(1994年3月26日中华人民共和国国务院令第152号发布　自发布之日起施行)

( 1994-يىلى 3-ئاينىڭ 26-كۈنى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەننىڭ پەرمانى 152-نومۇرلۇق ئېلان قىلىنغان كۈندىن باشلاپ يولغا قويۇلدى )

第一章　总则

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

第一条　根据《中华人民共和国矿产资源法》，制定本细则。

بۇ تەپسىلىي قائىدە «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قېزىلما بايلىق قانۇنى»غا ئاساسەن چىقىرىلدى.

第二条　矿产资源是指由地质作用形成的，具有利用价值的，呈固态、液态、气态的自然资源。

2-ماددا قېزىلما بايلىق گېئولوگىيەلىك تەسىردىن شەكىللەنگەن، پايدىلىنىش قىممىتىگە ئىگە، قاتتىق، سۇيۇق، گاز ھالەتتىكى تەبىئىي بايلىقنى كۆرسىتىدۇ.

矿产资源的矿种和分类见本细则所附《矿产资源分类细目》。新发现的矿种由国务院地质矿产主管部门报国务院批准后公布。

قېزىلما بايلىقلارنىڭ قېزىلما تۈرلىرى ۋە تۈرلىرىنى تۈرگە ئايرىشتا مۇشۇ تەپسىلىي قائىدىگە قوشۇمچە «قېزىلما بايلىقلارنى تۈرگە ئايرىش تەپسىلىي مۇندەرىجىسى»بار. يېڭى بايقالغان قېزىلما بايلىق تۈرلىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن ئېلان قىلىدۇ.

第三条　矿产资源属于国家所有，地表或者地下的矿产资源的国家所有权，不因其所依附的土地的所有权或者使用权的不同而改变。

3-ماددا قېزىلما بايلىق دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ، يەر ئۈستى ياكى يەر ئاستىدىكى قېزىلما بايلىقلارنىڭ دۆلەت ئىگىدارلىق ھوقۇقى ئۇ بېقىۋالغان يەرنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى ياكى ئىشلىتىش ھوقۇقىنىڭ ئوخشىماسلىقىغا قاراپ ئۆزگىرىپ كەتمەيدۇ.

国务院代表国家行使矿产资源的所有权。国务院授权国务院地质矿产主管部门对全国矿产资源分配实施统一管理。

قېزىلما بايلىقلارنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىنى گوۋۇيۈەن دۆلەتكە ۋاكالىتەن يۈرگۈزىدۇ. گوۋۇيۈەن گوۋۇيۈەننىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقىغا مەملىكەت بويىچە قېزىلما بايلىقلارنى تەقسىملەشنى بىرتۇتاش باشقۇرۇش ھوقۇقىنى بېرىدۇ.

第四条　在中华人民共和国领域及管辖的其他海域勘查、开采矿产资源，必须遵守《中华人民共和国矿产资源法》(以下简称《矿产资源法》)和本细则。

4-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ساھەسى ۋە باشقۇرۇش تەۋەلىكىدىكى باشقا دېڭىز تەۋەلىكىنى چارلاش، قېزىلما بايلىقلارنى ئېچىشتا، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قېزىلما بايلىق قانۇنى»( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ «قېزىلما بايلىق قانۇنى «دېيىلىدۇ ) ۋە مۇشۇ تەپسىلىي قائىدىگە رىئايە قىلىش شەرت.

第五条　国家对矿产资源的勘查、开采实行许可证制度。勘查矿产资源，必须依法申请登记，领取勘查许可证，取得探矿权；开采矿产资源，必须依法申请登记，领取采矿许可证，取得采矿权。

5-ماددا دۆلەت قېزىلما بايلىقنى چارلاش، قېزىشتا ئىجازەتنامە تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ. قېزىلما بايلىق چارلاشتا، قانۇن بويىچە تىزىملىتىشنى ئىلتىماس قىلىپ، چارلاش ئىجازەتنامىسى ئېلىپ، كان تەكشۈرۈش ھوقۇقىغا ئېرىشىش شەرت؛ قېزىلما بايلىقنى قېزىشتا، قانۇن بويىچە تىزىملىتىشنى ئىلتىماس قىلىپ، كان ئېچىش ئىجازەتنامىسى ئېلىپ، كان ئېچىش ھوقۇقىغا ئېرىشىش شەرت.

矿产资源勘查工作区范围和开采矿区范围，以经纬度划分的区块为基本单位。具体办法由国务院地质矿产主管部门制定。

قېزىلما بايلىق چارلاپ تەكشۈرۈش خىزمەت رايونى دائىرىسى ۋە كان قېزىش رايونى دائىرىسى مېرىدىيان ۋە كەڭلىككە ئايرىلغان رايون بۆلىكىنى ئاساسىي ئورۇن قىلىدۇ. كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى بېكىتىدۇ.

第六条　《矿产资源法》及本细则中下列用语的含义：

6-ماددا «قېزىلما بايلىق قانۇنى»ۋە بۇ تەپسىلىي قائىدىدىكى تۆۋەندىكى سۆزلەرنىڭ مەنىسى :

探矿权，是指在依法取得的勘查许可证规定的范围内，勘查矿产资源的权利。取得勘查许可证的单位或者个人称为探矿权人。

كان تەكشۈرۈش ھوقۇقى قانۇن بويىچە ئېرىشكەن چارلاپ تەكشۈرۈش ئىجازەتنامىسىدە بەلگىلەنگەن دائىرىدە قېزىلما بايلىقنى چارلاپ تەكشۈرۈش ھوقۇقىنى كۆرسىتىدۇ. چارلاش ئىجازەتنامىسى ئالغان ئورۇن ياكى شەخس كان چارلاش ھوقۇقدارى بولىدۇ.

采矿权，是指在依法取得的采矿许可证规定的范围内，开采矿产资源和获得所开采的矿产品的权利。取得采矿许可证的单位或者个人称为采矿权人。

كان ئېچىش ھوقۇقى قانۇن بويىچە ئېرىشكەن كان ئېچىش ئىجازەتنامىسىدە بەلگىلەنگەن دائىرىدە قېزىلما بايلىقنى قېزىش ۋە قېزىشقا ئېرىشكەن كان مەھسۇلاتى ھوقۇقىنى كۆرسىتىدۇ. كان ئېچىش ئىجازەتنامىسى ئالغان ئورۇن ياكى شەخسلەر كان ئېچىش ھوقۇقدارى بولىدۇ.

国家规定实行保护性开采的特定矿种，是指国务院根据国民经济建设和高科技发展的需要，以及资源稀缺、贵重程度确定的，由国务院有关主管部门按照国家计划批准开采的矿种。

دۆلەت قوغداش خاراكتېرلىك قېزىشنى بەلگىلىگەن مۇئەييەن قېزىلما بايلىق تۈرى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئىگىلىكى قۇرۇلۇشى ۋە يۇقىرى پەن-تېخنىكا تەرەققىياتىنىڭ ئېھتىياجىغا، شۇنىڭدەك بايلىقىنىڭ يېتىشمەسلىكى، قىممەت دەرىجىسىگە قاراپ بېكىتكەن، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقى دۆلەت پىلانى بويىچە قېزىشنى تەستىقلىغان قېزىلما بايلىق تۈرىنى كۆرسىتىدۇ.

国家规划矿区，是指国家根据建设规划和矿产资源规划，为建设大、中型矿山划定的矿产资源分布区域。

دۆلەت يىرىك پىلانىدىكى كان رايونى دۆلەتنىڭ قۇرۇلۇش يىرىك پىلانى ۋە قېزىلما بايلىق يىرىك پىلانىغا ئاساسەن، چوڭ، ئوتتۇرا تىپتىكى كان قۇرۇش ئۈچۈن ئايرىلغان قېزىلما بايلىق تارقىلىش رايونىنى كۆرسىتىدۇ.

对国民经济具有重要价值的矿区，是指国家根据国民经济发展需要划定的，尚未列入国家建设规划的，储量大、质量好、具有开发前景的矿产资源保护区域。

خەلق ئىگىلىكىگە قارىتا مۇھىم قىممەتكە ئىگە كان رايونى دۆلەت خەلق ئىگىلىكى تەرەققىياتىنىڭ ئېھتىياجىغا ئاساسەن ئايرىپ بېكىتكەن، تېخى دۆلەتنىڭ قۇرۇلۇش يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈلمىگەن، زاپىسى كۆپ، سۈپىتى ياخشى، ئېچىش ئىستىقبالىغا ئىگە قېزىلما بايلىقلارنى قوغداش رايونىنى كۆرسىتىدۇ.

第七条　国家允许外国的公司、企业和其他经济组织以及个人依照中华人民共和国有关法律、行政法规的规定，在中华人民共和国领域及管辖的其他海域投资勘查、开采矿产资源。

7-ماددا دۆلەت چەت ئەلنىڭ شىركىتى، كارخانىسى ۋە باشقا ئىقتىسادىي تەشكىلاتلىرىنىڭ، شۇنىڭدەك شەخسنىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملىرىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ساھەسى ۋە باشقۇرۇش تەۋەلىكىدىكى باشقا دېڭىز تەۋەسىدە مەبلەغ سېلىپ قېزىلما بايلىقنى چارلىشى، ئېچىشىغا رۇخسەت قىلىدۇ.

第八条　国务院地质矿产主管部门主管全国矿产资源勘查、开采的监督管理工作。国务院有关主管部门按照国务院规定的职责分工，协助国务院地质矿产主管部门进行矿产资源勘查、开采的监督管理工作。

8-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ قېزىلما بايلىقنى چارلاش، ئېچىشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ. گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن مەسئۇلىيەت ئىش تەقسىماتى بويىچە، گوۋۇيۈەننىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقىنىڭ قېزىلما بايلىقلارنى چارلاش، ئېچىشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىنى ئىشلىشىگە ھەمكارلىشىدۇ.

省、自治区、直辖市人民政府地质矿产主管部门主管本行政区域内矿产资源勘查、开采的监督管理工作。省、自治区、直辖市人民政府有关主管部门，协助同级地质矿产主管部门进行矿产资源勘查、开采的监督管理工作。

ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوندىكى قېزىلما بايلىقلارنى چارلاش، ئېچىشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ. ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقى تەڭ دەرىجىلىك گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقىنىڭ قېزىلما بايلىقنى چارلاش، ئېچىشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىنى ئىشلىشىگە ھەمكارلىشىدۇ.

设区的市人民政府、自治州人民政府和县级人民政府及其负责管理矿产资源的部门，依法对本级人民政府批准开办的国有矿山企业和本行政区域内的集体所有制矿山企业、私营矿山企业、个体采矿者以及在本行政区域内从事勘查施工的单位和个人进行监督管理，依法保护探矿权人、采矿权人的合法权益。

رايون بار شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى، ئاپتونوم ئوبلاستلىق خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ھەم ئۇنىڭ قېزىلما بايلىقنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقى بىلەن ئاچقان دۆلەت كانچىلىق كارخانىسى ۋە شۇ مەمۇرىي رايوندىكى كوللېكتىپ مۈلۈكچىلىكتىكى كانچىلىق كارخانىسى، خۇسۇسىي كانچىلىق كارخانىسى، يەككە كان ئاچقۇچى، شۇنىڭدەك شۇ مەمۇرىي رايوندا چارلاپ قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن ۋە شەخسنى قانۇن بويىچە نازارەت قىلىدۇ ۋە باشقۇرىدۇ، كان چارلاش ھوقۇقدارى، كان ئېچىش ھوقۇقدارىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتى قانۇن بويىچە قوغدىلىدۇ.

上级地质矿产主管部门有权对下级地质矿产主管部门违法的或者不适当的矿产资源勘查、开采管理行政行为予以改变或者撤销。

يۇقىرى دەرىجىلىك گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى تۆۋەن دەرىجىلىك گېئو كان مەھسۇلاتى مەسئۇل تارمىقىنىڭ قانۇنغا خىلاپ ياكى نامۇۋاپىق قېزىلما بايلىق چارلاش، ئېچىشنى باشقۇرۇش مەمۇرىي ھەرىكىتىنى ئۆزگەرتىشكە ياكى بىكار قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

第二章　矿产资源勘查登记和开采审批

2-باب قېزىلما بايلىقنى چارلاشنى تىزىملاش ۋە قېزىشنى تەستىقلاش

第九条　勘查矿产资源，应当按照国务院关于矿产资源勘查登记管理的规定，办理申请、审批和勘查登记。

9-ماددا قېزىلما بايلىق چارلاشتا، گوۋۇيۈەننىڭ قېزىلما بايلىق چارلاشنى تىزىملاپ باشقۇرۇش توغرىسىدىكى بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن، ئىلتىماس قىلىش، تەستىقلىتىش ۋە چارلاپ تىزىملاشنى بېجىرىش كېرەك.

勘查特定矿种，应当按照国务院有关规定办理申请、审批和勘查登记。

مۇئەييەن قېزىلما بايلىق تۈرىنى چارلاپ تەكشۈرۈشتە، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ئىلتىماس قىلىش، تەستىقلىتىش ۋە چارلاپ تىزىملاشنى بېجىرىش كېرەك.

第十条　国有矿山企业开采矿产资源，应当按照国务院关于采矿登记管理的规定，办理申请、审批和采矿登记。开采国家规划矿区、对国民经济具有重要价值矿区的矿产和国家规定实行保护性开采的特定矿种，办理申请、审批和采矿登记时，应当持有国务院有关主管部门批准的文件。

10-ماددا دۆلەت كانچىلىق كارخانىلىرى قېزىلما بايلىقنى قېزىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ كان ئېچىشنى تىزىملاپ باشقۇرۇش توغرىسىدىكى بەلگىلىمىسى بويىچە ئىلتىماس قىلىش، تەستىقلىتىش ۋە كان ئېچىشنى تىزىملىتىشى كېرەك. دۆلەت پىلانلىغان كان رايونىنى، خەلق ئىگىلىكىدىكى مۇھىم قىممەتكە ئىگە كان رايونىنى قېزىشتا ۋە دۆلەت بەلگىلىگەن قوغداپ قېزىشقا دائىر مۇئەييەن كان تۈرىنى قېزىشتا ئىلتىماس قىلىش، تەستىقلىتىش ۋە كان ئېچىشنى تىزىملىتىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ ئالاقىدار مەسئۇل تارمىقى تەستىقلىغان ھۆججەتنى ئىلكىدە تۇتۇش كېرەك.

开采特定矿种，应当按照国务院有关规定办理申请、审批和采矿登记。

مۇئەييەن كان تۈرىنى قېزىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ئىلتىماس قىلىش، تەستىقلىتىش ۋە كان ئېچىشنى تىزىملىتىش كېرەك.

第十一条　开办国有矿山企业，除应当具备有关法律、法规规定的条件外，并应当具备下列条件：

11-ماددا دۆلەت كان كارخانىسى قۇرۇشتا، مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن شەرتلەرنى ھازىرلاش ھەمدە تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلىشى كېرەك :

(一)有供矿山建设使用的矿产勘查报告；

( 1 ) كان قۇرۇلۇشىغا ئىشلىتىلىدىغان قېزىلما بايلىقنى چارلاش دوكلاتى بولۇش؛

(二)有矿山建设项目的可行性研究报告(含资源利用方案和矿山环境影响报告)；

( 2 ) كان قۇرۇلۇش تۈرىنىڭ مۇمكىنچىلىك تەتقىقات دوكلاتى بولۇش ( بايلىقتىن پايدىلىنىش لايىھەسى ۋە كان مۇھىتى تەسىرى دوكلاتىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ )؛

(三)有确定的矿区范围和开采范围；

( 3 ) كان رايونىنىڭ بېكىتىلگەن دائىرىسى ۋە ئېچىش دائىرىسى بولۇش؛

(四)有矿山设计；

( 4 ) كان لايىھەسى بولۇش؛

(五)有相应的生产技术条件。

( 5 ) مۇناسىپ ئىشلەپچىقىرىش تېخنىكا شارائىتى بولۇش.

国务院、国务院有关主管部门和省、自治区、直辖市人民政府，按照国家有关固定资产投资管理的规定，对申请开办的国有矿山企业根据前款所列条件审查合格后，方予批准。

گوۋۇيۈەن، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى دۆلەتنىڭ تۇراقلىق مۈلۈك سېلىنمىسىنى باشقۇرۇشقا مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە، قۇرۇشنى ئىلتىماس قىلغان دۆلەت كانچىلىق كارخانىلىرىنى ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن شەرتلەر بويىچە تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولغاندىن كېيىن، ئاندىن تەستىقلايدۇ.

第十二条　申请开办集体所有制矿山企业、私营矿山企业及个体采矿的审查批准、采矿登记，按照省、自治区、直辖市的有关规定办理。

12-ماددا كوللېكتىپ مۈلۈكچىلىكتىكى كانچىلىق كارخانىسى، خۇسۇسىي كانچىلىق كارخانىسى قۇرۇشنى ۋە يەككە كان ئېچىشنى تەكشۈرۈپ تەستىقلاش، كان ئېچىشنى تىزىملاشنى ئىلتىماس قىلىش ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە بولىدۇ.

第十三条　申请开办集体所有制矿山企业或者私营矿山企业，除应当具备有关法律、法规规定的条件外，并应当具备下列条件：

13-ماددا كوللېكتىپ مۈلۈكچىلىكتىكى كانچىلىق كارخانىسى ياكى خۇسۇسىي كانچىلىق كارخانىسى قۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىشتا، مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن شەرتلەرنى ھازىرلايدىغانلارنى ھېسابقا ئالمىغاندا ھەمدە تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلىشى كېرەك :

(一)有供矿山建设使用的与开采规模相适应的矿产勘查资料；

( 1 ) كان قۇرۇلۇشىدا ئىشلىتىلىدىغان قېزىش كۆلىمىگە ماس كېلىدىغان قېزىلما بايلىق چارلاپ تەكشۈرۈش ماتېرىيالى بولۇش؛

(二)有经过批准的无争议的开采范围；

( 2 ) تەستىقلانغان تالاش-تارتىش بولمىغان قېزىش دائىرىسى بولۇش؛

(三)有与所建矿山规模相适应的资金、设备和技术人员；

( 3 ) قۇرۇلغان كان كۆلىمىگە لايىق مەبلىغى، ئۈسكۈنىسى ۋە تېخنىك خادىمى بولۇش؛

(四)有与所建矿山规模相适应的，符合国家产业政策和技术规范的可行性研究报告、矿山设计或者开采方案；

( 4 ) قۇرۇلغان كان كۆلىمىگە ئۇيغۇنلاشقان، دۆلەتنىڭ كەسىپ سىياسىتى ۋە تېخنىكا قائىدىسىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان مۇمكىنچىلىك تەتقىقات دوكلاتى، كان لايىھەسى ياكى قېزىش لايىھەسى بولۇش؛

(五)矿长具有矿山生产、安全管理和环境保护的基本知识。

( 5 ) كان باشلىقى كان ئىشلەپچىقىرىش، بىخەتەرلىك باشقۇرۇش ۋە مۇھىت ئاسراش جەھەتتىكى ئاساسىي بىلىملەرگە ئىگە بولۇش.

第十四条　申请个体采矿应当具备下列条件：

14-ماددا يەككە كان ئېچىشنى ئىلتىماس قىلىشتا تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلاش كېرەك :

(一)有经过批准的无争议的开采范围；

( 1 ) تەستىقلانغان تالاش-تارتىش بولمىغان قېزىش دائىرىسى بولۇش؛

(二)有与采矿规模相适应的资金、设备和技术人员；

( 2 ) كان ئېچىش كۆلىمىگە لايىق مەبلىغى، ئۈسكۈنىسى ۋە تېخنىك خادىمى بولۇش؛

(三)有相应的矿产勘查资料和经批准的开采方案；

( 3 ) مۇناسىپ قېزىلما بايلىقنى چارلاپ تەكشۈرۈش ماتېرىيالى ۋە تەستىقلانغان قېزىش لايىھەسى بولۇش؛

(四)有必要的安全生产条件和环境保护措施。

( 4 ) زۆرۈر بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش شارائىتى ۋە مۇھىت ئاسراش تەدبىرلىرى بولۇش.

第三章　矿产资源的勘查

3-باب قېزىلما بايلىقلارنى چارلاش

第十五条　国家对矿产资源勘查实行统一规划。全国矿产资源中、长期勘查规划，在国务院计划行政主管部门指导下，由国务院地质矿产主管部门根据国民经济和社会发展中、长期规划，在国务院有关主管部门勘查规划的基础上组织编制。

15-ماددا دۆلەت قېزىلما بايلىق چارلاشنى بىرتۇتاش پىلانلايدۇ. پۈتۈن مەملىكەتنىڭ قېزىلما بايلىق ئىچىدىكى، ئۇزاق مۇددەت چارلاش يىرىك پىلانىنى گوۋۇيۈەننىڭ پىلان مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ يېتەكچىلىكىدە، گوۋۇيۈەننىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات جەريانىدىكى، ئۇزاق مۇددەتلىك يىرىك پىلانىغا ئاساسەن، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقىنىڭ چارلاش يىرىك پىلانى ئاساسىدا تۈزۈشكە تەشكىللەيدۇ.

全国矿产资源年度勘查计划和省、自治区、直辖市矿产资源年度勘查计划，分别由国务院地质矿产主管部门和省、自治区、直辖市人民政府地质矿产主管部门组织有关主管部门，根据全国矿产资源中、长期勘查规划编制，经同级人民政府计划行政主管部门批准后施行。

مەملىكەت بويىچە قېزىلما بايلىقنى يىللىق چارلاش پىلانى ۋە ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرنىڭ قېزىلما بايلىقنى يىللىق چارلاپ تەكشۈرۈش پىلانىنى ئايرىم-ئايرىم ھالدا گوۋۇيۈەننىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ گېئو قېزىلما مۈلۈك مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماقنى تەشكىللەپ، پۈتۈن مەملىكەتتىكى قېزىلما بايلىقنى ئوتتۇرا، ئۇزاق مۇددەت چارلاش يىرىك پىلانىغا ئاساسەن تۈزىدۇ، تەڭ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ پىلان مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەستىقلىغاندىن كېيىن يولغا قويۇلىدۇ.

法律对勘查规划的审批权另有规定的，依照有关法律的规定执行。

قانۇندا چارلاش يىرىك پىلانىنى تەكشۈرۈپ تەستىقلاش ھوقۇقىغا دائىر ئايرىم بەلگىلىمە بولسا، ئالاقىدار قانۇنلاردىكى بەلگىلىمە ئىجرا قىلىنىدۇ.

第十六条　探矿权人享有下列权利：

16-ماددا كان تەكشۈرۈش ھوقۇقدارى تۆۋەندىكى ھوقۇقلاردىن بەھرىمەن بولىدۇ :

(一)按照勘查许可证规定的区域、期限、工作对象进行勘查；

( 1 ) چارلاش ئىجازەتنامىسىدە بەلگىلەنگەن رايون، مۇددەت، خىزمەت ئوبيېكتى بويىچە چارلاش؛

(二)在勘查作业区及相邻区域架设供电、供水、通讯管线，但是不得影响或者损害原有的供电、供水设施和通讯管线；

( 2 ) چارلاش مەشغۇلات رايونى ۋە قوشنا رايونلاردا توك، سۇ، خەۋەرلىشىش تۇرۇبا لىنىيەسى ئورنىتىش، لېكىن ئەسلىدىكى توك بېرىش، سۇ بېرىش ئەسلىھەلىرى ۋە خەۋەرلىشىش تۇرۇبا لىنىيەسىگە تەسىر يەتكۈزۈشكە ياكى زىيان يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ؛

(三)在勘查作业区及相邻区域通行；

( 3 ) چارلاپ تەكشۈرۈش مەشغۇلات رايونى ۋە قوشنا رايونلاردا ئۆتۈش؛

(四)根据工程需要临时使用土地；

( 4 ) قۇرۇلۇش ئېھتىياجىغا قاراپ يەرنى ۋاقىتلىق ئىشلىتىش؛

(五)优先取得勘查作业区内新发现矿种的探矿权；

( 5 ) چارلاش مەشغۇلاتى رايونىدا يېڭىدىن بايقالغان قېزىلما بايلىق تۈرلىرىنىڭ كان تەكشۈرۈش ھوقۇقىغا ئاۋۋال ئېرىشىش؛

(六)优先取得勘查作业区内矿产资源的采矿权；

( 6 ) چارلاش مەشغۇلاتى رايونىدىكى قېزىلما بايلىقلارنىڭ كان ئېچىش ھوقۇقىغا ئاۋۋال ئېرىشىش؛

(七)自行销售勘查中按照批准的工程设计施工回收的矿产品，但是国务院规定由指定单位统一收购的矿产品除外。

( 7 ) چارلاپ تەكشۈرۈش جەريانىدا تەستىقلانغان قۇرۇلۇش لايىھەسى بويىچە قۇرۇلۇش قىلىپ يىغىۋېلىنغان قېزىلما بايلىق مەھسۇلاتلىرىنى ئۆز ئالدىغا سېتىش، لېكىن گوۋۇيۈەن بەلگىلەنگەن ئورۇن بىرتۇتاش سېتىۋېلىشنى بەلگىلىگەن قېزىلما بايلىق مەھسۇلاتلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

探矿权人行使前款所列权利时，有关法律、法规规定应当经过批准或者履行其他手续的，应当遵守有关法律、法规的规定。

كان چارلاش ھوقۇقدارى ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن ھوقۇقلىرىنى يۈرگۈزگەندە، مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردا تەستىقلىتىش ياكى باشقا رەسمىيەتلەرنى ئۆتەش بەلگىلەنگەنلىرى مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە رىئايە قىلىشى كېرەك.

第十七条　探矿权人应当履行下列义务：

17-ماددا كان چارلاش ھوقۇقدارى تۆۋەندىكى مەجبۇرىيەتلەرنى ئادا قىلىشى كېرەك :

(一)在规定的期限内开始施工，并在勘查许可证规定的期限内完成勘查工作；

( 1 ) بەلگىلەنگەن مۇددەت ئىچىدە قۇرۇلۇشنى باشلاش ھەمدە چارلاش ئىجازەتنامىسىدە بەلگىلەنگەن مۇددەت ئىچىدە چارلاش خىزمىتىنى تاماملاش؛

(二)向勘查登记管理机关报告开工等情况；

( 2 ) چارلاپ تەكشۈرۈش، تىزىملاپ باشقۇرۇش ئورگىنىغا ئىش باشلاش قاتارلىق ئەھۋاللارنى دوكلات قىلىش؛

(三)按照探矿工程设计施工，不得擅自进行采矿活动；

( 3 ) كان تەكشۈرۈش قۇرۇلۇشى بويىچە لايىھەلەش، قۇرۇلۇش قىلىش، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن كان ئېچىش پائالىيىتى قىلماسلىق؛

(四)在查明主要矿种的同时，对共生、伴生矿产资源进行综合勘查、综合评价；

( 4 ) ئاساسلىق قېزىلما بايلىق تۈرلىرىنى تەكشۈرۈپ ئېنىقلاش بىلەن بىللە، بىللە ياشايدىغان، بىللە ياشايدىغان قېزىلما بايلىقلارنى ئۇنىۋېرسال چارلاش، ئۇنىۋېرسال باھالاش؛

(五)编写矿产资源勘查报告，提交有关部门审批；

( 5 ) قېزىلما بايلىقنى چارلاپ تەكشۈرۈش دوكلاتى تۈزۈپ، مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنىڭ تەستىقلىشىغا سۇنۇش؛

(六)按照国务院有关规定汇交矿产资源勘查成果档案资料；

( 6 ) گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە قېزىلما بايلىق چارلاپ تەكشۈرۈش نەتىجىسى ئارخىپ ماتېرىياللىرىنى جەملەپ تاپشۇرۇش؛

(七)遵守有关法律、法规关于劳动安全、土地复垦和环境保护的规定；

( 7 ) مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى ئەمگەك بىخەتەرلىكى، يەرنى قايتا ئۆزلەشتۈرۈش ۋە مۇھىت ئاسراشقا دائىر بەلگىلىمىلەرگە رىئايە قىلىش؛

(八)勘查作业完毕，及时封、填探矿作业遗留的井、硐或者采取其他措施，消除安全隐患。

( 8 ) چارلاش مەشغۇلاتى ئاياغلىشىپ، كان چارلاش مەشغۇلاتىدا قېپقالغان قۇدۇق، ئۆڭكۈرلەرنى ۋاقتىدا پېچەتلەپ، تىندۇرۇپ ياكى باشقا تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، بىخەتەرلىك يوشۇرۇن خەۋپىنى تۈگىتىش.

第十八条　探矿权人可以对符合国家边探边采规定要求的复杂类型矿床进行开采；但是，应当向原颁发勘查许可证的机关、矿产储量审批机构和勘查项目主管部门提交论证材料，经审核同意后，按照国务院关于采矿登记管理法规的规定，办理采矿登记。

18-ماددا كان تەكشۈرۈش ھوقۇقدارى دۆلەتنىڭ بىر تەرەپتىن تەكشۈرۈش، بىر تەرەپتىن قېزىش بەلگىلىمىسىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان مۇرەككەپ تىپتىكى كان ياتمىسىنى قازسا بولىدۇ؛ لېكىن، ئەسلىي چارلاپ تەكشۈرۈش ئىجازەتنامىسى بەرگەن ئورگان، قېزىلما بايلىقنى تەستىقلىغۇچى ئاپپارات ۋە چارلاپ تەكشۈرگۈچى تۈر مەسئۇل تارمىقىغا دەلىللەش ماتېرىيالىنى تاپشۇرۇپ، تەكشۈرۈپ ماقۇللىغاندىن كېيىن، گوۋۇيۈەننىڭ كان ئېچىشنى تىزىملاپ باشقۇرۇش نىزامىدىكى بەلگىلىمىسى بويىچە كان ئېچىشنى تىزىملىتىشى كېرەك.

第十九条　矿产资源勘查报告按照下列规定审批：

19-ماددا قېزىلما بايلىقنى چارلاش دوكلاتىنى تۆۋەندىكى بەلگىلىمە بويىچە تەستىقلاش كېرەك :

(一)供矿山建设使用的重要大型矿床勘查报告和供大型水源地建设使用的地下水勘查报告，由国务院矿产储量审批机构审批；

( 1 ) كان قۇرۇلۇشىدا ئىشلىتىلىدىغان مۇھىم چوڭ تىپتىكى كان ياتمىلىرىنى چارلاش دوكلاتى ۋە چوڭ تىپتىكى سۇ مەنبەلىرىنى قۇرۇشتا ئىشلىتىلىدىغان يەر ئاستى سۈيىنى چارلاش دوكلاتىنى گوۋۇيۈەننىڭ قېزىلما بايلىقلارنى تەستىقلاش ئاپپاراتى تەستىقلايدۇ؛

(二)供矿山建设使用的一般大型、中型、小型矿床勘查报告和供中型、小型水源地建设使用的地下水勘查报告，由省、自治区、直辖市矿产储量审批机构审批；

( 2 ) كان قۇرۇلۇشىدا ئىشلىتىلىدىغان ئادەتتىكى چوڭ، ئوتتۇرا، كىچىك كان ياتمىسىنى چارلاش دوكلاتى ۋە ئوتتۇرا، كىچىك سۇ مەنبەسى رايونىدا قۇرۇلۇشقا ئىشلىتىلىدىغان يەر ئاستى سۈيىنى چارلاش دوكلاتىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك قېزىلما بايلىقنى تەستىقلاش ئاپپاراتى تەستىقلايدۇ؛

矿产储量审批机构和勘查单位的主管部门应当自收到矿产资源勘查报告之日起六个月内作出批复。

قېزىلما بايلىقنى تەستىقلىغۇچى ئاپپارات ۋە چارلىغۇچى ئورۇننىڭ مەسئۇل تارمىقى قېزىلما بايلىق چارلاپ تەكشۈرۈش دوكلاتىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 6 ئاي ئىچىدە تەستىقىي جاۋاب بېرىشى كېرەك.

第二十条　矿产资源勘查报告及其他有价值的勘查资料，按照国务院有关规定实行有偿使用。

20-ماددا قېزىلما بايلىق چارلاپ تەكشۈرۈش دوكلاتى ۋە باشقا قىممىتى بار چارلاپ تەكشۈرۈش ماتېرىياللىرى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ھەقلىق ئىشلىتىلىدۇ.

第二十一条　探矿权人取得临时使用土地权后，在勘查过程中给他人造成财产损害的，按照下列规定给以补偿：

21-ماددا كان چارلاش ھوقۇقدارى يەر ھوقۇقىنى ۋاقىتلىق ئىشلەتكەندىن كېيىن، چارلاش جەريانىدا باشقىلارغا مال-مۈلۈك زىيىنى سالسا، تۆۋەندىكى بەلگىلىمە بويىچە تولۇقلىما بېرىلىدۇ :

(一)对耕地造成损害的，根据受损害的耕地面积前三年平均年产量，以补偿时当地市场平均价格计算，逐年给以补偿，并负责恢复耕地的生产条件，及时归还；

( 1 ) تېرىلغۇ يەرگە زىيان سالغان بولسا، زىيانغا ئۇچرىغان تېرىلغۇ يەر كۆلىمىنىڭ ئالدىنقى ئۈچ يىللىق ئوتتۇرىچە مەھسۇلات مىقدارىغا ئاساسەن، تولۇقلىما بەرگەندە شۇ جاينىڭ بازار ئوتتۇرىچە باھاسى بويىچە ھېسابلىنىدۇ، يىلمۇيىل تولۇقلىما بېرىدۇ ھەمدە تېرىلغۇ يەرنىڭ ئىشلەپچىقىرىش شارائىتىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە مەسئۇل بولىدۇ، ۋاقتىدا قايتۇرىدۇ؛

(二)对牧区草场造成损害的，按照前项规定逐年给以补偿，并负责恢复草场植被，及时归还；

( 2 ) چارۋىچىلىق رايونىدىكى ئوتلاققا زىيان سالغانلار ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە يىلمۇيىل تولۇقلىما بېرىدۇ ھەمدە ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە مەسئۇل بولىدۇ، ۋاقتىدا قايتۇرىدۇ؛

(三)对耕地上的农作物、经济作物造成损害的，根据受损害的耕地面积前三年平均年产量，以补偿时当地市场平均价格计算，给以补偿；

( 3 ) تېرىلغۇ يەردىكى زىرائەت، ئىقتىسادىي زىرائەتلەرگە زىيان سالغان بولسا، زىيانغا ئۇچرىغان تېرىلغۇ يەر كۆلىمىنىڭ ئالدىنقى ئۈچ يىللىق ئوتتۇرىچە مەھسۇلات مىقدارىغا ئاساسەن، تولۇقلىما بەرگەندە شۇ جايدىكى بازارنىڭ ئوتتۇرىچە باھاسى بويىچە ھېسابلىنىدۇ، تولۇقلىما بېرىلىدۇ؛

(四)对竹木造成损害的，根据实际损害株数，以补偿时当地市场平均价格逐株计算，给以补偿；

( 4 ) بامبۇك دەرىخىگە زىيان سالغان بولسا، ئەمەلىي زىيان سالغان تۈپ سانىغا ئاساسەن، تولۇقلىما بەرگەندە شۇ جايدىكى بازار ئوتتۇرىچە باھاسى بويىچە بىر-بىرلەپ ھېسابلىنىدۇ، تولۇقلىما بېرىلىدۇ؛

(五)对土地上的附着物造成损害的，根据实际损害的程度，以补偿时当地市场价格，给以适当补偿。

( 5 ) يەردىكى قوشۇمچە نەرسىلەرگە زىيان سالغان بولسا، ئەمەلىي زىياننىڭ دەرىجىسىگە قاراپ، شۇ جاينىڭ بازار باھاسى بويىچە تولۇقلىما بېرىلىدۇ، مۇۋاپىق تولۇقلىما بېرىلىدۇ.

第二十二条　探矿权人在没有农作物和其他附着物的荒岭、荒坡、荒地、荒漠、沙滩、河滩、湖滩、海滩上进行勘查的，不予补偿；但是，勘查作业不得阻碍或者损害航运、灌溉、防洪等活动或者设施，勘查作业结束后应当采取措施，防止水土流失，保护生态环境。

22-ماددا كان چارلاش ھوقۇقدارى زىرائەت ۋە باشقا قوشۇمچە نەرسىلەر بولمىغان قاقاس چوققا، قاقاس دۆڭ، قاقاس يەر، چۆل، قۇملۇق، دەريا ساھىلى، كۆل ساھىلى، دېڭىز ساھىلىنى چارلىسا، تولۇقلىما بېرىلمەيدۇ؛ لېكىن، چارلاش مەشغۇلاتىدا سۇ تىرانسپورتى، سۇغىرىش، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قاتارلىق پائالىيەت ياكى ئەسلىھەلەرگە توسقۇنلۇق قىلىشقا ياكى زىيان سېلىشقا بولمايدۇ، چارلاش مەشغۇلاتى ئاخىرلاشقاندىن كېيىن تەدبىر قوللىنىپ، سۇ-تۇپراقنىڭ ئېقىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ئاسراش كېرەك.

第二十三条　探矿权人之间对勘查范围发生争议时，由当事人协商解决；协商不成的，由勘查作业区所在地的省、自治区、直辖市人民政府地质矿产主管部门裁决；跨省、自治区、直辖市的勘查范围争议，当事人协商不成的，由有关省、自治区、直辖市人民政府协商解决；协商不成的，由国务院地质矿产主管部门裁决。特定矿种的勘查范围争议，当事人协商不成的，由国务院授权的有关主管部门裁决。

23-ماددا چارلاش دائىرىسىدە كان چارلاش ھوقۇقدارلىرى ئوتتۇرىسىدا تالاش-تارتىش كۆرۈلگەندە، ئالاقىدارلار كېڭىشىپ ھەل قىلىدۇ؛ كېلىشەلمىسە، چارلاپ تەكشۈرۈش مەشغۇلات رايونى تۇرۇشلۇق جايدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى قارار چىقىرىدۇ؛ ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر ھالقىغان چارلاپ تەكشۈرۈش دائىرىسىدىكى تالاش-تارتىشنى ئالاقىدارلار كېلىشەلمىسە، مۇناسىۋەتلىك ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى كېڭىشىپ ھەل قىلىدۇ؛ كېلىشەلمىسە، گوۋۇيۈەننىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى قارار قىلىدۇ. مۇئەييەن كان تۈرىنى چارلاش دائىرىسى ھەققىدىكى تالاش-تارتىشتا، توختاملاشقۇچىلار كېلىشەلمىسە، گوۋۇيۈەن ھوقۇق بەرگەن ئالاقىدار مەسئۇل تارماق قارار چىقىرىدۇ.

第四章　矿产资源的开采

4-باب قېزىلما بايلىقلارنى ئېچىش

第二十四条　全国矿产资源的分配和开发利用，应当兼顾当前和长远、中央和地方的利益，实行统一规划、有效保护、合理开采、综合利用。

24-ماددا مەملىكەت بويىچە قېزىلما بايلىقنى تەقسىملەش ۋە ئېچىپ پايدىلىنىشتا، ھازىرقى بىلەن كەلگۈسىنىڭ، مەركەز بىلەن يەرلىكنىڭ مەنپەئىتىگە تەڭ ئېتىبار بېرىپ، بىرتۇتاش پىلانلاش، ئۈنۈملۈك قوغداش، مۇۋاپىق ئېچىش، ئۇنىۋېرسال پايدىلىنىشنى يولغا قويۇش كېرەك.

第二十五条　全国矿产资源规划，在国务院计划行政主管部门指导下，由国务院地质矿产主管部门根据国民经济和社会发展中、长期规划，组织国务院有关主管部门和省、自治区、直辖市人民政府编制，报国务院批准后施行。

25-ماددا مەملىكەتنىڭ قېزىلما بايلىق يىرىك پىلانىنى گوۋۇيۈەننىڭ پىلان مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ يېتەكچىلىكىدە، گوۋۇيۈەننىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىياتنىڭ ئوتتۇرا، ئۇزاق مۇددەتلىك يىرىك پىلانىغا ئاساسەن، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنى تۈزۈشكە تەشكىللەپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن يولغا قويىدۇ.

全国矿产资源规划应当对全国矿产资源的分配作出统筹安排，合理划定中央与省、自治区、直辖市人民政府审批、开发矿产资源的范围。

پۈتۈن مەملىكەتنىڭ قېزىلما بايلىق يىرىك پىلانىدا پۈتۈن مەملىكەتتىكى قېزىلما بايلىقلارنى تەقسىملەشنى بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرۇش، مەركەز بىلەن ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تەستىقلىغان، قېزىلما بايلىقلارنى ئېچىش دائىرىسىنى مۇۋاپىق ئايرىش كېرەك.

第二十六条　矿产资源开发规划是对矿区的开发建设布局进行统筹安排的规划。

26-ماددا قېزىلما بايلىقنى ئېچىش يىرىك پىلانى كان رايونىنى ئېچىش قۇرۇلۇشىنىڭ جايلىشىشىنى بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرىدىغان يىرىك پىلاندۇر.

矿产资源开发规划分为行业开发规划和地区开发规划。

قېزىلما بايلىقنى ئېچىش يىرىك پىلانى ساھە ئېچىش يىرىك پىلانى ۋە رايون ئېچىش يىرىك پىلانىغا بۆلۈنىدۇ.

矿产资源行业开发规划由国务院有关主管部门根据全国矿产资源规划中分配给本部门的矿产资源编制实施。

قېزىلما بايلىق ساھەسىنى ئېچىش يىرىك پىلانىنى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ قېزىلما بايلىق يىرىك پىلانىغا ئاساسەن شۇ تارماقنىڭ قېزىلما بايلىقىغا تەقسىملەپ بېرىپ يولغا قويىدۇ.

矿产资源地区开发规划由省、自治区、直辖市人民政府根据全国矿产资源规划中分配给本省、自治区、直辖市的矿产资源编制实施；并作出统筹安排，合理划定省、市、县级人民政府审批、开发矿产资源的范围。

قېزىلما بايلىق رايونىنى ئېچىش يىرىك پىلانىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ قېزىلما بايلىق يىرىك پىلانىغا ئاساسەن شۇ ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرنىڭ قېزىلما بايلىقىغا تەقسىملەپ يولغا قويىدۇ؛ ھەمدە بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرۇپ، ئۆلكە، شەھەرلىك، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قېزىلما بايلىقنى تەستىقلاش، ئېچىش دائىرىسىنى مۇۋاپىق بېكىتتى.

矿产资源行业开发规划和地区开发规划应当报送国务院计划行政主管部门、地质矿产主管部门备案。

قېزىلما بايلىق ساھەسىنى ئېچىش يىرىك پىلانى ۋە رايون ئېچىش يىرىك پىلانىنى گوۋۇيۈەننىڭ پىلاندىكى مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى، گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئەنگە ئېلىشىغا يوللاش كېرەك.

国务院计划行政主管部门、地质矿产主管部门，对不符合全国矿产资源规划的行业开发规划和地区开发规划，应当予以纠正。

گوۋۇيۈەننىڭ پىلان مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى، گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ قېزىلما بايلىق يىرىك پىلانىغا ئۇيغۇن كەلمەيدىغان ساھە ئېچىش يىرىك پىلانى ۋە رايون ئېچىش يىرىك پىلانىنى تۈزىتىشى كېرەك.

第二十七条　设立、变更或者撤销国家规划矿区、对国民经济具有重要价值的矿区，由国务院有关主管部门提出，并附具矿产资源详查报告及论证材料，经国务院计划行政主管部门和地质矿产主管部门审定，并联合书面通知有关县级人民政府。县级人民政府应当自收到通知之日起一个月内予以公告，并报国务院计划行政主管部门、地质矿产主管部门备案。

27-ماددا دۆلەت يىرىك پىلانىدىكى كان رايونىنى قۇرۇش، ئۆزگەرتىش ياكى ئەمەلدىن قالدۇرۇشتا، خەلق ئىگىلىكىگە نىسبەتەن مۇھىم قىممەتكە ئىگە كان رايونلىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقى ئوتتۇرىغا قويىدۇ ھەمدە قېزىلما بايلىقنى تەپسىلىي تەكشۈرۈش دوكلاتى ۋە دەلىللەش ماتېرىيالىنى قوشۇمچە قىلىپ، گوۋۇيۈەننىڭ پىلان مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكۈزىدۇ ھەمدە مۇناسىۋەتلىك ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە بىرلىكتە يازما ئۇقتۇرۇش قىلىدۇ. ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئۇقتۇرۇشنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ بىر ئاي ئىچىدە ئېلان چىقىرىشى ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ پىلان مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى، گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.

第二十八条　确定或者撤销国家规定实行保护性开采的特定矿种，由国务院有关主管部门提出，并附具论证材料，经国务院计划行政主管部门和地质矿产主管部门审核同意后，报国务院批准。

28-ماددا دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە قوغداش خاراكتېرلىك قېزىش يولغا قويۇلىدۇ دەپ بەلگىلىگەن ياكى ئەمەلدىن قالدۇرىدىغان خاس قېزىلما بايلىق تۈرىنى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقى ئوتتۇرىغا قويىدۇ ھەمدە قوشۇمچە دەلىللەش ماتېرىياللىرى بار بولۇپ، گوۋۇيۈەننىڭ پىلان مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ ماقۇللۇقىدىن ئۆتكەندىن كېيىن، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ.

第二十九条　单位或者个人开采矿产资源前，应当委托持有相应矿山设计证书的单位进行可行性研究和设计。开采零星分散矿产资源和用作建筑材料的砂、石、粘土的，可以不进行可行性研究和设计，但是应当有开采方案和环境保护措施。

29-ماددا ئورۇن ياكى شەخسلەر قېزىلما بايلىقنى قېزىشتىن بۇرۇن، مۇناسىپ كان لايىھەلەش گۇۋاھنامىسى بار ئورۇنغا مۇمكىنچىلىك تەتقىقاتى ۋە لايىھەسى ئېلىپ بېرىشنى ھاۋالە قىلىشى كېرەك. تارقاق قېزىلما بايلىقنى ۋە قۇرۇلۇش ماتېرىيالى قىلىنىدىغان قۇم، تاش، سېغىز توپىنى قېزىشتا مۇمكىنچىلىك تەتقىقاتى ۋە لايىھەسى بولمىسىمۇ بولىدۇ، لېكىن قېزىش لايىھەسى ۋە مۇھىت ئاسراش تەدبىرى بولۇشى كېرەك.

矿山设计必须依据设计任务书，采用合理的开采顺序、开采方法和选矿工艺。

كان لايىھەلەشتە لايىھە ۋەزىپىسىگە ئاساسەن، مۇۋاپىق قېزىش تەرتىپى، قېزىش ئۇسۇلى ۋە رۇدا تاللاش ھۈنەر-سەنئىتىنى قوللىنىش شەرت.

矿山设计必须按照国家有关规定审批；未经批准，不得施工。

كان لايىھەسىنى دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە تەستىقلاش شەرت؛ تەستىقلاتماي تۇرۇپ قۇرۇلۇش قىلىشقا بولمايدۇ.

第三十条　采矿权人享有下列权利：

30-ماددا كان ئېچىش ھوقۇقدارى تۆۋەندىكى ھوقۇقلاردىن بەھرىمەن بولىدۇ :

(一)按照采矿许可证规定的开采范围和期限从事开采活动；

( 1 ) كان ئېچىش ئىجازەتنامىسىدە بەلگىلەنگەن قېزىش دائىرىسى ۋە مۇددىتى بويىچە قېزىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىش؛

(二)自行销售矿产品，但是国务院规定由指定的单位统一收购的矿产品除外；

( 2 ) قېزىلما بايلىق مەھسۇلاتلىرىنى ئۆز ئالدىغا سېتىش، لېكىن گوۋۇيۈەن بېكىتكەن ئورۇن بىرتۇتاش سېتىۋېلىشنى بەلگىلىگەن قېزىلما بايلىق مەھسۇلاتلىرى بۇنىڭ سىرتىدا؛

(三)在矿区范围内建设采矿所需的生产和生活设施；

( 3 ) كان رايونى دائىرىسىدە كان ئېچىشقا كېرەكلىك ئىشلەپچىقىرىش ۋە تۇرمۇش ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇش؛

(四)根据生产建设的需要依法取得土地使用权；

( 4 ) ئىشلەپچىقىرىش-قۇرۇلۇش ئېھتىياجىغا قاراپ يەر ئىشلىتىش ھوقۇقىغا قانۇن بويىچە ئېرىشىش؛

(五)法律、法规规定的其他权利。

( 5 ) قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا ھوقۇقلار.

采矿权人行使前款所列权利时，法律、法规规定应当经过批准或者履行其他手续的，依照有关法律、法规的规定办理。

كان ئېچىش ھوقۇقدارى ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن ھوقۇقىنى يۈرگۈزگەندە، قانۇن-نىزاملاردا تەستىقلىتىش ياكى باشقا رەسمىيەتلەرنى ئۆتەش كېرەكلىكى بەلگىلەنگەن بولسا، مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بېجىرىدۇ.

第三十一条　采矿权人应当履行下列义务：

31-ماددا كان ئېچىش ھوقۇقدارى تۆۋەندىكى مەجبۇرىيەتلەرنى ئادا قىلىشى كېرەك :

(一)在批准的期限内进行矿山建设或者开采；

( 1 ) تەستىقلانغان مۇددەت ئىچىدە كان قۇرۇلۇشى قىلىش ياكى ئېچىش؛

(二)有效保护、合理开采、综合利用矿产资源；

( 2 ) قېزىلما بايلىقنى ئۈنۈملۈك قوغداش، مۇۋاپىق ئېچىش، ئۇنىۋېرسال پايدىلىنىش؛

(三)依法缴纳资源税和矿产资源补偿费；

( 3 ) بايلىق بېجى ۋە قېزىلما بايلىق تۆلەم پۇلىنى قانۇن بويىچە تاپشۇرۇش؛

(四)遵守国家有关劳动安全、水土保持、土地复垦和环境保护的法律、法规；

( 4 ) دۆلەتنىڭ ئەمگەك بىخەتەرلىكى، سۇ-تۇپراقنى ساقلاش، يەرنى قايتا ئۆزلەشتۈرۈش ۋە مۇھىت ئاسراشقا دائىر قانۇن-نىزاملىرىغا رىئايە قىلىش؛

(五)接受地质矿产主管部门和有关主管部门的监督管理，按照规定填报矿产储量表和矿产资源开发利用情况统计报告。

( 5 ) گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى ۋە مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماقنىڭ نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشىنى قوبۇل قىلىپ، بەلگىلىمە بويىچە قېزىلما بايلىق زاپىسى جەدۋىلى ۋە قېزىلما بايلىقتىن ئېچىپ پايدىلىنىش ئەھۋالى ئىستاتىستىكا دوكلاتىنى تولدۇرۇش.

第三十二条　采矿权人在采矿许可证有效期满或者在有效期内，停办矿山而矿产资源尚未采完的，必须采取措施将资源保持在能够继续开采的状态，并事先完成下列工作：

32-ماددا كان ئېچىش ھوقۇقدارى كان ئېچىش ئىجازەتنامىسىنىڭ كۈچكە ئىگە مۇددىتى توشقان ياكى كۈچكە ئىگە مۇددىتى ئىچىدە كاننى توختىتىپ قويغان بولسىمۇ، قېزىلما بايلىق تېخى قېزىلىپ بولمىغان بولسا، تەدبىر قوللىنىپ بايلىقنى داۋاملىق قازغىلى بولىدىغان ھالەتتە ساقلىشى ھەمدە تۆۋەندىكى خىزمەتلەرنى ئالدىن تاماملىشى شەرت :

(一)编制矿山开采现状报告及实测图件；

( 1 ) كان قېزىشنىڭ ھازىرقى ئەھۋال دوكلاتى ۋە ئەمەلىي ئۆلچەش خەرىتىسىنى تۈزۈش؛

(二)按照有关规定报销所消耗的储量；

( 2 ) خورىغان زاپاس مىقدارنى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە ئاتچوت قىلىش؛

(三)按照原设计实际完成相应的有关劳动安全、水土保持、土地复垦和环境保护工作，或者缴清土地复垦和环境保护的有关费用。

( 3 ) ئەسلىي لايىھە بويىچە مۇناسىپ ئەمگەك بىخەتەرلىكى، سۇ-تۇپراقنى ساقلاش، يەرنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە مۇھىت ئاسراش خىزمىتىنى ئەمەلىي تاماملاش ياكى يەرنى قايتا ئۆزلەشتۈرۈش ۋە مۇھىت ئاسراشقا مۇناسىۋەتلىك ھەقلەرنى تولۇق تاپشۇرۇش.

采矿权人停办矿山的申请，须经原批准开办矿山的主管部门批准、原颁发采矿许可证的机关验收合格后，方可办理有关证、照注销手续。

كان ئېچىش ھوقۇقدارى كان ئېچىشنى توختىتىشنى ئىلتىماس قىلىشتا، ئەسلىدىكى تەستىقلىتىش ئارقىلىق كان ئاچقان مەسئۇل تارماقنىڭ تەستىقى بىلەن، ئەسلىدىكى كان ئېچىش ئىجازەتنامىسى بەرگەن ئورگان تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشتا لاياقەتلىك بولغاندىن كېيىن، ئاندىن ئالاقىدار كىنىشكا، تىزىمدىن ئۆچۈرۈش رەسمىيىتىنى بېجىرسە بولىدۇ.

第三十三条　矿山企业关闭矿山，应当按照下列程序办理审批手续：

33-ماددا كانچىلىق كارخانىلىرى كاننى تاقىۋېتىشتە، تۆۋەندىكى تەرتىپ بويىچە تەستىقلاش رەسمىيىتىنى بېجىرىشى كېرەك :

(一)开采活动结束的前一年，向原批准开办矿山的主管部门提出关闭矿山申请，并提交闭坑地质报告；

( 1 ) قېزىش پائالىيىتى ئاخىرلىشىشتىن بىر يىل بۇرۇن، كان ئېچىشنى تەستىقلىغان مەسئۇل تارماققا كاننى تاقىۋېتىش ئىلتىماسى سۇنىدۇ ھەمدە ئورەك يېپىش گېئولوگىيە دوكلاتى تاپشۇرىدۇ؛

(二)闭坑地质报告经原批准开办矿山的主管部门审核同意后，报地质矿产主管部门会同矿产储量审批机构批准；

( 2 ) يېپىق ئورەك گېئولوگىيەلىك دوكلاتى ئەسلىي تەستىقلانغان كان ئېچىش مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن، گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقىنىڭ قېزىلما بايلىقنى زاپاس ساقلاشنى تەستىقلاش ئاپپاراتى بىلەن بىرلىكتە تەستىقلىتىشىغا يوللىنىدۇ؛

(三)闭坑地质报告批准后，采矿权人应当编写关闭矿山报告，报请原批准开办矿山的主管部门会同同级地质矿产主管部门和有关主管部门按照有关行业规定批准。

( 3 ) يېپىق ئورەك گېئو دوكلاتى تەستىقلانغاندىن كېيىن، كان ئېچىش ھوقۇقدارى كاننى تاقاش دوكلاتى يېزىپ، ئەسلىي تەستىقلىغان كان ئېچىش مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەڭ دەرىجىلىك گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى ۋە مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقى بىلەن بىرلىكتە مۇناسىۋەتلىك ساھە بەلگىلىمىسى بويىچە تەستىقلىشىغا يوللىشى كېرەك.

第三十四条　关闭矿山报告批准后，矿山企业应当完成下列工作：

34-ماددا كان تاقاش دوكلاتى تەستىقلانغاندىن كېيىن، كانچىلىق كارخانىلىرى تۆۋەندىكى خىزمەتلەرنى تاماملىشى كېرەك :

(一)按照国家有关规定将地质、测量、采矿资料整理归档，并汇交闭坑地质报告、关闭矿山报告及其他有关资料；

( 1 ) گېئو، ئۆلچەش، كان ئېچىش ماتېرىياللىرىنى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە رەتلەپ ئارخىپلاشتۇرۇش ھەمدە يېپىق ئازگال گېئو دوكلاتى، كان دوكلاتىنى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى جەملەپ تاپشۇرۇش؛

(二)按照批准的关闭矿山报告，完成有关劳动安全、水土保持、土地复垦和环境保护工作，或者缴清土地复垦和环境保护的有关费用。

( 2 ) تەستىقلانغان كاننى تاقاش دوكلاتىغا ئاساسەن، ئەمگەك بىخەتەرلىكى، سۇ-تۇپراقنى ساقلاش، يەرنى قايتا ئېچىش ۋە مۇھىت ئاسراش خىزمىتىنى تاماملاش ياكى يەرنى قايتا ئېچىشقا ۋە مۇھىت ئاسراشقا مۇناسىۋەتلىك ھەقلەرنى تولۇق تاپشۇرۇش.

矿山企业凭关闭矿山报告批准文件和有关部门对完成上述工作提供的证明，报请原颁发采矿许可证的机关办理采矿许可证注销手续。

كان كارخانىلىرى كان تاقاش دوكلاتىنى تەستىقلاش ھۆججىتى ۋە ئالاقىدار تارماقلارنىڭ يۇقىرىقى خىزمەتلەرنى تاماملىغانلىق ئىسپاتىغا ئاساسەن، ئەسلىدىكى كان ئېچىش ئىجازەتنامىسى بەرگەن ئورگاننىڭ كان ئېچىش ئىجازەتنامىسىنى رويخەتتىن ئۆچۈرۈش رەسمىيىتىنى بېجىرىشىگە يوللايدۇ.

第三十五条　建设单位在建设铁路、公路、工厂、水库、输油管道、输电线路和各种大型建筑物前，必须向所在地的省、自治区、直辖市人民政府地质矿产主管部门了解拟建工程所在地区的矿产资源分布情况，并在建设项目设计任务书报请审批时附具地质矿产主管部门的证明。在上述建设项目与重要矿床的开采发生矛盾时，由国务院有关主管部门或者省、自治区、直辖市人民政府提出方案，经国务院地质矿产主管部门提出意见后，报国务院计划行政主管部门决定。

35-ماددا قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇنلار تۆمۈريول، تاشيول، زاۋۇت، سۇ ئامبىرى، نېفىت يەتكۈزۈش تۇرۇبىسى، توك يەتكۈزۈش لىنىيەسى ۋە ھەر خىل چوڭ ئىمارەت سېلىشتىن بۇرۇن، شۇ جايدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقىدىن قۇرۇلۇش قىلىنىدىغان رايوندىكى قېزىلما بايلىقنىڭ تارقىلىش ئەھۋالىنى ئىگىلىشى شەرت، ھەمدە قۇرۇلۇش تۈرىنى لايىھەلەش ۋەزىپىسىگە تەستىقلاشقا يوللىغاندا، گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئىسپاتى قوشۇمچە قىلىنىدۇ. يۇقىرىقى قۇرۇلۇش تۈرى بىلەن مۇھىم كان ياتمىسىنى قېزىشتا زىددىيەت كۆرۈلگەندە، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقى ياكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى لايىھە بېرىدۇ، گوۋۇيۈەننىڭ گېئو كان مەھسۇلاتى مەسئۇل تارمىقى پىكىر بەرگەندىن كېيىن، گوۋۇيۈەننىڭ پىلان مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ قارار قىلىشىغا يوللايدۇ.

第三十六条　采矿权人之间对矿区范围发生争议时，由当事人协商解决；协商不成的，由矿产资源所在地的县级以上地方人民政府根据依法核定的矿区范围处理；跨省、自治区、直辖市的矿区范围争议，当事人协商不成的，由有关省、自治区、直辖市人民政府协商解决；协商不成的，由国务院地质矿产主管部门提出处理意见，报国务院决定。

36-ماددا كان ئېچىش ھوقۇقدارلىرى ئارىسىدا كان رايونى دائىرىسىدە تالاش-تارتىش كۆرۈلسە، ئالاقىدارلار كېڭىشىپ ھەل قىلىدۇ؛ كېلىشەلمىسە، قېزىلما بايلىق بار جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى قانۇن بويىچە تەكشۈرۈپ بېكىتكەن كان رايونى دائىرىسىگە ئاساسەن بىر تەرەپ قىلىدۇ؛ ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر ھالقىغان كان رايونى دائىرىسىدىكى تالاش-تارتىشنى ئالاقىدارلار كېلىشەلمىسە، مۇناسىۋەتلىك ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى كېڭىشىپ ھەل قىلىدۇ؛ كېلىشەلمىسە، گوۋۇيۈەننىڭ گېئو قېزىلما بايلىق مەسئۇل تارمىقى بىر تەرەپ قىلىش پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، گوۋۇيۈەننىڭ قارار قىلىشىغا يوللايدۇ.

第五章　集体所有制矿山企业、私营矿山企业和个体采矿者

5-باب كوللېكتىپ مۈلۈكچىلىكتىكى كانچىلىق كارخانىلىرى، خۇسۇسىي كانچىلىق كارخانىلىرى ۋە يەككە كان قازغۇچىلار

第三十七条　国家依法保护集体所有制矿山企业、私营矿山企业和个体采矿者的合法权益，依法对集体所有制矿山企业、私营矿山企业和个体采矿者进行监督管理。

37-ماددا دۆلەت كوللېكتىپ مۈلۈكچىلىكتىكى كانچىلىق كارخانىلىرى، خۇسۇسىي كانچىلىق كارخانىلىرى ۋە يەككە كان قازغۇچىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قانۇن بويىچە قوغدايدۇ، كوللېكتىپ مۈلۈكچىلىكتىكى كان كارخانىلىرى، خۇسۇسىي كان كارخانىلىرى ۋە يەككە كانچىلىق قىلغۇچىلارنى قانۇن بويىچە نازارەت قىلىدۇ، باشقۇرىدۇ.

第三十八条　集体所有制矿山企业可以开采下列矿产资源：

38-ماددا كوللېكتىپ مۈلۈكچىلىكتىكى كانچىلىق كارخانىلىرى تۆۋەندىكى قېزىلما بايلىقلارنى ئاچسا بولىدۇ :

(一)不适于国家建设大、中型矿山的矿床及矿点；

( 1 ) دۆلەت قۇرۇلۇشىغا ماس كەلمەيدىغان چوڭ، ئوتتۇرا تىپتىكى كانلارنىڭ كان ياتمىسى ۋە كان نۇقتىلىرى؛

(二)经国有矿山企业同意，并经其上级主管部门批准，在其矿区范围内划出的边缘零星矿产；

( 2 ) دۆلەت ئىلكىدىكى كانچىلىق كارخانىسىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغان ھەمدە ئۇنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقى بىلەن، ئۇنىڭ كان رايونى دائىرىسىدە ئايرىلغان گىرۋەك پارچە قېزىلما بايلىقلار؛

(三)矿山闭坑后，经原矿山企业主管部门确认可以安全开采并不会引起严重环境后果的残留矿体；

( 3 ) كان ئازگىلى تاقالغاندىن كېيىن، ئەسلىدىكى كانچىلىق كارخانىسىنىڭ مەسئۇل تارمىقى بىخەتەر قازغىلى بولىدىغانلىقىنى ھەمدە ئېغىر مۇھىت ئاقىۋىتى كەلتۈرۈپ چىقارمايدىغانلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرگەن قالدۇق كان گەۋدىسى؛

(四)国家规划可以由集体所有制矿山企业开采的其他矿产资源。

( 4 ) كوللېكتىپ مۈلۈكچىلىكتىكى كانچىلىق كارخانىلىرى قازسا بولىدىغان باشقا قېزىلما بايلىقلارنى دۆلەت پىلانلايدۇ.

集体所有制矿山企业开采前款第(二)项所列矿产资源时，必须与国有矿山企业签定合理开发利用矿产资源和矿山安全协议，不得浪费和破坏矿产资源，并不得影响国有矿山企业的生产安全。

كوللېكتىپ مۈلۈكچىلىكتىكى كانچىلىق كارخانىلىرى ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 2 ) تارماقچىسىدا كۆرسىتىلگەن قېزىلما بايلىقلارنى قېزىشتا، دۆلەت كانچىلىق كارخانىلىرى بىلەن قېزىلما بايلىق ۋە كان بىخەتەرلىكىنى مۇۋاپىق ئېچىپ پايدىلىنىش كېلىشىمى ئىمزالىشى، قېزىلما بايلىقلارنى ئىسراپ قىلماسلىقى ۋە بۇزۇۋەتمەسلىكى ھەمدە دۆلەت كانچىلىق كارخانىلىرىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزمەسلىكى شەرت.

第三十九条　私营矿山企业开采矿产资源的范围参照本细则第三十八条的规定执行。

39-ماددا خۇسۇسىي كانچىلىق كارخانىلىرىنىڭ قېزىلما بايلىقنى قېزىش دائىرىسى مۇشۇ تەپسىلىي قائىدىنىڭ 38-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

第四十条　个体采矿者可以采挖下列矿产资源：

40-ماددا يەككە كان قازغۇچىلار تۆۋەندىكى قېزىلما بايلىقلارنى قازسا بولىدۇ :

(一)零星分散的小矿体或者矿点；

( 1 ) تارقاق كىچىك كان گەۋدىلىرى ياكى كان نۇقتىلىرى؛

(二)只能用作普通建筑材料的砂、石、粘土。

( 2 ) ئادەتتىكى قۇرۇلۇش ماتېرىياللىرىدىن قۇم، تاش، سېغىز توپا ئىشلىتىشكىلا بولىدۇ.

第四十一条　国家设立国家规划矿区、对国民经济具有重要价值的矿区时，对应当撤出的原采矿权人，国家按照有关规定给予合理补偿。

41-ماددا دۆلەت دۆلەت يىرىك پىلانى كان رايونى قۇرغان، خەلق ئىگىلىكىدە مۇھىم قىممەتكە ئىگە كان رايونى قۇرغاندا، چېكىنىپ چىقىشقا تېگىشلىك ئەسلىي كان قېزىش ھوقۇقدارىغا دۆلەت مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە بويىچە مۇۋاپىق تولۇقلىما بېرىدۇ.

第六章　法律责任

6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

第四十二条　依照《矿产资源法》第三十九条、第四十条、第四十二条、第四十三条、第四十四条规定处以罚款的，分别按照下列规定执行：

42-ماددا «قېزىلما بايلىق قانۇنى»نىڭ 39-، 40-، 42-، 43-، 44-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جەرىمانە قويغانلارغا تۆۋەندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئايرىم-ئايرىم ئىجرا قىلىنىدۇ :

(一)未取得采矿许可证擅自采矿的，擅自进入国家规划矿区、对国民经济具有重要价值的矿区和他人矿区范围采矿的，擅自开采国家规定实行保护性开采的特定矿种的，处以违法所得50%以下的罚款；

( 1 ) كان ئېچىش ئىجازەتنامىسى ئالماي تۇرۇپ ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن كان ئاچقانلار، دۆلەت يىرىك پىلانىدىكى كان رايونىغا، خەلق ئىگىلىكىدە مۇھىم قىممەتكە ئىگە كان رايونى ۋە باشقىلارنىڭ كان رايونى دائىرىسىگە ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن كىرىپ كان ئاچقانلارغا، دۆلەت بەلگىلىگەن قوغداش خاراكتېرلىك قېزىشقا دائىر مۇئەييەن كان تۈرىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قازغانلارغا قانۇنغا خىلاپ ھالدا ％ 50 تىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛

(二)超越批准的矿区范围采矿的，处以违法所得30%以下的罚款；

( 2 ) تەستىقلانغان كان رايونى دائىرىسىدىن ھالقىپ كان ئاچقانلارغا قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ ％ 30 ىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛

(三)买卖、出租或者以其他形式转让矿产资源的，买卖、出租采矿权的，对卖方、出租方、出让方处以违法所得一倍以下的罚款；

( 3 ) قېزىلما بايلىقنى ئېلىپ-ساتىدىغان، ئىجارە بېرىدىغان ياكى باشقا شەكىللەر بىلەن ئۆتۈنۈپ بەرگەنلەرنىڭ كان ئېچىش ھوقۇقىنى ئېلىپ-ساتىدىغان ۋە ئىجارە بەرگەنلەرنىڭ ساتقۇچى، ئىجارە بەرگۈچى، سېتىپ بەرگۈچىگە قانۇنغا خىلاپ ھالدا بىر ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛

(四)非法用采矿权作抵押的，处以5000元以下的罚款；

( 4 ) كان ئېچىش ھوقۇقىنى قانۇنسىز رەنە قويغانلارغا 5000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛

(五)违反规定收购和销售国家规定统一收购的矿产品的，处以违法所得一倍以下的罚款；

( 5 ) دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسىگە خىلاپ ھالدا بىرتۇتاش سېتىۋالغان قېزىلما بايلىق مەھسۇلاتلىرىنى سېتىۋالغان ۋە ساتقانلارغا قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇش؛

(六)采取破坏性的开采方法开采矿产资源，造成矿产资源严重破坏的，处以相当于矿产资源损失价值50%以下的罚款。

( 6 ) قېزىلما بايلىقنى بۇزغۇنچىلىق خاراكتېرىدىكى ئېچىش ئۇسۇلىنى قوللىنىپ قېزىپ، قېزىلما بايلىقنى ئېغىر بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراتقانلارغا قېزىلما بايلىق زىيىنىنىڭ قىممىتى ％ 50 تىن تۆۋەن بولغانغا جەرىمانە قويۇلىدۇ.

第四十三条　违反本细则规定，有下列行为之一的，对主管人员和直接责任人员给予行政处分；构成犯罪的，依法追究刑事责任：

43-ماددا مۇشۇ تەپسىلىي قائىدىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنىڭ مەسئۇل خادىمى ۋە بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ؛ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ :

(一)批准不符合办矿条件的单位或者个人开办矿山的；

( 1 ) كان ئېچىش شەرتىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان ئورۇن ياكى شەخسلەرنىڭ كان ئېچىشىنى تەستىقلىغانلار؛

(二)对未经依法批准的矿山企业或者个人颁发采矿许可证的。

( 2 ) قانۇن بويىچە تەستىقلانمىغان كانچىلىق كارخانىسى ياكى شەخسلەرگە كان ئېچىش ئىجازەتنامىسى بەرگەنلەر.

第七章　附则

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

第四十四条　地下水资源具有水资源和矿产资源的双重属性。地下水资源的勘查，适用《矿产资源法》和本细则；地下水资源的开发、利用、保护和管理，适用《水法》和有关的行政法规。

44-ماددا يەر ئاستى سۇ بايلىقى سۇ بايلىقى ۋە قېزىلما بايلىقتىن ئىبارەت قوش خۇسۇسىيەتكە ئىگە. يەر ئاستى سۇ بايلىقىنى چارلاپ تەكشۈرۈشكە «قېزىلما بايلىق قانۇنى»ۋە بۇ تەپسىلىي قائىدە تەتبىقلىنىدۇ؛ يەر ئاستى سۇ بايلىقىنى ئېچىش، پايدىلىنىش، قوغداش ۋە باشقۇرۇشتا «سۇ قانۇنى»ۋە ئالاقىدار مەمۇرىي نىزاملار تەتبىقلىنىدۇ.

第四十五条　本细则由地质矿产部负责解释。

45-ماددا بۇ تەپسىلىي قائىدىنى گېئو قېزىلما بايلىق مىنىستىرلىقى ئىزاھلاشقا مەسئۇل بولىدۇ.

第四十六条　本细则自发布之日起施行。

46-ماددا بۇ تەپسىلىي قائىدە ئېلان قىلىنغان كۈندىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.

附件：矿产资源分类细目

قوشۇمچە ھۆججەت:قېزىلما بايلىقلارنى تۈرگە ئايرىش تەپسىلىي كاتالوگى

附件

قوشۇمچە

矿产资源分类细目

قېزىلما بايلىقلارنى تۈرگە ئايرىش تەپسىلىي كاتالوگى

(一)能源矿产

1 ) ئېنېرگىيە، قېزىلما بايلىقلار

煤、煤成气、石煤、油页岩、石油、天然气、油砂、天然沥青、铀、钍、地热。

كۆمۈر، كۆمۈر ھاسىل بولغان گاز، تاشكۆمۈر، مايلىق سىلانېتس، نېفىت، تەبىئىي گاز، مايلىق قۇم، تەبىئىي ئاسفالت، ئۇران، تورىي، يەر ئىسسىقلىقى.

(二)金属矿产

2 ) مېتال قېزىلما بايلىقلار

铁、锰、铬、钒、钛；铜、铅、锌、铝土矿、镍、钴、钨、锡、铋、钼、汞、锑、镁；铂、钯、钌、锇、铱、铑；金、银；铌、钽、铍、锂、锆、锶、铷、铯；镧、铈、镨、钕、钐、铕、钇、钆、铽、镝、钬、铒、铥、镱、镥；钪、锗、镓、铟、铊、铪、铼、镉、硒、碲。

تۆمۈر، مانگان، خىروم، ۋانادىي، تىتان؛ مىس، قوغۇشۇن، سىنك، ئاليۇمىن-توپا رۇدىسى، نىكېل، كوبالت، ۋۇ، قەلەي، بىسمۇت، مولىبدېن، سىماب، سۈرمە، ماگنىي؛ پىلاتىنا، پاللادىي، رۇتېنىي، ئوسمىي، ئىرىدىي، رودىي؛ ئالتۇن، كۈمۈش؛ نىئونىي، تانتال، بېرىللىي، لىتىي، سىركونىي، سترونىي، رۇدىي، سېزىي؛ لانتان، سېرىي، پرائودىمىي، نائونىي، سامارىي، يېۋروي، ئىتتىرىي، گاندولىن، تېربىي، بۇرجەك، گولمىي، ئېردىي، تۇلىي، ئىتيالىي، لۇتېرۇم؛ سكاندىي، گېرمانىي، گاللىي، ئىندىي، تاللىي، گانىي، رېنىي، كادمىي، سېلېن، تىللىي.

(三)非金属矿产

3 ) مېتاللوئىد قېزىلما بايلىقلار

金刚石、石墨、磷、自然硫、硫铁矿、钾盐、硼、水晶(压电水晶、熔炼水晶、光学水晶、工艺水晶)、刚玉、蓝晶石、硅线石、红柱石、硅灰石、钠硝石、滑石、石棉、蓝石棉、云母、长石、石榴子石、叶腊石、透辉石、透闪石、蛭石、沸石、明矾石、芒硝(含钙芒硝)、石膏(含硬石膏)、重晶石、毒重石、天然碱、方解石、冰洲石、菱镁矿、萤石(普通萤石、光学萤石)、宝石、黄玉、玉石、电气石、玛瑙、颜料矿物(赭石、颜料黄土)、石灰岩(电石用灰岩、制碱用灰岩、化肥用灰岩、熔剂用灰岩、玻璃用灰岩、水泥用灰岩、建筑石料用灰岩、制灰用灰岩、饰面用灰岩)、泥灰岩、白垩、含钾岩石、白云岩(冶金用白云岩、化肥用白云岩、玻璃用白云岩、建筑用白云岩)、石英岩(冶金用石英岩、玻璃用石英岩、化肥用石英岩)、砂岩(冶金用砂岩、玻璃用砂岩、水泥配料用砂岩、砖瓦用砂岩、化肥用砂岩、铸型用砂岩、陶瓷用砂岩)、天然石英砂(玻璃用砂、铸型用砂、建筑用砂、水泥配料用砂、水泥标准砂、砖瓦用砂)、脉石英(冶金用脉石英、玻璃用脉石英)、粉石英、天然油石、含钾砂页岩、硅藻土、页岩(陶粒页岩、砖瓦用页岩、水泥配料用页岩)、高岭土、陶瓷土、耐火粘土、凹凸棒石粘土、海泡石粘土、伊利石粘土、累托石粘土、膨润土、铁矾土、其他粘土(铸型用粘土、砖瓦用粘土、陶粒用粘土、水泥配料用粘土、水泥配料用红土、水泥配料用黄土、水泥配料用泥岩、保温材料用粘土)、橄榄岩(化肥用橄榄岩、建筑用橄榄岩)、蛇纹岩(化肥用蛇纹岩、熔剂用蛇纹岩、饰面用蛇纹岩)、玄武岩(铸石用玄武岩、岩棉用玄武岩)、辉绿岩(水泥用辉绿岩、铸石用辉绿岩、饰面用辉绿岩、建筑用辉绿岩)、安山岩(饰面用安山岩、建筑用安山岩、水泥混合材用安山玢岩)、闪长岩(水泥混合材用闪长玢岩、建筑用闪长岩)、花岗岩(建筑用花岗岩、饰面用花岗岩)、麦饭石、珍珠岩、黑曜岩、松脂岩、浮石、粗面岩(水泥用粗面岩、铸石用粗面岩)、霞石正长岩、凝灰岩(玻璃用凝灰岩、水泥用凝灰岩、建筑用凝灰岩)、火山灰、火山渣、大理岩(饰面用大理岩、建筑用大理岩、水泥用大理岩、玻璃用大理岩)、板岩(饰面用板岩、水泥配料用板岩)、片麻岩、角闪岩、泥炭、矿盐(湖盐、岩盐、天然卤水)、镁盐、碘、溴、砷。

ئالماس، گىرافىت، فوسفور، تەبىئىي گۈڭگۈرت، تىمول تۆمۈر رۇدىسى، كالىيلىق تۇز، بور، خىرۇستال ( كومپرېئولۇق خىرۇستال، ئېرىتىپ تاۋلانغان خىرۇسستال، تېخنولوگىيە خىرۇستالى )، ياقۇت، كۆك كىرىستال، كىرېمنىيلىق سىم تېشى، قىزىل تۈۋرۈك تېشى، سىلىتسىي كۈلى، ناترىي سېلىترا، تالك، پاختا، كۆك پاختا، چىرىتقۇ، دالا تېشى، ئانار ئۇرۇقى تېشى، سۈرلەنگەن تاش، پىرقىرىغۇچ. چاقماق تاش، زۈلۈك، قايناقتاش، كۆيدۈرۈلگەن زەمچە، مىسكانتۇس ( كالتسىيلىق مىسكانتۇسنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ )، گەج ( قاتتىق گەج بار )، ئېغىر كىرىستال، زەھەرلىك ئېغىر تاش، تەبىئىي ئىشقار، كۇب تاش، بورنېئول، رومبا ماگنىي كېنى، فتورىت ( ئادەتتىكى فتورىت، ئوپتىك فتورىت )، ياقۇت، سېرىق قاشتېشى، ئېلېكتىر گازى تېشى، ھېقىق، بوياق رۇدىسى ( گىل، بوياق سېرىق توپا )، ھاك تاش ( كالتسىي كاربىد كۈلرەڭ تاش، ئىشقارغا ئىشلىتىلىدىغان كۈلرەڭ تاش، خىمىيەۋى ئوغۇتقا ئىشلىتىلىدىغان كۈل تاش، ئېرىتمىگە ئىشلىتىلىدىغان كۈل رەڭ تاش، ئەينەككە ئىشلىتىلىدىغان كۈل رەڭ جىنس، سېمونتقا ئىشلىتىلىدىغان كۈل رەڭ تاغ، قۇرۇلۇشقا ئىشلىتىلىدىغان ھاك تاش، ھاك ئېلىشقا ئىشلىتىلىدىغان كۈل رەڭ قىيا، بېزەك يۈزىگە ئىشلىتىلىدىغان كۈل تاش )، لاي سۇب، بور، كالىيلىق تاغ جىنسى، دولومىت ( مېتاللۇرگىيەگە ئىشلىتىلىدىغان دولومىت، خىمىيەۋى ئوغۇتقا ئىشلىتىلىدىغان دولومىت، ئەينەككە ئىشلىتىلىدىغان دولومۇت، قۇرۇلۇشقا ئىشلىتىلىدىغان دولونىت )، كىۋارتىس ( مېتاللۇرگىيەدە ئىشلىتىلىدىغان كىۋارتىسلىق تاش، ئەينەككە ئىشلىتىدىغان كىۋارتىسنىڭ تاش، خىمىيەۋى ئوغۇتتا ئىشلىتىلىدىغان كىۋارتسنىڭ تاش )، قۇم تاش ( مېتاللرگىيەدە ئىشلىتىلىدىغان قۇم تاش، ئەينەكتە ئىشلىتىلىدىغان قۇم تاش تەبىئىي كىۋارتىس قۇم ( ئەينەككە ئىشلىتىلىدىغان قۇم، قۇيۇشقا ئىشلىتىلىدىغان قۇم، قۇرۇلۇشقا ئىشلىتىلىدىغان قۇم، سېمونت ماتېرىياللىرىغا ئىشلىتىلىدىغان قۇم، سېمونتقا ئىشلىتىلىدىغان ئۆلچەملىك قۇم، خىش-كاھىشقا ئىشلىتىلىدىغان قۇم )، ئىمپۇلس كىۋارتىسى ( مېتاللۇرگىيەدە ئىشلىتىلىدىغان ئىمپۇلس كېۋارتىسى، ئەينەككە ئىشلىتىلىدىغان ئىمپۇلسلىق كىۋارتس )، پاراكۋارتىس، تەبىئىي مايلىق تاش، تەركىبىدە كالىيلىق قۇم بار سىلانېتس، كىرېمنىيلىق يۈسۈن توپىسى، سىلانېتىس ( ساپال دانچە سىلانېتىس، خىش-ۋاشلىق سىلانېتسىت سېمونت خۇرۇچلىرىغا ئىشلىتىلىدىغان سلانېتس )، گاۋلىڭ توپىسى، ساپال توپىسى، ئوتقا چىداملىق سېغىز توپا، ئويمان تاياقچە تاشلىق سېغىز تۇپراق، دېڭىز كۆپۈكى تاشلىق سېغىزما توپا، يىلى تېشى سېغىز توپىسى، يېپىنچا تاشلىق سېغىزلىق توپا، كۆپتۈرمە توپا، كۆيدۈرۈلگەن تۆمۈر زەمچە توپا، باشقا سېغىز توپا ( قۇيۇشقا ئىشلىتىلىدىغان سېغىز توپا سېرىق توپا، سېمونت تەركىبلىرىگە ئىشلىتىلىدىغان لاتقىلىق تاش، ئىسسىقلىق ساقلاش ماتېرىياللىرىغا ئىشلىتىلىدىغان سېغىز توپا )، زەيتۇن تاش ( خىمىيەۋى ئوغۇتقا ئىشلىتىلىدىغان زەيتۇن تاش، قۇرۇلۇشقا ئىشلىتىلىدىغان زەيتۇن تاغ جىنسى )، سېرپېنتىن ( خىمىيەۋى ئوغۇتلاشقا ئىشلىتىلىدىغان يىلانسىمان تاش، ئېرىتمىگە ئىشلىتىلىدىغان سېرپېنتىن، زىننەت يۈزىگە ئىشلىتىلىدىغان سېرپېنتىس )، چوقا تاش ( تاشقا ئىشلىتىلىدىغان چوقا، پاختا تېشىغا ئىشلىتىلىدىغان چوقا )، گۋانىت تاش ( سېمونتقا ئىشلىتىلىدىغان پارقىراق تاش ). يېشىل تاغ، قۇيمىچىلىققا ئىشلىتىلىدىغان پارقىراق يېشىل تاغ جىنىسلىرى، بېزەك يۈزىگە ئىشلىتىلىدىغان پارقىراق يېشىل تاش، قۇرۇلۇشقا ئىشلىتىلىدىغان پارقىراق يېشىل قىيا )، ئەنشەنيەن ( بېزەك يۈزىگە ئىشلىتىلىدىغان ئەنشەنيەن، قۇرۇلۇشقا ئىشلىتىلىدىغان ئەنشەنيا، سېمونت ئارىلاشما ماتېرىيالىغا ئىشلىتىلىدىغان ئەنشەن پورفىنى جىنس )، فىلامىنت ( سېمونت ئارىلاشما ماتېرىيالىدا ئىشلىتىلىدىغان پارقىراق ئۇزۇن پورفىنلىق جىنس، قۇرۇلۇشتا ئىشلىتىلىدىغان پارقىراق ئۇزۇن جىنس ).گىرانىت تاش ( قۇرۇلۇشتا ئىشلىتىلىدىغان گىرانىت تاش، بېزەك يۈزىگە ئىشلىتىدىغان گىرانىت تاش )، مەيفەن تېشى، ئۈنچە تاش. ئوبسىدىئانىد، دېۋىرقاي، كۆپۈكسىمان تاش، يىرىك يۈزلۈك تاش ( سېمونتقا يىرىك يۈزلۈك تاش، قۇيمىغا يىرىك يۈزلۈك تاش )، شەپەق مۇسبەت سوقىيا، كۈل تاش ( ئەينەككە ئىشلىتىلىدىغان ھاك تاش، سېمونتقا ئىشلىتىلىدىغان كۈل تاش، قۇرۇلۇشقا ئىشلىتىلىدىغان كۈل رەڭ تاش )، يانار تاغ كۈلى، يانار تاغ داشقاللىرى، مەرمەر تاش ( بېزەشكە ئىشلىتىلىدىغان مەرمەر تاش، قۇرۇلۇشقا ئىشلىتىدىغان مەرمەر تاش ) مېتال تاختا ( بېزەك يۈزىگە ئىشلىتىلىدىغان تاختا تاش، سېمونت ماتېرىياللىرىغا ئىشلىتىلىدىغان تاختا تاش )، ياپىلاق كەندىر تاش، بۇلۇڭلۇق چاقماق تاش، پاتقاق كۆمۈر، رۇدا تۇزى ( كۆل تۇزى، تاش تۇزى، تەبىئىي تۇزلۇق سۇ )، ماگنىي تۇزى، يود، بروم، ئارسېن.

(四)水气矿产

4 ) سۇ-گاز قېزىلما بايلىقلىرى

地下水、矿泉水、二氧化碳气、硫化氢气、氦气、氡气。

يەر ئاستى سۈيى، مىنېرال سۇ، كاربون ( IV ) ئوكسىدى، ھىدروگېن سۇلفىد، گېلىي، رادون.