（1982年11月19日第五届全国人民代表大会常务委员会第二十五次会议通过　根据1991年6月29日第七届全国人民代表大会常务委员会第二十次会议《关于修改<中华人民共和国文物保护法>第三十条、第三十一条的决定》第一次修正　2002年10月28日第九届全国人民代表大会常务委员会第三十次会议修订　根据2007年12月29日第十届全国人民代表大会常务委员会第三十一次会议《关于修改<中华人民共和国文物保护法>的决定》第二次修正　根据2013年6月29日第十二届全国人民代表大会常务委员会第三次会议《关于修改<中华人民共和国文物保护法>等十二部法律的决定》第三次修正　根据2015年4月24日第十二届全国人民代表大会常务委员会第十四次会议《关于修改<中华人民共和国文物保护法>的决定》第四次修正　根据2017年11月4日第十二届全国人民代表大会常务委员会第三十次会议《关于修改<中华人民共和国会计法>等十一部法律的决定》第五次修正）

( 1982-يىل 11-ئاينىڭ 19-كۈنى 5-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 25-يىغىنىدا ماقۇللانغان، 1991-يىل 6-ئاينىڭ 29-كۈنى 7-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 20-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قانۇنى > نىڭ 30-، 31-ماددىسىغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1-قېتىم تۈزىتىلگەن، 2002-يىل 10-ئاينىڭ 28-كۈنى 9-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 30-يىغىنىدا ماقۇللانغان يىغىندا تۈزىتىش كىرگۈزۈلگىنى 2007-يىل 12-ئاينىڭ 29-كۈنى 10-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 31-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 2-قېتىم تۈزىتىلدى، 2013-يىل 6-ئاينىڭ 19-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش كومىتېتى 3-يىغىنىنىڭ «> جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قانۇنى قاتارلىق 12 قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارار»ىنىڭ 3-يىغىنىغا ئاساسەن تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى بىر قېتىم تۈزىتىلگىنى 2015-يىل 4-ئاينىڭ 24-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 14-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن، 4-قېتىم تۈزىتىلدى 5-قېتىم تۈزىتىلدى.

目　　录

مۇندەرىجە

第一章　总则

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

第二章　不可移动文物

2-باب يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

第三章　考古发掘

3-باب ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش

第四章　馆藏文物

4-باب مۇزېيدا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

第五章　民间收藏文物

5-باب ئەلئارا ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

第六章　文物出境进境

6-باب مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىپ چېگرادىن كىرگۈزۈش

第七章　法律责任

7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

第八章　附则

8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

第一章　总则

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

第一条　为了加强对文物的保护，继承中华民族优秀的历史文化遗产，促进科学研究工作，进行爱国主义和革命传统教育，建设社会主义精神文明和物质文明，根据宪法，制定本法。

1-ماددا بۇ قانۇن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشنى كۈچەيتىش، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئېسىل تارىخىي مەدەنىيەت مىراسلىرىغا ۋارىسلىق قىلىش، پەن تەتقىقات خىزمىتىنى ئىلگىرى سۈرۈش، ۋەتەنپەرۋەرلىك ۋە ئىنقىلابىي ئەنئەنە تەربىيەسى بېرىش، سوتسىيالىستىك مەنىۋى مەدەنىيلىك ۋە ماددىي مەدەنىيلىك بەرپا قىلىش مەقسىتىدە، ئاساسىي قانۇنغا بىنائەن چىقىرىلدى.

第二条　在中华人民共和国境内，下列文物受国家保护:

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە تۆۋەندىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى دۆلەت قوغدايدۇ :

（一）具有历史、艺术、科学价值的古文化遗址、古墓葬、古建筑、石窟寺和石刻、壁画；

( 1 ) تارىخ، سەنئەت، ئىلمىي قىممەتكە ئىگە قەدىمىي مەدەنىيەت خارابىسى، قەدىمىي قەبرە، قەدىمىي ئىمارەت، تاش غار ئىبادەتخانىسى ۋە تاش ئويما، تام رەسىملىرى؛

（二）与重大历史事件、革命运动或者著名人物有关的以及具有重要纪念意义、教育意义或者史料价值的近代现代重要史迹、实物、代表性建筑；

( 2 ) مۇھىم، زور تارىخىي ۋەقە، ئىنقىلابىي ھەرىكەت ياكى داڭلىق شەخسلەرگە مۇناسىۋەتلىك بولغان، شۇنىڭدەك مۇھىم خاتىرىلەش ئەھمىيىتىگە، تەربىيەۋى ئەھمىيەتكە ياكى تارىخىي ماتېرىيال قىممىتىگە ئىگە يېقىنقى، ھازىرقى زاماندىكى مۇھىم تارىخىي يادىكارلىق، ماددىي بۇيۇم، ۋەكىل خاراكتېرلىك ئىمارەت؛

（三）历史上各时代珍贵的艺术品、工艺美术品；

( 3 ) تارىختىكى ھەرقايسى دەۋرلەردىكى قىممەتلىك سەنئەت بۇيۇملىرى، ھۈنەر-سەنئەت بۇيۇملىرى؛

（四）历史上各时代重要的文献资料以及具有历史、艺术、科学价值的手稿和图书资料等；

( 4 ) تارىختىكى ھەرقايسى دەۋرلەردىكى مۇھىم ھۆججەت-ماتېرىيال، شۇنىڭدەك تارىخ، سەنئەت، ئىلمىي قىممەتكە ئىگە قول يازما ۋە كىتاب ماتېرىياللىرى قاتارلىقلار؛

（五）反映历史上各时代、各民族社会制度、社会生产、社会生活的代表性实物。

( 5 ) تارىختىكى دەۋر، مىللەتلەرنىڭ ئىجتىمائىي تۈزۈمى، ئىجتىمائىي ئىشلەپچىقىرىش، ئىجتىمائىي تۇرمۇشنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان ۋەكىل خاراكتېرلىك ماددىي بۇيۇملار.

文物认定的标准和办法由国务院文物行政部门制定，并报国务院批准。

مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى بېكىتىش ئۆلچىمى ۋە چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى بېكىتىدۇ ھەمدە گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ.

具有科学价值的古脊椎动物化石和古人类化石同文物一样受国家保护。

ئىلمىي قىممەتكە ئىگە قەدىمكى ئومۇرتقىلىق ھايۋانلارنىڭ تاش قاتمىسى ۋە قەدىمكى ئىنسانلارنىڭ تاش قاتمىسى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىغا ئوخشاش دۆلەت تەرىپىدىن قوغدىلىدۇ.

第三条　古文化遗址、古墓葬、古建筑、石窟寺、石刻、壁画、近代现代重要史迹和代表性建筑等不可移动文物，根据它们的历史、艺术、科学价值，可以分别确定为全国重点文物保护单位，省级文物保护单位，市、县级文物保护单位。

3-ماددا قەدىمىي مەدەنىيەت خارابىسى، قەدىمىي قەبرىستانلىق، قەدىمىي ئىمارەت، تاش غار ئىبادەتخانىسى، تاش ئويما، تام رەسىمى، يېقىنقى، ھازىرقى زاماندىكى مۇھىم تارىخىي يادىكارلىق ۋە ۋەكىل خاراكتېرلىك ئىمارەت قاتارلىق يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۇلارنىڭ تارىخى، سەنئىتى، ئىلمىي قىممىتىگە ئاساسەن، ئايرىم-ئايرىم ھالدا مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى، ئۆلكە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنى قىلىپ بېكىتىشكە بولىدۇ، شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرى.

历史上各时代重要实物、艺术品、文献、手稿、图书资料、代表性实物等可移动文物，分为珍贵文物和一般文物；珍贵文物分为一级文物、二级文物、三级文物。

تارىختىكى ھەرقايسى دەۋرلەردىكى مۇھىم ماددىي بۇيۇملار، سەنئەت بۇيۇملىرى، ھۆججەت-ئەسەرلەر، قول يازما، كىتاب-ماتېرىياللار، ۋەكىللىك خاراكتېرلىك ماددىي بۇيۇملار قاتارلىق يۆتكىگىلى بولىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ۋە ئادەتتىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىغا بۆلۈنىدۇ؛ قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى 1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى، 2-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى، 3-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئايرىش.

第四条　文物工作贯彻保护为主、抢救第一、合理利用、加强管理的方针。

4-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى خىزمىتىدە قوغداشنى ئاساس قىلىش، قۇتقۇزۇشنى بىرىنچى ئورۇنغا قويۇش، مۇۋاپىق پايدىلىنىش، باشقۇرۇشنى كۈچەيتىش فاڭجېنى ئىزچىللاشتۇرۇلىدۇ.

第五条　中华人民共和国境内地下、内水和领海中遗存的一切文物，属于国家所有。

5-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدىكى يەر ئاستى، ئىچكى سۇ ۋە دېڭىز تەۋەلىكىدىكى بارلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ.

古文化遗址、古墓葬、石窟寺属于国家所有。国家指定保护的纪念建筑物、古建筑、石刻、壁画、近代现代代表性建筑等不可移动文物，除国家另有规定的以外，属于国家所有。

قەدىمىي مەدەنىيەت خارابىسى، قەدىمىي قەبرىستانلىق، تاش غار ئىبادەتخانىسى دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ. دۆلەت بېكىتكەن خاتىرە ئىمارەت، قەدىمىي ئىمارەت، تاش ئويما، تام رەسىمى، يېقىنقى زامان، ھازىرقى زامان ۋەكىل خاراكتېرلىك ئىمارەت قاتارلىق يۆتكەشكە بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ دۆلەت ئايرىم بەلگىلىگەنلىرىدىن باشقىلىرى دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ.

国有不可移动文物的所有权不因其所依附的土地所有权或者使用权的改变而改变。

دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى ئۆزى بېقىۋالغان يەرنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى ياكى ئىشلىتىش ھوقۇقىنىڭ ئۆزگىرىشىگە ئەگىشىپ ئۆزگىرىپ كەتمەيدۇ.

下列可移动文物，属于国家所有:

تۆۋەندىكى يۆتكىگىلى بولىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ :

（一）中国境内出土的文物，国家另有规定的除外；

( 1 ) جۇڭگو چېگراسى ئىچىدىن قېزىۋېلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىدىن دۆلەت ئايرىم بەلگىلىگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا؛

（二）国有文物收藏单位以及其他国家机关、部队和国有企业、事业组织等收藏、保管的文物；

( 2 ) دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى، شۇنىڭدەك باشقا دۆلەت ئورگانلىرى، قىسىملار ۋە دۆلەت كارخانىلىرى، كەسپىي تەشكىلاتلار قاتارلىقلار ساقلىغان، ساقلىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى؛

（三）国家征集、购买的文物；

( 3 ) دۆلەت يىغقان، سېتىۋالغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى؛

（四）公民、法人和其他组织捐赠给国家的文物；

( 4 ) پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلار دۆلەتكە ئىئانە قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى؛

（五）法律规定属于国家所有的其他文物。

( 5 ) قانۇندا دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدىغانلىقى بەلگىلەنگەن باشقا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى.

属于国家所有的可移动文物的所有权不因其保管、收藏单位的终止或者变更而改变。

دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى يۆتكىگىلى بولىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى ئۇنىڭ ساقلىغۇچى، يىغىپ ساقلىغۇچى ئورنىنىڭ ئاخىرلىشىشى ياكى ئۆزگىرىشى بىلەن ئۆزگىرىپ كەتمەيدۇ.

国有文物所有权受法律保护，不容侵犯。

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىنى قانۇن قوغدايدۇ، ئۇنىڭغا چېقىلىشقا بولمايدۇ.

第六条　属于集体所有和私人所有的纪念建筑物、古建筑和祖传文物以及依法取得的其他文物，其所有权受法律保护。文物的所有者必须遵守国家有关文物保护的法律、法规的规定。

6-ماددا كوللېكتىپ ئىگىدارلىقىدىكى ۋە شەخس ئىگىدارلىقىدىكى خاتىرە ئىمارەت، قەدىمىي ئىمارەت ۋە ئەجدادلاردىن قالغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى، شۇنىڭدەك قانۇن بويىچە ئېرىشكەن باشقا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىنى قانۇن قوغدايدۇ. مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئىگىدارى دۆلەتنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا دائىر قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىلەرگە ئەمەل قىلىشى شەرت.

第七条　一切机关、组织和个人都有依法保护文物的义务。

7-ماددا بارلىق ئورگان، تەشكىلات ۋە شەخسنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قانۇن بويىچە قوغداش مەجبۇرىيىتى بار.

第八条　国务院文物行政部门主管全国文物保护工作。

8-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

地方各级人民政府负责本行政区域内的文物保护工作。县级以上地方人民政府承担文物保护工作的部门对本行政区域内的文物保护实施监督管理。

يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ. ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش خىزمىتىنى ئۈستىگە ئالغان تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوندىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشنى نازارەت قىلىدۇ، باشقۇرىدۇ.

县级以上人民政府有关行政部门在各自的职责范围内，负责有关的文物保护工作。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەمۇرىي تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا مۇناسىۋەتلىك خىزمەتلەرگە مەسئۇل بولىدۇ.

第九条　各级人民政府应当重视文物保护，正确处理经济建设、社会发展与文物保护的关系，确保文物安全。

9-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا ئەھمىيەت بېرىپ، ئىقتىسادىي قۇرۇلۇش، ئىجتىمائىي تەرەققىياتنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى توغرا بىر تەرەپ قىلىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

基本建设、旅游发展必须遵守文物保护工作的方针，其活动不得对文物造成损害。

ئاساسىي قۇرۇلۇش، ساياھەت تەرەققىياتىدا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش خىزمىتى فاڭجېنىغا ئەمەل قىلىش شەرت، ئۇلار پائالىيىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىغا زىيان سالسا بولمايدۇ.

公安机关、工商行政管理部门、海关、城乡建设规划部门和其他有关国家机关，应当依法认真履行所承担的保护文物的职责，维护文物管理秩序。

جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى، سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى، تاموژنا، شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانى تارمىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك دۆلەت ئورگىنى ئۈستىگە ئالغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئەستايىدىل ئادا قىلىشى، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى باشقۇرۇش تەرتىپىنى قوغدىشى كېرەك.

第十条　国家发展文物保护事业。县级以上人民政府应当将文物保护事业纳入本级国民经济和社会发展规划，所需经费列入本级财政预算。

10-ماددا دۆلەت مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئىشلىرىنى راۋاجلاندۇرىدۇ. ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئىشلىرىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى، كېرەكلىك خىراجەتنى شۇ دەرىجىلىك مالىيە خامچوتىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

国家用于文物保护的财政拨款随着财政收入增长而增加。

دۆلەت مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا ئىشلىتىدىغان مالىيەدىن ئاجرىتىلغان پۇل مالىيە كىرىمىنىڭ ئېشىشىغا ئەگىشىپ كۆپىيىدۇ.

国有博物馆、纪念馆、文物保护单位等的事业性收入，专门用于文物保护，任何单位或者个人不得侵占、挪用。

دۆلەت مۇزېيى، خاتىرە سارىيى، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى قاتارلىقلارنىڭ كەسپىي كىرىمى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداشقا مەخسۇس ئىشلىتىلىدۇ، ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ئىگىلىۋېلىشىغا، ئىشلىتىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

国家鼓励通过捐赠等方式设立文物保护社会基金，专门用于文物保护，任何单位或者个人不得侵占、挪用。

دۆلەت ئىئانە بېرىش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئىجتىمائىي فوندى تەسىس قىلىشقا، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا مەخسۇس ئىشلىتىشكە ئىلھام بېرىدۇ، ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ئىگىلىۋېلىشىغا، ئىشلىتىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第十一条　文物是不可再生的文化资源。国家加强文物保护的宣传教育，增强全民文物保护的意识，鼓励文物保护的科学研究，提高文物保护的科学技术水平。

11-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى قايتا ھاسىل بولمايدىغان مەدەنىيەت بايلىقىدۇر. دۆلەت مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش تەشۋىق-تەربىيەسىنى كۈچەيتىپ، ئومۇمىي خەلقنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئېڭىنى كۈچەيتىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغدايدىغان ئىلمىي تەتقىقاتقا ئىلھام بېرىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشنىڭ پەن-تېخنىكا سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

第十二条　有下列事迹的单位或者个人，由国家给予精神鼓励或者物质奖励:

12-ماددا تۆۋەندىكى ئىش ئىزلىرىنى ياراتقان ئورۇن ياكى شەخسلەرگە دۆلەت مەنىۋى ئىلھام ياكى ماددىي مۇكاپات بېرىدۇ :

（一）认真执行文物保护法律、法规，保护文物成绩显著的；

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا دائىر قانۇن-نىزاملارنى ئەستايىدىل ئىجرا قىلغان، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش نەتىجىسى كۆرۈنەرلىك بولغانلار؛

（二）为保护文物与违法犯罪行为作坚决斗争的；

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ۋە قانۇنغا خىلاپ جىنايى قىلمىشلارغا قارشى قەتئىي كۈرەش قىلغانلار؛

（三）将个人收藏的重要文物捐献给国家或者为文物保护事业作出捐赠的；

( 3 ) شەخسلەر ساقلىغان مۇھىم مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى دۆلەتكە ئىئانە قىلغان ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئىشلىرىغا ئىئانە قىلغانلار؛

（四）发现文物及时上报或者上交，使文物得到保护的；

( 4 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى بايقىغان ھامان ۋاقتىدا يۇقىرىغا مەلۇم قىلىپ ياكى يۇقىرىغا تاپشۇرۇپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغدىغانلار؛

（五）在考古发掘工作中作出重大贡献的；

( 5 ) ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش خىزمىتىدە مۇھىم، زور تۆھپە قوشقانلار؛

（六）在文物保护科学技术方面有重要发明创造或者其他重要贡献的；

( 6 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش پەن-تېخنىكىسى جەھەتتە مۇھىم كەشپىيات-ئىجادىيەت ياكى باشقا مۇھىم تۆھپە قوشقانلار؛

（七）在文物面临破坏危险时，抢救文物有功的；

( 7 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقى بۇزغۇنچىلىق خەۋپىگە دۇچ كەلگەندە، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قۇتقۇزۇشتا خىزمەت كۆرسەتكەنلەر؛

（八）长期从事文物工作，作出显著成绩的。

( 8 ) ئۇزاق مۇددەت مەدەنىيەت يادىكارلىقى خىزمىتى بىلەن شۇغۇللىنىپ، كۆرۈنەرلىك نەتىجە ياراتقانلار.

第二章　不可移动文物

2-باب يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

第十三条　国务院文物行政部门在省级、市、县级文物保护单位中，选择具有重大历史、艺术、科学价值的确定为全国重点文物保护单位，或者直接确定为全国重点文物保护单位，报国务院核定公布。

13-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ئۆلكە دەرىجىلىك، شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرى ئىچىدىن مۇھىم، زور تارىخىي قىممەتكە، سەنئەت قىممىتىگە ئىگە بولغانلىرىنى مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنى قىلىپ بېكىتىپ ياكى مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى قىلىپ بىۋاسىتە بېكىتىپ، گوۋۇيۈەننىڭ تەكشۈرۈپ بېكىتىپ ئېلان قىلىشىغا يوللايدۇ.

省级文物保护单位，由省、自治区、直辖市人民政府核定公布，并报国务院备案。

ئۆلكە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تەكشۈرۈپ بېكىتىپ ئېلان قىلىدۇ ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ ئەنگە ئېلىشىغا يوللايدۇ.

市级和县级文物保护单位，分别由设区的市、自治州和县级人民政府核定公布，并报省、自治区、直辖市人民政府备案。

شەھەر دەرىجىلىك ۋە ناھىيە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى رايون بار شەھەرلىك، ئاپتونوم ئوبلاستلىق ۋە ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئايرىم-ئايرىم تەكشۈرۈپ ئېلان قىلىدۇ ھەمدە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

尚未核定公布为文物保护单位的不可移动文物，由县级人民政府文物行政部门予以登记并公布。

مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىلىدىغان ئورۇن دەپ تەكشۈرۈپ بېكىتىلمىگەن ۋە ئېلان قىلىنمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى تىزىملىتىدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.

第十四条　保存文物特别丰富并且具有重大历史价值或者革命纪念意义的城市，由国务院核定公布为历史文化名城。

14-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئالاھىدە مول ساقلىغان ھەمدە مۇھىم، زور تارىخىي قىممەتكە ياكى ئىنقىلابىي خاتىرە ئەھمىيىتىگە ئىگە شەھەرلەرنى گوۋۇيۈەن تەكشۈرۈپ بېكىتىپ تارىخىي مەدەنىيەتكە ئىگە داڭلىق شەھەر قىلىپ ئېلان قىلىدۇ.

保存文物特别丰富并且具有重大历史价值或者革命纪念意义的城镇、街道、村庄，由省、自治区、直辖市人民政府核定公布为历史文化街区、村镇，并报国务院备案。

ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى پەۋقۇلئاددە مول ھەمدە مۇھىم، زور تارىخىي قىممەتكە ياكى ئىنقىلابىي خاتىرە ئەھمىيەتكە ئىگە شەھەر-بازار، كوچا، كەنتلەرنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تارىخىي مەدەنىيەت كوچا رايونى، كەنت-بازىرى قىلىپ تەكشۈرۈپ ئېلان قىلىدۇ ھەمدە گوۋۇيۈەنگە ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

历史文化名城和历史文化街区、村镇所在地的县级以上地方人民政府应当组织编制专门的历史文化名城和历史文化街区、村镇保护规划，并纳入城市总体规划。

تارىخىي مەدەنىيەتكە ئىگە داڭلىق شەھەر ۋە تارىخىي مەدەنىيەت كوچا رايونى، كەنت-بازار تۇرۇشلۇق جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەخسۇس تارىخىي مەدەنىيەت داڭلىق شەھىرى ۋە تارىخىي مەدەنىيەت كوچىسى، كەنت-بازارلارنى قوغداش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشكە تەشكىللىشى ھەمدە ئۇنى شەھەر ئومۇمىي يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

历史文化名城和历史文化街区、村镇的保护办法，由国务院制定。

تارىخىي مەدەنىيەتكە ئىگە داڭلىق شەھەر ۋە تارىخىي مەدەنىيەت كوچا رايونى، كەنت-بازارلارنى قوغداش چارىسىنى گوۋۇيۈەن چىقىرىدۇ.

第十五条　各级文物保护单位，分别由省、自治区、直辖市人民政府和市、县级人民政府划定必要的保护范围，作出标志说明，建立记录档案，并区别情况分别设置专门机构或者专人负责管理。全国重点文物保护单位的保护范围和记录档案，由省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门报国务院文物行政部门备案。

15-ماددا قوغدىلىدىغان ھەر دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە شەھەرلىك، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئايرىم-ئايرىم ھالدا قوغداش دائىرىسىنى بېكىتىپ، بەلگە قويۇپ چۈشەندۈرىدۇ، خاتىرە ئارخىپى تۇرغۇزىدۇ ھەمدە ئەھۋالغا قاراپ مەخسۇس ئاپپارات ياكى مەخسۇس ئادەم قويۇپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل قىلىدۇ. مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنىڭ قوغداش دائىرىسى ۋە خاتىرە ئارخىپىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى شۆبە تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

县级以上地方人民政府文物行政部门应当根据不同文物的保护需要，制定文物保护单位和未核定为文物保护单位的不可移动文物的具体保护措施，并公告施行。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ئوخشاش بولمىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى ۋە قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنى قىلىپ بېكىتىلمىگەن يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كونكرېت قوغداش تەدبىرىنى تۈزۈشى ھەمدە ئېلان چىقىرىپ يولغا قويۇشى كېرەك.

第十六条　各级人民政府制定城乡建设规划，应当根据文物保护的需要，事先由城乡建设规划部门会同文物行政部门商定对本行政区域内各级文物保护单位的保护措施，并纳入规划。

16-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانىنى تۈزۈشتە، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشىنى پىلانلاش تارمىقى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى بىلەن بىرلىكتە شۇ مەمۇرىي رايوندىكى قوغدىلىدىغان ھەر دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش تەدبىرىنى كېڭىشىپ تۈزۈشى ھەمدە ئۇنى يىرىك پىلانغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

第十七条　文物保护单位的保护范围内不得进行其他建设工程或者爆破、钻探、挖掘等作业。但是，因特殊情况需要在文物保护单位的保护范围内进行其他建设工程或者爆破、钻探、挖掘等作业的，必须保证文物保护单位的安全，并经核定公布该文物保护单位的人民政府批准，在批准前应当征得上一级人民政府文物行政部门同意；在全国重点文物保护单位的保护范围内进行其他建设工程或者爆破、钻探、挖掘等作业的，必须经省、自治区、直辖市人民政府批准，在批准前应当征得国务院文物行政部门同意。

17-ماددا قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنىڭ قوغداش دائىرىسىدە باشقا قۇرۇلۇش قىلىش ياكى پارتلىتىش، بۇرغىلاپ تەكشۈرۈش، قېزىش قاتارلىق مەشغۇلاتلارنى قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ. لېكىن، ئالاھىدە ئەھۋالدا قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى قوغداش دائىرىسىدە باشقا قۇرۇلۇش قىلىش ياكى پارتلىتىش، بۇرغىلاپ تەكشۈرۈش، قېزىش قاتارلىق مەشغۇلاتلارنى قىلىشقا توغرا كەلسە، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنىنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش ھەمدە شۇ مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداش ئورنىنى تەكشۈرۈپ بېكىتىش ئارقىلىق ئېلان قىلغان خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقى بىلەن، تەستىقلاشتىن ئىلگىرى بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش كېرەك؛ مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى قوغداش دائىرىسىدە باشقا قۇرۇلۇش قىلىش ياكى پارتلىتىش، بۇرغىلاپ تەكشۈرۈش، قېزىش قاتارلىق مەشغۇلاتلارنى قىلىشتا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقىنى ئېلىش، تەستىقلاشتىن بۇرۇن گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش شەرت.

第十八条　根据保护文物的实际需要，经省、自治区、直辖市人民政府批准，可以在文物保护单位的周围划出一定的建设控制地带，并予以公布。

18-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداشنىڭ ئەمەلىي ئېھتىياجىغا ئاساسەن، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقى بىلەن، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ ئەتراپىغا قۇرۇلۇشنى تىزگىنلەش ئورنى بەلگىلىسە ھەمدە ئېلان قىلسا بولىدۇ.

在文物保护单位的建设控制地带内进行建设工程，不得破坏文物保护单位的历史风貌；工程设计方案应当根据文物保护单位的级别，经相应的文物行政部门同意后，报城乡建设规划部门批准。

قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ قۇرۇلۇشى تىزگىنلىنىدىغان جايدا قۇرۇلۇش قىلىشتا، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنىنىڭ تارىخىي قىياپىتىنى بۇزۇۋېتىشكە بولمايدۇ؛ قۇرۇلۇش لايىھەسى قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ دەرىجىسىگە ئاساسەن، مۇناسىپ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن، شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانى تارمىقىغا تەستىقلىتىش كېرەك.

第十九条　在文物保护单位的保护范围和建设控制地带内，不得建设污染文物保护单位及其环境的设施，不得进行可能影响文物保护单位安全及其环境的活动。对已有的污染文物保护单位及其环境的设施，应当限期治理。

19-ماددا قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ قوغداش دائىرىسى ۋە قۇرۇلۇش تىزگىنلەش جايىدا مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى ۋە ئۇنىڭ مۇھىتىنى بۇلغايدىغان ئەسلىھەلەرنى قۇرۇشقا يول قويۇلمايدۇ، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنىنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە ئۇنىڭ مۇھىتىغا تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان پائالىيەتلەردە بولۇشقا يول قويۇلمايدۇ. قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرى ۋە ئۇلارنىڭ مۇھىتىنى بۇلغايدىغان ئەسلىھەلەرنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزەش كېرەك.

第二十条　建设工程选址，应当尽可能避开不可移动文物；因特殊情况不能避开的，对文物保护单位应当尽可能实施原址保护。

20-ماددا قۇرۇلۇش ئورنى تاللاشتا، يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىدىن ئىمكانقەدەر ئۆزىنى قاچۇرۇش كېرەك؛ ئالاھىدە ئەھۋال سەۋەبىدىن ئۆزىنى قاچۇرغىلى بولمىسا، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى ئىمكانقەدەر ئەسلىي ئورنىدا قوغدىشى كېرەك.

实施原址保护的，建设单位应当事先确定保护措施，根据文物保护单位的级别报相应的文物行政部门批准；未经批准的，不得开工建设。

ئەسلىي ئورنىدا قوغداشنى يولغا قويۇشتا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قوغداش تەدبىرىنى ئالدىن بېكىتىشى، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ دەرىجىسىگە ئاساسەن مۇناسىپ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىشى كېرەك؛ تەستىقلاتماي تۇرۇپ قۇرۇلۇش باشلاشقا بولمايدۇ.

无法实施原址保护，必须迁移异地保护或者拆除的，应当报省、自治区、直辖市人民政府批准；迁移或者拆除省级文物保护单位的，批准前须征得国务院文物行政部门同意。全国重点文物保护单位不得拆除；需要迁移的，须由省、自治区、直辖市人民政府报国务院批准。

ئەسلىي ئورنىدا قوغداش مۇمكىن بولماي، باشقا جايغا كۆچۈرۈپ قوغداش ياكى چېقىۋېتىش شەرت بولسا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىش كېرەك؛ ئۆلكە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى يۆتكەش ياكى چېقىۋېتىشتە، تەستىقلاشتىن بۇرۇن گوۋۇيۈەن مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش شەرت. مەملىكەت بويىچە قوغدىلىدىغان نۇقتىلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى چېقىۋېتىشكە بولمايدۇ؛ يۆتكەشكە توغرا كەلسە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىشى شەرت.

依照前款规定拆除的国有不可移动文物中具有收藏价值的壁画、雕塑、建筑构件等，由文物行政部门指定的文物收藏单位收藏。

ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە چېقىۋېتىلگەن دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئىچىدىكى ساقلاش قىممىتىگە ئىگە تام رەسىمى، ھەيكەلتىراشلىق، قۇرۇلۇش قۇرۇلمىسى قاتارلىقلارنى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى بېكىتكەن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنى ساقلايدۇ.

本条规定的原址保护、迁移、拆除所需费用，由建设单位列入建设工程预算。

بۇ ماددىدا بەلگىلەنگەن ئەسلىي ئورۇننى قوغداش، يۆتكەش، چېقىشقا كېتىدىغان خىراجەتنى قۇرۇلۇش قىلدۇرغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇش خامچوتىغا كىرگۈزىدۇ.

第二十一条　国有不可移动文物由使用人负责修缮、保养；非国有不可移动文物由所有人负责修缮、保养。非国有不可移动文物有损毁危险，所有人不具备修缮能力的，当地人民政府应当给予帮助；所有人具备修缮能力而拒不依法履行修缮义务的，县级以上人民政府可以给予抢救修缮，所需费用由所有人负担。

21-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئىشلەتكۈچى رېمونت قىلىش، ئاسراشقا مەسئۇل بولىدۇ؛ دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى رېمونت قىلىش، ئاسراشقا ئىگىدار مەسئۇل بولىدۇ. دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى بۇزۇلۇپ كېتىش خەۋپىگە ئۇچراپ، ئىگىدار رېمونت قىلىش ئىقتىدارىنى ھازىرلىمىسا، شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى ياردەم بېرىشى كېرەك؛ ئىگىدار رېمونت قىلىش ئىقتىدارىغا ئىگە تۇرۇپ، رېمونت قىلىش مەجبۇرىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىشنى رەت قىلسا، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى قۇتقۇزسا، رېمونت قىلىپ بەرسە بولىدۇ، كېتىدىغان خىراجەتنى ئىگىدار ئۈستىگە ئالىدۇ.

对文物保护单位进行修缮，应当根据文物保护单位的级别报相应的文物行政部门批准；对未核定为文物保护单位的不可移动文物进行修缮，应当报登记的县级人民政府文物行政部门批准。

قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى رېمونت قىلىشتا، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنىنىڭ دەرىجىسىگە قاراپ مۇناسىپ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىش كېرەك؛ مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداش ئورنى قىلىپ بېكىتىلمىگەن يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى رېمونت قىلىشتا، تىزىملىغان ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەستىقلىشىغا يوللاش كېرەك.

文物保护单位的修缮、迁移、重建，由取得文物保护工程资质证书的单位承担。

قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى رېمونت قىلىش، يۆتكەش، قايتا قۇرۇشنى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قۇرۇلۇشى سالاھىيەت گۇۋاھنامىسىگە ئېرىشكەن ئورۇن ئۈستىگە ئالىدۇ.

对不可移动文物进行修缮、保养、迁移，必须遵守不改变文物原状的原则。

يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى رېمونت قىلىش، ئاسراش، يۆتكەشتە، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈپ بەرمەسلىك پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىش شەرت.

第二十二条　不可移动文物已经全部毁坏的，应当实施遗址保护，不得在原址重建。但是，因特殊情况需要在原址重建的，由省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门报省、自治区、直辖市人民政府批准；全国重点文物保护单位需要在原址重建的，由省、自治区、直辖市人民政府报国务院批准。

22-ماددا يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ھەممىسى بۇزۇۋېتىلگەن بولسا، خارابىنى قوغداش كېرەك، ئەسلىي ئورنىدا قايتا سېلىشقا بولمايدۇ. لېكىن، ئالاھىدە ئەھۋال سەۋەبىدىن ئەسلىدىكى ئورنىدا قايتا سېلىشقا توغرا كەلسە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىدۇ؛ مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىدىن ئەسلىي ئورنىدا قايتا قۇرۇشقا توغرا كېلىدىغانلىرىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ.

第二十三条　核定为文物保护单位的属于国家所有的纪念建筑物或者古建筑，除可以建立博物馆、保管所或者辟为参观游览场所外，作其他用途的，市、县级文物保护单位应当经核定公布该文物保护单位的人民政府文物行政部门征得上一级文物行政部门同意后，报核定公布该文物保护单位的人民政府批准；省级文物保护单位应当经核定公布该文物保护单位的省级人民政府的文物行政部门审核同意后，报该省级人民政府批准；全国重点文物保护单位作其他用途的，应当由省、自治区、直辖市人民政府报国务院批准。国有未核定为文物保护单位的不可移动文物作其他用途的，应当报告县级人民政府文物行政部门。

23-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداش ئورنى قىلىپ بېكىتىلگەن دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدىغان خاتىرە ئىمارەت ياكى قەدىمىي ئىمارەتلەردىن مۇزېي، ساقلاش ئورنى قۇرۇشقا ياكى ئېكسكۇرسىيە، سەيلە-ساياھەت سورۇنى قىلىپ ئېچىشقا بولىدىغانلىرى باشقا ئىشلارغا ئىشلىتىلىدۇ، شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرى تەكشۈرۈپ بېكىتىپ ئېلان قىلغان شۇ مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى بىر دەرىجە يۇقىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن، شۇ مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداش ئورنىنى تەكشۈرۈپ بېكىتىپ ئېلان قىلىدىغان خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىشى كېرەك؛ ئۆلكە دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئورۇنلىرى شۇ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئورنىنى تەكشۈرۈپ بېكىتىپ ئېلان قىلغان ئۆلكە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى تەكشۈرۈپ ماقۇللىغاندىن كېيىن، شۇ ئۆلكە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىشى كېرەك؛ مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى باشقا ئىشقا ئىشلىتىشتە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىشى كېرەك. دۆلەت ئىلكىدىكى قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى قىلىپ بېكىتىلمىگەن يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى باشقا ئىشقا ئىشلىتىشتە، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا دوكلات قىلىش كېرەك.

第二十四条　国有不可移动文物不得转让、抵押。建立博物馆、保管所或者辟为参观游览场所的国有文物保护单位，不得作为企业资产经营。

24-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىشكە، رەنە قويۇشقا بولمايدۇ. مۇزېي، ساقلاش ئورنى قۇرۇلغان ياكى ئېكسكۇرسىيە، سەيلە-ساياھەت سورۇنى قىلىپ ئېچىلغان دۆلەت ئىلكىدىكى قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى كارخانا مۈلكى سۈپىتىدە تىجارەت قىلسا بولمايدۇ.

第二十五条　非国有不可移动文物不得转让、抵押给外国人。

25-ماددا دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى چەت ئەللىكلەرگە ئۆتۈنۈپ بېرىشكە، رەنە قويۇشقا بولمايدۇ.

非国有不可移动文物转让、抵押或者改变用途的，应当根据其级别报相应的文物行政部门备案。

دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىشتە، رەنە قويۇشتا ياكى ئۇنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆزگەرتىشتە، دەرىجىگە قاراپ مۇناسىپ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك.

第二十六条　使用不可移动文物，必须遵守不改变文物原状的原则，负责保护建筑物及其附属文物的安全，不得损毁、改建、添建或者拆除不可移动文物。

26-ماددا يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئىشلىتىشتە، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئەسلىي ھالىتىنى ئۆزگەرتمەسلىك پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىش، ئىمارەت ۋە ئۇنىڭ قوشۇمچە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداشقا مەسئۇل بولۇش شەرت، بۇزۇۋېتىشكە، ئۆزگەرتىپ سېلىشقا، قوشۇپ سېلىشقا ياكى چېقىۋېتىشكە بولمايدۇ.

对危害文物保护单位安全、破坏文物保护单位历史风貌的建筑物、构筑物，当地人民政府应当及时调查处理，必要时，对该建筑物、构筑物予以拆迁。

شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى قوغدايدىغان ئورۇنلارنىڭ بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان، مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىلىدىغان ئورۇنلارنىڭ تارىخىي قىياپىتىگە بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغان ئىمارەت، قۇرۇلمىلارنى ۋاقتىدا تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشى، زۆرۈر تاپقاندا شۇ ئىمارەت، قۇرۇلمىنى چېقىشى كېرەك.

第三章　考古发掘

3-باب ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش

第二十七条　一切考古发掘工作，必须履行报批手续；从事考古发掘的单位，应当经国务院文物行政部门批准。

27-ماددا ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش خىزمىتىنىڭ ھەممىسىنى تەستىقلىتىش رەسمىيىتىنى ئۆتەش شەرت؛ ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلار گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئېلىشى كېرەك.

地下埋藏的文物，任何单位或者个人都不得私自发掘。

يەر ئاستىغا كۆمۈلگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ئۆز ئالدىغا قېزىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第二十八条　从事考古发掘的单位，为了科学研究进行考古发掘，应当提出发掘计划，报国务院文物行政部门批准；对全国重点文物保护单位的考古发掘计划，应当经国务院文物行政部门审核后报国务院批准。国务院文物行政部门在批准或者审核前，应当征求社会科学研究机构及其他科研机构和有关专家的意见。

28-ماددا ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلار ئىلمىي تەتقىقات داۋامىدا ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش ئۈچۈن قېزىش پىلانىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىشى كېرەك؛ مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش پىلانىنى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى تەكشۈرگەندىن كېيىن، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىش كېرەك. گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى تەستىقلىتىش ياكى تەكشۈرۈشتىن بۇرۇن، ئىجتىمائىي پەن تەتقىقات ئاپپاراتى، شۇنىڭدەك باشقا پەن تەتقىقات ئاپپاراتى ۋە مۇناسىۋەتلىك مۇتەخەسسىسلەردىن پىكىر ئېلىشى كېرەك.

第二十九条　进行大型基本建设工程，建设单位应当事先报请省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门组织从事考古发掘的单位在工程范围内有可能埋藏文物的地方进行考古调查、勘探。

29-ماددا چوڭ تىپتىكى ئاساسىي قۇرۇلۇش قىلىشتا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلارنى قۇرۇلۇش دائىرىسىدە مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كۆمۈش ئېھتىمالى بولغان جايلاردا ئارخېئولوئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش، چارلاشقا ئالدىن يوللىشى كېرەك.

考古调查、勘探中发现文物的，由省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门根据文物保护的要求会同建设单位共同商定保护措施；遇有重要发现的，由省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门及时报国务院文物行政部门处理。

ئارخېئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش، چارلاش داۋامىدا مەدەنىيەت يادىكارلىقى بايقالسا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش تەلىپىگە ئاساسەن قۇرۇلۇش قىلدۇرغۇچى ئورۇن بىلەن بىرلىكتە قوغداش تەدبىرىنى كېڭىشىدۇ؛ مۇھىم بايقالسا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا ۋاقتىدا يوللايدۇ.

第三十条　需要配合建设工程进行的考古发掘工作，应当由省、自治区、直辖市文物行政部门在勘探工作的基础上提出发掘计划，报国务院文物行政部门批准。国务院文物行政部门在批准前，应当征求社会科学研究机构及其他科研机构和有关专家的意见。

30-ماددا قۇرۇلۇشقا ماسلىشىپ ئېلىپ بېرىلىدىغان ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش خىزمىتىدە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى چارلاش خىزمىتى ئاساسىدا قېزىش پىلانىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىشى كېرەك. گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى تەستىقلاشتىن بۇرۇن، ئىجتىمائىي پەن تەتقىقات ئاپپاراتى، شۇنىڭدەك باشقا پەن تەتقىقات ئاپپاراتى ۋە مۇناسىۋەتلىك مۇتەخەسسىسلەردىن پىكىر ئېلىشى كېرەك.

确因建设工期紧迫或者有自然破坏危险，对古文化遗址、古墓葬急需进行抢救发掘的，由省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门组织发掘，并同时补办审批手续。

قۇرۇلۇش مۇددىتى ھەقىقەتەن جىددىي بولۇش ياكى تەبىئىي بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراش خەۋپى بولۇش سەۋەبىدىن، قەدىمكى مەدەنىيەت خارابىسى، قەدىمىي قەبرىستانلىقنى جىددىي قۇتقۇزۇش، قېزىشقا توغرا كەلسە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى قېزىشقا تەشكىللەيدۇ ھەمدە شۇنىڭ بىلەن بىللە تەستىقلىتىش رەسمىيىتىنى تولۇقلاپ بېجىرىدۇ.

第三十一条　凡因进行基本建设和生产建设需要的考古调查、勘探、发掘，所需费用由建设单位列入建设工程预算。

31-ماددا ئومۇمەن ئاساسىي قۇرۇلۇش ۋە ئىشلەپچىقىرىش-قۇرۇلۇش ئېھتىياجى بىلەن ئارخېئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش، چارلاش، قېزىشتا كېتىدىغان خىراجەتنى قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇش خامچوتىغا كىرگۈزىدۇ.

第三十二条　在进行建设工程或者在农业生产中，任何单位或者个人发现文物，应当保护现场，立即报告当地文物行政部门，文物行政部门接到报告后，如无特殊情况，应当在二十四小时内赶赴现场，并在七日内提出处理意见。文物行政部门可以报请当地人民政府通知公安机关协助保护现场；发现重要文物的，应当立即上报国务院文物行政部门，国务院文物行政部门应当在接到报告后十五日内提出处理意见。

32-ماددا قۇرۇلۇش قىلىش ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىدا ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخس مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى بايقىسا، نەق مەيداننى قوغدىشى، شۇ جايدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا دەرھال دوكلات قىلىشى كېرەك، مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىيەت تارمىقى دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، ئالاھىدە ئەھۋال بولمىسا، 24 سائەت ئىچىدە نەق مەيدانغا يېتىپ بېرىشى ھەمدە يەتتە كۈن ئىچىدە بىر تەرەپ قىلىش پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك. مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتىگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ نەق مەيداننى قوغداشقا ياردەملىشىشىنى ئۇقتۇرسا بولىدۇ؛ مۇھىم مەدەنىيەت يادىكارلىقى بايقالسا، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا دەرھال يوللاش، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىنكى 15 كۈن ئىچىدە بىر تەرەپ قىلىش پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك.

依照前款规定发现的文物属于国家所有，任何单位或者个人不得哄抢、私分、藏匿。

ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە بايقالغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ، ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ تالاپ كېتىشىگە، ئاستىرتىن بۆلۈشۈۋېلىشىغا، تىقىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第三十三条　非经国务院文物行政部门报国务院特别许可，任何外国人或者外国团体不得在中华人民共和国境内进行考古调查、勘探、发掘。

33-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە رۇخسىتىسىز، ھەرقانداق چەت ئەللىكلەر ياكى چەت ئەل تەشكىلاتىنىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ئارخېئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش، چارلاش، قېزىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第三十四条　考古调查、勘探、发掘的结果，应当报告国务院文物行政部门和省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门。

34-ماددا ئارخېئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش، چارلاش، قېزىش نەتىجىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا دوكلات قىلىش كېرەك.

考古发掘的文物，应当登记造册，妥善保管，按照国家有关规定移交给由省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门或者国务院文物行政部门指定的国有博物馆、图书馆或者其他国有收藏文物的单位收藏。经省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门批准，从事考古发掘的单位可以保留少量出土文物作为科研标本。

ئارخېئولوگىيەلىك قېزىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى تىزىملاپ رويخەتكە ئېلىپ، ئوبدان ساقلاپ، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى بېكىتكەن دۆلەت مۇزېيى، كۇتۇپخانىسى ياكى دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلايدىغان باشقا ئورۇنلارنىڭ ساقلىشىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىش كېرەك. ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەستىقى بىلەن، ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلار ئاز مىقداردا قېزىۋېلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى پەن تەتقىقات ئەۋرىشكىسى قىلىپ ساقلاپ قالسا بولىدۇ.

考古发掘的文物，任何单位或者个人不得侵占。

ئارخېئولوگىيەلىك قېزىۋېلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ئىگىلىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第三十五条　根据保证文物安全、进行科学研究和充分发挥文物作用的需要，省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门经本级人民政府批准，可以调用本行政区域内的出土文物；国务院文物行政部门经国务院批准，可以调用全国的重要出土文物。

35-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش، ئىلمىي تەتقىقات ئېلىپ بېرىش ۋە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ رولىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقى بىلەن، شۇ مەمۇرىي رايوندىكى قېزىۋېلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يۆتكەپ ئىشلەتسە بولىدۇ؛ گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقى بىلەن پۈتۈن مەملىكەتتىكى مۇھىم قېزىلما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يۆتكەپ ئىشلەتسە بولىدۇ.

第四章　馆藏文物

4-باب مۇزېيدا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

第三十六条　博物馆、图书馆和其他文物收藏单位对收藏的文物，必须区分文物等级，设置藏品档案，建立严格的管理制度，并报主管的文物行政部门备案。

36-ماددا مۇزېي، كۇتۇپخانا ۋە باشقا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى ساقلانغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ دەرىجىسىنى ئايرىپ، ساقلانما بۇيۇملار ئارخىپى تۇرغۇزۇشى، قاتتىق باشقۇرۇش تۈزۈمى ئورنىتىشى ھەمدە مەسئۇل مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى شەرت.

县级以上地方人民政府文物行政部门应当分别建立本行政区域内的馆藏文物档案；国务院文物行政部门应当建立国家一级文物藏品档案和其主管的国有文物收藏单位馆藏文物档案。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى ئايرىم-ئايرىم ھالدا شۇ مەمۇرىي رايوندىكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپى تۇرغۇزۇشى كېرەك؛ گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى دۆلەتنىڭ 1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئارخىپى ۋە ئۇ مەسئۇل بولغان دۆلەت مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلاش ئورۇنلىرىنىڭ ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئارخىپىنى تۇرغۇزۇشى كېرەك.

第三十七条　文物收藏单位可以通过下列方式取得文物:

37-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇنلار تۆۋەندىكى ئۇسۇللار ئارقىلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقىغا ئېرىشسە بولىدۇ :

（一）购买；

( 1 ) سېتىۋېلىش؛

（二）接受捐赠；

( 2 ) ئىئانە قوبۇل قىلىش؛

（三）依法交换；

( 3 ) قانۇن بويىچە ئالماشتۇرۇش؛

（四）法律、行政法规规定的其他方式。

( 4 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا ئۇسۇللار.

国有文物收藏单位还可以通过文物行政部门指定保管或者调拨方式取得文物。

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى يەنە مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى بەلگىلەپ بەرگەن ساقلاش ياكى يۆتكەش ئۇسۇلى ئارقىلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقىغا ئېرىشسىمۇ بولىدۇ.

第三十八条　文物收藏单位应当根据馆藏文物的保护需要，按照国家有关规定建立、健全管理制度，并报主管的文物行政部门备案。未经批准，任何单位或者个人不得调取馆藏文物。

38-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇنلار ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە باشقۇرۇش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈشى ھەمدە مەسئۇل مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك. تەستىقلاتماي تۇرۇپ، ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

文物收藏单位的法定代表人对馆藏文物的安全负责。国有文物收藏单位的法定代表人离任时，应当按照馆藏文物档案办理馆藏文物移交手续。

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ بىخەتەرلىكىگە مەسئۇل بولىدۇ. دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورنىنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ۋەزىپىسىدىن ئايرىلغاندا، ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپىغا ئاساسەن ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىش رەسمىيىتىنى بېجىرىشى كېرەك.

第三十九条　国务院文物行政部门可以调拨全国的国有馆藏文物。省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门可以调拨本行政区域内其主管的国有文物收藏单位馆藏文物；调拨国有馆藏一级文物，应当报国务院文物行政部门备案。

39-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتتىكى دۆلەت ئىلكىدىكى مۇزېيلاردا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يۆتكەپ بەرسە بولىدۇ. ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوندىكى ئۇ مەسئۇل بولغان دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلاش ئورۇنلىرىدىكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يۆتكەپ كەلسە بولىدۇ؛ دۆلەت ئىلكىدىكى ساقلانما 1 دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى يۆتكەشتە، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك.

国有文物收藏单位可以申请调拨国有馆藏文物。

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى دۆلەت ئىلكىدىكى مۇزېيدا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى يۆتكەشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

第四十条　文物收藏单位应当充分发挥馆藏文物的作用，通过举办展览、科学研究等活动，加强对中华民族优秀的历史文化和革命传统的宣传教育。

40-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلىغۇچى ئورۇنلار ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ رولىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇپ، كۆرگەزمە، ئىلمىي تەتقىقات قاتارلىق پائالىيەتلەرنى ئۆتكۈزۈش ئارقىلىق، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ مۇنەۋۋەر تارىخىي مەدەنىيىتى ۋە ئىنقىلابىي ئەنئەنىسىگە بولغان تەشۋىق-تەربىيەنى كۈچەيتىشى كېرەك.

国有文物收藏单位之间因举办展览、科学研究等需借用馆藏文物的，应当报主管的文物行政部门备案；借用馆藏一级文物的，应当同时报国务院文物行政部门备案。

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇنلار كۆرگەزمە، ئىلمىي تەتقىقات قاتارلىق پائالىيەتلەرنى ئۆتكۈزۈش ئېھتىياجى بىلەن ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئېلىشقا توغرا كەلسە، مەسئۇل مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك؛ ساقلانما 1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئالغانلار گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.

非国有文物收藏单位和其他单位举办展览需借用国有馆藏文物的，应当报主管的文物行政部门批准；借用国有馆藏一级文物，应当经国务院文物行政部门批准。

دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى ۋە باشقا ئورۇنلار كۆرگەزمە ئۇيۇشتۇرۇشتا، دۆلەت ئىلكىدىكى مۇزېيدا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئېلىشقا توغرا كەلسە، مەسئۇل مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىش كېرەك؛ دۆلەت ئىلكىدىكى ساقلانما 1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئېلىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئېلىش كېرەك.

文物收藏单位之间借用文物的最长期限不得超过三年。

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇنلار ئارا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئېلىشنىڭ ئەڭ ئۇزاق مۇددىتى ئۈچ يىلدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.

第四十一条　已经建立馆藏文物档案的国有文物收藏单位，经省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门批准，并报国务院文物行政部门备案，其馆藏文物可以在国有文物收藏单位之间交换。

41-ماددا ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپى قۇرۇلغان دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورۇنلىرى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەستىقى بىلەن ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ، ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى ئارا ئالماشتۇرۇشقا بولىدۇ.

第四十二条　未建立馆藏文物档案的国有文物收藏单位，不得依照本法第四十条、第四十一条的规定处置其馆藏文物。

42-ماددا ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپى تۇرغۇزمىغان دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورۇنلىرىنىڭ ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى مۇشۇ قانۇننىڭ 40-، 41-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بىر تەرەپ قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第四十三条　依法调拨、交换、借用国有馆藏文物，取得文物的文物收藏单位可以对提供文物的文物收藏单位给予合理补偿，具体管理办法由国务院文物行政部门制定。

43-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قانۇن بويىچە يۆتكىگەن، ئالماشتۇرغان، ئارىيەت ئالغان، مەدەنىيەت يادىكارلىقىغا ئېرىشكەن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇن مەدەنىيەت يادىكارلىقى بىلەن تەمىنلىگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىغا مۇۋاپىق تولۇقلىما بەرسە بولىدۇ، كونكرېت باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى چىقىرىدۇ.

国有文物收藏单位调拨、交换、出借文物所得的补偿费用，必须用于改善文物的收藏条件和收集新的文物，不得挪作他用；任何单位或者个人不得侵占。

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورۇنلىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يۆتكەش، ئالماشتۇرۇش، ئارىيەتكە بېرىشتىن ئېرىشكەن تولۇقلىما خىراجەتنى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش شارائىتىنى ياخشىلاش ۋە يېڭى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يىغىشقا ئىشلىتىشى شەرت، ئۇنى باشقا ئىشقا ئىشلىتىشكە بولمايدۇ؛ ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ئىگىلىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

调拨、交换、借用的文物必须严格保管，不得丢失、损毁。

يۆتكەش، ئالماشتۇرۇش، ئارىيەت ئېلىش ئاساسىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قاتتىق ساقلاش شەرت، يىتتۈرۈپ قويۇشقا، بۇزۇۋېتىشكە بولمايدۇ.

第四十四条　禁止国有文物收藏单位将馆藏文物赠与、出租或者出售给其他单位、个人。

44-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇننىڭ ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ھەدىيە قىلىشى، ئىجارىگە بېرىشى ياكى باشقا ئورۇن، شەخسلەرگە سېتىپ بېرىشى مەنئى قىلىنىدۇ.

第四十五条　国有文物收藏单位不再收藏的文物的处置办法，由国务院另行制定。

45-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرىدا قايتا ساقلانمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى بىر تەرەپ قىلىش چارىسىنى گوۋۇيۈەن ئايرىم تۈزىدۇ.

第四十六条　修复馆藏文物，不得改变馆藏文物的原状；复制、拍摄、拓印馆藏文物，不得对馆藏文物造成损害。具体管理办法由国务院制定。

46-ماددا ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشتە، ساقلانما مەدەنىيەت بۇيۇمىنىڭ ئەسلىي ھالىتىنى ئۆزگەرتىشكە بولمايدۇ؛ ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى نۇسخىلاپ، سۈرەتكە تارتىپ، كېڭەيتىپ بېسىشتا، ساقلانما مەدەنىيەت بۇيۇمىغا زىيان يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ. كونكرېت باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەن بېكىتىدۇ.

不可移动文物的单体文物的修复、复制、拍摄、拓印，适用前款规定。

يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ يەككە مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، كۆپەيتىش، سۈرەتكە تارتىش، كۆپەيتىپ بېسىشتا ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە تەتبىقلىنىدۇ.

第四十七条　博物馆、图书馆和其他收藏文物的单位应当按照国家有关规定配备防火、防盗、防自然损坏的设施，确保馆藏文物的安全。

47-ماددا مۇزېي، كۇتۇپخانا ۋە مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلايدىغان باشقا ئورۇنلار دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ئوتتىن مۇداپىئەلىنىش، ئوغرىدىن ساقلىنىش، تەبىئىي بۇزۇۋېتىشتىن ساقلىنىش ئەسلىھەلىرىنى سەپلەپ، ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ بىخەتەرلىكىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

第四十八条　馆藏一级文物损毁的，应当报国务院文物行政部门核查处理。其他馆藏文物损毁的，应当报省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门核查处理；省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门应当将核查处理结果报国务院文物行政部门备案。

48-ماددا ساقلانما 1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى بۇزۇلۇپ كەتسە، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشىغا يوللاش كېرەك. ساقلانما باشقا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى بۇزۇلۇپ كەتسە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشىغا يوللاش كېرەك؛ ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىش نەتىجىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.

馆藏文物被盗、被抢或者丢失的，文物收藏单位应当立即向公安机关报案，并同时向主管的文物行政部门报告。

ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئوغرىلانغاندا، بۇلانغاندا ياكى يوقاپ كەتكەندە، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىغا دەرھال دېلو مەلۇم قىلىشى ھەمدە مەسئۇل مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا بىرلا ۋاقىتتا دوكلات قىلىشى كېرەك.

第四十九条　文物行政部门和国有文物收藏单位的工作人员不得借用国有文物，不得非法侵占国有文物。

49-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى ۋە دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورنىنىڭ خادىملىرى دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئالسا، دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت بۇيۇمىنى قانۇنسىز ئىگىلىۋالسا بولمايدۇ.

第五章　民间收藏文物

5-باب ئەلئارا ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

第五十条　文物收藏单位以外的公民、法人和其他组织可以收藏通过下列方式取得的文物:

50-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىدىن باشقا پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلار تۆۋەندىكى ئۇسۇللار ئارقىلىق ئېرىشكەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلىسا بولىدۇ :

（一）依法继承或者接受赠与；

( 1 ) قانۇن بويىچە ۋارىسلىق قىلىش ياكى ھەدىيە قوبۇل قىلىش؛

（二）从文物商店购买；

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنىدىن سېتىۋېلىش؛

（三）从经营文物拍卖的拍卖企业购买；

( 3 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىدىن سېتىۋېلىش؛

（四）公民个人合法所有的文物相互交换或者依法转让；

( 4 ) پۇقرالار شەخسلەرنىڭ قانۇنلۇق ئىگىدارلىقىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆزئارا ئالماشتۇرۇش ياكى قانۇن بويىچە ئۆتۈنۈپ بېرىش؛

（五）国家规定的其他合法方式。

( 5 ) دۆلەت بەلگىلىگەن باشقا قانۇنلۇق ئۇسۇللار.

文物收藏单位以外的公民、法人和其他组织收藏的前款文物可以依法流通。

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىدىن باشقا پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلار ساقلاۋاتقان ئالدىنقى تارماقتىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى قانۇن بويىچە ئوبوروت قىلىنسا بولىدۇ.

第五十一条　公民、法人和其他组织不得买卖下列文物:

51-ماددا پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلار تۆۋەندىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئېلىپ-ساتسا بولمايدۇ :

（一）国有文物，但是国家允许的除外；

( 1 ) دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى، لېكىن دۆلەت يول قويغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا؛

（二）非国有馆藏珍贵文物；

( 2 ) دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان مۇزېيلاردا ساقلانغان قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى؛

（三）国有不可移动文物中的壁画、雕塑、建筑构件等，但是依法拆除的国有不可移动文物中的壁画、雕塑、建筑构件等不属于本法第二十条第四款规定的应由文物收藏单位收藏的除外；

( 3 ) دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئىچىدىكى تام رەسىمى، ھەيكەلتىراشلىق، ئىمارەت قۇرۇلمىسى قاتارلىقلار، لېكىن قانۇن بويىچە چېقىۋېتىلگەن دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكەشكە بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارىسىدىكى تام رەسىمى، ھەيكەل، بىناكارلىق قۇرۇلمىسى قاتارلىقلار مۇشۇ قانۇننىڭ 20-ماددىسىنىڭ 4-تارمىقىدا بەلگىلەنمىگەنلىرىنى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنى ساقلىشى كېرەك بولغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا؛

（四）来源不符合本法第五十条规定的文物。

( 4 ) مەنبەسى مۇشۇ قانۇننىڭ 50-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى.

第五十二条　国家鼓励文物收藏单位以外的公民、法人和其他组织将其收藏的文物捐赠给国有文物收藏单位或者出借给文物收藏单位展览和研究。

52-ماددا دۆلەت مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىدىن باشقا پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلارنىڭ ئۆزى يىغىپ ساقلىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى يىغىپ ساقلاش ئورنىغا ئىئانە قىلىشىغا ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاپ قېلىش ئورۇنلىرىنىڭ كۆرگەزمە قىلىشى ۋە تەتقىق قىلىشىغا ئارىيەتكە بېرىشىگە ئىلھام بېرىدۇ.

国有文物收藏单位应当尊重并按照捐赠人的意愿，对捐赠的文物妥善收藏、保管和展示。

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى ھۆرمەت قىلىشى ھەمدە ئىئانە بەرگۈچىنىڭ ئارزۇسى بويىچە، ئىئانە قىلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئوبدان ساقلىشى، ساقلىشى ۋە كۆرگەزمە قىلىشى كېرەك.

国家禁止出境的文物，不得转让、出租、质押给外国人。

دۆلەت چېگرادىن چىقىشنى مەنئى قىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چەت ئەللىكلەرگە ئۆتۈنۈپ بېرىشكە، ئىجارىگە بېرىشكە، گۆرۈگە قويۇشقا بولمايدۇ.

第五十三条　文物商店应当由省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门批准设立，依法进行管理。

53-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى قۇرۇشنى تەستىقلىشى، قانۇن بويىچە باشقۇرۇشى كېرەك.

文物商店不得从事文物拍卖经营活动，不得设立经营文物拍卖的拍卖企业。

مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكانلىرىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىشىغا، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىم ئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى قىلىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىسى قۇرۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第五十四条　依法设立的拍卖企业经营文物拍卖的，应当取得省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门颁发的文物拍卖许可证。

54-ماددا قانۇن بويىچە قۇرۇلغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىدىن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى قىلغانلىرى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى بەرگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كىم ئارتۇق قىلىپ سېتىش ئىجازەتنامىسىنى ئېلىشى كېرەك.

经营文物拍卖的拍卖企业不得从事文物购销经营活动，不得设立文物商店。

مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى سېتىۋېلىش-سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللانسا، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى قۇرسا بولمايدۇ.

第五十五条　文物行政部门的工作人员不得举办或者参与举办文物商店或者经营文物拍卖的拍卖企业。

55-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ خادىملىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى ئاچقان ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ ساتىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىنى قۇرسا ياكى ئۇنىڭغا قاتناشسا بولمايدۇ.

文物收藏单位不得举办或者参与举办文物商店或者经营文物拍卖的拍卖企业。

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇنلارنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى دۇكىنى ئېچىشىغا ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى قىلىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىنى قۇرۇشىغا ياكى ئۇنىڭغا قاتنىشىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

禁止设立中外合资、中外合作和外商独资的文物商店或者经营文物拍卖的拍卖企业。

جۇڭگو-چەت ئەل شېرىكچىلىكىدىكى، جۇڭگو-چەت دۆلەت ھەمكارلىقىدىكى ۋە چەت ئەل سودىگەرلىرى مۇستەقىل مەبلەغ سالغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى قۇرۇش ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ ساتىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىنى قۇرۇش مەنئى قىلىنىدۇ.

除经批准的文物商店、经营文物拍卖的拍卖企业外，其他单位或者个人不得从事文物的商业经营活动。

باشقا ئورۇن ياكى شەخسلەرنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى سودىسى تىجارىتى تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلمايدۇ.تەستىقلانغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ ساتىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىدىن باشقا.

第五十六条　文物商店不得销售、拍卖企业不得拍卖本法第五十一条规定的文物。

56-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكانلىرى مۇشۇ قانۇننىڭ 51-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساتسا، كىمئارتۇق قىلىپ ساتسا بولمايدۇ.

拍卖企业拍卖的文物，在拍卖前应当经省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门审核，并报国务院文物行政部门备案。

كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرى كىمئارتۇق قىلىپ ساتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىشتىن ئىلگىرى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكۈزۈلۈشى ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇلۇشى كېرەك.

第五十七条　省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门应当建立文物购销、拍卖信息与信用管理系统。文物商店购买、销售文物，拍卖企业拍卖文物，应当按照国家有关规定作出记录，并于销售、拍卖文物后三十日内报省、自治区、直辖市人民政府文物行政部门备案。

57-ماددا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى سېتىۋېلىش-سېتىش، كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش ئۇچۇرى ۋە ئىناۋەتنى باشقۇرۇش سىستېمىسى بەرپا قىلىشى كېرەك. مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى سېتىۋالغان، ساتقاندا، كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىشتا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە خاتىرە قالدۇرۇشى ھەمدە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساتقان، كىمئارتۇق قىلىپ ساتقاندىن كېيىنكى 30 كۈن ئىچىدە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.

拍卖文物时，委托人、买受人要求对其身份保密的，文物行政部门应当为其保密；但是，法律、行政法规另有规定的除外。

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىشتا، ھاۋالە قىلغۇچى، سېتىۋالغۇچى ئۆزىنىڭ سالاھىيىتىنى مەخپىي تۇتۇشنى تەلەپ قىلسا، مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ئۇنىڭ مەخپىيىتىنى ساقلىشى كېرەك؛ لېكىن، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

第五十八条　文物行政部门在审核拟拍卖的文物时，可以指定国有文物收藏单位优先购买其中的珍贵文物。购买价格由文物收藏单位的代表与文物的委托人协商确定。

58-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى تەكشۈرگەندە، دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلاش ئورنىنى ئۇنىڭ ئىچىدىكى قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئاۋۋال سېتىۋېلىشقا بېكىتسە بولىدۇ. سېتىۋېلىش باھاسىنى مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلاش ئورنىنىڭ ۋەكىلى بىلەن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ھاۋالە قىلغۇچى كېڭىشىپ بېكىتىدۇ.

第五十九条　银行、冶炼厂、造纸厂以及废旧物资回收单位，应当与当地文物行政部门共同负责拣选掺杂在金银器和废旧物资中的文物。拣选文物除供银行研究所必需的历史货币可以由人民银行留用外，应当移交当地文物行政部门。移交拣选文物，应当给予合理补偿。

59-ماددا بانكا، مېتال تاۋلاش زاۋۇتى، قەغەز زاۋۇتى ۋە كېرەكسىز، كونا ماددىي ئەشيالارنى يىغىۋېلىش ئورۇنلىرى شۇ جايدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى بىلەن ئالتۇن، كۈمۈش بۇيۇملار ۋە كېرەكسىز، چوڭ ماددىي ئەشيالار ئارىلاشتۇرۇۋېتىلگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى تاللاشقا ئورتاق مەسئۇل بولۇشى كېرەك. مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى تاللىۋالغاندا، بانكا تەتقىقات ئورنى زۆرۈر تارىخىي پۇلنى خەلق بانكىسى ئېلىپ قالسا بولغاندىن سىرت، شۇ جايدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىش كېرەك. تاللىنىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىشتە، مۇۋاپىق تۆلەم بېرىش كېرەك.

第六章　文物出境进境

6-باب مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىپ چېگرادىن كىرگۈزۈش

第六十条　国有文物、非国有文物中的珍贵文物和国家规定禁止出境的其他文物，不得出境；但是依照本法规定出境展览或者因特殊需要经国务院批准出境的除外。

60-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى، دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئىچىدىكى قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ۋە دۆلەت چېگرادىن چىقىرىشنى مەنئى قىلىشنى بەلگىلىگەن باشقا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىشقا بولمايدۇ؛ لېكىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە چېگرادىن چىقىپ كۆرگەزمە قىلىدىغانلار ياكى ئالاھىدە ئېھتىياج بىلەن گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقى بىلەن چېگرادىن چىقىدىغانلار بۇنىڭ سىرتىدا.

第六十一条　文物出境，应当经国务院文物行政部门指定的文物进出境审核机构审核。经审核允许出境的文物，由国务院文物行政部门发给文物出境许可证，从国务院文物行政部门指定的口岸出境。

61-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى بېكىتكەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىش-چىقىرىشنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكۈزۈش كېرەك. تەكشۈرۈش ئارقىلىق چېگرادىن چىقىرىشقا رۇخسەت قىلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىغا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى چېگرادىن چىقىرىش ئىجازەتنامىسى بېرىدۇ، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىكى مەمۇرىي تارمىقى بېكىتكەن پورت ئارقىلىق چېگرادىن چىقىدۇ.

任何单位或者个人运送、邮寄、携带文物出境，应当向海关申报；海关凭文物出境许可证放行。

ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخس مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى توشۇغاندا، پوچتىدىن ئەۋەتكەندە، ئېلىپ چېگرادىن چىقىشتا، تاموژنىغا مەلۇم قىلىشى كېرەك؛ تاموژنا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ چېگرادىن چىقىش ئىجازەتنامىسى بىلەن ئۆتكىلى قويىدۇ.

第六十二条　文物出境展览，应当报国务院文物行政部门批准；一级文物超过国务院规定数量的，应当报国务院批准。

62-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىپ كۆرگەزمە قىلىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىش كېرەك؛ 1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن مىقداردىن ئېشىپ كەتسە، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىش كېرەك.

一级文物中的孤品和易损品，禁止出境展览。

1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئىچىدىكى يەككە بۇيۇملار ۋە ئاسان بۇزۇلىدىغان بۇيۇملارنى چېگرادىن چىقىرىپ كۆرگەزمە قىلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

出境展览的文物出境，由文物进出境审核机构审核、登记。海关凭国务院文物行政部门或者国务院的批准文件放行。出境展览的文物复进境，由原文物进出境审核机构审核查验。

چېگرادىن چىقىپ كۆرگەزمە قىلىنىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىشتا، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىش-چىقىرىشنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتى تەكشۈرىدۇ، تىزىملىتىدۇ. تاموژنا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ تەستىق ھۆججىتىگە ئاساسەن ماڭدۇرىدۇ. چېگرادىن چىقىپ كۆرگەزمە قىلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى چېگرادىن ئەسلىگە كەلتۈرۈلگەندىن كېيىن، ئەسلىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن كىرگۈزۈش-چىقىرىشنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتى تەكشۈرۈپ تەكشۈرىدۇ.

第六十三条　文物临时进境，应当向海关申报，并报文物进出境审核机构审核、登记。

63-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن ۋاقىتلىق كىرگۈزۈشتە، تاموژنىغا مەلۇم قىلىش ھەمدە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن كىرگۈزۈش-چىقىرىشنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈشى، تىزىملىتىشىغا يوللاش كېرەك.

临时进境的文物复出境，必须经原审核、登记的文物进出境审核机构审核查验；经审核查验无误的，由国务院文物行政部门发给文物出境许可证，海关凭文物出境许可证放行。

چېگرادىن ۋاقىتلىق كىرگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش-چىقىرىشتا، ئەسلىي تەكشۈرگەن، تىزىملاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن كىرگۈزۈش-چىقىرىشنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكۈزۈش شەرت؛ تەكشۈرۈش ئارقىلىق خاتالىق يوقلۇقى ئېنىقلانسا، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىش ئىجازەتنامىسى بېرىدۇ، تاموژنا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىش ئىجازەتنامىسى بىلەن ماڭدۇرىدۇ.

第七章　法律责任

7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

第六十四条　违反本法规定，有下列行为之一，构成犯罪的，依法追究刑事责任:

64-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ :

（一）盗掘古文化遗址、古墓葬的；

( 1 ) قەدىمىي مەدەنىيەت خارابىسى، قەدىمىي قەبرىنى ئوغرىلىقچە قازغانلار؛

（二）故意或者过失损毁国家保护的珍贵文物的；

( 2 ) دۆلەت قوغدايدىغان قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قەستەنلىك ياكى سەۋەنلىك بىلەن بۇزۇۋەتكەنلەر؛

（三）擅自将国有馆藏文物出售或者私自送给非国有单位或者个人的；

( 3 ) دۆلەت ئىلكىدىكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ساتقان ياكى دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان ئورۇن ياكى شەخسلەرگە ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن سوۋغا قىلغانلار؛

（四）将国家禁止出境的珍贵文物私自出售或者送给外国人的；

( 4 ) دۆلەت چېگرادىن چىقىرىشنى مەنئى قىلغان قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆز مەيلىچە ساتقان ياكى چەت ئەللىكلەرگە سوۋغا قىلغانلار؛

（五）以牟利为目的倒卖国家禁止经营的文物的；

( 5 ) دۆلەت تىجارەت قىلىشنى مەنئى قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى پايدا ئېلىش مەقسىتىدە ئېلىپ ساتقانلار؛

（六）走私文物的；

( 6 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئەتكەس قىلغانلار؛

（七）盗窃、哄抢、私分或者非法侵占国有文物的；

( 7 ) دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئوغرىلىغان، تالىغان، ئاستىرتىن بۆلۈشۈۋالغان ياكى قانۇنسىز ئىگىلىۋالغانلار؛

（八）应当追究刑事责任的其他妨害文物管理行为。

( 8 ) جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى باشقۇرۇشقا دەخلى يەتكۈزىدىغان باشقا قىلمىشلار.

第六十五条　违反本法规定，造成文物灭失、损毁的，依法承担民事责任。

65-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يوقىتىۋەتكەن، بۇزۇۋەتكەنلەر قانۇن بويىچە ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

违反本法规定，构成违反治安管理行为的，由公安机关依法给予治安管理处罚。

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئامانلىق باشقۇرۇشقا خىلاپ قىلمىش شەكىللەندۈرگەنلەرگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قانۇن بويىچە ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىدۇ.

违反本法规定，构成走私行为，尚不构成犯罪的，由海关依照有关法律、行政法规的规定给予处罚。

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئەتكەسچىلىك قىلمىشى شەكىللەندۈرگەن بولسىمۇ، جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەرگە تاموژنا ئالاقىدار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ.

第六十六条　有下列行为之一，尚不构成犯罪的，由县级以上人民政府文物主管部门责令改正，造成严重后果的，处五万元以上五十万元以下的罚款；情节严重的，由原发证机关吊销资质证书:

66-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛ قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ سالاھىيەت گۇۋاھنامىسىنى ئەسلىدىكى گۇۋاھنامە بەرگەن ئورگان بىكار قىلىدۇ :

（一）擅自在文物保护单位的保护范围内进行建设工程或者爆破、钻探、挖掘等作业的；

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىلىدىغان ئورۇننى قوغداش دائىرىسىدە ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قۇرۇلۇش قىلغانلار ياكى پارتلىتىش، بۇرغىلاپ تەكشۈرۈش، قېزىش قاتارلىق مەشغۇلاتلارنى قىلغانلار؛

（二）在文物保护单位的建设控制地带内进行建设工程，其工程设计方案未经文物行政部门同意、报城乡建设规划部门批准，对文物保护单位的历史风貌造成破坏的；

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىلىدىغان ئورۇننىڭ قۇرۇلۇش تىزگىنلەش ئورنىدا قۇرۇلۇش قىلىشتا، ئۇنىڭ قۇرۇلۇش لايىھەسى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالماي، شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانى تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىغۇچى ئورۇننىڭ تارىخىي قىياپىتىنى بۇزۇۋەتكەنلەر؛

（三）擅自迁移、拆除不可移动文物的；

( 3 ) يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن يۆتكىۋەتكەن، چۇۋۇۋەتكەنلەر؛

（四）擅自修缮不可移动文物，明显改变文物原状的；

( 4 ) يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن رېمونت قىلىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئەسلىي ھالىتىنى كۆرۈنەرلىك ئۆزگەرتىۋەتكەنلەر؛

（五）擅自在原址重建已全部毁坏的不可移动文物，造成文物破坏的；

( 5 ) ئەسلىي ئورنىغا ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قايتا سېلىپ پۈتۈنلەي بۇزۇۋېتىلگەن يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى بۇزۇۋەتكەنلەر؛

（六）施工单位未取得文物保护工程资质证书，擅自从事文物修缮、迁移、重建的。

( 6 ) قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قۇرۇلۇشى سالاھىيەت گۇۋاھنامىسىنى ئالماي تۇرۇپ، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى رېمونت قىلىش، يۆتكەش، قايتا سېلىش بىلەن شۇغۇللانغانلار.

刻划、涂污或者损坏文物尚不严重的，或者损毁依照本法第十五条第一款规定设立的文物保护单位标志的，由公安机关或者文物所在单位给予警告，可以并处罚款。

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئويۇش، بوياش ياكى بۇزۇش ئېغىر بولمىغان ياكى مۇشۇ قانۇننىڭ 15-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بېكىتىلگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىلىدىغان ئورۇن بەلگىسىنى بۇزۇۋەتكەن بولسا، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى بار ئورۇن ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىدۇ، قوشۇمچە جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

第六十七条　在文物保护单位的保护范围内或者建设控制地带内建设污染文物保护单位及其环境的设施的，或者对已有的污染文物保护单位及其环境的设施未在规定的期限内完成治理的，由环境保护行政部门依照有关法律、法规的规定给予处罚。

67-ماددا قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى قوغداش دائىرىسىدە ياكى قۇرۇلۇش تىزگىنلىنىدىغان جايدا بۇلغىغۇچى مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى ۋە ئۇنىڭ مۇھىتىنى بۇلغايدىغان ئەسلىھەلەرنى قۇرغان بولسا ياكى ئاللىقاچان بۇلغانغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغدايدىغان ئورۇن ۋە ئۇنىڭ مۇھىتىنى قوغدايدىغان ئەسلىھەنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزەتمىگەن بولسا، مۇھىت ئاسراش مەمۇرىي تارمىقى مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ.

第六十八条　有下列行为之一的，由县级以上人民政府文物主管部门责令改正，没收违法所得，违法所得一万元以上的，并处违法所得二倍以上五倍以下的罚款；违法所得不足一万元的，并处五千元以上二万元以下的罚款:

68-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى 10 مىڭ يۈەندىن ئاشىدۇ ھەمدە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ ئىككى ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛ قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت 10 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ :

（一）转让或者抵押国有不可移动文物，或者将国有不可移动文物作为企业资产经营的；

( 1 ) دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆتۈنۈپ بەرگەن ياكى رەنە قويغان ياكى دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكەشكە بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى كارخانا مۈلكى سۈپىتىدە تىجارەت قىلغانلار؛

（二）将非国有不可移动文物转让或者抵押给外国人的；

( 2 ) دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان جايدا يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆتۈنۈپ بەرگەن ياكى چەت ئەللىكلەرگە رەنە قويغانلار؛

（三）擅自改变国有文物保护单位的用途的。

( 3 ) دۆلەت ئىلكىدىكى قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئۆزگەرتىۋەتكەنلەر.

第六十九条　历史文化名城的布局、环境、历史风貌等遭到严重破坏的，由国务院撤销其历史文化名城称号；历史文化城镇、街道、村庄的布局、环境、历史风貌等遭到严重破坏的，由省、自治区、直辖市人民政府撤销其历史文化街区、村镇称号；对负有责任的主管人员和其他直接责任人员依法给予行政处分。

69-ماددا تارىخىي مەدەنىيەتكە ئىگە داڭلىق شەھەرنىڭ جايلىشىشى، مۇھىتى، تارىخىي قىياپىتى قاتارلىقلار ئېغىر بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغان بولسا، گوۋۇيۈەن ئۇنىڭ تارىخىي مەدەنىيەتكە ئىگە مەشھۇر شەھەر دېگەن نامىنى بىكار قىلىدۇ؛ تارىخىي مەدەنىيەت شەھەر-بازىرى، كوچا، كەنتلىرىنىڭ جايلىشىشى، مۇھىتى، تارىخىي قىياپىتى قاتارلىقلار ئېغىر بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغان بولسا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئۇلارنىڭ تارىخىي مەدەنىيەت كوچىسى، كەنت-بازار دېگەن نامىنى بىكار قىلىدۇ؛ جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ.

第七十条　有下列行为之一，尚不构成犯罪的，由县级以上人民政府文物主管部门责令改正，可以并处二万元以下的罚款，有违法所得的，没收违法所得:

70-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قوشۇمچە 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلار قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ :

（一）文物收藏单位未按照国家有关规定配备防火、防盗、防自然损坏的设施的；

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى يىغىپ ساقلاش ئورۇنلىرى ئوتتىن مۇداپىئەلىنىش، ئوغرىدىن ساقلىنىش، تەبىئىي بۇزۇلۇشتىن ساقلىنىش ئەسلىھەلىرىنى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە سەپلىمىسە؛

（二）国有文物收藏单位法定代表人离任时未按照馆藏文物档案移交馆藏文物，或者所移交的馆藏文物与馆藏文物档案不符的；

( 2 ) دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورنىنىڭ قانۇنىي ۋەكىلى ۋەزىپىسىدىن ئايرىلغاندا، ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپى بويىچە ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆتكۈزۈپ بەرمىگەن ياكى ئۆتكۈزۈپ بەرگەن ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلانما مەدەنىيەت مىراسلىرى ئارخىپىغا ئۇيغۇن كەلمىسە؛

（三）将国有馆藏文物赠与、出租或者出售给其他单位、个人的；

( 3 ) دۆلەت ئىلكىدىكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى باشقا ئورۇن، شەخسلەرگە ھەدىيە قىلغان، ئىجارىگە بەرگەن ياكى سېتىپ بەرگەنلەر؛

（四）违反本法第四十条、第四十一条、第四十五条规定处置国有馆藏文物的；

( 4 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 40-، 41-، 45-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا دۆلەت ئىلكىدىكى مۇزېيلاردا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى بىر تەرەپ قىلغانلار؛

（五）违反本法第四十三条规定挪用或者侵占依法调拨、交换、出借文物所得补偿费用的。

( 5 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 43-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قانۇن بويىچە يۆتكەش-توشۇش، ئالماشتۇرۇش، ئارىيەتكە بېرىشتىن ئېرىشكەن تولۇقلىما پۇلنى ئىشلىتىۋالغان ياكى ئىگىلىۋالغانلار.

第七十一条　买卖国家禁止买卖的文物或者将禁止出境的文物转让、出租、质押给外国人，尚不构成犯罪的，由县级以上人民政府文物主管部门责令改正，没收违法所得，违法经营额一万元以上的，并处违法经营额二倍以上五倍以下的罚款；违法经营额不足一万元的，并处五千元以上二万元以下的罚款。

71-ماددا دۆلەت ئېلىپ-سېتىشنى مەنئى قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى سېتىۋالغان ياكى چېگرادىن چىقىرىش مەنئى قىلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چەت ئەللىكلەرگە ئۆتۈنۈپ بەرگەن، ئىجارىگە بەرگەن، گۆرۈگە قويغان بولسىمۇ، جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 10 مىڭ يۈەندىن ئاشقانلىرىنى قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى ئىككى ھەسسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛ قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 10 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

文物商店、拍卖企业有前款规定的违法行为的，由县级以上人民政府文物主管部门没收违法所得、非法经营的文物，违法经营额五万元以上的，并处违法经营额一倍以上三倍以下的罚款；违法经营额不足五万元的，并处五千元以上五万元以下的罚款；情节严重的，由原发证机关吊销许可证书。

مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى، كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىدا ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن قانۇنغا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلغانلارغا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغان، قانۇنسىز تىجارەت قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەندىن ئاشقان بولسا ھەمدە قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئۈچ ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛ قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛ قىلمىشى ئېغىر بولسا، ئەسلىدىكى گۇۋاھنامە بەرگەن ئورگان ئىجازەت گۇۋاھنامىسىنى بىكار قىلىدۇ.

第七十二条　未经许可，擅自设立文物商店、经营文物拍卖的拍卖企业，或者擅自从事文物的商业经营活动，尚不构成犯罪的，由工商行政管理部门依法予以制止，没收违法所得、非法经营的文物，违法经营额五万元以上的，并处违法经营额二倍以上五倍以下的罚款；违法经营额不足五万元的，并处二万元以上十万元以下的罚款。

72-ماددا ئىجازەت ئالماي تۇرۇپ، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى ئاچقان، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ ساتىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىسى ئاچقان ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى سودا تىجارىتى بىلەن ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن شۇغۇللانغان بولسىمۇ جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىنى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى قانۇن بويىچە توسىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغان، قانۇنسىز تىجارەت قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەندىن ئاشقان بولسا، قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى ئىككى ھەسسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛ قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

第七十三条　有下列情形之一的，由工商行政管理部门没收违法所得、非法经营的文物，违法经营额五万元以上的，并处违法经营额一倍以上三倍以下的罚款；违法经营额不足五万元的，并处五千元以上五万元以下的罚款；情节严重的，由原发证机关吊销许可证书:

73-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى، قانۇنسىز تىجارەت قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەندىن ئاشقانلىرىغا قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئۈچ ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛ قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛ قىلمىشى ئېغىر بولسا، ئەسلىدىكى گۇۋاھنامە بەرگەن ئورگان ئىجازەت گۇۋاھنامىسىنى بىكار قىلىدۇ :

（一）文物商店从事文物拍卖经营活动的；

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكانلىرىدىن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللانغانلىرى؛

（二）经营文物拍卖的拍卖企业从事文物购销经营活动的；

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىدىن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى سېتىۋېلىش-سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللانغانلىرى؛

（三）拍卖企业拍卖的文物，未经审核的；

( 3 ) كارخانىلار كىمئارتۇق قىلىپ ساتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تەكشۈرۈشتىن ئۆتمىگەنلەر؛

（四）文物收藏单位从事文物的商业经营活动的。

( 4 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرىدىن مەدەنىيەت يادىكارلىقى سودىسى تىجارىتى بىلەن شۇغۇللانغانلىرى.

第七十四条　有下列行为之一，尚不构成犯罪的，由县级以上人民政府文物主管部门会同公安机关追缴文物；情节严重的，处五千元以上五万元以下的罚款:

74-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەن بولسا، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەسئۇل تارمىقى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى بىلەن بىرلىكتە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قايتۇرۇۋالىدۇ؛ قىلمىشى ئېغىرلىرىغا 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ :

（一）发现文物隐匿不报或者拒不上交的；

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يوشۇرۇپ مەلۇم قىلمىغانلار ياكى يۇقىرىغا تاپشۇرۇشنى رەت قىلغانلار؛

（二）未按照规定移交拣选文物的。

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى تاللاشقا بەلگىلىمە بويىچە ئۆتكۈزۈپ بەرمىگەنلەر.

第七十五条　有下列行为之一的，由县级以上人民政府文物主管部门责令改正:

75-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ :

（一）改变国有未核定为文物保护单位的不可移动文物的用途，未依照本法规定报告的；

( 1 ) دۆلەت ئىلكىدىكى قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى قىلىپ تەكشۈرۈپ بېكىتىلمىگەن يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆزگەرتىشتە، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دوكلات قىلىنمىغان بولسا؛

（二）转让、抵押非国有不可移动文物或者改变其用途，未依照本法规定备案的；

( 2 ) دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆتۈنۈپ بەرگەن، رەنە قويغان ياكى ئۇنىڭ ئىشلىتىلىشىنى ئۆزگەرتكەن بولسا، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەنگە ئالدۇرمىغانلار؛

（三）国有不可移动文物的使用人拒不依法履行修缮义务的；

( 3 ) دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئىشلەتكۈچى رېمونت قىلىش مەجبۇرىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىشنى رەت قىلسا؛

（四）考古发掘单位未经批准擅自进行考古发掘，或者不如实报告考古发掘结果的；

( 4 ) ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش ئورۇنلىرى تەستىقلاتماي تۇرۇپ، ئۆز مەيلىچە ئارخېئولوئولوگىيەلىك قازغان ياكى ئارخېئولويەلىك قېزىش نەتىجىسىنى ئەينەن دوكلات قىلمىغان بولسا؛

（五）文物收藏单位未按照国家有关规定建立馆藏文物档案、管理制度，或者未将馆藏文物档案、管理制度备案的；

( 5 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپى، باشقۇرۇش تۈزۈمىنى ئورناتمىغان ياكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئارخىپى، باشقۇرۇش تۈزۈمى بويىچە ئەنگە ئالدۇرمىغانلار؛

（六）违反本法第三十八条规定，未经批准擅自调取馆藏文物的；

( 6 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 38-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى تەستىقلاتماي تۇرۇپ ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن تەكشۈرگەنلەر؛

（七）馆藏文物损毁未报文物行政部门核查处理，或者馆藏文物被盗、被抢或者丢失，文物收藏单位未及时向公安机关或者文物行政部门报告的；

( 7 ) ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى بۇزۇلۇپ كەتكەن بولسىمۇ، مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشىغا مەلۇم قىلمىغان ياكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئوغرىلانغان، بۇلانغان ياكى يىتۈپ كەتكەن، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇن جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ۋاقتىدا مەلۇم قىلمىغان بولسا؛

（八）文物商店销售文物或者拍卖企业拍卖文物，未按照国家有关规定作出记录或者未将所作记录报文物行政部门备案的。

( 8 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساتقاندا ياكى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىشتا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە خاتىرىلىمىسە ياكى خاتىرىنى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرمىسا.

第七十六条　文物行政部门、文物收藏单位、文物商店、经营文物拍卖的拍卖企业的工作人员，有下列行为之一的，依法给予行政处分，情节严重的，依法开除公职或者吊销其从业资格；构成犯罪的，依法追究刑事责任:

76-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى، مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلاش ئورنى، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى قىلىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىسىنىڭ خادىملىرىدىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ، قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرى قانۇن بويىچە خىزمەتتىن ھەيدىلىدۇ ياكى ئۇلارنىڭ كەسىپ سالاھىيىتى بىكار قىلىنىدۇ؛ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ :

（一）文物行政部门的工作人员违反本法规定，滥用审批权限、不履行职责或者发现违法行为不予查处，造成严重后果的；

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ خادىملىرىدىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تەستىقلاش ھوقۇق دائىرىسىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلماي ياكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى سەزگەندە تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلماي، ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلغانلىرى؛

（二）文物行政部门和国有文物收藏单位的工作人员借用或者非法侵占国有文物的；

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ۋە دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىنىڭ خادىملىرى دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئارىيەت ئالغان ياكى قانۇنسىز ئىگىلىۋالغانلار؛

（三）文物行政部门的工作人员举办或者参与举办文物商店或者经营文物拍卖的拍卖企业的；

( 3 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ خادىملىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى ئاچقان ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ ساتىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىسى قۇرۇشقا قاتناشقان بولسا؛

（四）因不负责任造成文物保护单位、珍贵文物损毁或者流失的；

( 4 ) مەسئۇلىيەتسىزلىك قىلىپ قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى، قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى بۇزۇۋەتكەن ياكى يوقىتىپ قويغانلار؛

（五）贪污、挪用文物保护经费的。

( 5 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش خىراجىتىنى خىيانەت قىلغان، ئىشلىتىۋالغانلار.

前款被开除公职或者被吊销从业资格的人员，自被开除公职或者被吊销从业资格之日起十年内不得担任文物管理人员或者从事文物经营活动。

ئالدىنقى تارماقتىكى خىزمەتتىن قوغلانغان ياكى كەسىپكارلىق سالاھىيىتى بىكار قىلىنغانلارنىڭ خىزمەتتىن ھەيدەلگەن ياكى كەسىپكارلىق سالاھىيەت بىكار قىلىنغان كۈندىن باشلاپ 10 يىل ئىچىدە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى باشقۇرغۇچى بولسا ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى تىجارىتى پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第七十七条　有本法第六十六条、第六十八条、第七十条、第七十一条、第七十四条、第七十五条规定所列行为之一的，负有责任的主管人员和其他直接责任人员是国家工作人员的，依法给予行政处分。

77-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 66-، 68-، 70-، 71-، 74-، 75-ماددىلىرىدا بەلگىلەنگەن قىلمىشلارنىڭ بىرى بولسا، جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلار دۆلەت خادىمى بولسا، قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ.

第七十八条　公安机关、工商行政管理部门、海关、城乡建设规划部门和其他国家机关，违反本法规定滥用职权、玩忽职守、徇私舞弊，造成国家保护的珍贵文物损毁或者流失的，对负有责任的主管人员和其他直接责任人员依法给予行政处分；构成犯罪的，依法追究刑事责任。

78-ماددا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى، سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى، تاموژنا، شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانى تارمىقى ۋە باشقا دۆلەت ئورگىنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ، دۆلەت قوغدايدىغان قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ۋەيران قىلىۋەتكەن ياكى يوقىتىپ قويغانلارنىڭ جاۋابكار مەسئۇل خادىمىغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرىدۇ؛ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第七十九条　人民法院、人民检察院、公安机关、海关和工商行政管理部门依法没收的文物应当登记造册，妥善保管，结案后无偿移交文物行政部门，由文物行政部门指定的国有文物收藏单位收藏。

79-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى، خەلق تەپتىش مەھكىمىسى، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى، تاموژنا ۋە سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى قانۇن بويىچە مۇسادىرە قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى تىزىملاپ رويخەتكە ئېلىشى، ئوبدان ساقلىشى، دېلو ئاخىرلاشقاندىن كېيىن مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ھەقسىز ئۆتكۈزۈپ بېرىشى، مەدەنىيەت يادىكارلىقى شۆبە تارمىقى بېكىتكەن دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنى ساقلىشى كېرەك.

第八章　附则

8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

第八十条　本法自公布之日起施行。

80-ماددا بۇ قانۇن ئېلان قىلىنغان كۈندىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.