（1984年5月31日第六届全国人民代表大会第二次会议通过　根据2001年2月28日第九届全国人民代表大会常务委员会第二十次会议《关于修改<中华人民共和国民族区域自治法>的决定》修正）

( 1984-يىل 5-ئاينىڭ 31-كۈنى 6-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى 2-يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2001-يىل 2-ئاينىڭ 28-كۈنى 9-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 20-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مىللىي رايون ئاپتونومىيە قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن تۈزىتىلگەن )

目　　录

مۇندەرىجە

序言

مۇقەددىمە

第一章　总则

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

第二章　民族自治地方的建立和自治机关的组成

2-باب مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ قۇرۇلۇشى ۋە ئاپتونومىيە ئورگانلىرىنىڭ تەركىبى

第三章　自治机关的自治权

3-باب ئاپتونومىيە ئورگانلىرىنىڭ ئاپتونومىيە ھوقۇقى

第四章　民族自治地方的人民法院和人民检察院

4-باب مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى خەلق سوت مەھكىمىلىرى ۋە خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرى

第五章　民族自治地方内的民族关系

5-باب مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى مىللەتلەر مۇناسىۋىتى

第六章　上级国家机关的职责

6-باب يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگانلىرىنىڭ مەسئۇلىيىتى

第七章　附则

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

序言

مۇقەددىمە

中华人民共和国是全国各族人民共同缔造的统一的多民族国家。民族区域自治是中国共产党运用马克思列宁主义解决我国民族问题的基本政策，是国家的一项基本政治制度。

جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى مەملىكىتىمىزدىكى ھەر مىللەت خەلقى بىرلىكتە بەرپا قىلغان، بىرلىككە كەلگەن كۆپ مىللەتلىك دۆلەت. مىللىي رايون ئاپتونومىيەسى − جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسىنىڭ ماركسىزم-لېنىنىزمنى تەتبىقلاپ، دۆلىتىمىزنىڭ مىللەتلەر مەسىلىسىنى ھەل قىلىشتىكى ئاساسىي سىياسىتى، دۆلەتنىڭ بىر تۈرلۈك ئاساسىي سىياسىي تۈزۈمى.

民族区域自治是在国家统一领导下，各少数民族聚居的地方实行区域自治，设立自治机关，行使自治权。实行民族区域自治，体现了国家充分尊重和保障各少数民族管理本民族内部事务权利的精神，体现了国家坚持实行各民族平等、团结和共同繁荣的原则。

مىللىي رايون ئاپتونومىيەسى − ئاز سانلىق مىللەتلەر توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان جايلاردا دۆلەتنىڭ بىرتۇتاش رەھبەرلىكىدە رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويۇش، ئاپتونومىيە ئورگانلىرىنى تەسىس قىلىش، ئاپتونومىيە ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈشنى كۆرسىتىدۇ. مىللىي رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويۇش دۆلەتنىڭ ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ ئۆز مىللىتىنىڭ ئىچكى ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ھوقۇقىغا تولۇق ھۆرمەت قىلىش ۋە ئۇنى تولۇق كاپالەتلەندۈرۈش روھىنى، دۆلەتنىڭ مىللەتلەر باراۋەرلىكى، ئىتتىپاقلىقى ۋە ئورتاق گۈللىنىشنى يولغا قويۇشتا چىڭ تۇرۇش پىرىنسىپىنى گەۋدىلەندۈردى.

实行民族区域自治，对发挥各族人民当家作主的积极性，发展平等、团结、互助的社会主义民族关系，巩固国家的统一，促进民族自治地方和全国社会主义建设事业的发展，都起了巨大的作用。今后，继续坚持和完善民族区域自治制度，使这一制度在国家的社会主义现代化建设进程中发挥更大的作用。

مىللىي رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويۇش ھەر مىللەت خەلقىنىڭ ئۆز ئىشىغا ئۆزى ئىگە بولۇش ئاكتىپلىقىنى جارى قىلدۇرۇش، باراۋەرلىك، ئىتتىپاقلىق، ھەمكارلىق ئاساسىدىكى سوتسىيالىستىك مىللەتلەر مۇناسىۋىتىنى راۋاجلاندۇرۇش، دۆلەتنىڭ بىرلىكىنى مۇستەھكەملەش، مىللىي ئاپتونوم جايلار ۋە پۈتۈن مەملىكەتنىڭ سوتسىيالىستىك قۇرۇلۇش ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈشتە غايەت زور رول ئوينايدۇ. بۇنىڭدىن كېيىن، مىللىي رايون ئاپتونومىيە تۈزۈمىدە داۋاملىق چىڭ تۇرۇپ ۋە ئۇنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، بۇ تۈزۈمنىڭ دۆلەتنىڭ سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشى مۇساپىسىدە تېخىمۇ زور رولىنى جارى قىلدۇرۇش كېرەك.

实践证明，坚持实行民族区域自治，必须切实保障民族自治地方根据本地实际情况贯彻执行国家的法律和政策；必须大量培养少数民族的各级干部、各种专业人才和技术工人；民族自治地方必须发扬自力更生、艰苦奋斗精神，努力发展本地方的社会主义建设事业，为国家建设作出贡献；国家根据国民经济和社会发展计划，努力帮助民族自治地方加速经济和文化的发展。在维护民族团结的斗争中，要反对大民族主义，主要是大汉族主义，也要反对地方民族主义。

ئەمەلىيەت شۇنى ئىسپاتلىدىكى، مىللىي رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويۇشتا چىڭ تۇرۇشتا، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ دۆلەتنىڭ قانۇن ۋە سىياسەتلىرىنى ئۆز جايىنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا قاراپ ئىزچىللاشتۇرۇشى ۋە ئىجرا قىلىشىنى ھەقىقىي كاپالەتلەندۈرۈش شەرت؛ ئاز سانلىق مىللەتنىڭ ھەر دەرىجىلىك كادىرلىرىنى، ئىختىساسلىق كەسپىي خادىملارنى ۋە تېخنىك ئىشچىلارنى كۆپلەپ يېتىشتۈرۈش شەرت؛ مىللىي ئاپتونوم جايلار ئۆز كۈچىگە تايىنىپ ئىش كۆرۈش، جاپا-مۇشەققەتكە چىداپ كۈرەش قىلىش روھىنى جارى قىلدۇرۇپ، ئۆز جايىنىڭ سوتسىيالىستىك قۇرۇلۇش ئىشلىرىنى تىرىشىپ راۋاجلاندۇرۇپ، دۆلەت قۇرۇلۇشى ئۈچۈن تۆھپە قوشۇشى شەرت؛ دۆلەت خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات پىلانىغا ئاساسەن، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىياتى ۋە مەدەنىيەت تەرەققىياتىنى تېزلىتىشىگە تىرىشىپ ياردەم بېرىدۇ. مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىنى قوغداش كۈرىشىدە، چوڭ مىللەتچىلىككە، ئاساسلىقى چوڭ خەنزۇچىلىققا قارشى تۇرۇش، شۇنداقلا يەرلىك مىللەتچىلىككىمۇ قارشى تۇرۇش لازىم.

民族自治地方的各族人民和全国人民一道，在中国共产党的领导下，在马克思列宁主义、毛泽东思想、邓小平理论的指引下，坚持人民民主专政，坚持改革开放，沿着建设有中国特色社会主义的道路，集中力量进行社会主义现代化建设，发展社会主义市场经济，加强社会主义民主与法制建设，加强社会主义精神文明建设，加速民族自治地方经济、文化的发展，建设团结、繁荣的民族自治地方，为各民族的共同繁荣，把祖国建设成为富强、民主、文明的社会主义国家而努力奋斗。

مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى ھەر مىللەت خەلق پۈتۈن مەملىكەت خەلقى بىلەن بىرلىكتە، ماركسىزم-لېنىنىزم، ماۋ زېدۇڭ ئىدىيەسى ۋە دېڭ شياۋپىڭ نەزەرىيەسىنىڭ يېتەكچىلىكىدە، خەلق دېموكراتىيەسى دىكتاتۇرىسىدا چىڭ تۇرۇپ، ئىسلاھات، ئېچىۋېتىشتە چىڭ تۇرۇپ، جۇڭگوچە سوتسىيالىزم قۇرۇش يولىنى بويلاپ، كۈچنى مەركەزلەشتۈرۈپ سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشى ئېلىپ بېرىپ، سوتسىيالىستىك بازار ئىگىلىكىنى راۋاجلاندۇرىدۇ، سوتسىيالىستىك دېموكراتىيە ۋە قانۇنچىلىق قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، سوتسىيالىستىك مەنىۋى مەدەنىيلىك قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئىقتىسادىي، مەدەنىيەت تەرەققىياتىنى تېزلىتىپ، ئىتتىپاق-ئاۋات مىللىي ئاپتونوم جاي قۇرۇپ، مىللەتلەرنىڭ ئورتاق گۈللىنىشى ئۈچۈن، ۋەتەننى باي-قۇدرەتلىك، دېموكراتىك، مەدەنىي سوتسىيالىستىك دۆلەت قىلىپ قۇرۇپ چىقىش ئۈچۈن تىرىشىپ كۈرەش قىلىش.

《中华人民共和国民族区域自治法》是实施宪法规定的民族区域自治制度的基本法律。

«جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مىللىي رايون ئاپتونومىيە قانۇنى»ئاساسىي قانۇندا بەلگىلەنگەن مىللىي رايون ئاپتونومىيە تۈزۈمىنى يولغا قويىدىغان نېگىزلىك قانۇندۇر.

第一章　总则

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

第一条　中华人民共和国民族区域自治法，根据中华人民共和国宪法制定。

1-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مىللىي رايون ئاپتونومىيە قانۇنى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئاساسىي قانۇنىغا ئاساسەن تۈزۈلىدۇ.

第二条　各少数民族聚居的地方实行区域自治。

2-ماددا ئاز سانلىق مىللەتلەر توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان جايلاردا رايون ئاپتونومىيەسى يولغا قويۇلىدۇ.

民族自治地方分为自治区、自治州、自治县。

مىللىي ئاپتونوم جايلار ئاپتونوم رايون، ئاپتونوم ئوبلاست، ئاپتونوم ناھىيەلەرگە ئايرىلىدۇ.

各民族自治地方都是中华人民共和国不可分离的部分。

مىللىي ئاپتونوم جايلار جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئايرىلماس قىسمىدۇر.

第三条　民族自治地方设立自治机关，自治机关是国家的一级地方政权机关。

3-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلاردا ئاپتونومىيە ئورگانلىرى تەسىس قىلىنىدۇ، ئاپتونومىيە ئورگانلىرى دۆلەتنىڭ بىر دەرىجىلىك يەرلىك ھاكىمىيەت ئورگانلىرىدۇر.

民族自治地方的自治机关实行民主集中制的原则。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى دېموكراتىيە-مەركەزلەشتۈرۈش تۈزۈمى پىرىنسىپىنى يولغا قويىدۇ.

第四条　民族自治地方的自治机关行使宪法第三章第五节规定的地方国家机关的职权，同时依照宪法和本法以及其他法律规定的权限行使自治权，根据本地方的实际情况贯彻执行国家的法律、政策。

4-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئاساسىي قانۇننىڭ 3-بابىنىڭ 5-پاراگرافىدا بەلگىلەنگەن يەرلىك دۆلەت ئورگانلىرىنىڭ خىزمەت ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدۇ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، ئاساسىي قانۇن ۋە مۇشۇ قانۇندا، شۇنىڭدەك باشقا قانۇنلاردا بەلگىلەنگەن ھوقۇق دائىرىسى بويىچە ئاپتونومىيە ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدۇ، دۆلەتنىڭ قانۇن، سىياسەتلىرىنى ئۆز جايىنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا قاراپ ئىجرا قىلىدۇ.

自治州的自治机关行使下设区、县的市的地方国家机关的职权，同时行使自治权。

ئاپتونوم ئوبلاستلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى قارىمىقىدىكى رايون، ناھىيەلەرنىڭ شەھەرلىك يەرلىك دۆلەت ئورگانلىرىنىڭ خىزمەت ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدۇ، شۇنىڭ بىلەن بىللە ئاپتونومىيە ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدۇ.

第五条　民族自治地方的自治机关必须维护国家的统一，保证宪法和法律在本地方的遵守和执行。

5-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى دۆلەتنىڭ بىرلىكىنى قوغدىشى، ئاساسىي قانۇننىڭ ۋە قانۇنلارنىڭ ئۆز جايىدا ئەمەل قىلىنىشى ۋە ئىجرا قىلىنىشىغا كاپالەتلىك قىلىشى شەرت.

第六条　民族自治地方的自治机关领导各族人民集中力量进行社会主义现代化建设。

6-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ھەر مىللەت خەلققە رەھبەرلىك قىلىپ، كۈچنى مەركەزلەشتۈرۈپ سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشى ئېلىپ بارىدۇ.

民族自治地方的自治机关根据本地方的情况，在不违背宪法和法律的原则下，有权采取特殊政策和灵活措施，加速民族自治地方经济、文化建设事业的发展。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز جايىنىڭ ئەھۋالىغا قاراپ، ئاساسىي قانۇنغا ۋە قانۇنلاردىكى پىرىنسىپقا خىلاپ بولمىغان ئاساستا، ئالاھىدە سىياسەت ۋە جانلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئىقتىسادىي قۇرۇلۇشى، مەدەنىيەت قۇرۇلۇشى ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىنى تېزلىتىشكە ھوقۇقلۇق.

民族自治地方的自治机关在国家计划的指导下，从实际出发，不断提高劳动生产率和经济效益，发展社会生产力，逐步提高各民族的物质生活水平。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى دۆلەت پىلانىنىڭ يېتەكچىلىكىدە، ئەمەلىيەتنى چىقىش قىلىپ، ئەمگەك ئۈنۈمدارلىقى ۋە ئىقتىسادىي ئۈنۈمنى ئۈزلۈكسىز ئۆستۈرىدۇ، ئىجتىمائىي ئىشلەپچىقىرىش كۈچلىرىنى راۋاجلاندۇرىدۇ، مىللەتلەرنىڭ ماددىي تۇرمۇش سەۋىيەسىنى پەيدىنپەي ئۆستۈرىدۇ.

民族自治地方的自治机关继承和发扬民族文化的优良传统，建设具有民族特点的社会主义精神文明，不断提高各民族人民的社会主义觉悟和科学文化水平。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى مىللىي مەدەنىيەتنىڭ ئېسىل ئەنئەنىسىگە ۋارىسلىق قىلىپ ۋە ئۇنى جارى قىلدۇرۇپ، مىللىي ئالاھىدىلىككە ئىگە سوتسىيالىستىك مەنىۋى مەدەنىيلىك بەرپا قىلىپ، ھەر مىللەت خەلقىنىڭ سوتسىيالىستىك ئېڭى ۋە پەن-مەدەنىيەت سەۋىيەسىنى ئۈزلۈكسىز ئۆستۈرىدۇ.

第七条　民族自治地方的自治机关要把国家的整体利益放在首位，积极完成上级国家机关交给的各项任务。

7-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى دۆلەتنىڭ ئومۇمىي مەنپەئىتىنى بىرىنچى ئورۇنغا قويۇپ، يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگانلىرى تاپشۇرغان تۈرلۈك ۋەزىپىلەرنى پائال ئورۇندىشى كېرەك.

第八条　上级国家机关保障民族自治地方的自治机关行使自治权，并且依据民族自治地方的特点和需要，努力帮助民族自治地方加速发展社会主义建设事业。

8-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرىنىڭ ئاپتونومىيە ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ ھەمدە مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئالاھىدىلىكى ۋە ئېھتىياجىغا قاراپ، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ سوتسىيالىستىك قۇرۇلۇش ئىشلىرىنى تېز راۋاجلاندۇرۇشىغا تىرىشىپ ياردەم بېرىدۇ.

第九条　上级国家机关和民族自治地方的自治机关维护和发展各民族的平等、团结、互助的社会主义民族关系。禁止对任何民族的歧视和压迫，禁止破坏民族团结和制造民族分裂的行为。

9-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگانلىرى ۋە مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى مىللەتلەرنىڭ باراۋەرلىكى، ئىتتىپاقلىقى، ھەمكارلىقى ئاساسىدىكى سوتسىيالىستىك مىللەتلەر مۇناسىۋىتىنى قوغدايدۇ ۋە راۋاجلاندۇرىدۇ. ھەرقانداق مىللەتنى كەمسىتىش ۋە ئېزىش مەنئى قىلىنىدۇ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىغا بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغان ۋە مىللىي بۆلگۈنچىلىك پەيدا قىلىدىغان قىلمىشلار مەنئى قىلىنىدۇ.

第十条　民族自治地方的自治机关保障本地方各民族都有使用和发展自己的语言文字的自由，都有保持或者改革自己的风俗习惯的自由。

10-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز جايىدىكى مىللەتلەرنىڭ ئۆز تىل-يېزىقىنى قوللىنىش ۋە تەرەققىي قىلدۇرۇش ئەركىنلىكىگە، ئۆرپ-ئادەتلىرىنى ساقلاپ قېلىش ياكى ئىسلاھ قىلىش ئەركىنلىكىگە ئىگە بولۇشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

第十一条　民族自治地方的自治机关保障各民族公民有宗教信仰自由。

11-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ھەر مىللەت پۇقرالىرىنىڭ دىنىي ئېتىقاد ئەركىنلىكىگە ئىگە بولۇشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

任何国家机关、社会团体和个人不得强制公民信仰宗教或者不信仰宗教，不得歧视信仰宗教的公民和不信仰宗教的公民。

ھەرقانداق دۆلەت ئورگىنى، ئىجتىمائىي تەشكىلات ۋە شەخسنىڭ پۇقرالارنى دىنغا ئېتىقاد قىلىشقا ياكى ئېتىقاد قىلماسلىققا زورلىشىغا، دىنغا ئېتىقاد قىلىدىغان پۇقرالارنىمۇ، دىنغا ئېتىقاد قىلمايدىغان پۇقرالارنىمۇ كەمسىتىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

国家保护正常的宗教活动。

دۆلەت نورمال دىنىي پائالىيەتلەرنى قوغدايدۇ.

任何人不得利用宗教进行破坏社会秩序、损害公民身体健康、妨碍国家教育制度的活动。

ھەرقانداق كىشىنىڭ دىندىن پايدىلىنىپ جەمئىيەت تەرتىپىنى بۇزىدىغان، پۇقرالارنىڭ سالامەتلىكىگە زىيان يەتكۈزىدىغان، دۆلەتنىڭ مائارىپ تۈزۈمىگە دەخلى قىلىدىغان ھەرىكەتلەردە بولۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.

宗教团体和宗教事务不受外国势力的支配。

دىنىي تەشكىلاتلار ۋە دىنىي ئىشلار چەت ئەل كۈچلىرىگە بېقىنمايدۇ.

第二章　民族自治地方的建立和自治机关的组成

2-باب مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ قۇرۇلۇشى ۋە ئاپتونومىيە ئورگانلىرىنىڭ تەركىبى

第十二条　少数民族聚居的地方，根据当地民族关系、经济发展等条件，并参酌历史情况，可以建立以一个或者几个少数民族聚居区为基础的自治地方。

12-ماددا ئاز سانلىق مىللەتلەر توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان جايلار شۇ جاينىڭ مىللەتلەر مۇناسىۋىتى، ئىقتىسادىي تەرەققىياتى قاتارلىق شارائىتلىرىغا قاراپ ھەمدە تارىخىي ئەھۋالغا قاراپ، بىر ياكى بىرنەچچە ئاز سانلىق مىللەت توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان رايوننى ئاساس قىلغان ئاپتونومىيە جايى قۇرسا بولىدۇ.

民族自治地方内其他少数民族聚居的地方，建立相应的自治地方或者民族乡。

مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى ئاز سانلىق مىللەتلەر توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان باشقا جايلاردا مۇناسىپ ئاپتونومىيە جايى ياكى مىللىي يېزىلار قۇرۇلىدۇ.

民族自治地方依据本地方的实际情况，可以包括一部分汉族或者其他民族的居民区和城镇。

مىللىي ئاپتونوم جايلار ئۆز جايىنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا قاراپ، بىر قىسىم خەنزۇ مىللىتى ياكى باشقا مىللەتلەرنىڭ ئاھالە رايونى ۋە شەھەر-بازارلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالسا بولىدۇ.

第十三条　民族自治地方的名称，除特殊情况外，按照地方名称、民族名称、行政地位的顺序组成。

13-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ نامى ئالاھىدە ئەھۋالنى ھېسابقا ئالمىغاندا، شۇ جاينىڭ نامى، مىللەت نامى، مەمۇرىي ئورۇن تەرتىپى بويىچە تەركىب تاپىدۇ.

第十四条　民族自治地方的建立、区域界线的划分、名称的组成，由上级国家机关会同有关地方的国家机关，和有关民族的代表充分协商拟定，按照法律规定的程序报请批准。

14-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ قۇرۇلۇشى، رايون پاسىلىنىڭ ئايرىلىشى ۋە نامىنىڭ تەركىبىنى يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى مۇناسىۋەتلىك جايلاردىكى دۆلەت ئورگانلىرى بىلەن بىرلىكتە تولۇق كېڭىشىپ بېكىتىپ، قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە تەستىقلىتىشقا يوللايدۇ.

民族自治地方一经建立，未经法定程序，不得撤销或者合并；民族自治地方的区域界线一经确定，未经法定程序，不得变动；确实需要撤销、合并或者变动的，由上级国家机关的有关部门和民族自治地方的自治机关充分协商拟定，按照法定程序报请批准。

مىللىي ئاپتونوم جايلار قۇرۇلغان ھامان، قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپتىن ئۆتكۈزمەي تۇرۇپ ئەمەلدىن قالدۇرۇشقا ياكى قوشۇۋېتىشكە بولمايدۇ؛ مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ رايون پاسىلى بېكىتىلگەندىن كېيىن، قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپتىن ئۆتكۈزمەي تۇرۇپ ئۆزگەرتىشكە بولمايدۇ؛ بىكار قىلىش، بىرلەشتۈرۈش ياكى ئۆزگەرتىشكە توغرا كەلسە، يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگانلىرىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ۋە مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى تولۇق كېڭىشىپ بېكىتىپ، قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە تەستىقلىتىشقا يوللايدۇ.

第十五条　民族自治地方的自治机关是自治区、自治州、自治县的人民代表大会和人民政府。

15-ماددا ئاپتونوم رايونلۇق، ئاپتونوم ئوبلاستلىق ۋە ئاپتونوم ناھىيەلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى ۋە خەلق ھۆكۈمەتلىرى مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرىدۇر.

民族自治地方的人民政府对本级人民代表大会和上一级国家行政机关负责并报告工作，在本级人民代表大会闭会期间，对本级人民代表大会常务委员会负责并报告工作。各民族自治地方的人民政府都是国务院统一领导下的国家行政机关，都服从国务院。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى ۋە بىر دەرىجە يۇقىرى دۆلەت مەمۇرىي ئورگىنى ئالدىدا جاۋابكار بولىدۇ ھەمدە خىزمىتىدىن دوكلات بېرىدۇ، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ يىغىنى يېپىق مەزگىلدە، شۇ دەرىجىلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتاي دائىمىي كومىتېتى ئالدىدا جاۋابكار بولىدۇ ھەم خىزمىتىدىن دوكلات بېرىدۇ. مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ خەلق ھۆكۈمەتلىرى گوۋۇيۈەننىڭ بىرتۇتاش رەھبەرلىكىدىكى دۆلەت مەمۇرىي ئورگانلىرىدۇر، گوۋۇيۈەنگە بويسۇنىدۇ.

民族自治地方的自治机关的组织和工作，根据宪法和法律，由民族自治地方的自治条例或者单行条例规定。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرىنىڭ تەشكىلى ۋە خىزمىتى ئاساسىي قانۇن ۋە قانۇنلار بويىچە، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئۆزىنى ئىدارە قىلىش نىزامى ياكى يەككە نىزاملىرىدا بەلگىلىنىدۇ.

第十六条　民族自治地方的人民代表大会中，除实行区域自治的民族的代表外，其他居住在本行政区域内的民族也应当有适当名额的代表。

16-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى خەلق قۇرۇلتايلىرىدا رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويغان مىللەتنىڭ ۋەكىللىرىدىن باشقا، شۇ مەمۇرىي رايوندا ئولتۇراقلاشقان باشقا مىللەتلەرنىڭمۇ مۇۋاپىق ساندا ۋەكىلى بولۇشى كېرەك.

民族自治地方的人民代表大会中，实行区域自治的民族和其他少数民族代表的名额和比例，根据法律规定的原则，由省、自治区、直辖市的人民代表大会常务委员会决定，并报全国人民代表大会常务委员会备案。

مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى خەلق قۇرۇلتايلىرىدا رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويغان مىللەتلەرنىڭ سانى ۋە باشقا ئاز سانلىق مىللەت ۋەكىللىرىنىڭ نىسبىتىنى قانۇندا بەلگىلەنگەن پىرىنسىپقا ئاساسەن، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى بەلگىلەيدۇ ھەمدە مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

民族自治地方的人民代表大会常务委员会中应当有实行区域自治的民族的公民担任主任或者副主任。

مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتلىرىنىڭ مۇدىرلىقى ياكى مۇئاۋىن مۇدىرلىقىنى ئۆتىگۈچىلەر ئىچىدە رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويغان مىللەتنىڭ پۇقرالىرى بولۇشى كېرەك.

第十七条　自治区主席、自治州州长、自治县县长由实行区域自治的民族的公民担任。自治区、自治州、自治县的人民政府的其他组成人员，应当合理配备实行区域自治的民族和其他少数民族的人员。

17-ماددا ئاپتونوم رايوننىڭ رەئىسى، ئاپتونوم ئوبلاستنىڭ باشلىقى، ئاپتونوم ناھىيەنىڭ ھاكىمى رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويغان مىللەتنىڭ پۇقراسىدىن بولىدۇ. ئاپتونوم رايونلۇق، ئاپتونوم ئوبلاستلىق، ئاپتونوم ناھىيەلىك خەلق ھۆكۈمىتى تەركىبىدىكى باشقا خادىملار رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويغان مىللەتلەر ۋە باشقا ئاز سانلىق مىللەت خادىملىرىنى مۇۋاپىق سەپلىشى كېرەك.

民族自治地方的人民政府实行自治区主席、自治州州长、自治县县长负责制。自治区主席、自治州州长、自治县县长，分别主持本级人民政府工作。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ خەلق ھۆكۈمەتلىرىدە ئاپتونوم رايوننىڭ رەئىسى، ئاپتونوم ئوبلاستنىڭ باشلىقى، ئاپتونوم ناھىيەنىڭ ھاكىمى مەسئۇل بولۇش تۈزۈمى يولغا قويۇلىدۇ. ئاپتونوم رايوننىڭ رەئىسى، ئاپتونوم ئوبلاستنىڭ باشلىقى، ئاپتونوم ناھىيەنىڭ ھاكىمى ئايرىم-ئايرىم ھالدا شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ خىزمىتىگە رىياسەتچىلىك قىلىدۇ.

第十八条　民族自治地方的自治机关所属工作部门的干部中，应当合理配备实行区域自治的民族和其他少数民族的人员。

18-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرىغا قاراشلىق خىزمەت تارماقلىرىدىكى كادىرلار ئىچىگە رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويغان مىللەتلەر ۋە باشقا ئاز سانلىق مىللەت خادىملىرىنى مۇۋاپىق قويۇش كېرەك.

第三章　自治机关的自治权

3-باب ئاپتونومىيە ئورگانلىرىنىڭ ئاپتونومىيە ھوقۇقى

第十九条　民族自治地方的人民代表大会有权依照当地民族的政治、经济和文化的特点，制定自治条例和单行条例。自治区的自治条例和单行条例，报全国人民代表大会常务委员会批准后生效。自治州、自治县的自治条例和单行条例报省、自治区、直辖市的人民代表大会常务委员会批准后生效，并报全国人民代表大会常务委员会和国务院备案。

19-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ خەلق قۇرۇلتايلىرى شۇ جايدىكى مىللەتلەرنىڭ سىياسىي، ئىقتىسادىي ۋە مەدەنىيەت ئالاھىدىلىكىگە ئاساسەن، ئاپتونومىيە نىزامىنى ۋە يەككە نىزاملارنى چىقىرىشقا ھوقۇقلۇق. ئاپتونوم رايوننىڭ ئاپتونومىيە نىزامى ۋە يەككە نىزاملىرى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا تەستىقلانغاندىن كېيىن كۈچكە ئىگە بولىدۇ. ئاپتونوم ئوبلاستلارنىڭ، ئاپتونوم ناھىيەلەرنىڭ ئاپتونومىيە نىزامى ۋە يەككە نىزاملىرى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا تەستىقلاتقاندىن كېيىن كۈچكە ئىگە بولىدۇ ھەمدە مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى ۋە گوۋۇيۈەنگە ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

第二十条　上级国家机关的决议、决定、命令和指示，如有不适合民族自治地方实际情况的，自治机关可以报经该上级国家机关批准，变通执行或者停止执行；该上级国家机关应当在收到报告之日起六十日内给予答复。

20-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنىنىڭ قارار، قارار، بۇيرۇق ۋە يوليورۇقلىرىدىن مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئۇيغۇن كەلمەيدىغان ئەھۋاللار كۆرۈلگەنلىرىنى ئاپتونومىيە ئورگىنى شۇ يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنىغا تەستىقلاتسا، ئۆزگەرتىپ ئىجرا قىلسا ياكى ئىجرا قىلىشنى توختاتسا بولىدۇ؛ يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 60 كۈن ئىچىدە جاۋاب بېرىشى كېرەك.

第二十一条　民族自治地方的自治机关在执行职务的时候，依照本民族自治地方自治条例的规定，使用当地通用的一种或者几种语言文字；同时使用几种通用的语言文字执行职务的，可以以实行区域自治的民族的语言文字为主。

21-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ۋەزىپە ئىجرا قىلىشتا، شۇ مىللىي ئاپتونوم جاينىڭ ئاپتونومىيە نىزامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، شۇ جايدا ئورتاق قوللىنىلىدىغان بىر خىل ياكى بىرنەچچە خىل تىل-يېزىقنى قوللىنىدۇ؛ ۋەزىپە ئىجرا قىلىشتا، بىرلا ۋاقىتتا بىرنەچچە خىل ئورتاق تىل-يېزىقنى قوللىنىپ، رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويغان مىللەتلەرنىڭ تىل-يېزىقىنى ئاساس قىلىشقا بولىدۇ.

第二十二条　民族自治地方的自治机关根据社会主义建设的需要，采取各种措施从当地民族中大量培养各级干部、各种科学技术、经营管理等专业人才和技术工人，充分发挥他们的作用，并且注意在少数民族妇女中培养各级干部和各种专业技术人才。

22-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى سوتسىيالىستىك قۇرۇلۇشنىڭ ئېھتىياجىغا قاراپ، ھەر خىل تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، شۇ جايدىكى مىللەتلەردىن ھەر دەرىجىلىك كادىرلار، پەن-تېخنىكا، ئىگىلىك باشقۇرۇش قاتارلىقلارغا دائىر كەسپىي ئىختىساسلىقلار ۋە تېخنىك ئىشچىلارنى كۆپلەپ يېتىشتۈرىدۇ، ئۇلارنىڭ رولىنى تولۇق جارى قىلدۇرىدۇ ھەمدە ئاز سانلىق مىللەت ئاياللىرى ئارىسىدا ھەر دەرىجىلىك كادىرلارنى ۋە كەسپىي تېخنىكا ئىختىساسلىقلىرىنى يېتىشتۈرۈشكە دىققەت قىلىدۇ.

民族自治地方的自治机关录用工作人员的时候，对实行区域自治的民族和其他少数民族的人员应当给予适当的照顾。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى خادىم قوبۇل قىلغاندا، رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويغان مىللەتلەرنىڭ ۋە باشقا ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ خادىملىرىغا مۇۋاپىق ئېتىبار بېرىشى لازىم.

民族自治地方的自治机关可以采取特殊措施，优待、鼓励各种专业人员参加自治地方各项建设工作。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئالاھىدە تەدبىر قوللىنىپ، ھەر خىل كەسپىي خادىملارنىڭ ئۆز جايىنىڭ تۈرلۈك قۇرۇلۇش خىزمەتلىرىگە قاتنىشىشىغا ئېتىبار بەرسە، ئىلھام بەرسە بولىدۇ.

第二十三条　民族自治地方的企业、事业单位依照国家规定招收人员时，优先招收少数民族人员，并且可以从农村和牧区少数民族人口中招收。

23-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى كارخانىلار، كەسپىي ئورۇنلار دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئاز سانلىق مىللەت خادىملىرىنى قوبۇل قىلغاندا، ئالدى بىلەن ئاز سانلىق مىللەت كىشىلىرىنى قوبۇل قىلىدۇ ھەمدە يېزىلاردىن ۋە چارۋىچىلىق رايونلىرىدىكى ئاز سانلىق مىللەت ئاھالىسىدىن قوبۇل قىلسا بولىدۇ.

第二十四条　民族自治地方的自治机关依照国家的军事制度和当地的实际需要，经国务院批准，可以组织本地方维护社会治安的公安部队。

24-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى دۆلەتنىڭ ھەربىي تۈزۈمى بويىچە ۋە ئۆز جايىنىڭ ئەمەلىي ئېھتىياجىغا قاراپ، گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقى بىلەن، ئۆز جايىنىڭ جەمئىيەت ئامانلىقىنى ساقلايدىغان جامائەت خەۋپسىزلىكى قىسمىنى تەشكىللىسە بولىدۇ.

第二十五条　民族自治地方的自治机关在国家计划的指导下，根据本地方的特点和需要，制定经济建设的方针、政策和计划，自主地安排和管理地方性的经济建设事业。

25-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى دۆلەت پىلانىنىڭ يېتەكچىلىكىدە، ئۆز جايىنىڭ ئالاھىدىلىكى ۋە ئېھتىياجىغا قاراپ، ئىقتىسادىي قۇرۇلۇشقا دائىر فاڭجېن-سىياسەت ۋە پىلانلارنى چىقىرىدۇ، يەرلىك ئىقتىسادىي قۇرۇلۇش ئىشلىرىنى ئۆز ئالدىغا ئورۇنلاشتۇرىدۇ ۋە باشقۇرىدۇ.

第二十六条　民族自治地方的自治机关在坚持社会主义原则的前提下，根据法律规定和本地方经济发展的特点，合理调整生产关系和经济结构，努力发展社会主义市场经济。

26-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى سوتسىيالىزم پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇش شەرتى ئاستىدا، قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە ۋە ئۆز جايىنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىيات ئالاھىدىلىكىگە قاراپ، ئىشلەپچىقىرىش مۇناسىۋىتى ۋە ئىقتىسادىي قۇرۇلمىنى مۇۋاپىق تەڭشەپ، سوتسىيالىستىك بازار ئىگىلىكىنى تىرىشىپ راۋاجلاندۇرىدۇ.

民族自治地方的自治机关坚持公有制为主体、多种所有制经济共同发展的基本经济制度，鼓励发展非公有制经济。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئومۇمىي مۈلۈكچىلىك ئاساسىي گەۋدە قىلىنغان، كۆپ خىل مۈلۈكچىلىكتىكى ئىگىلىك بىرلىكتە راۋاجلاندۇرۇلىدىغان ئاساسىي ئىقتىسادىي تۈزۈمدە چىڭ تۇرۇپ، ئومۇمىي مۈلۈكچىلىكتە بولمىغان ئىگىلىكنى راۋاجلاندۇرۇشقا ئىلھام بېرىدۇ.

第二十七条　民族自治地方的自治机关根据法律规定，确定本地方内草场和森林的所有权和使用权。

27-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە، ئۆز جايىدىكى ئوتلاق ۋە ئورماننىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى ۋە ئىشلىتىش ھوقۇقىنى بېكىتىدۇ.

民族自治地方的自治机关保护、建设草原和森林，组织和鼓励植树种草。禁止任何组织或者个人利用任何手段破坏草原和森林。严禁在草原和森林毁草毁林开垦耕地。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئوتلاق ۋە ئورمانلارنى قوغدايدۇ، بەرپا قىلىدۇ، كۆچەت تىكىش، ئوت-چۆپ ئۆستۈرۈشكە تەشكىللەيدۇ ۋە ئىلھام بېرىدۇ. ھەرقانداق تەشكىلات ياكى شەخسنىڭ ھەرقانداق ۋاسىتىدىن پايدىلىنىپ ئوتلاق ۋە ئورمانغا بۇزغۇنچىلىق قىلىشى مەنئى قىلىنىدۇ. ئوتلاق ۋە ئورماندىكى ئوت-چۆپلەرنى ۋەيران قىلىپ، ئورمانلارنى ۋەيران قىلىپ يەر ئېچىش قاتتىق مەنئى قىلىنىدۇ.

第二十八条　民族自治地方的自治机关依照法律规定，管理和保护本地方的自然资源。

28-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئۆز جايىنىڭ تەبىئىي بايلىقىنى باشقۇرىدۇ ۋە قوغدايدۇ.

民族自治地方的自治机关根据法律规定和国家的统一规划，对可以由本地方开发的自然资源，优先合理开发利用。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى قانۇندىكى بەلگىلىمىلەر ۋە دۆلەتنىڭ بىرتۇتاش پىلانى بويىچە، ئۆز جايى ئېچىشقا بولىدىغان تەبىئىي بايلىقلارنى ئاۋۋال مۇۋاپىق ئېچىپ پايدىلىنىدۇ.

第二十九条　民族自治地方的自治机关在国家计划的指导下，根据本地方的财力、物力和其他具体条件，自主地安排地方基本建设项目。

29-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى دۆلەت پىلانىنىڭ يېتەكچىلىكىدە، ئۆز جايىنىڭ مالىيە كۈچى، ماددىي كۈچى ۋە باشقا كونكرېت شەرتلىرىگە قاراپ، يەرلىك ئاساسىي قۇرۇلۇش تۈرلىرىنى ئۆز ئالدىغا ئورۇنلاشتۇرىدۇ.

第三十条　民族自治地方的自治机关自主地管理隶属于本地方的企业、事业。

30-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز جايىغا قاراشلىق كارخانا، ئىشلارنى ئۆز ئالدىغا باشقۇرىدۇ.

第三十一条　民族自治地方依照国家规定，可以开展对外经济贸易活动，经国务院批准，可以开辟对外贸易口岸。

31-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلار دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە تاشقى ئىقتىسادىي-سودا پائالىيىتىنى قانات يايدۇرسا بولىدۇ، گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقى بىلەن، تاشقى سودا پورتى ئاچسا بولىدۇ.

与外国接壤的民族自治地方经国务院批准，开展边境贸易。

چەت ئەلگە تۇتىشىدىغان مىللىي ئاپتونوم جايلار گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقى بىلەن چېگرا سودىسىنى قانات يايدۇرىدۇ.

民族自治地方在对外经济贸易活动中，享受国家的优惠政策。

مىللىي ئاپتونوم جايلار تاشقى ئىقتىسادىي-سودا پائالىيىتىدە دۆلەتنىڭ ئېتىبار سىياسەتلىرىدىن بەھرىمەن بولىدۇ.

第三十二条　民族自治地方的财政是一级财政，是国家财政的组成部分。

32-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ مالىيەسى 1-دەرىجىلىك مالىيە، دۆلەت مالىيەسىنىڭ تەركىبىي قىسمى.

民族自治地方的自治机关有管理地方财政的自治权。凡是依照国家财政体制属于民族自治地方的财政收入，都应当由民族自治地方的自治机关自主地安排使用。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى يەرلىك مالىيەنى باشقۇرىدىغان ئاپتونومىيە ھوقۇقىغا ئىگە. دۆلەتنىڭ مالىيە تۈزۈلمىسى بويىچە مىللىي ئاپتونوم جايلارغا تەئەللۇق بولغانلىكى مالىيە كىرىمىنى مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز ئالدىغا ئورۇنلاشتۇرۇشى ۋە ئىشلىتىشى كېرەك.

民族自治地方在全国统一的财政体制下，通过国家实行的规范的财政转移支付制度，享受上级财政的照顾。

مەملىكەت بويىچە بىرلىككە كەلگەن مالىيە تۈزۈلمىسى شارائىتىدا، مىللىي ئاپتونوم جايلار دۆلەت يولغا قويغان قېلىپلاشقان مالىيە يۆتكىمە چىقىمى تۈزۈمى ئارقىلىق يۇقىرى دەرىجىلىك مالىيەنىڭ غەمخورلۇقىدىن بەھرىمەن بولىدۇ.

民族自治地方的财政预算支出，按照国家规定，设机动资金，预备费在预算中所占比例高于一般地区。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ مالىيە-خامچوت چىقىمىدا، دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە زاپاس مەبلەغ تەسىس قىلىنىدۇ، زاپاس خىراجەتنىڭ خامچوتتا ئىگىلىگەن نىسبىتى ئادەتتىكى رايونلارنىڭكىدىن يۇقىرى بولىدۇ.

民族自治地方的自治机关在执行财政预算过程中，自行安排使用收入的超收和支出的节余资金。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى مالىيە خامچوتىنى ئىجرا قىلىش جەريانىدا، ئاشقان كىرىم ۋە چىقىم ئېشىنچا مەبلىغىنى ئۆز ئالدىغا ئورۇنلاشتۇرىدۇ ۋە ئىشلىتىدۇ.

第三十三条　民族自治地方的自治机关对本地方的各项开支标准、定员、定额，根据国家规定的原则，结合本地方的实际情况，可以制定补充规定和具体办法。自治区制定的补充规定和具体办法，报国务院备案；自治州、自治县制定的补充规定和具体办法，须报省、自治区、直辖市人民政府批准。

33-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز جايىنىڭ تۈرلۈك چىقىم ئۆلچىمى، خادىملىرىنى بەلگىلەش، نورمىسىنى دۆلەت بەلگىلىگەن پىرىنسىپقا ئاساسەن، ئۆز جايىنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا بىرلەشتۈرۈپ قوشۇمچە بەلگىلىمە ۋە كونكرېت چارىلەرنى تۈزسە بولىدۇ. ئاپتونوم رايون چىقارغان قوشۇمچە بەلگىلىمە ۋە كونكرېت چارە گوۋۇيۈەننىڭ ئەنگە ئېلىشىغا يوللىنىدۇ؛ ئاپتونوم ئوبلاست، ئاپتونوم ناھىيەلەر چىقارغان قوشۇمچە بەلگىلىمە ۋە كونكرېت چارىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىش شەرت.

第三十四条　民族自治地方的自治机关在执行国家税法的时候，除应由国家统一审批的减免税收项目以外，对属于地方财政收入的某些需要从税收上加以照顾和鼓励的，可以实行减税或者免税。自治州、自治县决定减税或者免税，须报省、自治区、直辖市人民政府批准。

34-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى دۆلەتنىڭ باج قانۇنىنى ئىجرا قىلغاندا، دۆلەت بىرتۇتاش تەستىقلايدىغان باجنى كېمەيتىش، كەچۈرۈم قىلىش تۈرلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، ئۆز جايىنىڭ مالىيە كىرىمىنىڭ مەلۇم قىسىملىرىغا باج جەھەتتىن ئېتىبار بېرىش ۋە ئىلھام بېرىشكە توغرا كەلسە، باجنى كېمەيتسە ياكى باجنى كەچۈرۈم قىلسا بولىدۇ. ئاپتونوم ئوبلاست، ئاپتونوم ناھىيەلەر باجنى كېمەيتىش ياكى باجنى كەچۈرۈم قىلىشنى قارار قىلىشتا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىشى شەرت.

第三十五条　民族自治地方根据本地方经济和社会发展的需要，可以依照法律规定设立地方商业银行和城乡信用合作组织。

35-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلار شۇ جاينىڭ ئىقتىسادىي ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات ئېھتىياجىغا ئاساسەن، قانۇندىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە يەرلىك سودا بانكىسى ۋە شەھەر-يېزا ئامانەت-قەرز ھەمكارلىق تەشكىلاتى قۇرسا بولىدۇ.

第三十六条　民族自治地方的自治机关根据国家的教育方针，依照法律规定，决定本地方的教育规划，各级各类学校的设置、学制、办学形式、教学内容、教学用语和招生办法。

36-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى دۆلەتنىڭ مائارىپ فاڭجېنىغا ئاساسەن، قانۇندىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە، ئۆز جايىنىڭ مائارىپ يىرىك پىلانىنى، ھەر دەرىجىلىك ھەر خىل مەكتەپلەرنىڭ تەسىس قىلىنىشى، ئوقۇش تۈزۈمى، مەكتەپ باشقۇرۇش شەكلى، ئوقۇتۇش مەزمۇنى، ئوقۇتۇش تىلى ۋە ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش چارىسىنى قارار قىلىدۇ.

第三十七条　民族自治地方的自治机关自主地发展民族教育，扫除文盲，举办各类学校，普及九年义务教育，采取多种形式发展普通高级中等教育和中等职业技术教育，根据条件和需要发展高等教育，培养各少数民族专业人才。

37-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى مىللىي مائارىپنى ئۆز ئالدىغا راۋاجلاندۇرىدۇ، ساۋاتسىزلىقنى تۈگىتىدۇ، ھەر خىل مەكتەپلەرنى ئاچىدۇ، توققۇز يىللىق مەجبۇرىيەت مائارىپىنى ئومۇملاشتۇرىدۇ، كۆپ خىل شەكىللەرنى قوللىنىپ ئادەتتىكى ئالىي ئوتتۇرا مائارىپ ۋە ئوتتۇرا دەرىجىلىك كەسپىي تېخنىكا مائارىپىنى راۋاجلاندۇرىدۇ، شارائىت ۋە ئېھتىياجغا قاراپ ئالىي مائارىپنى تەرەققىي قىلدۇرۇپ، ئاز سانلىق مىللەت كەسپىي ئىختىساسلىقلىرىنى يېتىشتۈرىدۇ.

民族自治地方的自治机关为少数民族牧区和经济困难、居住分散的少数民族山区，设立以寄宿为主和助学金为主的公办民族小学和民族中学，保障就读学生完成义务教育阶段的学业。办学经费和助学金由当地财政解决，当地财政困难的，上级财政应当给予补助。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئاز سانلىق مىللەت چارۋىچىلىق رايونلىرى ۋە ئىقتىسادىي قىيىنچىلىقى بار، تارقاق ئولتۇراقلاشقان ئاز سانلىق مىللەت تاغلىق رايونلىرى بولۇپ، ياتاقتا يېتىش ئاساس ۋە ئوقۇش ياردەم پۇلى ئاساس قىلىنغان، ھۆكۈمەت باشقۇرۇشىدىكى مىللەتلەر باشلانغۇچ مەكتىپى ۋە مىللەتلەر ئوتتۇرا مەكتىپىنى تەسىس قىلىپ، ئوقۇغان ئوقۇغۇچىلارنىڭ مەجبۇرىيەت مائارىپى باسقۇچىدىكى ئوقۇشنى تاماملىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ. مەكتەپ باشقۇرۇش خىراجىتى ۋە ئوقۇش ياردەم پۇلىنى شۇ جاي مالىيەسى ھەل قىلىدۇ، شۇ جاي مالىيەسىدىن قىيىنچىلىققا ئۇچرىغانلارغا يۇقىرى دەرىجىلىك مالىيە ياردەم پۇلى بېرىشى كېرەك.

招收少数民族学生为主的学校（班级）和其他教育机构，有条件的应当采用少数民族文字的课本，并用少数民族语言讲课；根据情况从小学低年级或者高年级起开设汉语文课程，推广全国通用的普通话和规范汉字。

ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىنى قوبۇل قىلىشنى ئاساس قىلغان مەكتەپ ( سىنىپ ) ۋە باشقا مائارىپ ئاپپاراتلىرىدىن شارائىتى بارلىرى ئاز سانلىق مىللەت يېزىقىدىكى دەرسلىك كىتابنى قوللىنىشى ھەمدە ئاز سانلىق مىللەت تىلىدا دەرس ئۆتۈشى كېرەك؛ ئەھۋالغا قاراپ باشلانغۇچ مەكتەپتىكى تۆۋەن يىللىق ياكى يۇقىرى يىللىقتىن باشلاپ خەنزۇ تىلى دەرسى تەسىس قىلىنىپ، مەملىكەت بويىچە ئورتاق قوللىنىلىدىغان پۇتۇڭخۇا ۋە قېلىپلاشتۇرۇلغان خەنزۇ يېزىقىنى ئومۇملاشتۇرىدۇ.

各级人民政府要在财政方面扶持少数民族文字的教材和出版物的编译和出版工作。

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئاز سانلىق مىللەت يېزىقىدىكى دەرسلىك ۋە نەشر بۇيۇملىرىنى تەھرىرلەش، تەرجىمە قىلىش ۋە نەشر قىلىش خىزمىتىگە مالىيە جەھەتتە مەدەت بېرىشى كېرەك.

第三十八条　民族自治地方的自治机关自主地发展具有民族形式和民族特点的文学、艺术、新闻、出版、广播、电影、电视等民族文化事业，加大对文化事业的投入，加强文化设施建设，加快各项文化事业的发展。

38-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى مىللەتلەر شەكلىگە ۋە مىللىي ئالاھىدىلىككە ئىگە ئەدەبىيات، سەنئەت، ئاخبارات، نەشرىيات، رادىيو، كىنو، تېلېۋىزىيە قاتارلىق مىللىي مەدەنىيەت ئىشلىرىنى ئۆز ئالدىغا راۋاجلاندۇرىدۇ، مەدەنىيەت ئىشلىرىغا بولغان سېلىنمىنى ئاشۇرۇپ، مەدەنىيەت ئەسلىھەلىرى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، مەدەنىيەت ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىنى تېزلىتىدۇ.

民族自治地方的自治机关组织、支持有关单位和部门收集、整理、翻译和出版民族历史文化书籍，保护民族的名胜古迹、珍贵文物和其他重要历史文化遗产，继承和发展优秀的民族传统文化。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ۋە تارماقلارنىڭ مىللىي تارىخىي مەدەنىيەتكە دائىر كىتابلارنى توپلىشى، رەتلىشى، تەرجىمە قىلىشى ۋە نەشر قىلىشىنى تەشكىللەپ ۋە قوللاپ، مىللىي مەشھۇر جايلار-ئاسارئەتىقىلەر، قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ۋە باشقا مۇھىم تارىخىي مەدەنىيەت مىراسلىرىنى قوغداپ، ئېسىل مىللىي ئەنئەنىۋى مەدەنىيەتكە ۋارىسلىق قىلىدۇ ۋە ئۇنى راۋاجلاندۇرىدۇ.

第三十九条　民族自治地方的自治机关自主地决定本地方的科学技术发展规划，普及科学技术知识。

39-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز جايىنىڭ پەن-تېخنىكا تەرەققىياتى يىرىك پىلانىنى ئۆز ئالدىغا قارار قىلىدۇ، پەن-تېخنىكا بىلىملىرىنى ئومۇملاشتۇرىدۇ.

第四十条　民族自治地方的自治机关，自主地决定本地方的医疗卫生事业的发展规划，发展现代医药和民族传统医药。

40-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز جايىنىڭ داۋالاش-ساقلىق ساقلاش ئىشلىرىنىڭ تەرەققىيات يىرىك پىلانىنى ئۆز ئالدىغا قارار قىلىدۇ، زامانىۋى تېبابەتچىلىك-دورىگەرلىك ۋە مىللىي ئەنئەنىۋى تېبابەتچىلىكنى راۋاجلاندۇرىدۇ.

民族自治地方的自治机关加强对传染病、地方病的预防控制工作和妇幼卫生保健，改善医疗卫生条件。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى يۇقۇملۇق كېسەل، يەرلىك كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىنى ۋە ئانا-بالىلار ساقلىق ساقلىشىنى كۈچەيتىپ، داۋالاش-ساقلىق ساقلاش شارائىتىنى ياخشىلايدۇ.

第四十一条　民族自治地方的自治机关自主地发展体育事业，开展民族传统体育活动，增强各族人民的体质。

41-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى تەنتەربىيە ئىشلىرىنى ئۆز ئالدىغا راۋاجلاندۇرىدۇ، مىللىي ئەنئەنىۋى تەنتەربىيە پائالىيەتلىرىنى قانات يايدۇرىدۇ، ھەر مىللەت خەلقىنىڭ تەن ساپاسىنى ئاشۇرىدۇ.

第四十二条　民族自治地方的自治机关积极开展和其他地方的教育、科学技术、文化艺术、卫生、体育等方面的交流和协作。

42-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى باشقا جايلارنىڭ مائارىپ، پەن-تېخنىكا، مەدەنىيەت-سەنئەت، سەھىيە، تەنتەربىيە قاتارلىق جەھەتلەردىكى ئالماشتۇرۇشى ۋە ھەمكارلىشىشىنى پائال قانات يايدۇرىدۇ.

自治区、自治州的自治机关依照国家规定，可以和国外进行教育、科学技术、文化艺术、卫生、体育等方面的交流。

ئاپتونوم رايون ۋە ئاپتونوم ئوبلاستنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە، چەت ئەللەر بىلەن مائارىپ، پەن-تېخنىكا، مەدەنىيەت-سەنئەت، سەھىيە، تەنتەربىيە قاتارلىق جەھەتلەردە ئالماشتۇرۇش ئېلىپ بارسا بولىدۇ.

第四十三条　民族自治地方的自治机关根据法律规定，制定管理流动人口的办法。

43-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئاساسەن، كۆچمە ئاھالىنى باشقۇرۇش چارىسىنى چىقىرىدۇ.

第四十四条　民族自治地方实行计划生育和优生优育，提高各民族人口素质。

44-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلار پىلانلىق تۇغۇش ۋە سۈپەتلىك تۇغۇش، سۈپەتلىك تەربىيەلەشنى يولغا قويۇپ، مىللەتلەرنىڭ ئاھالە ساپاسىنى ئۆستۈرىدۇ.

民族自治地方的自治机关根据法律规定，结合本地方的实际情况，制定实行计划生育的办法。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە بىنائەن، ئۆز جايىنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا بىرلەشتۈرۈپ پىلانلىق تۇغۇتنى يولغا قويۇش چارىسىنى چىقىرىدۇ.

第四十五条　民族自治地方的自治机关保护和改善生活环境和生态环境，防治污染和其他公害，实现人口、资源和环境的协调发展。

45-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى تۇرمۇش مۇھىتىنى ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ئاسرايدۇ ۋە ياخشىلايدۇ، بۇلغىنىشنىڭ ۋە باشقا ئىجتىمائىي ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ ۋە ئۇنى تىزگىنلەيدۇ، نوپۇس، بايلىق ۋە مۇھىتنىڭ ماس تەرەققىياتىنى ئىشقا ئاشۇرىدۇ.

第四章　民族自治地方的人民法院和人民检察院

4-باب مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى خەلق سوت مەھكىمىلىرى ۋە خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرى

第四十六条　民族自治地方的人民法院和人民检察院对本级人民代表大会及其常务委员会负责。民族自治地方的人民检察院并对上级人民检察院负责。

46-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى خەلق سوت مەھكىمىلىرى ۋە خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى ۋە ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتلىرى ئالدىدا جاۋابكار بولىدۇ. مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرى يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرى ئالدىدا جاۋابكار بولىدۇ.

民族自治地方人民法院的审判工作，受最高人民法院和上级人民法院监督。民族自治地方的人民检察院的工作，受最高人民检察院和上级人民检察院领导。

مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى خەلق سوت مەھكىمىلىرىنىڭ سوت خىزمىتى ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ۋە يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ نازارىتىدە بولىدۇ. مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرىنىڭ خىزمىتى ئالىي خەلق تەپتىش مەھكىمىسىنىڭ ۋە يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىسىنىڭ رەھبەرلىكىدە بولىدۇ.

民族自治地方的人民法院和人民检察院的领导成员和工作人员中，应当有实行区域自治的民族的人员。

مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى خەلق سوت مەھكىمىلىرى ۋە خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرىنىڭ رەھبەرلىك ئەزالىرى ۋە خادىملىرى ئىچىدە رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويغان مىللەتتىن بولغان خادىملار بولۇشى كېرەك.

第四十七条　民族自治地方的人民法院和人民检察院应当用当地通用的语言审理和检察案件，并合理配备通晓当地通用的少数民族语言文字的人员。对于不通晓当地通用的语言文字的诉讼参与人，应当为他们提供翻译。法律文书应当根据实际需要，使用当地通用的一种或者几种文字。保障各民族公民都有使用本民族语言文字进行诉讼的权利。

47-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى خەلق سوت مەھكىمىلىرى ۋە خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرى دېلولارنى شۇ جايدا ئورتاق قوللىنىلىدىغان تىل بىلەن قاراپ چىقىشى ۋە تەپتىش قىلىشى ھەمدە شۇ جايدا ئورتاق قوللىنىلىدۇ ئاز سانلىق مىللەت تىل-يېزىقىنى بىلىدىغان خادىملارنى مۇۋاپىق سەپلىشى كېرەك. شۇ جايدا ئورتاق قوللىنىلىدىغان تىل-يېزىقنى بىلمەيدىغان دەۋا قاتناشقۇچىلىرىغا تەرجىمە قىلدۇرۇپ بېرىشى كېرەك. قانۇن ھۆججەتلىرىدە ئەمەلىي ئېھتىياجغا قاراپ، شۇ جايدا ئورتاق قوللىنىلىدىغان بىر خىل ياكى بىرنەچچە خىل يېزىقنى ئىشلىتىش كېرەك. ھەر مىللەت پۇقرالارنىڭ ئۆز مىللىتىنىڭ تىل-يېزىقىنى قوللىنىپ دەۋا قىلىش ھوقۇقىغا ئىگە ئىكەنلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش.

第五章　民族自治地方内的民族关系

5-باب مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى مىللەتلەر مۇناسىۋىتى

第四十八条　民族自治地方的自治机关保障本地方内各民族都享有平等权利。

48-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى شۇ جايدىكى مىللەتلەرنىڭ باراۋەر ھوقۇقتىن بەھرىمەن بولۇشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

民族自治地方的自治机关团结各民族的干部和群众，充分调动他们的积极性，共同建设民族自治地方。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ھەر مىللەت كادىرلار ۋە ئاممىنى ئىتتىپاقلاشتۇرۇپ، ئۇلارنىڭ ئاكتىپلىقىنى تولۇق قوزغاپ، مىللىي ئاپتونوم جايلارنى بىرلىكتە قۇرىدۇ.

第四十九条　民族自治地方的自治机关教育和鼓励各民族的干部互相学习语言文字。汉族干部要学习当地少数民族的语言文字，少数民族干部在学习、使用本民族语言文字的同时，也要学习全国通用的普通话和规范汉字。

49-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ھەر مىللەت كادىرلىرىنى ئۆزئارا تىل-يېزىق ئۆگىنىشكە تەربىيەلەيدۇ ۋە ئىلھاملاندۇرىدۇ. خەنزۇ كادىرلار شۇ جايدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ تىل-يېزىقىنى ئۆگىنىشى كېرەك، ئاز سانلىق مىللەت كادىرلىرى ئۆز مىللىتىنىڭ تىل-يېزىقىنى ئۆگىنىش، ئىشلىتىش بىلەن بىللە، يەنە مەملىكەت بويىچە ئورتاق قوللىنىلىدىغان پۇتۇڭخۇا ۋە قېلىپلاشتۇرۇلغان خەنزۇچە خەتنىمۇ ئۆگىنىشى كېرەك.

民族自治地方的国家工作人员，能够熟练使用两种以上当地通用的语言文字的，应当予以奖励。

مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى دۆلەت خادىملىرىدىن شۇ جايدا ئورتاق قوللىنىلىدىغان 2 خىلدىن ئارتۇق تىل-يېزىقنى پىششىق بىلىدىغانلىرى مۇكاپاتلىنىشى كېرەك.

第五十条　民族自治地方的自治机关帮助聚居在本地方的其他少数民族，建立相应的自治地方或者民族乡。

50-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز جايىدا ئولتۇراقلاشقان باشقا ئاز سانلىق مىللەتلەرگە ياردەم بېرىدۇ، مۇناسىپ ئاپتونومىيە جايى ياكى مىللىي يېزا قۇرىدۇ.

民族自治地方的自治机关帮助本地方各民族发展经济、教育、科学技术、文化、卫生、体育事业。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز جايىدىكى مىللەتلەرنىڭ ئىقتىساد، مائارىپ، پەن-تېخنىكا، مەدەنىيەت، سەھىيە، تەنتەربىيە ئىشلىرىنى راۋاجلاندۇرۇشىغا ياردەم بېرىدۇ.

民族自治地方的自治机关照顾本地方散居民族的特点和需要。

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز جايىدىكى تارقاق ئولتۇراقلاشقان مىللەتلەرنىڭ ئالاھىدىلىكى ۋە ئېھتىياجىغا ئېتىبار بېرىدۇ.

第五十一条　民族自治地方的自治机关在处理涉及本地方各民族的特殊问题的时候，必须与他们的代表充分协商，尊重他们的意见。

51-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز جايىدىكى مىللەتلەرگە چېتىلىدىغان ئالاھىدە مەسىلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىشتا، ئۇلارنىڭ ۋەكىللىرى بىلەن تولۇق كېڭىشىشى، ئۇلارنىڭ پىكرىگە ھۆرمەت قىلىشى شەرت.

第五十二条　民族自治地方的自治机关保障本地方内各民族公民都享有宪法规定的公民权利，并且教育他们履行公民应尽的义务。

52-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز جايىدىكى ھەر مىللەت پۇقرالىرىنىڭ ئاساسىي قانۇندا بەلگىلەنگەن پۇقرالىق ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولۇشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ ھەمدە ئۇلارغا پۇقرالار ئۆتەشكە تېگىشلىك مەجبۇرىيەتنى ئادا قىلىش توغرىسىدا تەربىيە بېرىدۇ.

第五十三条　民族自治地方的自治机关提倡爱祖国、爱人民、爱劳动、爱科学、爱社会主义的公德，对本地方内各民族公民进行爱国主义、共产主义和民族政策的教育。教育各民族的干部和群众互相信任，互相学习，互相帮助，互相尊重语言文字、风俗习惯和宗教信仰，共同维护国家的统一和各民族的团结。

53-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ۋەتەننى، خەلقنى، ئەمگەكنى، ئىلىم-پەننى، سوتسىيالىزمنى سۆيىدىغان ئىجتىمائىي ئەخلاقنى تەشەببۇس قىلىدۇ، ئۆز جايىدىكى ھەر مىللەت پۇقرالارغا ۋەتەنپەرۋەرلىك، كوممۇنىزم ۋە مىللىي سىياسەت تەربىيەسى بېرىدۇ. ھەر مىللەت كادىرلار ۋە ئاممىغا ئۆزئارا ئىشىنىش، ئۆزئارا ئۆگىنىش، ئۆزئارا ياردەم بېرىش، تىل-يېزىق، ئۆرپ-ئادەت ۋە دىنىي ئېتىقادقا ئۆزئارا ھۆرمەت قىلىش، دۆلەتنىڭ بىرلىكى ۋە مىللەتلەرنىڭ ئىتتىپاقلىقىنى ئورتاق قوغداش توغرىسىدا تەربىيە بېرىش.

第六章　上级国家机关的职责

6-باب يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگانلىرىنىڭ مەسئۇلىيىتى

第五十四条　上级国家机关有关民族自治地方的决议、决定、命令和指示，应当适合民族自治地方的实际情况。

54-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنىنىڭ مىللىي ئاپتونوم جاينىڭ مۇناسىۋەتلىك قارار، قارار، بۇيرۇق ۋە يوليورۇقلىرى مىللىي ئاپتونوم جاينىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك.

第五十五条　上级国家机关应当帮助、指导民族自治地方经济发展战略的研究、制定和实施，从财政、金融、物资、技术和人才等方面，帮助各民族自治地方加速发展经济、教育、科学技术、文化、卫生、体育等事业。

55-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىيات ئىستراتېگىيەسىنى تەتقىق قىلىش، تۈزۈش ۋە يولغا قويۇشىغا ياردەم ۋە يېتەكچىلىك قىلىشى، مالىيە، پۇل مۇئامىلە، ماددىي ئەشيا، تېخنىكا ۋە ئىختىساسلىقلار قاتارلىق جەھەتلەردە مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئىقتىساد، مائارىپ، پەن-تېخنىكا، مەدەنىيەت، سەھىيە، تەنتەربىيە ئىشلىرىنى تېز راۋاجلاندۇرۇشىغا ياردەم بېرىشى كېرەك.

国家制定优惠政策，引导和鼓励国内外资金投向民族自治地方。

دۆلەت ئېتىبار بېرىش سىياسەتلىرىنى چىقىرىپ، دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى مەبلەغنى مىللىي ئاپتونوم جايلارغا بېرىشكە يېتەكلەيدۇ ۋە ئىلھاملاندۇرىدۇ.

上级国家机关在制定国民经济和社会发展计划的时候，应当照顾民族自治地方的特点和需要。

يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات پىلانىنى تۈزگەندە، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئالاھىدىلىكى ۋە ئېھتىياجىغا ئېتىبار بېرىشى كېرەك.

第五十六条　国家根据统一规划和市场需求，优先在民族自治地方合理安排资源开发项目和基础设施建设项目。国家在重大基础设施投资项目中适当增加投资比重和政策性银行贷款比重。

56-ماددا دۆلەت بىرتۇتاش يىرىك پىلان ۋە بازار ئېھتىياجىغا ئاساسەن، مىللىي ئاپتونوم جايلاردا بايلىق ئېچىش تۈرى ۋە ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشى تۈرىنى ئالدى بىلەن مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرىدۇ. دۆلەت مۇھىم، زور ئۇل ئەسلىھە سېلىنما تۈرلىرىدە سېلىنما سالمىقى ۋە سىياسەت خاراكتېرلىك بانكا قەرز پۇلى سالمىقىنى مۇۋاپىق ئاشۇرىدۇ.

国家在民族自治地方安排基础设施建设，需要民族自治地方配套资金的，根据不同情况给予减少或者免除配套资金的照顾。

دۆلەت مىللىي ئاپتونوم جايلاردا ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشى ئورۇنلاشتۇرۇشتا، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ يانداش مەبلىغىگە ئېھتىياجلىق بولسا، يانداش مەبلەغنى ئازايتىش ياكى كەچۈرۈم قىلىش جەھەتتە ئوخشاش بولمىغان ئەھۋالغا قاراپ ئېتىبار بېرىدۇ.

国家帮助民族自治地方加快实用科技开发和成果转化，大力推广实用技术和有条件发展的高新技术，积极引导科技人才向民族自治地方合理流动。国家向民族自治地方提供转移建设项目的时候，根据当地的条件，提供先进、适用的设备和工艺。

دۆلەت مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئەمەلىي پەن-تېخنىكا يارىتىش ۋە نەتىجە ئايلاندۇرۇشنى تېزلىتىشىگە ياردەم بېرىدۇ، ئەمەلىي تېخنىكىلارنى ۋە راۋاجلاندۇرۇش شارائىتى يار بېرىدىغان يۇقىرى، يېڭى تېخنىكىلارنى زور كۈچ بىلەن كېڭەيتىدۇ، پەن-تېخنىكا ئىختىساسلىقلىرىنى مىللىي ئاپتونوم جايلارغا مۇۋاپىق يۆتكىلىشكە پائال يېتەكلەيدۇ. دۆلەت مىللىي ئاپتونوم جايلارغا قۇرۇلۇش تۈرلىرىنى يۆتكىگەندە، ئۆز جايىنىڭ شارائىتىغا قاراپ ئىلغار، باب كېلىدىغان ئۈسكۈنە ۋە ھۈنەر-سەنئەت بىلەن تەمىنلەيدۇ.

第五十七条　国家根据民族自治地方的经济发展特点和需要，综合运用货币市场和资本市场，加大对民族自治地方的金融扶持力度。金融机构对民族自治地方的固定资产投资项目和符合国家产业政策的企业，在开发资源、发展多种经济方面的合理资金需求，应当给予重点扶持。

57-ماددا دۆلەت مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىيات ئالاھىدىلىكى ۋە ئېھتىياجىغا قاراپ، پۇل بازىرى ۋە كاپىتال بازىرىدىن ئۇنىۋېرسال پايدىلىنىپ، مىللىي ئاپتونوم جايلارنى پۇل مۇئامىلە جەھەتتىن يۆلەش سالمىقىنى ئاشۇرىدۇ. پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتى مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ مۇقىم مۈلۈككە مەبلەغ سېلىش تۈرلىرى ۋە دۆلەتنىڭ كەسىپ سىياسىتىگە ئۇيغۇن كارخانىلارنىڭ بايلىق ئېچىش، كۆپ خىل ئىقتىسادنى راۋاجلاندۇرۇش جەھەتتىكى مۇۋاپىق مەبلەغ ئېھتىياجىنى نۇقتىلىق يۆلىشى كېرەك.

国家鼓励商业银行加大对民族自治地方的信贷投入，积极支持当地企业的合理资金需求。

دۆلەت سودا بانكىلىرىنىڭ مىللىي ئاپتونوم جايلارغا ئىناۋەتلىك قەرز سېلىنمىسىنى ئاشۇرۇشىغا، شۇ جايدىكى كارخانىلارنىڭ مۇۋاپىق مەبلەغ ئېھتىياجىنى پائال قوللىشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

第五十八条　上级国家机关从财政、金融、人才等方面帮助民族自治地方的企业进行技术创新，促进产业结构升级。

58-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى كارخانىلارنىڭ تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىشىغا مالىيە، پۇل مۇئامىلە، ئىختىساسلىقلار قاتارلىق جەھەتلەردە ياردەم بېرىپ، كەسىپ قۇرۇلمىسىنىڭ دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

上级国家机关应当组织和鼓励民族自治地方的企业管理人员和技术人员到经济发达地区学习，同时引导和鼓励经济发达地区的企业管理人员和技术人员到民族自治地方的企业工作。

يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى مىللىي ئاپتونوم جايدىكى كارخانا باشقۇرغۇچى خادىملار ۋە تېخنىك خادىملارنى ئىقتىسادى تەرەققىي قىلغان رايونلارغا بېرىپ ئوقۇشقا تەشكىللىشى ۋە ئىلھاملاندۇرۇشى، شۇنىڭ بىلەن بىللە، ئىقتىسادى تەرەققىي قىلغان رايونلاردىكى كارخانا باشقۇرغۇچى خادىملار، تېخنىك خادىملارنى مىللىي ئاپتونوم جايدىكى كارخانىلارغا بېرىپ ئىشلەشكە يېتەكلىشى ۋە ئىلھاملاندۇرۇشى كېرەك.

第五十九条　国家设立各项专用资金，扶助民族自治地方发展经济文化建设事业。

59-ماددا دۆلەت تۈرلۈك مەخسۇس مەبلەغ تەسىس قىلىپ، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئىقتىساد، مەدەنىيەت قۇرۇلۇشى ئىشلىرىنى راۋاجلاندۇرۇشىغا يار-يۆلەك بولىدۇ.

国家设立的各项专用资金和临时性的民族补助专款，任何部门不得扣减、截留、挪用，不得用以顶替民族自治地方的正常的预算收入。

دۆلەت تەسىس قىلغان تۈرلۈك مەخسۇس مەبلەغلەرنى ۋە مىللەتكە بېرىلىدىغان ۋاقىتلىق ياردەم پۇل مەخسۇس پۇللىرىنى ھەرقانداق تارماق كېمەيتسە، تۇتۇپ قالسا، يۆتكەپ ئىشلەتسە بولمايدۇ، ئۇنى مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ نورمال خامچوت كىرىمىنىڭ ئورنىغا دەسسىتىشكە بولمايدۇ.

第六十条　上级国家机关根据国家的民族贸易政策和民族自治地方的需要，对民族自治地方的商业、供销和医药企业，从投资、金融、税收等方面给予扶持。

60-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى دۆلەتنىڭ مىللىي سودا سىياسىتىگە ۋە مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئېھتىياجىغا ئاساسەن، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ سودا، تەمىنات-سودا ۋە تېبابەتچىلىك-دورىگەرلىك كارخانىلىرىنى مەبلەغ سېلىش، پۇل مۇئامىلە، باج قاتارلىق جەھەتلەردىن يۆلەيدۇ.

第六十一条　国家制定优惠政策，扶持民族自治地方发展对外经济贸易，扩大民族自治地方生产企业对外贸易经营自主权，鼓励发展地方优势产品出口，实行优惠的边境贸易政策。

61-ماددا دۆلەت ئېتىبار بېرىش سىياسىتىنى تۈزۈپ، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ تاشقى ئىقتىساد-سودىنى راۋاجلاندۇرۇشىغا يار-يۆلەك بولىدۇ، مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى ئىشلەپچىقىرىش كارخانىلىرىنىڭ تاشقى سودىدا ئۆز ئالدىغا تىجارەت قىلىش ھوقۇقىنى كېڭەيتىدۇ، يەرلىك ئەۋزەل مەھسۇلاتلارنى ئېكسپورت قىلىشنى راۋاجلاندۇرۇشىغا، ئېتىبار بېرىلىدىغان چېگرا سودىسى سىياسىتىنى يولغا قويۇشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

第六十二条　随着国民经济的发展和财政收入的增长，上级财政逐步加大对民族自治地方财政转移支付力度。通过一般性财政转移支付、专项财政转移支付、民族优惠政策财政转移支付以及国家确定的其他方式，增加对民族自治地方的资金投入，用于加快民族自治地方经济发展和社会进步，逐步缩小与发达地区的差距。

62-ماددا خەلق ئىگىلىكىنىڭ تەرەققىياتى ۋە مالىيە كىرىمىنىڭ ئېشىشىغا ئەگىشىپ، يۇقىرى دەرىجىلىك مالىيەدىن مىللىي ئاپتونوم جايلارغا قارىتىلغان مالىيە يۆتكىمە چىقىم سالمىقى پەيدىنپەي ئاشىدۇ. ئادەتتىكى مالىيە يۆتكىمە چىقىمى، مەخسۇس مالىيە يۆتكىمە خىراجىتى، مىللەتلەرگە ئېتىبار بېرىش سىياسىتى بويىچە مالىيە يۆتكىمە چىقىم قىلىش ۋە دۆلەت بېكىتكەن باشقا ئۇسۇللار ئارقىلىق، مىللىي ئاپتونوم جايلارغا سېلىنىدىغان مەبلەغ سېلىنمىسىنى كۆپەيتىپ، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىياتى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىياتىنى تېزلىتىشكە ئىشلىتىپ، تەرەققىي تاپقان رايونلار بىلەن بولغان پەرقنى تەدرىجىي كىچىكلىتىش كېرەك.

第六十三条　上级国家机关在投资、金融、税收等方面扶持民族自治地方改善农业、牧业、林业等生产条件和水利、交通、能源、通信等基础设施；扶持民族自治地方合理利用本地资源发展地方工业、乡镇企业、中小企业以及少数民族特需商品和传统手工业品的生产。

63-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى مەبلەغ سېلىش، پۇل مۇئامىلە، باج قاتارلىق جەھەتلەردە مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ يېزا ئىگىلىكى، چارۋىچىلىق، ئورمانچىلىق قاتارلىق ئىشلەپچىقىرىش شارائىتلىرىنى ۋە سۇچىلىق، قاتناش، ئېنېرگىيە، خەۋەرلىشىش قاتارلىق ئۇل ئەسلىھەلەرنى ياخشىلىشىغا يار-يۆلەك بولىدۇ؛ مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئۆز جايىنىڭ بايلىقىدىن مۇۋاپىق پايدىلىنىپ، يەرلىك سانائەت، يېزا-بازار كارخانىلىرى، ئوتتۇرا-كىچىك كارخانىلار، شۇنىڭدەك ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ ئالاھىدە ئېھتىياجلىق تاۋارلىرى ۋە ئەنئەنىۋى قول سانائەت بۇيۇملىرى ئىشلەپچىقىرىشىنى مۇۋاپىق تەرەققىي قىلدۇرۇشىغا يار-يۆلەك بولىدۇ.

第六十四条　上级国家机关应当组织、支持和鼓励经济发达地区与民族自治地方开展经济、技术协作和多层次、多方面的对口支援，帮助和促进民族自治地方经济、教育、科学技术、文化、卫生、体育事业的发展。

64-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى ئىقتىسادى تەرەققىي تاپقان رايونلارنى مىللىي ئاپتونوم جايلار بىلەن ئىقتىسادىي، تېخنىكا ھەمكارلىقى ۋە كۆپ قاتلاملىق، كۆپ تەرەپلىك نىشانلىق ياردەم بېرىشكە تەشكىللىشى، قوللىشى ۋە ئىلھام بېرىشى، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئىقتىساد، مائارىپ، پەن-تېخنىكا، مەدەنىيەت، سەھىيە، تەنتەربىيە ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىغا ياردەم بېرىشى ۋە ئۇنى ئىلگىرى سۈرۈشى كېرەك.

第六十五条　国家在民族自治地方开发资源、进行建设的时候，应当照顾民族自治地方的利益，作出有利于民族自治地方经济建设的安排，照顾当地少数民族的生产和生活。国家采取措施，对输出自然资源的民族自治地方给予一定的利益补偿。

65-ماددا دۆلەت مىللىي ئاپتونوم جايلاردا بايلىق ئېچىش، قۇرۇلۇش قىلىشتا، مىللىي ئاپتونوم جاينىڭ مەنپەئىتىگە ئېتىبار بېرىشى، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئىقتىسادىي قۇرۇلۇشىغا پايدىلىق ئورۇنلاشتۇرۇش قىلىشى، شۇ جايدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ ئىشلەپچىقىرىشى ۋە تۇرمۇشىغا ئېتىبار بېرىشى كېرەك. دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ، تەبىئىي بايلىق چىقىرىدىغان مىللىي ئاپتونوم جايلارغا بەلگىلىك مەنپەئەت تولۇقلىمىسى بېرىدۇ.

国家引导和鼓励经济发达地区的企业按照互惠互利的原则，到民族自治地方投资，开展多种形式的经济合作。

دۆلەت ئىقتىسادى تەرەققىي تاپقان رايونلاردىكى كارخانىلارنى ئۆزئارا پايدا-مەنپەئەت يەتكۈزۈش پىرىنسىپى بويىچە مىللىي ئاپتونوم جايلارغا بېرىپ مەبلەغ سېلىشقا، كۆپ خىل شەكىلدىكى ئىقتىسادىي ھەمكارلىقنى قانات يايدۇرۇشقا يېتەكلەيدۇ ۋە ئىلھاملاندۇرىدۇ.

第六十六条　上级国家机关应当把民族自治地方的重大生态平衡、环境保护的综合治理工程项目纳入国民经济和社会发展计划，统一部署。

66-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئېكولوگىيەنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇش، مۇھىت ئاسراشنى ھەر تەرەپلىمە تۈزەشكە دائىر مۇھىم، زور تۈرلىرىنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات پىلانىغا كىرگۈزۈپ، بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرما قىلىشى كېرەك.

民族自治地方为国家的生态平衡、环境保护作出贡献的，国家给予一定的利益补偿。

مىللىي ئاپتونوم جايلار دۆلەتنىڭ ئېكولوگىيەلىك تەڭپۇڭلۇقى، مۇھىت مۇھاپىزىتى ئۈچۈن تۆھپە قوشسا، دۆلەت بەلگىلىك مەنپەئەت تولۇقلىمىسى بېرىدۇ.

任何组织和个人在民族自治地方开发资源、进行建设的时候，要采取有效措施，保护和改善当地的生活环境和生态环境，防治污染和其他公害。

ھەرقانداق تەشكىلات ۋە شەخس مىللىي ئاپتونوم جايلاردا بايلىق ئېچىش، قۇرۇلۇش قىلىشتا، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، شۇ جاينىڭ تۇرمۇش مۇھىتىنى ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى قوغدىشى ۋە ياخشىلىشى، بۇلغىنىشنىڭ ۋە باشقا ئىجتىمائىي ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى تىزگىنلىشى كېرەك.

第六十七条　上级国家机关隶属的在民族自治地方的企业、事业单位依照国家规定招收人员时，优先招收当地少数民族人员。

67-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنىغا قاراشلىق مىللىي ئاپتونوم جايدىكى كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە خادىم قوبۇل قىلغاندا، شۇ جايدىكى ئاز سانلىق مىللەتنى ئاۋۋال قوبۇل قىلىدۇ.

在民族自治地方的企业、事业单位，应当尊重当地自治机关的自治权，遵守当地自治条例、单行条例和地方性法规、规章，接受当地自治机关的监督。

مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار شۇ جايدىكى ئاپتونومىيە ئورگانلىرىنىڭ ئاپتونومىيە ھوقۇقىغا ھۆرمەت قىلىشى، شۇ جاينىڭ ئاپتونومىيە نىزامى، يەككە نىزامى ۋە يەرلىك نىزام، قائىدىلەرگە ئەمەل قىلىشى، شۇ جايدىكى ئاپتونومىيە ئورگانلىرىنىڭ نازارىتىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

第六十八条　上级国家机关非经民族自治地方自治机关同意，不得改变民族自治地方所属企业的隶属关系。

68-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالماي تۇرۇپ، مىللىي ئاپتونوم جايغا قاراشلىق كارخانىلارنىڭ تەۋەلىك مۇناسىۋىتىنى ئۆزگەرتسە بولمايدۇ.

第六十九条　国家和上级人民政府应当从财政、金融、物资、技术、人才等方面加大对民族自治地方的贫困地区的扶持力度，帮助贫困人口尽快摆脱贫困状况，实现小康。

69-ماددا دۆلەت ۋە يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى مالىيە، پۇل مۇئامىلە، ماددىي ئەشيا، تېخنىكا، ئىختىساسلىقلار قاتارلىق جەھەتلەردە مىللىي ئاپتونوم جايلاردىكى نامرات رايونلارنى يۆلەش سالمىقىنى ئاشۇرۇپ، نامرات ئاھالىنىڭ نامراتلىقتىن تېزرەك قۇتۇلۇپ، ھاللىق سەۋىيەگە يېتىشىگە ياردەم بېرىشى كېرەك.

第七十条　上级国家机关帮助民族自治地方从当地民族中大量培养各级干部、各种专业人才和技术工人；根据民族自治地方的需要，采取多种形式调派适当数量的教师、医生、科学技术和经营管理人员，参加民族自治地方的工作，对他们的生活待遇给予适当照顾。

70-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ شۇ جايدىكى مىللەتلەردىن ھەر دەرىجىلىك كادىرلارنى، ئىختىساسلىق كەسپىي خادىملارنى ۋە تېخنىك ئىشچىلارنى كۆپلەپ يېتىشتۈرۈشىگە ياردەم بېرىدۇ؛ مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئېھتىياجىغا قاراپ، مۇۋاپىق مىقداردىكى ئوقۇتقۇچى، دوختۇر، پەن-تېخنىكا ۋە ئىگىلىك باشقۇرۇش خادىملىرىنى كۆپ خىل شەكىللەرنى قوللىنىپ مۇۋاپىق مىقداردىكى ئىشقا سالىدۇ، ئۇلارنىڭ تۇرمۇش تەمىناتىغا مۇۋاپىق ئېتىبار بېرىدۇ.

第七十一条　国家加大对民族自治地方的教育投入，并采取特殊措施，帮助民族自治地方加速普及九年义务教育和发展其他教育事业，提高各民族人民的科学文化水平。

71-ماددا دۆلەت مىللىي ئاپتونوم جايلارغا مائارىپ سېلىنمىسىنى ئاشۇرىدۇ ھەمدە ئالاھىدە تەدبىر قوللىنىپ، مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ توققۇز يىللىق مەجبۇرىيەت مائارىپىنى تېز ئومۇملاشتۇرۇشى ۋە باشقا مائارىپ ئىشلىرىنى راۋاجلاندۇرۇشىغا ياردەم بېرىدۇ، ھەر مىللەت خەلقنىڭ پەن-مەدەنىيەت سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

国家举办民族高等学校，在高等学校举办民族班、民族预科，专门或者主要招收少数民族学生，并且可以采取定向招生、定向分配的办法。高等学校和中等专业学校招收新生的时候，对少数民族考生适当放宽录取标准和条件，对人口特少的少数民族考生给予特殊照顾。各级人民政府和学校应当采取多种措施帮助家庭经济困难的少数民族学生完成学业。

دۆلەت مىللىي ئالىي مەكتەپ قۇرىدۇ، ئالىي مەكتەپلەردە مىللەتلەر سىنىپى، مىللەتلەر تەييارلىق سىنىپى ئاچىدۇ، مەخسۇس ياكى ئاساسلىقى ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىنى قوبۇل قىلىدۇ ھەمدە نىشانلىق ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش، نىشانلىق تەقسىم قىلىش چارىسىنى قوللانسا بولىدۇ. ئالىي مەكتەپلەر ۋە ئوتتۇرا كەسپىي مەكتەپلەر يېڭى ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلغاندا، ئىمتىھان بېرىدىغان ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىغا قوبۇل قىلىش ئۆلچىمى ۋە شەرتىنى مۇۋاپىق دەرىجىدە بوشاشتۇرۇپ قويىدۇ، نوپۇسى ئالاھىدە ئاز ئاز ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلارغا ئالاھىدە ئېتىبار بېرىدۇ. ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە مەكتەپلەر كۆپ خىل تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، ئائىلىسىدە ئىقتىسادىي قىيىنچىلىق بار ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئوقۇشىنى تاماملىشىغا ياردەم بېرىشى كېرەك.

国家在发达地区举办民族中学或者在普通中学开设民族班，招收少数民族学生实施中等教育。

دۆلەت تەرەققىي تاپقان رايونلاردا مىللەتلەر ئوتتۇرا مەكتىپىنى ئاچىدۇ ياكى ئادەتتىكى ئوتتۇرا مەكتەپلەردە مىللەتلەر سىنىپى ئېچىپ، ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىنى قوبۇل قىلىپ، ئوتتۇرا مائارىپنى يولغا قويىدۇ.

国家帮助民族自治地方培养和培训各民族教师。国家组织和鼓励各民族教师和符合任职条件的各民族毕业生到民族自治地方从事教育教学工作，并给予他们相应的优惠待遇。

دۆلەت مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ھەر مىللەت ئوقۇتقۇچىلارنى يېتىشتۈرۈشى ۋە تەربىيەلىشىگە ياردەم بېرىدۇ. دۆلەت ھەر مىللەت ئوقۇتقۇچىلارنى ۋە ۋەزىپە ئۆتەش شەرتىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان ھەر مىللەت ئوقۇش پۈتكۈزگەن ئوقۇغۇچىلارنى مىللىي ئاپتونوم جايلارغا بېرىپ مائارىپ، ئوقۇتۇش خىزمىتى بىلەن شۇغۇللىنىشقا تەشكىللەيدۇ ۋە ئىلھاملاندۇرىدۇ ھەمدە ئۇلارغا مۇناسىپ ئېتىبار تەمىنات بېرىدۇ.

第七十二条　上级国家机关应当对各民族的干部和群众加强民族政策的教育，经常检查民族政策和有关法律的遵守和执行。

72-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك دۆلەت ئورگىنى ھەر مىللەت كادىرلار ۋە ئاممىغا مىللەتلەر سىياسىتى تەربىيەسىنى كۈچەيتىشى، مىللەتلەر سىياسىتى ۋە مۇناسىۋەتلىك قانۇنلارنىڭ ئەمەل قىلىنىشى ۋە ئىجرا قىلىنىشىنى دائىم تەكشۈرۈپ تۇرۇشى كېرەك.

第七章　附则

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

第七十三条　国务院及其有关部门应当在职权范围内，为实施本法分别制定行政法规、规章、具体措施和办法。

73-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى خىزمەت ھوقۇقى دائىرىسىدە مۇشۇ قانۇننى يولغا قويۇش ئۈچۈن ئايرىم-ئايرىم مەمۇرىي نىزام، قائىدە، كونكرېت تەدبىر ۋە چارە تۈزۈشى كېرەك.

自治区和辖有自治州、自治县的省、直辖市的人民代表大会及其常务委员会结合当地实际情况，制定实施本法的具体办法。

ئاپتونوم رايونلۇق ۋە ئۇنىڭغا قاراشلىق ئاپتونوم ئوبلاست، ئاپتونوم ناھىيەلىك ئۆلكىلىك، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى ۋە ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتلىرى شۇ جاينىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا بىرلەشتۈرۈپ، بۇ قانۇننى يولغا قويۇشنىڭ كونكرېت چارىسىنى چىقىرىدۇ.

第七十四条　本法由全国人民代表大会通过，自1984年10月1日起施行。

74-ماددا بۇ قانۇن مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ ماقۇللىشىدىن ئۆتىدۇ، 1984-يىل 10-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.