى قىلىنىدۇ. ئىقتىسادىي تەپتىش ئورگىنى نامراتلارنى يۆلەش مەبلىغىنى ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

第十一章　执法监督

11-باب قانۇن ئىجراسىنى نازارەت قىلىش

第八十七条　县级以上人民政府应当采取措施逐步完善适应社会主义市场经济发展要求的农业行政管理体制。

87-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى تەدبىر قوللىنىپ، سوتسىيالىستىك بازار ئىگىلىكىنىڭ تەرەققىيات تەلىپىگە ماس كېلىدىغان يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي باشقۇرۇش تۈزۈلمىسىنى تەدرىجىي مۇكەممەللەشتۈرۈشى كېرەك.

县级以上人民政府农业行政主管部门和有关行政主管部门应当加强规划、指导、管理、协调、监督、服务职责，依法行政，公正执法。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە مۇناسىۋەتلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى پىلانلاش، يېتەكلەش، باشقۇرۇش، ماسلاشتۇرۇش، نازارەت قىلىش، مۇلازىمەت قىلىش مەسئۇلىيىتىنى كۈچەيتىپ، قانۇن بويىچە مەمۇرىيەت يۈرگۈزۈشى، قانۇننى ئادىل ئىجرا قىلىشى كېرەك.

县级以上地方人民政府农业行政主管部门应当在其职责范围内健全行政执法队伍，实行综合执法，提高执法效率和水平。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە مەمۇرىي قانۇن ئىجرا قىلىش قوشۇنىنى تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئۇنىۋېرسال قانۇن ئىجرا قىلىشنى يولغا قويۇپ، قانۇن ئىجرا قىلىش ئۈنۈمى ۋە سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

第八十八条　县级以上人民政府农业行政主管部门及其执法人员履行执法监督检查职责时，有权采取下列措施:

88-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۇنىڭ قانۇن ئىجرا قىلغۇچى خادىملىرى قانۇن ئىجراسىنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلغاندا تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللىنىشقا ھوقۇقلۇق :

（一）要求被检查单位或者个人说明情况，提供有关文件、证照、资料；

( 1 ) تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇن ياكى شەخستىن ئەھۋال چۈشەندۈرۈشنى، مۇناسىۋەتلىك ھۆججەت، كىنىشكا، ماتېرىيال بىلەن تەمىنلەشنى تەلەپ قىلىش؛

（二）责令被检查单位或者个人停止违反本法的行为，履行法定义务。

( 2 ) تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇن ياكى شەخسنى مۇشۇ قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، قانۇندا بەلگىلەنگەن مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشقا بۇيرۇش.

农业行政执法人员在履行监督检查职责时，应当向被检查单位或者个人出示行政执法证件，遵守执法程序。有关单位或者个人应当配合农业行政执法人员依法执行职务，不得拒绝和阻碍。

يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي قانۇن ئىجرا قىلغۇچى خادىملىرى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلغاندا، تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇن ياكى شەخسكە مەمۇرىي قانۇن ئىجرا قىلىش كىنىشكىسىنى كۆرسىتىشى، قانۇن ئىجرا قىلىش تەرتىپىگە رىئايە قىلىشى كېرەك. مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار ياكى شەخسلەر يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي قانۇن ئىجرا قىلغۇچى خادىملىرىنىڭ قانۇن بويىچە ۋەزىپە ئىجرا قىلىشىغا ماسلىشىشى كېرەك، رەت قىلىشقا ۋە توسقۇنلۇق قىلىشقا بولمايدۇ.

第八十九条　农业行政主管部门与农业生产、经营单位必须在机构、人员、财务上彻底分离。农业行政主管部门及其工作人员不得参与和从事农业生产经营活动。

89-ماددا يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى بىلەن يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى، تىجارەت ئورنى ئاپپارات، خادىم، مالىيە جەھەتتە ئۈزۈل-كېسىل ئايرىۋېتىلىشى شەرت. يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۇنىڭ خادىملىرى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت پائالىيىتىگە قاتناشسا ۋە ئۇنىڭ بىلەن شۇغۇللانسا بولمايدۇ.

第十二章　法律责任

12-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

第九十条　违反本法规定，侵害农民和农业生产经营组织的土地承包经营权等财产权或者其他合法权益的，应当停止侵害，恢复原状；造成损失、损害的，依法承担赔偿责任。

90-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ يەر ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقى قاتارلىق مال-مۈلۈك ھوقۇقى ياكى باشقا قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزگەنلەرنىڭ زىيان يەتكۈزۈشىنى توختىتىپ، ئەسلىگە كەلتۈرۈشى كېرەك؛ زىيان، زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

国家工作人员利用职务便利或者以其他名义侵害农民和农业生产经营组织的合法权益的，应当赔偿损失，并由其所在单位或者上级主管机关给予行政处分。

دۆلەت خادىملىرىدىن ۋەزىپىسىدىكى قولايلىقتىن پايدىلىنىپ ياكى باشقا ناملار بىلەن دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان سالغانلىرى زىياننى تۆلەپ بېرىشى ھەمدە ئۆز ئورنى ياكى يۇقىرى دەرىجىلىك مەسئۇل ئورگىنى مەمۇرىي چارە كۆرۈشى كېرەك.

第九十一条　违反本法第十九条、第二十五条、第六十二条、第七十一条规定的，依照相关法律或者行政法规的规定予以处罚。

91-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 19-، 25-، 62-، 71-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلارغا مۇناسىۋەتلىك قانۇن ياكى مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

第九十二条　有下列行为之一的，由上级主管机关责令限期归还被截留、挪用的资金，没收非法所得，并由上级主管机关或者所在单位给予直接负责的主管人员和其他直接责任人员行政处分；构成犯罪的，依法追究刑事责任:

92-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى يۇقىرى دەرىجىلىك مەسئۇل ئورگان تۇتۇپ قېلىنغان، ئىشلىتىۋېلىنغان مەبلەغنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە قايتۇرۇشقا بۇيرۇيدۇ، قانۇنسىز تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە يۇقىرى دەرىجىلىك مەسئۇل ئورگىنى ياكى ئىشلەۋاتقان ئورنى بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا مەمۇرىي چارە كۆرىدۇ؛ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ :

（一）违反本法第三十三条第三款规定，截留、挪用粮食收购资金的；

( 1 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 33-ماددىسىنىڭ 3-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئاشلىق سېتىۋېلىش مەبلىغىنى تۇتۇپ قالغان، ئىشلىتىۋالغانلار؛

（二）违反本法第三十九条第二款规定，截留、挪用用于农业的财政资金和信贷资金的；

( 2 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 39-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، يېزا ئىگىلىكىگە ئىشلىتىدىغان مالىيە مەبلىغى ۋە كىرېدىت مەبلىغىنى تۇتۇپ قالغان، ئىشلىتىۋالغانلار؛

（三）违反本法第八十六条第三款规定，截留、挪用扶贫资金的。

( 3 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 86-ماددىسىنىڭ 3-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، نامراتلارنى يۆلەش مەبلىغىنى تۇتۇپ قالغان، ئىشلىتىۋالغانلار.

第九十三条　违反本法第六十七条规定，向农民或者农业生产经营组织违法收费、罚款、摊派的，上级主管机关应当予以制止，并予公告；已经收取钱款或者已经使用人力、物力的，由上级主管机关责令限期归还已经收取的钱款或者折价偿还已经使用的人力、物力，并由上级主管机关或者所在单位给予直接负责的主管人员和其他直接责任人员行政处分；情节严重，构成犯罪的，依法追究刑事责任。

93-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 67-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېھقانلارغا ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىغا قانۇنغا خىلاپ ھالدا ھەق ئالغان، جەرىمانە قويغان، سېلىق سالغانلارنى يۇقىرى دەرىجىلىك مەسئۇل ئورگان توسۇشى ھەمدە ئېلان چىقىرىشى كېرەك؛ پۇل ئېلىنغان ياكى ئادەم كۈچى، ماددىي كۈچ ئىشلىتىلگەن بولسا، يۇقىرى دەرىجىلىك مەسئۇل ئورگان ئالغان پۇلنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە قايتۇرۇشقا ياكى ئىشلىتىپ بولغان ئادەم كۈچى ۋە ماددىي كۈچنى باھاغا سۇندۇرۇپ قايتۇرۇشقا بۇيرۇيدۇ ھەمدە يۇقىرى دەرىجىلىك مەسئۇل ئورگىنى ياكى ئىشلەۋاتقان ئورنى بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا مەمۇرىي جازا بېرىدۇ؛ قىلمىشى ئېغىر بولۇپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第九十四条　有下列行为之一的，由上级主管机关责令停止违法行为，并给予直接负责的主管人员和其他直接责任人员行政处分，责令退还违法收取的集资款、税款或者费用:

94-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى يۇقىرى دەرىجىلىك مەسئۇل ئورگان قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ ھەمدە بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا مەمۇرىي چارە كۆرىدۇ، قانۇنغا خىلاپ ھالدا ئالغان مەبلەغ جۇغلاش پۇلى، باج پۇلى ياكى خىراجەتنى قايتۇرۇشقا بۇيرۇيدۇ :

（一）违反本法第六十八条规定，非法在农村进行集资、达标、升级、验收活动的；

( 1 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 68-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، يېزىلاردا قانۇنسىز مەبلەغ توپلاش، ئۆلچەمگە يەتكۈزۈش، دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈش، تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىش پائالىيىتى قىلغانلار؛

（二）违反本法第六十九条规定，以违法方法向农民征税的；

( 2 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 69-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېھقانلاردىن قانۇنغا خىلاپ ئۇسۇل بىلەن باج ئالغانلار؛

（三）违反本法第七十条规定，通过农村中小学校向农民超额、超项目收费的。

( 3 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 70-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، يېزىلاردىكى ئوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپلەر ئارقىلىق دېھقانلاردىن نورمىدىن ئاشۇرۇپ، تۈردىن ئاشۇرۇپ ھەق ئالغانلار.

第九十五条　违反本法第七十三条第二款规定，强迫农民以资代劳的，由乡（镇）人民政府责令改正，并退还违法收取的资金。

95-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 73-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېھقانلارنى ئەمگەك كۈچى ئورنىغا مەبلەغ سېلىشقا مەجبۇرلىغانلارنى يېزىلىق ( بازارلىق ) خەلق ھۆكۈمىتى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ ھەمدە قانۇنغا خىلاپ ھالدا ئالغان مەبلەغنى قايتۇرىدۇ.

第九十六条　违反本法第七十四条规定，强迫农民和农业生产经营组织接受有偿服务的，由有关人民政府责令改正，并返还其违法收取的费用；情节严重的，给予直接负责的主管人员和其他直接责任人员行政处分；造成农民和农业生产经营组织损失的，依法承担赔偿责任。

96-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 74-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىنى ھەقلىق مۇلازىمەتنى قوبۇل قىلىشقا مەجبۇرلىغانلارنى مۇناسىۋەتلىك خەلق ھۆكۈمىتى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ ھەمدە ئۇلاردىن قانۇنغا خىلاپ ھالدا ئالغان ھەقنى قايتۇرۇپ بېرىدۇ؛ قىلمىشى ئېغىرلىرىغا بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ؛ دېھقانلار ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىغا زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

第九十七条　县级以上人民政府农业行政主管部门的工作人员违反本法规定参与和从事农业生产经营活动的，依法给予行政处分；构成犯罪的，依法追究刑事责任。

97-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ خادىملىرىدىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت پائالىيىتىگە قاتناشقان ۋە ئۇنىڭ بىلەن شۇغۇللانغانلىرىغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ؛ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第十三章　附则

13-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

第九十八条　本法有关农民的规定，适用于国有农场、牧场、林场、渔场等企业事业单位实行承包经营的职工。

98-ماددا بۇ قانۇندىكى دېھقانلارغا مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە دۆلەت دېھقانچىلىق مەيدانى، چارۋىچىلىق مەيدانى، ئورمانچىلىق مەيدانى، بېلىقچىلىق مەيدانى قاتارلىق كارخانا، كەسپىي ئورۇنلاردىكى ھۆددە ئېلىپ باشقۇرىدىغان ئىشچى-خىزمەتچىلەرگە تەتبىقلىنىدۇ.

第九十九条　本法自2003年3月1日起施行。

99-ماددا بۇ قانۇن 2003-يىل 3-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.