（1990年9月7日第七届全国人民代表大会常务委员会第十五次会议通过　根据2009年8月27日第十一届全国人民代表大会常务委员会第十次会议《关于修改部分法律的决定》第一次修正　根据2015年4月24日第十二届全国人民代表大会常务委员会第十四次会议《关于修改<中华人民共和国义务教育法>等五部法律的决定》第二次修正）

( 1990 ـ يىل 9 ـ ئاينىڭ 7 ـ كۈنى 7 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 15 ـ يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2009 ـ يىل 8 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى 11 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 10 ـ يىغىنىنىڭ «بىر قىسىم قانۇنلارغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1 ـ قېتىم تۈزىتىلگەن، 2015 ـ يىل 4 ـ ئاينىڭ 24 ـ كۈنى 12 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 14 ـ يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلقى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى»ىگە ئاساسەن جۇمھۇرىيەتنىڭ مەجبۇرىيەت مائارىپى قانۇنى > قاتارلىق بەش قانۇننىڭ قارارى»2-قېتىم تۈزىتىلدى )

目　　录

مۇندەرىجە

第一章　总则

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

第二章　铁路运输营业

2-باب تۆمۈر يول تىرانسپورت تىجارىتى

第三章　铁路建设

3-باب تۆمۈر يول قۇرۇلۇشى

第四章　铁路安全与保护

4-باب تۆمۈريول بىخەتەرلىكى ۋە ئۇنى قوغداش

第五章　法律责任

5-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

第六章　附则

6-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

第一章　总则

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

第一条　为了保障铁路运输和铁路建设的顺利进行，适应社会主义现代化建设和人民生活的需要，制定本法。

1-ماددا بۇ قانۇن تۆمۈريول تىرانسپورتى ۋە تۆمۈريول قۇرۇلۇشىنىڭ ئوڭۇشلۇق ئېلىپ بېرىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىش، سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشى ۋە خەلق تۇرمۇشىنىڭ ئېھتىياجىغا لايىقلىشىش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

第二条　本法所称铁路，包括国家铁路、地方铁路、专用铁路和铁路专用线。

2-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان تۆمۈريول دۆلەت تۆمۈريولى، يەرلىك تۆمۈريول، مەخسۇس تۆمۈريول ۋە تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

国家铁路是指由国务院铁路主管部门管理的铁路。

دۆلەت تۆمۈريولى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى باشقۇرىدىغان تۆمۈريولنى كۆرسىتىدۇ.

地方铁路是指由地方人民政府管理的铁路。

يەرلىك تۆمۈريول يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى باشقۇرىدىغان تۆمۈريولنى كۆرسىتىدۇ.

专用铁路是指由企业或者其他单位管理，专为本企业或者本单位内部提供运输服务的铁路。

مەخسۇس تۆمۈريول كارخانا ياكى باشقا ئورۇن باشقۇرىدىغان، شۇ كارخانا ياكى شۇ ئورۇننىڭ ئىچكى قىسمىغىلا مەخسۇس توشۇش مۇلازىمىتى قىلىدىغان تۆمۈريولنى كۆرسىتىدۇ.

铁路专用线是指由企业或者其他单位管理的与国家铁路或者其他铁路线路接轨的岔线。

تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسى كارخانا ياكى باشقا ئورۇن باشقۇرىدىغان، دۆلەت تۆمۈريولى ياكى باشقا تۆمۈريول لىنىيەلىرى بىلەن ئۇلىنىدىغان ئاچا لىنىيەنى كۆرسىتىدۇ.

第三条　国务院铁路主管部门主管全国铁路工作，对国家铁路实行高度集中、统一指挥的运输管理体制，对地方铁路、专用铁路和铁路专用线进行指导、协调、监督和帮助。

3-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ تۆمۈريول خىزمىتىگە مەسئۇل بولۇپ، دۆلەت تۆمۈريولىدا يۈكسەك مەركەزلەشكەن، بىرتۇتاش قوماندانلىق قىلىدىغان تىرانسپورت باشقۇرۇش تۈزۈلمىسىنى يولغا قويۇپ، يەرلىك تۆمۈريول، مەخسۇس تۆمۈريول ۋە تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەلىرىگە يېتەكچىلىك قىلىدۇ، ئۇنى ماسلاشتۇرىدۇ، نازارەت قىلىدۇ ۋە ياردەم بېرىدۇ.

国家铁路运输企业行使法律、行政法规授予的行政管理职能。

دۆلەتنىڭ تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بېرىلگەن مەمۇرىي باشقۇرۇش فۇنكسىيەسىنى يۈرگۈزىدۇ.

第四条　国家重点发展国家铁路，大力扶持地方铁路的发展。

4-ماددا دۆلەت دۆلەت تۆمۈريولىنى نۇقتىلىق تەرەققىي قىلدۇرىدۇ، يەرلىك تۆمۈريوللارنىڭ تەرەققىياتىغا زور كۈچ بىلەن مەدەت بېرىدۇ.

第五条　铁路运输企业必须坚持社会主义经营方向和为人民服务的宗旨，改善经营管理，切实改进路风，提高运输服务质量。

5-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى سوتسىيالىستىك تىجارەت يۆنىلىشى ۋە خەلق ئۈچۈن خىزمەت قىلىش ئاساسىي مەقسىتىدە چىڭ تۇرۇپ، ئىگىلىك باشقۇرۇشنى ياخشىلاپ، يول ئىستىلىنى ھەقىقىي ياخشىلاپ، تىرانسپورت مۇلازىمەت سۈپىتىنى ئۆستۈرۈشى شەرت.

第六条　公民有爱护铁路设施的义务。禁止任何人破坏铁路设施，扰乱铁路运输的正常秩序。

6-ماددا پۇقرالارنىڭ تۆمۈريول ئەسلىھەلىرىنى ئاسراش مەجبۇرىيىتى بار. ھەرقانداق كىشىنىڭ تۆمۈريول ئەسلىھەلىرىگە بۇزغۇنچىلىق قىلىپ، تۆمۈريول تىرانسپورتىنىڭ نورمال تەرتىپىنى قالايمىقانلاشتۇرۇشى مەنئى قىلىنىدۇ.

第七条　铁路沿线各级地方人民政府应当协助铁路运输企业保证铁路运输安全畅通，车站、列车秩序良好，铁路设施完好和铁路建设顺利进行。

7-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسى بويىدىكى ھەر دەرىجىلىك يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرىنىڭ تۆمۈريول تىرانسپورتىنىڭ بىخەتەر، راۋان بولۇشىغا، ۋوگزال، پويىزلارنىڭ تەرتىپىنىڭ ياخشى بولۇشىغا، تۆمۈريول ئەسلىھەلىرىنىڭ مۇكەممەل بولۇشىغا ۋە تۆمۈريول قۇرۇلۇشىنىڭ ئوڭۇشلۇق ئېلىپ بېرىلىشىغا ياردەملىشىشى كېرەك.

第八条　国家铁路的技术管理规程，由国务院铁路主管部门制定，地方铁路、专用铁路的技术管理办法，参照国家铁路的技术管理规程制定。

8-ماددا دۆلەت تۆمۈريولىنىڭ تېخنىكا باشقۇرۇش قائىدىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى چىقىرىدۇ، يەرلىك تۆمۈريول ۋە مەخسۇس تۆمۈريوللارنىڭ تېخنىكا باشقۇرۇش چارىسى دۆلەتنىڭ تۆمۈريولنىڭ تېخنىكا باشقۇرۇش قائىدىسىدىن پايدىلىنىپ تۈزۈلىدۇ.

第九条　国家鼓励铁路科学技术研究，提高铁路科学技术水平。对在铁路科学技术研究中有显著成绩的单位和个人给予奖励。

9-ماددا دۆلەت تۆمۈريول پەن-تېخنىكا تەتقىقاتىغا ئىلھام بېرىپ، تۆمۈريول پەن-تېخنىكىسى سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ. تۆمۈريول پەن-تېخنىكا تەتقىقاتىدا كۆرۈنەرلىك نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرگەن ئورۇن ۋە شەخسلەر مۇكاپاتلىنىدۇ.

第二章　铁路运输营业

2-باب تۆمۈر يول تىرانسپورت تىجارىتى

第十条　铁路运输企业应当保证旅客和货物运输的安全，做到列车正点到达。

10-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى يولۇچىلار ۋە يۈك تىرانسپورت بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشى، پويىزنىڭ دەل ۋاقتىدا يېتىپ بېرىشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

第十一条　铁路运输合同是明确铁路运输企业与旅客、托运人之间权利义务关系的协议。

11-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت توختامى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى بىلەن يولۇچى، توشۇتقۇچى ئوتتۇرىسىدىكى ھوقۇق-مەجبۇرىيەت مۇناسىۋىتى ئېنىق ئايدىڭلاشتۇرۇلغان كېلىشىمدۇر.

旅客车票、行李票、包裹票和货物运单是合同或者合同的组成部分。

يولۇچى بېلىتى، يۈك-تاق بېلىتى، پوسۇلكا بېلىتى ۋە مال توشۇش تالونى توختام ياكى توختامنىڭ تەركىبىي قىسمىدۇر.

第十二条　铁路运输企业应当保证旅客按车票载明的日期、车次乘车，并到达目的站。因铁路运输企业的责任造成旅客不能按车票载明的日期、车次乘车的，铁路运输企业应当按照旅客的要求，退还全部票款或者安排改乘到达相同目的站的其他列车。

12-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى يولۇچىنىڭ پويىز بېلىتىدە يېزىلغان ۋاقىت، پويىز قېتىمى بويىچە پويىزغا چىقىشىغا ھەمدە نىشان بېكەتكە يېتىپ بېرىشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك. تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىنىڭ مەسئۇلىيىتى تۈپەيلىدىن يولۇچىلار پويىز بېلىتىدە يېزىلغان ۋاقىت، پويىز قېتىمى بويىچە پويىزغا چىقالمىسا، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى يولۇچىلارنىڭ تەلىپى بويىچە، بارلىق بېلەت پۇلىنى قايتۇرۇپ بېرىشى ياكى ئوخشاش مەنزىلدىكى باشقا پويىزغا ئۆزگەرتىپ چىقىشنى ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك.

第十三条　铁路运输企业应当采取有效措施做好旅客运输服务工作，做到文明礼貌、热情周到，保持车站和车厢内的清洁卫生，提供饮用开水，做好列车上的饮食供应工作。

13-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى ئۈنۈملۈك تەدبىرلەرنى قوللىنىپ يولۇچى توشۇش مۇلازىمىتى خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەپ، مەدەنىي، ئەدەپلىك، قىزغىن، ئەتراپلىق بولۇشى، ۋوگزال ۋە ۋاگونلارنى پاكىز تۇتۇشى، قايناقسۇ بىلەن تەمىنلىشى، پويىزدىكى يېمەك-ئىچمەك تەمىناتى خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى كېرەك.

铁路运输企业应当采取措施，防止对铁路沿线环境的污染。

تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى تەدبىر قوللىنىپ، تۆمۈريول لىنىيەسى بويىدىكى مۇھىتنى بۇلغىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

第十四条　旅客乘车应当持有效车票。对无票乘车或者持失效车票乘车的，应当补收票款，并按照规定加收票款；拒不交付的，铁路运输企业可以责令下车。

14-ماددا يولۇچى ئاپتوبۇسقا چىققاندا كۈچكە ئىگە پويىز بېلىتى ئېلىشى كېرەك. پويىزغا بېلەت ئالماي ئولتۇرغان ياكى كۈچتىن قالغان بېلەت بىلەن ئولتۇرغانلاردىن بېلەت پۇلىنى تولۇقلاپ ئېلىش ھەمدە بەلگىلىمە بويىچە بېلەت پۇلىنى كۆپەيتىپ ئېلىش كېرەك؛ تاپشۇرۇشنى رەت قىلسا، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى پويىزدىن چۈشۈشكە بۇيرۇسا بولىدۇ.

第十五条　国家铁路和地方铁路根据发展生产、搞活流通的原则，安排货物运输计划。

15-ماددا دۆلەت تۆمۈريولى ۋە يەرلىك تۆمۈريوللار ئىشلەپچىقىرىشنى تەرەققىي قىلدۇرۇش، ئوبوروتنى جانلاندۇرۇش پىرىنسىپىغا ئاساسەن، يۈك توشۇش پىلانى ئورۇنلاشتۇرىدۇ.

对抢险救灾物资和国家规定需要优先运输的其他物资，应予优先运输。

خەتەردىن، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش ماددىي ئەشيالىرى ۋە دۆلەت ئالدىن توشۇشقا تېگىشلىك باشقا ماددىي ئەشيالارنى ئالدىن توشۇش كېرەك.

地方铁路运输的物资需要经由国家铁路运输的，其运输计划应当纳入国家铁路的运输计划。

يەرلىك تۆمۈريولدا توشۇلىدىغان ماددىي ئەشيالارنى دۆلەت تۆمۈريولى ئارقىلىق توشۇشقا توغرا كەلسە، توشۇش پىلانىنى دۆلەت تۆمۈريولىنىڭ توشۇش پىلانىغا كىرگۈزۈش كېرەك.

第十六条　铁路运输企业应当按照合同约定的期限或者国务院铁路主管部门规定的期限，将货物、包裹、行李运到目的站；逾期运到的，铁路运输企业应当支付违约金。

16-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى توختامدا پۈتۈشكەن مۇددەت ياكى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن مۇددەت بويىچە، مال، پوسۇلكا، يۈك-تاقلارنى مەنزىل ۋوگزالغا توشۇپ كېلىشى كېرەك؛ مۇددەتنى ئۆتكۈزۈۋېتىپ توشۇپ كەلسە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى خىلاپلىق پۇلى تۆلىشى كېرەك.

铁路运输企业逾期三十日仍未将货物、包裹、行李交付收货人或者旅客的，托运人、收货人或者旅客有权按货物、包裹、行李灭失向铁路运输企业要求赔偿。

تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى مالنى تاپشۇرۇۋېلىپ 30 كۈن ئۆتسىمۇ، مال، پوسۇلكا، يۈك-تاقنى تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچىغا تاپشۇرۇپ بەرمىسە، توشۇتقۇچى، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچى مال، خالتا، يۈك-تاق يوقاپ كەتسە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىدىن تۆلەم تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

第十七条　铁路运输企业应当对承运的货物、包裹、行李自接受承运时起到交付时止发生的灭失、短少、变质、污染或者损坏，承担赔偿责任:

17-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى توشۇشنى ھۆددىگە ئالغان مال، پوسۇلكا، يۈك-تاق توشۇشنى قوبۇل قىلغان ۋاقىتتىن باشلاپ تاپشۇرۇپ بېرىلگىچە بولغان ئارىلىقتا يوقالغان، كەم چىققان، سۈپىتى ئۆزگەرگەن، بۇلغانغان ياكى بۇزۇلغان بولسا، تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك :

（一）托运人或者旅客根据自愿申请办理保价运输的，按照实际损失赔偿，但最高不超过保价额。

( 1 ) توشۇتقۇچى ياكى يولۇچى كاپالەتلىك باھادا توشۇشنى ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن ئىلتىماس قىلسا، ئەمەلىي زىيان بويىچە تۆلەم بېرىدۇ، لېكىن ئەڭ كۆپ بولغاندا كاپالەتلىك باھا سوممىسىدىن ئېشىپ كەتمەيدۇ.

（二）未按保价运输承运的，按照实际损失赔偿，但最高不超过国务院铁路主管部门规定的赔偿限额；如果损失是由于铁路运输企业的故意或者重大过失造成的，不适用赔偿限额的规定，按照实际损失赔偿。

( 2 ) توشۇشنى كاپالەتلىك باھادا توشۇمىغانلار ئەمەلىي زىيان بويىچە تۆلىنىدۇ، لېكىن ئەڭ يۇقىرى بولغاندا گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن تۆلەم چېكىدىن ئېشىپ كەتمەيدۇ؛ ئەگەر زىيان تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىنىڭ قەستەنلىكى ياكى زور سەۋەنلىكى تۈپەيلىدىن كېلىپ چىققان بولسا، تۆلەم چېكى توغرىسىدىكى بەلگىلىمە تەتبىقلانمايدۇ، ئەمەلىي زىيان بويىچە تۆلىنىدۇ.

托运人或者旅客根据自愿可以向保险公司办理货物运输保险，保险公司按照保险合同的约定承担赔偿责任。

توشۇتقۇچى ياكى يولۇچى ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن سۇغۇرتا شىركىتىگە مال تىرانسپورت سۇغۇرتىسى بېجىرسە بولىدۇ، سۇغۇرتا شىركىتى سۇغۇرتا توختامىدىكى پۈتۈم بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

托运人或者旅客根据自愿，可以办理保价运输，也可以办理货物运输保险；还可以既不办理保价运输，也不办理货物运输保险。不得以任何方式强迫办理保价运输或者货物运输保险。

توشۇتقۇچى ياكى يولۇچى ئۆز ئىختىيارى بويىچە كاپالەتلىك توشۇسا بولىدۇ، مال توشۇش سۇغۇرتىسى بېجىرسىمۇ بولىدۇ؛ ھەم كاپالەتلىك باھادا توشۇشنى بېجىرمىسىمۇ، ھەم يۈك تىرانسپورت سۇغۇرتىسىنى بېجىرمىسىمۇ بولىدۇ. كاپالەتلىك تىرانسپورت ياكى يۈك تىرانسپورت سۇغۇرتىسىنى ھەرقانداق ئۇسۇلدا مەجبۇرىي بېجىرىشكە يول قويۇلمايدۇ.

第十八条　由于下列原因造成的货物、包裹、行李损失的，铁路运输企业不承担赔偿责任:

18-ماددا تۆۋەندىكى سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن مال، پوسۇلكا، يۈك-تاق زىيانغا ئۇچرىغان بولسا، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالمايدۇ :

（一）不可抗力。

( 1 ) تاقابىل تۇرغىلى بولمايدىغان ئەھۋاللار.

（二）货物或者包裹、行李中的物品本身的自然属性，或者合理损耗。

( 2 ) مال ياكى پوسۇلكا، يۈك-تاق ئىچىدىكى نەرسىلەرنىڭ تەبىئىي خۇسۇسىيىتى ياكى مۇۋاپىق خورىشى.

（三）托运人、收货人或者旅客的过错。

( 3 ) توشۇتقۇچى، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچىنىڭ خاتالىقى.

第十九条　托运人应当如实填报托运单，铁路运输企业有权对填报的货物和包裹的品名、重量、数量进行检查。经检查，申报与实际不符的，检查费用由托运人承担；申报与实际相符的，检查费用由铁路运输企业承担，因检查对货物和包裹中的物品造成的损坏由铁路运输企业赔偿。

19-ماددا توشۇتقۇچى توشۇش تالونىنى ئەينەن تولدۇرۇشى كېرەك، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى تولدۇرغان مال ۋە پوسۇلكىنىڭ نامى، ئېغىرلىقى، مىقدارىنى تەكشۈرۈشكە ھوقۇقلۇق. تەكشۈرۈش ئارقىلىق، مەلۇم قىلىش ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن كەلمىسە، تەكشۈرۈش ھەققىنى توشۇتقۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ؛ مەلۇم قىلىش ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن كەلسە، تەكشۈرۈش ھەققىنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى ئۈستىگە ئالىدۇ، تەكشۈرۈش سەۋەبىدىن مال ۋە پوسۇلكىدىكى نەرسىلەر بۇزۇلۇپ كەتسە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى تۆلەپ بېرىدۇ.

托运人因申报不实而少交的运费和其他费用应当补交，铁路运输企业按照国务院铁路主管部门的规定加收运费和其他费用。

توشۇتقۇچى ئەينەن مەلۇم قىلمىغانلىقتىن ئاز تاپشۇرغان توشۇش ھەققى ياكى باشقا ھەقلەرنى تولۇقلاپ تاپشۇرۇشى، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە توشۇش ھەققى ۋە باشقا ھەقلەرنى قوشۇپ ئېلىشى كېرەك.

第二十条　托运货物需要包装的，托运人应当按照国家包装标准或者行业包装标准包装；没有国家包装标准或者行业包装标准的，应当妥善包装，使货物在运输途中不因包装原因而受损坏。

20-ماددا مال توشۇتۇشتا ئوراش-قاچىلاش كېرەك بولسا، توشۇتقۇچى دۆلەتنىڭ ئورۇ ئۆلچىمى ياكى ساھە ئورۇ ئۆلچىمى بويىچە ئوراش-قاچىلىشى كېرەك؛ دۆلەتنىڭ ئورۇ ئۆلچىمى ياكى ساھەنىڭ ئورۇ ئۆلچىمى بولمىسا، ئوبدان ئورۇ قاچىلاپ، توشۇش جەريانىدا مالنى ئورۇ سەۋەبىدىن بۇزۇۋەتمەسلىك كېرەك.

铁路运输企业对承运的容易腐烂变质的货物和活动物，应当按照国务院铁路主管部门的规定和合同的约定，采取有效的保护措施。

تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى توشۇشنى ھۆددىگە ئالغان ئاسان سېسىپ سۈپىتى ئۆزگىرىپ قالىدىغان ماللار ۋە تىرىك ھايۋانلارغا گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى ۋە توختامدىكى پۈتۈم بويىچە ئۈنۈملۈك قوغداش تەدبىرى قوللىنىشى كېرەك.

第二十一条　货物、包裹、行李到站后，收货人或者旅客应当按照国务院铁路主管部门规定的期限及时领取，并支付托运人未付或者少付的运费和其他费用；逾期领取的，收货人或者旅客应当按照规定交付保管费。

21-ماددا مال، پوسۇلكا، يۈك-تاق ۋوگزالغا كەلگەندىن كېيىن، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن مۇددەت بويىچە ۋاقتىدا ئېلىشى ھەمدە توشۇتقۇچى تۆلىمىگەن ياكى ئاز تۆلىگەن توشۇش ھەققى ۋە باشقا خىراجەتلەرنى تۆلىشى كېرەك؛ ئېلىۋېلىش ۋاقتىنى ئۆتكۈزۈۋەتسە، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچى ساقلاش ھەققىنى بەلگىلىمە بويىچە تاپشۇرۇشى كېرەك.

第二十二条　自铁路运输企业发出领取货物通知之日起满三十日仍无人领取的货物，或者收货人书面通知铁路运输企业拒绝领取的货物，铁路运输企业应当通知托运人，托运人自接到通知之日起满三十日未作答复的，由铁路运输企业变卖；所得价款在扣除保管等费用后尚有余款的，应当退还托运人，无法退还、自变卖之日起一百八十日内托运人又未领回的，上缴国库。

22-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى مالنى تاپشۇرۇۋېلىش ئۇقتۇرۇشى چىقارغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن توشسىمۇ ئالىدىغان ئادەم چىقمىغان مال ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىغا ئېلىشنى رەت قىلغان مالنى ئېلىشنى رەت قىلغانلىقىنى يازما ئۇقتۇرسا، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى توشۇتقۇچىغا ئۇقتۇرۇشى كېرەك، توشۇتقۇچى ئۇقتۇرۇشنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈنگىچە جاۋاب بەرمىسە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى سېتىۋېتىدۇ؛ ساقلاش قاتارلىق خىراجەتلەرنى تۇتۇپ قالغاندىن كېيىن تاپقان پۇلدىن يەنە ئېشىنچا پۇل قالسا، توشۇتقۇچىغا قايتۇرۇپ بېرىش كېرەك، قايتۇرغىلى بولمىسا، سېتىۋەتكەن كۈندىن باشلاپ 180 كۈن ئىچىدە توشۇتقۇچى تېخىچە قايتۇرۇۋالمىسا، دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرىدۇ.

自铁路运输企业发出领取通知之日起满九十日仍无人领取的包裹或者到站后满九十日仍无人领取的行李，铁路运输企业应当公告，公告满九十日仍无人领取的，可以变卖；所得价款在扣除保管等费用后尚有余款的，托运人、收货人或者旅客可以自变卖之日起一百八十日内领回，逾期不领回的，上缴国库。

تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى ئۇقتۇرۇشنى ئالغان كۈندىن باشلاپ 90 كۈن توشسىمۇ ئالىدىغان ئادەم چىقمىغان پوسۇلكا ياكى ۋوگزالغا كەلگەندىن كېيىن 90 كۈن ئۆتسىمۇ ئالىدىغان ئادەم بولمىغان يۈك-تاقنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى ئېلان قىلىشى كېرەك، ئۇقتۇرۇش چىقىرىلىپ 90 كۈن توشساممۇ ئالىدىغان ئادەم چىقمىسا، سېتىۋەتسە بولىدۇ؛ ساقلاش قاتارلىق خىراجەتلەرنى تۇتۇپ قالغاندىن كېيىن تاپقان پۇلدىن يەنە ئېشىنچا پۇل قالسا، توشۇتقۇچى، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچى سېتىۋەتكەن كۈندىن باشلاپ 180 كۈن ئىچىدە قايتۇرۇۋالسا بولىدۇ، مۇددەت ئۆتۈپ كەتسىمۇ قايتۇرۇۋالمىسا، دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرىدۇ.

对危险物品和规定限制运输的物品，应当移交公安机关或者有关部门处理，不得自行变卖。

خەتەرلىك بۇيۇملارنى ۋە توشۇشقا چەك قويۇش بەلگىلەنگەن بۇيۇملارنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ياكى ئالاقىدار تارماقلارنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىش كېرەك، ئۆز ئالدىغا سېتىۋېتىشكە بولمايدۇ.

对不宜长期保存的物品，可以按照国务院铁路主管部门的规定缩短处理期限。

ئۇزاق مۇددەت ساقلاشقا ئەپسىز بولغان بۇيۇملارنى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بىر تەرەپ قىلىش مۇددىتىنى قىسقارتىشقا بولىدۇ.

第二十三条　因旅客、托运人或者收货人的责任给铁路运输企业造成财产损失的，由旅客、托运人或者收货人承担赔偿责任。

23-ماددا يولۇچى، توشۇتقۇچى ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچىنىڭ جاۋابكارلىقى تۈپەيلىدىن تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىغا مال-مۈلۈك زىيىنى كۆرۈلسە، يولۇچى، توشۇتقۇچ ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچى تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

第二十四条　国家鼓励专用铁路兼办公共旅客、货物运输营业；提倡铁路专用线与有关单位按照协议共用。

24-ماددا دۆلەت مەخسۇس تۆمۈريولنىڭ ئاممىۋى يولۇچى، يۈك تىرانسپورت تىجارىتىنى قوشۇمچە قىلىشىغا ئىلھام بېرىدۇ؛ تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسىنىڭ ئالاقىدار ئورۇنلار بىلەن كېلىشىم بويىچە ئورتاق پايدىلىنىشىنى تەشەببۇس قىلىمىز.

专用铁路兼办公共旅客、货物运输营业的，应当报经省、自治区、直辖市人民政府批准。

مەخسۇس تۆمۈريولدا ئاممىۋى يولۇچى، يۈك تىرانسپورت تىجارىتىنى قوشۇمچە بېجىرىدىغانلار ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىشى كېرەك.

专用铁路兼办公共旅客、货物运输营业的，适用本法关于铁路运输企业的规定。

مەخسۇس تۆمۈريولدا ئاممىۋى يولۇچى، يۈك تىرانسپورت تىجارىتى بىلەن قوشۇمچە شۇغۇللىنىدىغانلىرىغا مۇشۇ قانۇندىكى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرىغا دائىر بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

第二十五条　铁路的旅客票价率和货物、行李的运价率实行政府指导价或者政府定价，竞争性领域实行市场调节价。政府指导价、政府定价的定价权限和具体适用范围以中央政府和地方政府的定价目录为依据。铁路旅客、货物运输杂费的收费项目和收费标准，以及铁路包裹运价率由铁路运输企业自主制定。

25-ماددا تۆمۈريولنىڭ يولۇچى بېلىتى نىسبىتى ۋە مال، يۈك-تاقنىڭ توشۇلۇش باھاسىدا ھۆكۈمەت يېتەكچى باھا قويۇش ياكى ھۆكۈمەت باھا بېكىتىش يولغا قويۇلىدۇ، رىقابەتلىك ساھەلەردە بازار تەڭشەش باھاسى يولغا قويۇلىدۇ. ھۆكۈمەت باھاغا يېتەكچىلىك قىلىش، ھۆكۈمەت باھا بېكىتىش ھوقۇق دائىرىسى ۋە كونكرېت تەتبىقلاش دائىرىسى مەركىزىي ھۆكۈمەت ۋە يەرلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ باھا بېكىتىش مۇندەرىجىسىنى ئاساس قىلىدۇ. تۆمۈريولدا يولۇچىلار ۋە يۈك تىرانسپورت پارچە خىراجەتلىرىگە ئېلىنىدىغان ھەق تۈرلىرى ۋە ھەق ئۆلچىمى، شۇنىڭدەك تۆمۈريول پوسۇلكىلىرىنىڭ توشۇلۇش نىسبىتىنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى ئۆز ئالدىغا بېكىتىدۇ.

第二十六条　铁路的旅客票价，货物、包裹、行李的运价，旅客和货物运输杂费的收费项目和收费标准，必须公告；未公告的不得实施。

26-ماددا تۆمۈريولنىڭ يولۇچىلار بېلەت باھاسى، مال، پوسۇلكا، يۈك-تاق باھاسى، يولۇچى ۋە يۈك تىرانسپورت پارچە خىراجەتلىرىگە ئېلىنىدىغان ھەق تۈرلىرى ۋە ھەق ئۆلچىمىنى ئېلان قىلىش شەرت؛ ئېلان قىلمىغان بولسا يولغا قويۇشقا بولمايدۇ.

第二十七条　国家铁路、地方铁路和专用铁路印制使用的旅客、货物运输票证，禁止伪造和变造。

27-ماددا دۆلەت تۆمۈريولى، يەرلىك تۆمۈريول ۋە مەخسۇس تۆمۈريولدا بېسىپ ئىشلىتىلىدىغان يولۇچى، مال توشۇش بېلىتى گۇۋاھنامىسىنى ياسىۋېلىش ۋە ئۆزگەرتىۋېلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

禁止倒卖旅客车票和其他铁路运输票证。

يولۇچىلارنىڭ پويىز بېلىتى ۋە باشقا تۆمۈريول تىرانسپورت بېلەت-كىنىشكىلىرىنى ئېلىپ سېتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

第二十八条　托运、承运货物、包裹、行李，必须遵守国家关于禁止或者限制运输物品的规定。

28-ماددا مال، پوسۇلكا، يۈك-تاقلارنى توشۇتۇش، توشۇشتا، دۆلەتنىڭ توشۇشنى مەنئى قىلىش ياكى توشۇشقا چەك قويۇش توغرىسىدىكى بەلگىلىمىلىرىگە ئەمەل قىلىش شەرت.

第二十九条　铁路运输企业与公路、航空或者水上运输企业相互间实行国内旅客、货物联运，依照国家有关规定办理；国家没有规定的，依照有关各方的协议办理。

29-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى بىلەن تاشيول، ئاۋىياتسىيە ياكى سۇ ئۈستى تىرانسپورت كارخانىلىرى ئۆزئارا دۆلەت ئىچىدىكى يولۇچى، يۈك بىرلەشمە تىرانسپورتى قىلسا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە بولىدۇ؛ دۆلەت بەلگىلىمىگەنلىرىنى ئالاقىدار تەرەپلەرنىڭ كېلىشىمى بويىچە بېجىرىدۇ.

第三十条　国家铁路、地方铁路参加国际联运，必须经国务院批准。

30-ماددا دۆلەت تۆمۈريولى ۋە يەرلىك تۆمۈريوللار خەلقئارا بىرلەشمە تىرانسپورتقا قاتنىشىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقىنى ئېلىشى شەرت.

第三十一条　铁路军事运输依照国家有关规定办理。

31-ماددا تۆمۈريول ھەربىي تىرانسپورتى دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە بولىدۇ.

第三十二条　发生铁路运输合同争议的，铁路运输企业和托运人、收货人或者旅客可以通过调解解决；不愿意调解解决或者调解不成的，可以依据合同中的仲裁条款或者事后达成的书面仲裁协议，向国家规定的仲裁机构申请仲裁。

32-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت توختامىدا تالاش-تارتىش كۆرۈلسە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى بىلەن توشۇتقۇچى، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچى مۇرەسسە ئارقىلىق ھەل قىلسا بولىدۇ؛ مۇرەسسە قىلىپ ھەل قىلىشنى خالىمىسا ياكى مۇرەسسە ئۈنۈم بەرمىسە، توختامدىكى كېسىم ماددىلىرى ياكى ئىشتىن كېيىن ھاسىل قىلىنغان يازما كېسىم كېلىشىمىگە ئاساسەن، دۆلەت بەلگىلىگەن كېسىم ئاپپاراتىغا كېسىم قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

当事人一方在规定的期限内不履行仲裁机构的仲裁决定的，另一方可以申请人民法院强制执行。

توختاملاشقۇچى بىر تەرەپ بەلگىلەنگەن مۇددەت ئىچىدە كېسىم ئاپپاراتىنىڭ كېسىم قارارىنى ئادا قىلمىسا، قارشى تەرەپ خەلق سوت مەھكىمىسىگە مەجبۇرىي ئىجرا قىلدۇرۇشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

当事人没有在合同中订立仲裁条款，事后又没有达成书面仲裁协议的，可以向人民法院起诉。

توختاملاشقۇچىلار توختامدا كېسىم ماددىلىرى تۈزمىگەن، ئىشتىن كېيىن يازما كېسىم كېلىشىمى ھاسىل قىلمىغان بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ.

第三章　铁路建设

3-باب تۆمۈر يول قۇرۇلۇشى

第三十三条　铁路发展规划应当依据国民经济和社会发展以及国防建设的需要制定，并与其他方式的交通运输发展规划相协调。

33-ماددا تۆمۈريول تەرەققىيات يىرىك پىلانىنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات، شۇنىڭدەك دۆلەت مۇداپىئە قۇرۇلۇشىنىڭ ئېھتىياجىغا ئاساسەن تۈزۈش ھەمدە باشقا شەكىلدىكى قاتناش-تىرانسپورت تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا ماسلاشتۇرۇش كېرەك.

第三十四条　地方铁路、专用铁路、铁路专用线的建设计划必须符合全国铁路发展规划，并征得国务院铁路主管部门或者国务院铁路主管部门授权的机构的同意。

34-ماددا يەرلىك تۆمۈريول، مەخسۇس تۆمۈريول، تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسىنىڭ قۇرۇلۇش پىلانى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ تۆمۈريول تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا ئۇيغۇن كېلىشى ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارماقلىرى ھوقۇق بەرگەن ئاپپاراتنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىشى شەرت.

第三十五条　在城市规划区范围内，铁路的线路、车站、枢纽以及其他有关设施的规划，应当纳入所在城市的总体规划。

35-ماددا شەھەر پىلانلانغان رايون دائىرىسىدە، تۆمۈريولنىڭ لىنىيەسى، ۋوگزالى، تۈگۈنى، شۇنىڭدەك باشقا مۇناسىۋەتلىك ئەسلىھەلەرنى پىلانلاشنى شۇ شەھەرنىڭ ئومۇمىي يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈش كېرەك.

铁路建设用地规划，应当纳入土地利用总体规划。为远期扩建、新建铁路需要的土地，由县级以上人民政府在土地利用总体规划中安排。

تۆمۈريول قۇرۇلۇش يېرى يىرىك پىلانىنى يەردىن پايدىلىنىش ئومۇمىي يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈش كېرەك. ئۇزاق مەزگىللىك كېڭەيتىپ قۇرۇش، يېڭىدىن تۆمۈريول ياساشقا كېرەكلىك يەرلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى يەردىن پايدىلىنىش ئومۇمىي يىرىك پىلانى داۋامىدا ئورۇنلاشتۇرىدۇ.

第三十六条　铁路建设用地，依照有关法律、行政法规的规定办理。

36-ماددا تۆمۈريول قۇرۇلۇشىغا ئىشلىتىلىدىغان يەر ئالاقىدار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

有关地方人民政府应当支持铁路建设，协助铁路运输企业做好铁路建设征收土地工作和拆迁安置工作。

ئالاقىدار يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تۆمۈريول قۇرۇلۇشىنى قوللىشى، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرىنىڭ تۆمۈريول قۇرۇلۇشىدىكى يەر ئېلىش خىزمىتى ۋە چېقىش-كۆچۈرۈش، ئورۇنلاشتۇرۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشىگە ھەمكارلىشىشى كېرەك.

第三十七条　已经取得使用权的铁路建设用地，应当依照批准的用途使用，不得擅自改作他用；其他单位或者个人不得侵占。

37-ماددا ئىشلىتىش ھوقۇقىغا ئېرىشكەن تۆمۈريول قۇرۇلۇش يېرىنى تەستىقلانغان ئىشلىتىش ئورنى بويىچە ئىشلىتىش كېرەك، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئۆزگەرتىپ ئىشلىتىشكە بولمايدۇ؛ باشقا ئورۇن ياكى شەخسلەرنىڭ ئىگىلىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

侵占铁路建设用地的，由县级以上地方人民政府土地管理部门责令停止侵占、赔偿损失。

تۆمۈريول قۇرۇلۇشىغا ئىشلىتىلىدىغان يەرنى ئىگىلىۋالغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر باشقۇرۇش تارمىقى ئىگىلىۋېلىشنى توختىتىشقا، زىياننى تۆلەپ بېرىشكە بۇيرۇيدۇ.

第三十八条　铁路的标准轨距为1435毫米。新建国家铁路必须采用标准轨距。

38-ماددا تۆمۈريولنىڭ ئۆلچەملىك رېلىس ئارىلىقى 1435 مىللىمېتىر بولىدۇ. يېڭىدىن ياسالغان دۆلەت تۆمۈريولىدا ئۆلچەملىك رېلىس ئارىلىقى بولۇشى شەرت.

窄轨铁路的轨距为762毫米或者1000毫米。

تار رېلىسلىق تۆمۈريولنىڭ رېلىس ئارىلىقى 762 مىللىمېتىر ياكى 1000 مىللىمېتىر بولىدۇ.

新建和改建铁路的其他技术要求应当符合国家标准或者行业标准。

يېڭىدىن ياسىلىدىغان ۋە ئۆزگەرتىپ ياسىلىدىغان تۆمۈريولنىڭ باشقا تېخنىكىلىق تەلەپلىرى دۆلەت ئۆلچىمى ياكى ساھە ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.

第三十九条　铁路建成后，必须依照国家基本建设程序的规定，经验收合格，方能交付正式运行。

39-ماددا تۆمۈريول پۈتكەندىن كېيىن، دۆلەتنىڭ ئاساسىي قۇرۇلۇش تەرتىپىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشتا لاياقەتلىك بولغاندىلا، ئاندىن رەسمىي يۈرۈشتۈرۈشكە تاپشۇرغىلى بولىدۇ.

第四十条　铁路与道路交叉处，应当优先考虑设置立体交叉；未设立体交叉的，可以根据国家有关规定设置平交道口或者人行过道。在城市规划区内设置平交道口或者人行过道，由铁路运输企业或者建有专用铁路、铁路专用线的企业或者其他单位和城市规划主管部门共同决定。

40-ماددا تۆمۈريول بىلەن يولنىڭ كېسىشكەن جايىدا ئىستېرېئولۇق ئۆتۈشمە تەسىس قىلىشنى ئالدىن ئويلىشىش كېرەك؛ ئىستېرېئولۇق گىرەلەشمە تەسىس قىلىنمىغان بولسا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن تۈز كېسىشىش ئېغىزى ياكى پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولى تەسىس قىلىنسا بولىدۇ. شەھەر پىلانلاش رايونىدا تۈز كېسىشىش ئېغىزى ياكى پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولى تەسىس قىلىشنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى ياكى مەخسۇس تۆمۈريول، تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسى ياسىغان كارخانا ياكى باشقا ئورۇن ۋە شەھەر پىلانلاش مەسئۇل تارمىقى ئورتاق قارار قىلىدۇ.

拆除已经设置的平交道口或者人行过道，由铁路运输企业或者建有专用铁路、铁路专用线的企业或者其他单位和当地人民政府商定。

تەسىس قىلىنىپ بولغان تۈزلەڭ يول ئېغىزى ياكى پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولىنى چېقىشنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى ياكى مەخسۇس تۆمۈريول، تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسى ياسىغان كارخانا ياكى باشقا ئورۇن ۋە شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى پۈتۈشىدۇ.

第四十一条　修建跨越河流的铁路桥梁，应当符合国家规定的防洪、通航和水流的要求。

41-ماددا دەريا ئېقىنىدىن ھالقىپ ئۆتىدىغان تۆمۈريول كۆۋرۈكى سېلىش دۆلەت بەلگىلىگەن كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، قاتناش ۋە سۇ ئېقىنىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك.

第四章　铁路安全与保护

4-باب تۆمۈريول بىخەتەرلىكى ۋە ئۇنى قوغداش

第四十二条　铁路运输企业必须加强对铁路的管理和保护，定期检查、维修铁路运输设施，保证铁路运输设施完好，保障旅客和货物运输安全。

42-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى تۆمۈريولنى باشقۇرۇش ۋە قوغداشنى كۈچەيتىپ، تۆمۈريول تىرانسپورت ئەسلىھەلىرىنى قەرەللىك تەكشۈرۈشى، رېمونت قىلىشى، تۆمۈريول تىرانسپورت ئەسلىھەلىرىنىڭ مۇكەممەل بولۇشىغا، يولۇچىلار ۋە يۈك تىرانسپورت بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشى شەرت.

第四十三条　铁路公安机关和地方公安机关分工负责共同维护铁路治安秩序。车站和列车内的治安秩序，由铁路公安机关负责维护；铁路沿线的治安秩序，由地方公安机关和铁路公安机关共同负责维护，以地方公安机关为主。

43-ماددا تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ۋە يەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئىش تەقسىماتى بويىچە تۆمۈريول ئامانلىق تەرتىپىنى ئورتاق قوغداشقا مەسئۇل بولىدۇ. ۋوگزال ۋە پويىزنىڭ ئامانلىق تەرتىپىنى تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئاسراشقا مەسئۇل بولىدۇ؛ تۆمۈريول لىنىيەسى بويىدىكى ئامانلىق تەرتىپىنى يەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى بىلەن تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئورتاق مەسئۇل بولۇپ ئاسرايدۇ، يەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنى ئاساس قىلىدۇ.

第四十四条　电力主管部门应当保证铁路牵引用电以及铁路运营用电中重要负荷的电力供应。铁路运营用电中重要负荷的供应范围由国务院铁路主管部门和国务院电力主管部门商定。

44-ماددا ئېلېكتىر ئېنېرگىيە مەسئۇل تارمىقى تۆمۈريول سۆرەشكە ئىشلىتىلىدىغان توك، شۇنىڭدەك تۆمۈريول تىجارىتىگە ئىشلىتىلىدىغان توك جەريانىدىكى مۇھىم يۈكلەرگە ئىشلىتىلىدىغان ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسى بىلەن تەمىنلەشكە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك. تۆمۈريول تىجارىتىدە ئىشلىتىلىدىغان توك بىلەن مۇھىم يۈك بىلەن تەمىنلەش دائىرىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ ئېلېكتىر ئېنېرگىيە مەسئۇل تارمىقى كېڭىشىپ بېكىتىدۇ.

第四十五条　铁路线路两侧地界以外的山坡地由当地人民政府作为水土保持的重点进行整治。铁路隧道顶上的山坡地由铁路运输企业协助当地人民政府进行整治。铁路地界以内的山坡地由铁路运输企业进行整治。

45-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى يەر پاسىلىدىن باشقا تاغلىق يەرلەرنى شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى سۇ-تۇپراقنى ساقلاشنىڭ مۇھىم نۇقتىسى سۈپىتىدە تۈزەيدۇ. تۆمۈريول تونېلىنىڭ ئۈستىدىكى تۆپىلىكنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تۈزەشىگە ياردەملىشىدۇ. تۆمۈريول پاسىلى ئىچىدىكى تۆپىلىكلەرنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى تۈزەيدۇ.

第四十六条　在铁路线路和铁路桥梁、涵洞两侧一定距离内，修建山塘、水库、堤坝，开挖河道、干渠，采石挖砂，打井取水，影响铁路路基稳定或者危害铁路桥梁、涵洞安全的，由县级以上地方人民政府责令停止建设或者采挖、打井等活动，限期恢复原状或者责令采取必要的安全防护措施。

第四十六条　在铁路线路和铁路桥梁、涵洞两侧一定距离内，修建山塘、水库、堤坝，开挖河道、干渠，采石挖砂，打井取水，影响铁路路基稳定或者危害铁路桥梁、涵洞安全的，由县级以上地方人民政府责令停止建设或者采挖、打井等活动，限期恢复原状或者责令采取必要的安全防护措施。

在铁路线路上架设电力、通讯线路，埋置电缆、管道设施，穿凿通过铁路路基的地下坑道，必须经铁路运输企业同意，并采取安全防护措施。

تۆمۈريول لىنىيەسىدە ئېلېكتىر ئېنېرگىيە، خەۋەرلىشىش لىنىيەسى قۇرۇش، كابېل، تۇرۇبا ئەسلىھەلىرىنى كۆمۈش، تۆمۈريول يول ئۇلىدىن ئۆتىدىغان يەر ئاستى ئازگىلىنى تېشىشتە، جەزمەن تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش ھەم بىخەتەرلىك بويىچە مۇداپىئەلىنىش تەدبىرلىرىنى قوللىنىش كېرەك.

在铁路弯道内侧、平交道口和人行过道附近，不得修建妨碍行车瞭望的建筑物和种植妨碍行车瞭望的树木。修建妨碍行车瞭望的建筑物的，由县级以上地方人民政府责令限期拆除。种植妨碍行车瞭望的树木的，由县级以上地方人民政府责令有关单位或者个人限期迁移或者修剪、砍伐。

تۆمۈريول ئايلانما يولىنىڭ ئىچى تەرىپى، تۈز كېسىشكەن يول ئېغىزى ۋە پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولى ئەتراپىدا، يۈرۈش ئارقىلىق كۆزىتىشكە توسالغۇ بولىدىغان ئىمارەت سېلىشقا ۋە يۈرۈش ئارقىلىق كۆزىتىشقا توسالغۇ بولىدىغان دەرەخ تىكىشكە بولمايدۇ. يۈرۈش ئارقىلىق كۆزىتىشكە توسالغۇ بولىدىغان ئىمارەت سالغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە چېقىۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ. يول يۈرۈپ كۆزىتىشكە توسالغۇ بولىدىغان دەرەخ تىككەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ياكى شەخسنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە كۆچۈرۈش ياكى چاتاش، كېسىشكە بۇيرۇيدۇ.

违反前三款的规定，给铁路运输企业造成损失的单位或者个人，应当赔偿损失。

ئالدىنقى ئۈچ تارماقتىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىغا زىيان سالغان ئورۇن ياكى شەخسلەر زىياننى تۆلەپ بېرىشى كېرەك.

第四十七条　禁止擅自在铁路线路上铺设平交道口和人行过道。

47-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىگە ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن تۈز كېسىشىش ئېغىزى ۋە پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولى ياتقۇزۇش مەنئى قىلىنىدۇ.

平交道口和人行过道必须按照规定设置必要的标志和防护设施。

تۈز كېسىشىش ئېغىزى ۋە پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولىغا بەلگىلىمە بويىچە زۆرۈر بەلگە ۋە مۇداپىئە ئەسلىھەلىرى ئورنىتىش شەرت.

行人和车辆通过铁路平交道口和人行过道时，必须遵守有关通行的规定。

پىيادىلەر ۋە ئاپتوموبىللار تۆمۈريول تۈز كېسىشىش ئېغىزى ۋە پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولىدىن ئۆتكەندە، يۈرۈشكە ئالاقىدار بەلگىلىمىلەرگە رىئايە قىلىشى شەرت.

第四十八条　运输危险品必须按照国务院铁路主管部门的规定办理，禁止以非危险品品名托运危险品。

48-ماددا خەتەرلىك بۇيۇملارنى توشۇشتا گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بېجىرىش شەرت، خەتەرلىك بۇيۇملارنى خەتەرلىك ئەمەس بۇيۇم نامى بىلەن توشۇشقا ھاۋالە قىلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

禁止旅客携带危险品进站上车。铁路公安人员和国务院铁路主管部门规定的铁路职工，有权对旅客携带的物品进行运输安全检查。实施运输安全检查的铁路职工应当佩戴执勤标志。

خەتەرلىك بۇيۇملارنى ئېلىپ ۋوگزالغا كىرىپ پويىزغا چىقىش مەنئى قىلىنىدۇ. تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىملىرى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى يولۇچىلار ئېلىپ ماڭغان بۇيۇملارنى توشۇش بىخەتەرلىكىنى تەكشۈرۈشكە ھوقۇقلۇق. تىرانسپورت بىخەتەرلىكىنى تەكشۈرىدىغان تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى ۋەزىپە ئىجرا قىلىش بەلگىسى تاقىشى كېرەك.

危险品的品名由国务院铁路主管部门规定并公布。

خەتەرلىك بۇيۇملارنىڭ نامىنى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى بەلگىلەيدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.

第四十九条　对损毁、移动铁路信号装置及其他行车设施或者在铁路线路上放置障碍物的，铁路职工有权制止，可以扭送公安机关处理。

49-ماددا تۆمۈريول سىگنال قۇرۇلمىسى ۋە باشقا پويىز ئەسلىھەلىرى بۇزۇلغان، يۆتكىۋېتىلگەن ياكى تۆمۈريول لىنىيەسىگە توسالغۇ قويۇلغان بولسا، تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق، گوڭئەن ئورگىنىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا ئاپىرىپ بەرسە بولىدۇ.

第五十条　禁止偷乘货车、攀附行进中的列车或者击打列车。对偷乘货车、攀附行进中的列车或者击打列车的，铁路职工有权制止。

50-ماددا يۈك ئاپتوموبىلىغا ئوغرىلىقچە ئولتۇرۇش، كېتىۋاتقان پويىزغا يامىشىپ چىقىش ياكى پويىزغا زەربە بېرىش مەنئى قىلىنىدۇ. يۈك ئاپتوموبىلىغا ئوغرىلىقچە ئولتۇرغان، كېتىۋاتقان پويىزغا يامىشىپ چىقىۋالغان ياكى پويىزغا زەربە بەرگەنلەرنى تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق.

第五十一条　禁止在铁路线路上行走、坐卧。对在铁路线路上行走、坐卧的，铁路职工有权制止。

51-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىدە مېڭىش، ئولتۇرۇش، يېتىۋېلىش مەنئى قىلىنىدۇ. تۆمۈريول لىنىيەسىدە مېڭىۋاتقان، ئولتۇرۇۋالغان، يېتىۋالغانلارنى تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق.

第五十二条　禁止在铁路线路两侧二十米以内或者铁路防护林地内放牧。对在铁路线路两侧二十米以内或者铁路防护林地内放牧的，铁路职工有权制止。

52-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىنىڭ ئىككى يېنىدىن 20 مېتىر نېرىدا ياكى تۆمۈريول ئىھاتە ئورمىنىدا چارۋا بېقىش مەنئى قىلىنىدۇ. تۆمۈريول لىنىيەسىنىڭ ئىككى قاسنىقىدىن 20 مېتىر نېرىدىكى ياكى تۆمۈريول ئىھاتە ئورمىنىدا چارۋا باقىدىغانلارنى تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق.

第五十三条　对聚众拦截列车或者聚众冲击铁路行车调度机构的，铁路职工有权制止；不听制止的，公安人员现场负责人有权命令解散；拒不解散的，公安人员现场负责人有权依照国家有关规定决定采取必要手段强行驱散，并对拒不服从的人员强行带离现场或者予以拘留。

53-ماددا پويىز پويىزىنى توپلىشىپ توسۇۋالغان ياكى تۆمۈريول پويىزىنى ئورۇنلاشتۇرۇش ئاپپاراتىغا توپلىشىپ ھۇجۇم قىلغانلارنى تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق؛ توسۇشقا قۇلاق سالمىسا، جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىملىرىنىڭ نەق مەيدان مەسئۇلى تارقىتىۋېتىشكە بۇيرۇق چۈشۈرۈشكە ھوقۇقلۇق؛ تارقىتىۋېتىشنى رەت قىلسا، جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىملىرىنىڭ نەق مەيدان مەسئۇلى دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە زۆرۈر ۋاسىتە قوللىنىپ مەجبۇرىي تارقىتىۋېتىشكە ھوقۇقلۇق ھەمدە بويسۇنۇشنى رەت قىلغانلارنى نەق مەيداندىن مەجبۇرىي ئېلىپ كېتىشكە ياكى توختىتىپ قويۇشقا ھوقۇقلۇق.

第五十四条　对哄抢铁路运输物资的，铁路职工有权制止，可以扭送公安机关处理；现场公安人员可以予以拘留。

54-ماددا تۆمۈريول ماددىي ئەشيالىرىنى تالان-تاراج قىلىشتا، تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق بولسا، گوڭئەن ئورگىنىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا ئاپىرىپ بەرسە بولىدۇ؛ نەق مەيداندىكى جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىملىرى توختىتىپ قويۇلسا بولىدۇ.

第五十五条　在列车内，寻衅滋事，扰乱公共秩序，危害旅客人身、财产安全的，铁路职工有权制止，铁路公安人员可以予以拘留。

55-ماددا تۆمۈريولدا ئۆكتەملىك قىلىپ چاتاق چىقارغان، ئاممىۋى تەرتىپنى قالايمىقانلاشتۇرغان، يولۇچىلارنىڭ جىسمانىي بىخەتەرلىكى، مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزگەنلەرنى تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق، تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىملىرى توختىتىپ قويسا بولىدۇ.

第五十六条　在车站和旅客列车内，发生法律规定需要检疫的传染病时，由铁路卫生检疫机构进行检疫；根据铁路卫生检疫机构的请求，地方卫生检疫机构应予协助。

56-ماددا ۋوگزال ۋە يولۇچىلار پويىزىدا، قانۇندا كارانتىن قىلىش بەلگىلەنگەن يۇقۇملۇق كېسەل كۆرۈلسە، تۆمۈريول سەھىيە كارانتىن ئاپپاراتى كارانتىن قىلىدۇ؛ تۆمۈريول سەھىيە كارانتىن ئاپپاراتىنىڭ تەلىپىگە ئاساسەن، يەرلىك سەھىيە كارانتىن ئاپپاراتى ھەمكارلىشىشى كېرەك.

货物运输的检疫，依照国家规定办理。

يۈك تىرانسپورتىنى كارانتىن قىلىش دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ.

第五十七条　发生铁路交通事故，铁路运输企业应当依照国务院和国务院有关主管部门关于事故调查处理的规定办理，并及时恢复正常行车，任何单位和个人不得阻碍铁路线路开通和列车运行。

57-ماددا تۆمۈريول قاتناش ھادىسىسى يۈز بەرگەندە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى گوۋۇيۈەن ۋە گوۋۇيۈەننىڭ ئالاقىدار مەسئۇل تارمىقىنىڭ ھادىسىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىش توغرىسىدىكى بەلگىلىمىسى بويىچە بېجىرىشى ھەمدە پويىزنىڭ نورمال يۈرۈشىنى ۋاقتىدا ئەسلىگە كەلتۈرۈشى كېرەك، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس تۆمۈريول لىنىيەسىنىڭ ئېچىلىشى ۋە پويىزنىڭ يۈرۈشىگە توسقۇنلۇق قىلسا بولمايدۇ.

第五十八条　因铁路行车事故及其他铁路运营事故造成人身伤亡的，铁路运输企业应当承担赔偿责任；如果人身伤亡是因不可抗力或者由于受害人自身的原因造成的，铁路运输企业不承担赔偿责任。

58-ماددا تۆمۈريول قاتناش ھادىسىسى ۋە باشقا تۆمۈريول تىجارەت ھادىسىسى سەۋەبىدىن جىسمانىي تالاپەت كۆرۈلسە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك؛ ئەگەر جىسمانىي تالاپەت تاقابىل تۇرغىلى بولمايدىغان ئەھۋال ياكى زىيانلانغۇچىنىڭ ئۆزىنىڭ سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان بولسا، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.

违章通过平交道口或者人行过道，或者在铁路线路上行走、坐卧造成的人身伤亡，属于受害人自身的原因造成的人身伤亡。

تۈز كېسىشكەن يول ئېغىزى ياكى پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولىدىن قائىدىگە خىلاپ ھالدا ئۆتۈش ياكى تۆمۈريول لىنىيەسىدە مېڭىش، ئولتۇرۇۋېلىش-يېتىۋېلىشتىن كېلىپ چىققان جىسمانىي تالاپەت زىيانلانغۇچىنىڭ ئۆزىگە تەۋە بولغانلىقتىن كېلىپ چىققان جىسمانىي ئۆلۈش-يارىلىنىش.

第五十九条　国家铁路的重要桥梁和隧道，由中国人民武装警察部队负责守卫。

59-دۆلەت تۆمۈريولىدىكى مۇھىم كۆۋرۈك ۋە تونېللارنى جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسمى قوغداشقا مەسئۇل بولىدۇ.

第五章　法律责任

5-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

第六十条　违反本法规定，携带危险品进站上车或者以非危险品品名托运危险品，导致发生重大事故的，依照刑法有关规定追究刑事责任。企业事业单位、国家机关、社会团体犯本款罪的，处以罚金，对其主管人员和直接责任人员依法追究刑事责任。

60-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، خەتەرلىك بۇيۇملارنى ۋوگزالغا ئېلىپ كىرىپ پويىزغا چىقىپ ياكى خەتەرلىك ئەمەس بۇيۇم نامى بىلەن توشۇتۇپ، ئېغىر ھادىسە پەيدا قىلغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ. كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار، دۆلەت ئورگانلىرى، ئىجتىمائىي تەشكىلاتلاردىن مۇشۇ تارماقتىكى جىنايىتىنى ئۆتكۈزگەنلىرىگە جەرىمانە قويۇلىدۇ، ئۇنىڭ مەسئۇل خادىمى ۋە بىۋاسىتە جاۋابكارلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

携带炸药、雷管或者非法携带枪支子弹、管制刀具进站上车的，依照刑法有关规定追究刑事责任。

پارتلاتقۇچ دورا، پىستان ياكى قورال-ياراغ، ئوق، چەكلەنگەن تىغلىق ئەسۋابلارنى قانۇنسىز ئېلىپ ۋوگزالغا كىرىپ ئاپتوموبىلغا چىققانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第六十一条　故意损毁、移动铁路行车信号装置或者在铁路线路上放置足以使列车倾覆的障碍物的，依照刑法有关规定追究刑事责任。

61-ماددا تۆمۈريول پويىز سىگنالى قۇرۇلمىسىنى قەستەن بۇزۇۋەتكەن، يۆتكىۋەتكەن ياكى پويىز ئۆرۈۋېتىدىغان توسالغۇ نەرسىلەرنى تۆمۈريول لىنىيەسىگە قويۇپ قويغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第六十二条　盗窃铁路线路上行车设施的零件、部件或者铁路线路上的器材，危及行车安全的，依照刑法有关规定追究刑事责任。

62-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىدىكى يۈرۈش ئەسلىھەلىرىنىڭ زاپچاسلىرى، زاپچاسلىرى ياكى تۆمۈريول لىنىيەلىرىدىكى ئۈسكۈنىلەرنى ئوغرىلاپ، يۈرۈش بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزگەنلەر جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第六十三条　聚众拦截列车、冲击铁路行车调度机构不听制止的，对首要分子和骨干分子依照刑法有关规定追究刑事责任。

63-ماددا پويىزنى توپلىشىپ توسۇۋالغان، تۆمۈريول پويىزىنى ئورۇنلاشتۇرۇش ئاپپاراتى توسۇشقا قۇلاق سالمىغان بولسا، باش ئۇنسۇرلار ۋە تايانچ ئۇنسۇرلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第六十四条　聚众哄抢铁路运输物资的，对首要分子和骨干分子依照刑法有关规定追究刑事责任。

64-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت ماددىي ئەشيالىرىنى ئادەم توپلاپ تالاشقان بولسا، باش ئۇنسۇرلار ۋە تايانچ ئۇنسۇرلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

铁路职工与其他人员勾结犯前款罪的，从重处罚。

تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى باشقا خادىملار بىلەن تىل بىرىكتۈرۈپ ئالدىنقى تارماقتىكى جىنايەتنى سادىر قىلسا، ئېغىر جازا بېرىلىدۇ.

第六十五条　在列车内，抢劫旅客财物，伤害旅客的，依照刑法有关规定从重处罚。

65-ماددا پويىزدا يولۇچىلارنىڭ پۇل-مېلىنى بۇلاپ، يولۇچىلارغا زىيان يەتكۈزگەنلەرگە جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە ئېغىر جازا بېرىلىدۇ.

在列车内，寻衅滋事，侮辱妇女，情节恶劣的，依照刑法有关规定追究刑事责任；敲诈勒索旅客财物的，依照刑法有关规定追究刑事责任。

پويىز ئىچىدە ئۆكتەملىك قىلىپ چاتاق چىقارغان، ئاياللارنى ھاقارەتلىگەنلەردىن قىلمىشى قەبىھ بولغانلىرى جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛ يولۇچىلارنىڭ پۇل-مېلىنى قاقتى-سوقتى قىلىپ ئېلىۋالغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第六十六条　倒卖旅客车票，构成犯罪的，依照刑法有关规定追究刑事责任。铁路职工倒卖旅客车票或者与其他人员勾结倒卖旅客车票的，依照刑法有关规定追究刑事责任。

66-ماددا يولۇچىلارنىڭ پويىز بېلىتىنى ئېلىپ سېتىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ. تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرىدىن يولۇچىلار بېلىتىنى ئېلىپ ساتقانلىرى ياكى باشقا خادىملار بىلەن تىل بىرىكتۈرۈپ يولۇچىلار بېلىتىنى ئېلىپ ساتقۇچىلىرى جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第六十七条　违反本法规定，尚不够刑事处罚，应当给予治安管理处罚的，依照治安管理处罚法的规定处罚。

67-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلاردىن جىنايى جازا بېرىشكە توشمايدىغانلىرىغا ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىشكە تېگىشلىك بولغانلىرىغا ئامانلىق باشقۇرۇش جازا قانۇنىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

第六十八条　擅自在铁路线路上铺设平交道口、人行过道的，由铁路公安机关或者地方公安机关责令限期拆除，可以并处罚款。

68-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىگە ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن تۈز كېسىشىش ئېغىزى، پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولىنى ياتقۇزغانلارنى تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ياكى يەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە چۇۋۇۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ، قوشۇمچە جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

第六十九条　铁路运输企业违反本法规定，多收运费、票款或者旅客、货物运输杂费的，必须将多收的费用退还付款人，无法退还的上缴国库。将多收的费用据为己有或者侵吞私分的，依照刑法有关规定追究刑事责任。

69-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، توشۇش ھەققى، بېلەت پۇلى ياكى يولۇچى، مال توشۇش پارچە-پۇرات پۇللىرىنى كۆپ ئالغان بولسا، ئارتۇق ئالغان ھەقنى پۇل تۆلىگۈچىگە قايتۇرۇپ بېرىشى، قايتۇرغىلى بولمىغانلىرىنى دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرۇشى شەرت. ئارتۇق ئالغان ھەقنى ئۆزىنىڭ قىلىۋالغان ياكى ئاستىرتىن بۆلۈشۈۋالغان بولسا، جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第七十条　铁路职工利用职务之便走私的，或者与其他人员勾结走私的，依照刑法有关规定追究刑事责任。

70-ماددا تۆمۈر يول ئىشچى-خىزمەتچىلىرىدىن خىزمەت قولايلىقىدىن پايدىلىنىپ ئەتكەسچىلىك قىلغانلىرى ياكى باشقا كىشىلەر بىلەن تىل بىرىكتۈرۈپ ئەتكەسچىلىك قىلغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第七十一条　铁路职工玩忽职守、违反规章制度造成铁路运营事故的，滥用职权、利用办理运输业务之便谋取私利的，给予行政处分；情节严重、构成犯罪的，依照刑法有关规定追究刑事责任。

71-ماددا تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرىدىن خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، قائىدە-تۈزۈملەرگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆمۈريول تىجارىتى ھادىسىسى پەيدا قىلغانلىرىغا خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلانغان، تىرانسپورت كەسپى بېجىرىش قولايلىقىدىن پايدىلىنىپ ئۆز كۆمىچىگە چوغ تارتقانلىرىغا مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ؛ قىلمىشى ئېغىر، جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第六章　附则

6-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

第七十二条　本法所称国家铁路运输企业是指铁路局和铁路分局。

72-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان دۆلەت تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى تۆمۈريول ئىدارىسى ۋە تۆمۈريول شۆبە ئىدارىسىنى كۆرسىتىدۇ.

第七十三条　国务院根据本法制定实施条例。

73-ماددا گوۋۇيۈەن مۇشۇ قانۇنغا ئاساسەن يولغا قويۇش نىزامىنى تۈزىدۇ.

第七十四条　本法自1991年5月1日起施行。

74-ماددا بۇ قانۇن 1991-يىل 5-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.