（1994年3月22日第八届全国人民代表大会第二次会议通过 根据2014年8月31日第十二届全国人民代表大会常务委员会第十次会议《关于修改<中华人民共和国预算法>的决定》修正）
( 1994 ـ يىلى 3 ـ ئاينىڭ 22 ـ كۈنى 8 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى 2 ـ يىغىنىدا ماقۇللاندى، 2014 ـ يىلى 8 ـ ئاينىڭ 31 ـ كۈنى 12 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 10 ـ يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ خامچوت ھېسابلاش ئۇسۇلى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن تۈزىتىلدى )
目 录
مۇندەرىجە
第一章 总则
1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ
第二章 预算管理职权
2-باب خامچوت باشقۇرۇش خىزمەت ھوقۇقى
第三章 预算收支范围
3-باب خامچوتنىڭ كىرىم-چىقىم دائىرىسى
第四章 预算编制
4-باب خام چوت تۈزۈش
第五章 预算审查和批准
5-باب خامچوتنى تەكشۈرۈش ۋە تەستىقلاش
第六章 预算执行
6-باب خام چوتنى ئىجرا قىلىش
第七章 预算调整
7-باب خامچوتنى تەڭشەش
第八章 决算
سەككىزىنچى باب نەق چوت
第九章 监督
9-باب نازارەت قىلىش
第十章 法律责任
10-باب قانۇن جاۋابكارلىقى
第十一章 附则
11-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ
第一章 总则
1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ
第一条 为了规范政府收支行为，强化预算约束，加强对预算的管理和监督，建立健全全面规范、公开透明的预算制度，保障经济社会的健康发展，根据宪法，制定本法。
1-ماددا بۇ قانۇن ھۆكۈمەتنىڭ كىرىم-چىقىم ھەرىكىتىنى قېلىپلاشتۇرۇش، خامچوت چەكلىمىسىنى كۈچەيتىش، خامچوت باشقۇرۇش ۋە نازارەت قىلىشنى كۈچەيتىش، ئومۇميۈزلۈك، قېلىپلىق، ئوچۇق-ئاشكارا خامچوت تۈزۈمىنى ئورنىتىش ۋە تاكامۇللاشتۇرۇش، ئىقتىساد، جەمئىيەتنىڭ ساغلام تەرەققىياتىغا كاپالەتلىك قىلىش مەقسىتىدە، ئاساسىي قانۇنغا بىنائەن چىقىرىلدى.
第二条 预算、决算的编制、审查、批准、监督，以及预算的执行和调整，依照本法规定执行。
2-ماددا خامچوت، نەق چوتنى تۈزۈش، تەكشۈرۈش، تەستىقلاش، نازارەت قىلىش، شۇنىڭدەك خامچوتنى ئىجرا قىلىش ۋە تەڭشەش مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.
第三条 国家实行一级政府一级预算，设立中央，省、自治区、直辖市，设区的市、自治州，县、自治县、不设区的市、市辖区，乡、民族乡、镇五级预算。
3-ماددا دۆلەت بىر دەرىجىلىك ھۆكۈمەت بىر دەرىجىلىك خامچوتىنى يولغا قويىدۇ، مەركەز، ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر، رايون بار شەھەر، ئاپتونوم ئوبلاست، ناھىيە، ئاپتونوم ناھىيە، رايونى يوق شەھەر، شەھەرگە قاراشلىق رايون، يېزا، مىللىي يېزا، بازار بەش دەرىجىلىك خامچوتنى تەسىس قىلىدۇ.
全国预算由中央预算和地方预算组成。地方预算由各省、自治区、直辖市总预算组成。
پۈتۈن مەملىكەتنىڭ خامچوتى مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوتتىن تەركىب تاپىدۇ. يەرلىك خامچوت ھەرقايسى ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلەرنىڭ ئومۇمىي خامچوتىدىن تەركىب تاپىدۇ.
地方各级总预算由本级预算和汇总的下一级总预算组成；下一级只有本级预算的，下一级总预算即指下一级的本级预算。没有下一级预算的，总预算即指本级预算。
يەرلىك ھەر دەرىجىلىك باش خامچوت شۇ دەرىجىلىك خامچوت ۋە جەملەنگەن بىر دەرىجە تۆۋەن ئومۇمىي خامچوتتىن تەركىب تاپىدۇ؛ بىر دەرىجە تۆۋەن خامچوتتا شۇ دەرىجىلىكلا خامچوت بولسا، بىر دەرىجە تۆۋەن ئومۇمىي خامچوت بىر دەرىجە تۆۋەن شۇ دەرىجىلىكنى كۆرسىتىدۇ. بىر دەرىجە تۆۋەن خامچوت بولمىسا، باش خامچوت شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى كۆرسىتىدۇ.
第四条 预算由预算收入和预算支出组成。
4-ماددا خامچوت خامچوت كىرىمى ۋە خامچوت چىقىمىدىن تەركىب تاپىدۇ.
政府的全部收入和支出都应当纳入预算。
ھۆكۈمەتنىڭ بارلىق كىرىمى ۋە چىقىمىنى خامچوتقا كىرگۈزۈش كېرەك.
第五条 预算包括一般公共预算、政府性基金预算、国有资本经营预算、社会保险基金预算。
5-ماددا خامچوت ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت، ھۆكۈمەت خاراكتېرلىك فوند خامچوتى، دۆلەت كاپىتالى تىجارەت خامچوتى، ئىجتىمائىي سۇغۇرتا فوندى خامچوتىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
一般公共预算、政府性基金预算、国有资本经营预算、社会保险基金预算应当保持完整、独立。政府性基金预算、国有资本经营预算、社会保险基金预算应当与一般公共预算相衔接。
ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت، ھۆكۈمەت خاراكتېرلىك فوند خامچوتى، دۆلەت كاپىتالى تىجارەت خامچوتى، ئىجتىمائىي سۇغۇرتا فوندى خامچوتىنى مۇكەممەل، مۇستەقىل ساقلاش كېرەك. ھۆكۈمەت خاراكتېرلىك فوند خامچوتى، دۆلەت كاپىتالى تىجارەت خامچوتى، ئىجتىمائىي سۇغۇرتا فوندى خامچوتىنى ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت بىلەن جىپسىلاشتۇرۇش كېرەك.
第六条 一般公共预算是对以税收为主体的财政收入，安排用于保障和改善民生、推动经济社会发展、维护国家安全、维持国家机构正常运转等方面的收支预算。
6-ماددا ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت باج ئاساسىي گەۋدە قىلىنغان مالىيە كىرىمىنى خەلق تۇرمۇشىنى كاپالەتلەندۈرۈش ۋە ياخشىلاش، ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتقا تۈرتكە بولۇش، دۆلەت خەۋپسىزلىكىنى قوغداش، دۆلەت ئاپپاراتلىرىنىڭ نورمال يۈرۈشۈشىنى ساقلاش قاتارلىق جەھەتلەرگە ئورۇنلاشتۇرىدىغان كىرىم-چىقىم خامچوتىنى كۆرسىتىدۇ.
中央一般公共预算包括中央各部门（含直属单位，下同）的预算和中央对地方的税收返还、转移支付预算。
مەركەزنىڭ ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوتى مەركەزدىكى ھەرقايسى تارماقلار ( بىۋاسىتە قاراشلىق ئورۇنلارنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، ئوخشاشلا ) نىڭ خامچوتى ۋە مەركەزنىڭ يەرلىككە قايتۇرغان بېجىنى، يۆتكىمە چىقىم خامچوتىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
中央一般公共预算收入包括中央本级收入和地方向中央的上解收入。中央一般公共预算支出包括中央本级支出、中央对地方的税收返还和转移支付。
مەركەزنىڭ ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت كىرىمى مەركەزنىڭ شۇ دەرىجىلىك كىرىمى بىلەن يەرلىكنىڭ مەركەزگە يېشىلىدىغان كىرىمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. مەركەزنىڭ ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت چىقىمى مەركەزنىڭ شۇ دەرىجىلىك چىقىمى، مەركەزنىڭ يەرلىككە قاراتقان بېجىنى قايتۇرۇشى ۋە يۆتكىمە چىقىمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
第七条 地方各级一般公共预算包括本级各部门（含直属单位，下同）的预算和税收返还、转移支付预算。
7-ماددا يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت شۇ دەرىجىلىك تارماقلار ( بىۋاسىتە قاراشلىق ئورۇنلارنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، تۆۋەندىمۇ ئوخشاش ) نىڭ خامچوتى ۋە باج قايتۇرۇش، يۆتكىمە چىقىم خامچوتىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
地方各级一般公共预算收入包括地方本级收入、上级政府对本级政府的税收返还和转移支付、下级政府的上解收入。地方各级一般公共预算支出包括地方本级支出、对上级政府的上解支出、对下级政府的税收返还和转移支付。
يەرلىك ھەر دەرىجىلىكنىڭ ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت كىرىمى يەرلىك شۇ دەرىجىلىك كىرىم، يۇقىرى دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتكە قايتۇرغان بېجى ۋە يۆتكەپ چىقىم قىلىشى، تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ يېشىم كىرىمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت چىقىمى يەرلىك شۇ دەرىجىلىك چىقىم، يۇقىرى دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ چىقىمىنى پارچىلاش، تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتكە باجنى قايتۇرۇش ۋە يۆتكەپ چىقىم قىلىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
第八条 各部门预算由本部门及其所属各单位预算组成。
8-ماددا تارماقلارنىڭ خامچوتى شۇ تارماق ۋە ئۇنىڭغا قاراشلىق ئورۇنلارنىڭ خامچوتىدىن تەركىب تاپىدۇ.
第九条 政府性基金预算是对依照法律、行政法规的规定在一定期限内向特定对象征收、收取或者以其他方式筹集的资金，专项用于特定公共事业发展的收支预算。
9-ماددا ھۆكۈمەت خاراكتېرلىك فوند خامچوتى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە مەلۇم مۇددەت ئىچىدە مۇئەييەن ئوبيېكتتىن ئېلىنىدىغان، ئېلىنىدىغان ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن غەملىنىدىغان، مۇئەييەن ئاممىۋى ئىشلارنىڭ تەرەققىياتىغا مەخسۇس ئىشلىتىلىدىغان كىرىم-چىقىم خامچوتىنى كۆرسىتىدۇ.
政府性基金预算应当根据基金项目收入情况和实际支出需要，按基金项目编制，做到以收定支。
ھۆكۈمەت خاراكتېرلىك فوند خامچوتىنى فوند تۈرىنىڭ كىرىم ئەھۋالى ۋە ئەمەلىي چىقىم ئېھتىياجىغا ئاساسەن، فوند تۈرىگە ئاساسەن تۈزۈپ، كىرىمگە قاراپ چىقىمنى بېكىتىش كېرەك.
第十条 国有资本经营预算是对国有资本收益作出支出安排的收支预算。
10-ماددا دۆلەت كاپىتالىنى باشقۇرۇش خامچوتى دۆلەت كاپىتالى پايدىسىغا قارىتا چىقىم قىلىش، ئورۇنلاشتۇرۇش كىرىم-چىقىم خامچوتىنى كۆرسىتىدۇ.
国有资本经营预算应当按照收支平衡的原则编制，不列赤字，并安排资金调入一般公共预算。
دۆلەت كاپىتالى تىجارەت خامچوتىنى كىرىم-چىقىم تەڭپۇڭ بولۇش پىرىنسىپى بويىچە تۈزۈش، قىزىل رەقەمگە كىرگۈزمەسلىك ھەمدە مەبلەغ ئورۇنلاشتۇرۇپ ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوتقا يۆتكەش كېرەك.
第十一条 社会保险基金预算是对社会保险缴款、一般公共预算安排和其他方式筹集的资金，专项用于社会保险的收支预算。
11-ماددا ئىجتىمائىي سۇغۇرتا فوندى خامچوتى ئىجتىمائىي سۇغۇرتا پۇلى تاپشۇرۇش، ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت ئورۇنلاشتۇرۇشى ۋە باشقا ئۇسۇللار بويىچە غەملەنگەن مەبلەغنى كۆرسىتىدۇ، ئىجتىمائىي سۇغۇرتىنىڭ كىرىم-چىقىم خامچوتىغا مەخسۇس ئىشلىتىلىدۇ.
社会保险基金预算应当按照统筹层次和社会保险项目分别编制，做到收支平衡。
ئىجتىمائىي سۇغۇرتا فوندى خامچوتىنى بىرتۇتاش پىلانلاش قاتلىمى ۋە ئىجتىمائىي سۇغۇرتا تۈرى بويىچە ئايرىم-ئايرىم تۈزۈپ، كىرىم-چىقىمنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇش كېرەك.
第十二条 各级预算应当遵循统筹兼顾、勤俭节约、量力而行、讲求绩效和收支平衡的原则。
12-ماددا ھەر دەرىجىلىك خامچوتلار بىرتۇتاش پىلانلاپ تەڭ ئېتىبار بېرىش، ئىقتىسادچىل-تېجەشلىك بولۇش، مادارغا قاراپ ئىش كۆرۈش، ئۈنۈم ۋە كىرىم-چىقىمغا ئەھمىيەت بېرىش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىشى كېرەك.
各级政府应当建立跨年度预算平衡机制。
ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر يىل ھالقىغان خامچوتنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇش مېخانىزمى ئورنىتىشى كېرەك.
第十三条 经人民代表大会批准的预算，非经法定程序，不得调整。各级政府、各部门、各单位的支出必须以经批准的预算为依据，未列入预算的不得支出。
13-ماددا خەلق قۇرۇلتىيى تەستىقلىغان خامچوتنى قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپتىن ئۆتكۈزمەي تۇرۇپ تەڭشەشكە بولمايدۇ. ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر، تارماقلار ۋە ئورۇنلارنىڭ چىقىملىرى تەستىقلانغان خامچوتنى ئاساس قىلىشى شەرت، خامچوتقا كىرگۈزۈلمىگەنلىرىنى چىقىم قىلىشقا بولمايدۇ.
第十四条 经本级人民代表大会或者本级人民代表大会常务委员会批准的预算、预算调整、决算、预算执行情况的报告及报表，应当在批准后二十日内由本级政府财政部门向社会公开，并对本级政府财政转移支付安排、执行的情况以及举借债务的情况等重要事项作出说明。
14-ماددا شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى ياكى شۇ دەرىجىلىك خەلق يىغىنى دائىمىي كومىتېتى تەستىقلىغان خامچوت، خامچوت تەڭشىلىشى، نەق چوت، خامچوت ئىجراسى ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلات ۋە مەلۇمات جەدۋىلىنى تەستىقلانغاندىن كېيىنكى 20 كۈن ئىچىدە شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى جەمئىيەتكە ئاشكارىلىشى كېرەك، ھەمدە شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت مالىيەسىنىڭ يۆتكىمە چىقىمىنى ئورۇنلاشتۇرۇش، ئىجرا قىلىش ئەھۋالى ھەمدە قەرز ئېلىش ئەھۋالى قاتارلىق مۇھىم ئىشلارغا ئىزاھات بېرىدۇ.
经本级政府财政部门批复的部门预算、决算及报表，应当在批复后二十日内由各部门向社会公开，并对部门预算、决算中机关运行经费的安排、使用情况等重要事项作出说明。
شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى تەستىقىي جاۋاب بەرگەن تارماقلارنىڭ خامچوتى، نەق چوتى ۋە مەلۇمات جەدۋەللىرىنى تەستىقلانغاندىن كېيىنكى 20 كۈن ئىچىدە تارماقلار جەمئىيەتكە ئاشكارىلىشى ھەمدە تارماقلارنىڭ خامچوت، نەق چوتىدىكى ئورگانلارنىڭ يۈرۈشۈش خىراجىتىنى ئورۇنلاشتۇرۇش، ئىشلىتىش ئەھۋالى قاتارلىق مۇھىم ئىشلار توغرىسىدا ئىزاھات بېرىشى كېرەك.
各级政府、各部门、各单位应当将政府采购的情况及时向社会公开。
ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر، تارماقلار، ئورۇنلار ھۆكۈمەت بىرتۇتاش سېتىۋېلىش ئەھۋالىنى جەمئىيەتكە ۋاقتىدا ئاشكارىلىشى كېرەك.
本条前三款规定的公开事项，涉及国家秘密的除外。
بۇ ماددىنىڭ ئالدىنقى ئۈچ تارمىقىدا بەلگىلەنگەن ئاشكارىلىنىدىغان ئىشلاردىن دۆلەت مەخپىيىتىگە چېتىلىدىغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
第十五条 国家实行中央和地方分税制。
15-ماددا دۆلەت مەركەز ۋە يەرلىك باج ئايرىش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
第十六条 国家实行财政转移支付制度。财政转移支付应当规范、公平、公开，以推进地区间基本公共服务均等化为主要目标。
16-ماددا دۆلەت مالىيە يۆتكىمە چىقىمى تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ. مالىيە يۆتكىمە چىقىمىنى قېلىپلاشتۇرۇش، ئادىل، ئاشكارا قىلىش، رايونلار ئارا ئاساسىي ئاممىۋى مۇلازىمەتنى باراۋەرلەشتۈرۈشنى ئالغا سىلجىتىشنى ئاساسىي نىشان قىلىش كېرەك.
财政转移支付包括中央对地方的转移支付和地方上级政府对下级政府的转移支付，以为均衡地区间基本财力、由下级政府统筹安排使用的一般性转移支付为主体。
مالىيە يۆتكىمە چىقىمى مەركەزنىڭ يەرلىككە قىلغان يۆتكىمە چىقىمى ۋە يەرلىك يۇقىرى دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرگە قىلغان يۆتكىمە چىقىمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، رايونلار ئارا ئاساسىي مالىيە كۈچىنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇش، تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەت بىرتۇتاش پىلانلاپ ئورۇنلاشتۇرۇپ ئىشلىتىدىغان ئادەتتىكى يۆتكىمە چىقىمنى ئاساسىي گەۋدە قىلىش كېرەك.
按照法律、行政法规和国务院的规定可以设立专项转移支付，用于办理特定事项。建立健全专项转移支付定期评估和退出机制。市场竞争机制能够有效调节的事项不得设立专项转移支付。
قانۇن، مەمۇرىي نىزاملار ۋە گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە مەخسۇس يۆتكىمە چىقىم تەسىس قىلىپ، مۇئەييەن ئىشلارنى بېجىرىشكە ئىشلىتىشكە بولىدۇ. مەخسۇس يۆتكىمە چىقىمنى قەرەللىك باھالاش ۋە چېكىندۈرۈش مېخانىزمىنى ئورنىتىش، تاكامۇللاشتۇرۇش كېرەك. بازار رىقابىتى مېخانىزمىدا ئۈنۈملۈك تەڭشىگىلى بولىدىغان ئىشلاردا مەخسۇس يۆتكىمە چىقىم تەسىس قىلىشقا بولمايدۇ.
上级政府在安排专项转移支付时，不得要求下级政府承担配套资金。但是，按照国务院的规定应当由上下级政府共同承担的事项除外。
يۇقىرى دەرىجىلىك ھۆكۈمەت مەخسۇس يۆتكىمە چىقىم ئورۇنلاشتۇرغاندا، تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتتىن يانداش مەبلەغنى ئۈستىگە ئېلىشنى تەلەپ قىلسا بولمايدۇ. لېكىن، گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە يۇقىرى-تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر ئورتاق ئۈستىگە ئالىدىغان ئىشلار بۇنىڭ سىرتىدا.
第十七条 各级预算的编制、执行应当建立健全相互制约、相互协调的机制。
17-ماددا ھەر دەرىجىلىك خامچوتلارنى تۈزۈش، ئىجرا قىلىشتا بىر-بىرىنى چەكلەيدىغان، بىر-بىرىنى ماسلاشتۇرىدىغان مېخانىزملارنى ئورنىتىش ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈش كېرەك.
第十八条 预算年度自公历一月一日起，至十二月三十一日止。
18-ماددا خامچوت يىلى مىلادىيە 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ، 12-ئاينىڭ 31-كۈنىگىچە بولىدۇ.
第十九条 预算收入和预算支出以人民币元为计算单位。
19-ماددا خامچوت كىرىمى ۋە خامچوت چىقىمىدا خەلق پۇلى بىرلىكى قىلىنىدۇ.
第二章 预算管理职权
2-باب خامچوت باشقۇرۇش خىزمەت ھوقۇقى
第二十条 全国人民代表大会审查中央和地方预算草案及中央和地方预算执行情况的报告；批准中央预算和中央预算执行情况的报告；改变或者撤销全国人民代表大会常务委员会关于预算、决算的不适当的决议。
20-ماددا مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوت لايىھەسىنى ۋە مەركەز خامچوتىنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلاتنى تەكشۈرىدۇ؛ مەركەز خامچوتى ۋە مەركەز خامچوتىنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلاتنى تەستىقلاش؛ مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ خامچوت، نەق چوت توغرىسىدىكى نامۇۋاپىق قارارلىرىنى ئۆزگەرتىش ياكى بىكار قىلىش.
全国人民代表大会常务委员会监督中央和地方预算的执行；审查和批准中央预算的调整方案；审查和批准中央决算；撤销国务院制定的同宪法、法律相抵触的关于预算、决算的行政法规、决定和命令；撤销省、自治区、直辖市人民代表大会及其常务委员会制定的同宪法、法律和行政法规相抵触的关于预算、决算的地方性法规和决议。
مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوتنىڭ ئىجراسىنى نازارەت قىلىدۇ؛ مەركەز خامچوتىنى تەڭشەش لايىھەسىنى تەكشۈرۈش ۋە تەستىقلاش؛ مەركەز نەق چوتىنى تەكشۈرۈش ۋە تەستىقلاش؛ گوۋۇيۈەننىڭ ئاساسىي قانۇن ۋە قانۇنلارغا زىت كېلىدىغان خامچوت، نەق چوتقا دائىر مەمۇرىي نىزام، قارار ۋە بۇيرۇقلىرىنى بىكار قىلىش؛ ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق قۇرۇلتىيى ۋە ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتى چىقارغان ئاساسىي قانۇن، قانۇنلار ۋە مەمۇرىي نىزاملارغا زىت كېلىدىغان خامچوت، نەق چوت توغرىسىدىكى يەرلىك نىزام ۋە قارارلار بىكار قىلىنىدۇ.
第二十一条 县级以上地方各级人民代表大会审查本级总预算草案及本级总预算执行情况的报告；批准本级预算和本级预算执行情况的报告；改变或者撤销本级人民代表大会常务委员会关于预算、决算的不适当的决议；撤销本级政府关于预算、决算的不适当的决定和命令。
21-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى شۇ دەرىجىلىك باش خامچوت لايىھەسىنى ۋە شۇ دەرىجىلىك باش خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلاتنى تەكشۈرىدۇ؛ شۇ دەرىجىلىك خامچوت ۋە شۇ دەرىجىلىك خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلاتنى تەستىقلاش؛ شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ خامچوت، نەق چوت توغرىسىدىكى نامۇۋاپىق قارارلىرىنى ئۆزگەرتىش ياكى بىكار قىلىش؛ شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ خامچوت، نەق چوت توغرىسىدىكى نامۇۋاپىق قارارى ۋە بۇيرۇقى بىكار قىلىنىدۇ.
县级以上地方各级人民代表大会常务委员会监督本级总预算的执行；审查和批准本级预算的调整方案；审查和批准本级决算；撤销本级政府和下一级人民代表大会及其常务委员会关于预算、决算的不适当的决定、命令和决议。
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتلىرى شۇ دەرىجىلىك باش خامچوتنىڭ ئىجراسىنى نازارەت قىلىدۇ؛ شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى تەكشۈرۈش ۋە تەستىقلاش؛ شۇ دەرىجىلىك نەق چوتنى تەكشۈرۈش ۋە تەستىقلاش؛ شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت ۋە بىر دەرىجە تۆۋەن خەلق قۇرۇلتىيى ۋە ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتىنىڭ خامچوت، نەق چوت توغرىسىدىكى نامۇۋاپىق قارارى، بۇيرۇقى ۋە قارارى بىكار قىلىنىدۇ.
乡、民族乡、镇的人民代表大会审查和批准本级预算和本级预算执行情况的报告；监督本级预算的执行；审查和批准本级预算的调整方案；审查和批准本级决算；撤销本级政府关于预算、决算的不适当的决定和命令。
يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق خەلق قۇرۇلتايلىرى شۇ دەرىجىلىك خامچوت ۋە شۇ دەرىجىلىك خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلاتنى تەكشۈرىدۇ ۋە تەستىقلايدۇ؛ شۇ دەرىجىلىك خامچوتنىڭ ئىجراسىنى نازارەت قىلىش؛ شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى تەكشۈرۈش ۋە تەستىقلاش؛ شۇ دەرىجىلىك نەق چوتنى تەكشۈرۈش ۋە تەستىقلاش؛ شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ خامچوت، نەق چوت توغرىسىدىكى نامۇۋاپىق قارارى ۋە بۇيرۇقى بىكار قىلىنىدۇ.
第二十二条 全国人民代表大会财政经济委员会对中央预算草案初步方案及上一年预算执行情况、中央预算调整初步方案和中央决算草案进行初步审查，提出初步审查意见。
22-ماددا مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى مالىيە-ئىقتىساد كومىتېتى مەركەز خامچوت لايىھەسىنىڭ دەسلەپكى لايىھەسى ۋە ئالدىنقى يىللىق خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى، مەركەز خامچوتىنى تەڭشەشنىڭ دەسلەپكى لايىھەسى ۋە مەركەز نەق چوت لايىھەسىنى دەسلەپكى تەكشۈرۈپ، دەسلەپكى تەكشۈرۈش پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ.
省、自治区、直辖市人民代表大会有关专门委员会对本级预算草案初步方案及上一年预算执行情况、本级预算调整初步方案和本级决算草案进行初步审查，提出初步审查意见。
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق قۇرۇلتايلىرىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلىرى شۇ دەرىجىلىك خامچوت لايىھەسىنىڭ دەسلەپكى لايىھەسى ۋە ئالدىنقى يىللىق خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى، شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەشنىڭ دەسلەپكى لايىھەسى ۋە شۇ دەرىجىلىك نەق چوت لايىھەسىنى دەسلەپكى تەكشۈرۈپ، دەسلەپكى تەكشۈرۈش پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويدى.
设区的市、自治州人民代表大会有关专门委员会对本级预算草案初步方案及上一年预算执行情况、本级预算调整初步方案和本级决算草案进行初步审查，提出初步审查意见，未设立专门委员会的，由本级人民代表大会常务委员会有关工作机构研究提出意见。
رايون بار شەھەرلىك، ئاپتونوم ئوبلاستلىق خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلىرى شۇ دەرىجىلىك خامچوت لايىھەسىنىڭ دەسلەپكى لايىھەسى ۋە ئالدىنقى يىللىق خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى، شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەشنىڭ دەسلەپكى لايىھەسى ۋە شۇ دەرىجىلىك نەق چوت لايىھەسىنى دەسلەپكى تەكشۈرۈپ، دەسلەپكى تەكشۈرۈش پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ، مەخسۇس كومىتېت تەسىس قىلىنمىغان بولسا، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك خىزمەت ئاپپاراتى تەتقىق قىلىپ پىكىر بېرىدۇ.
县、自治县、不设区的市、市辖区人民代表大会常务委员会对本级预算草案初步方案及上一年预算执行情况进行初步审查，提出初步审查意见。县、自治县、不设区的市、市辖区人民代表大会常务委员会有关工作机构对本级预算调整初步方案和本级决算草案研究提出意见。
ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتلىرى شۇ دەرىجىلىك خامچوت لايىھەسىنىڭ دەسلەپكى لايىھەسى ۋە ئالدىنقى يىللىق خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى دەسلەپكى تەكشۈرۈپ، دەسلەپكى تەكشۈرۈش پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ. ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك خىزمەت ئاپپاراتى شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەشنىڭ دەسلەپكى لايىھەسى ۋە شۇ دەرىجىلىك نەق چوت لايىھەسىنى تەتقىق قىلىپ پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ.
设区的市、自治州以上各级人民代表大会有关专门委员会进行初步审查、常务委员会有关工作机构研究提出意见时，应当邀请本级人民代表大会代表参加。
رايون بار شەھەرلىك، ئاپتونوم ئوبلاستتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلىرى دەسلەپكى تەكشۈرۈشتە، دائىمىي كومىتېتنىڭ مۇناسىۋەتلىك خىزمەت ئاپپاراتلىرى مۇھاكىمە قىلىپ پىكىر بەرگەندە، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى ۋەكىللىرىنى قاتنىشىشقا تەكلىپ قىلىشى كېرەك.
对依照本条第一款至第四款规定提出的意见，本级政府财政部门应当将处理情况及时反馈。
مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقىدىن 4-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئوتتۇرىغا قويۇلغان پىكىرلەرگە شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت مالىيە تارمىقى بىر تەرەپ قىلىش ئەھۋالىنى ۋاقتىدا قايتما ئىنكاس قىلىشى كېرەك.
依照本条第一款至第四款规定提出的意见以及本级政府财政部门反馈的处理情况报告，应当印发本级人民代表大会代表。
مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقىدىن 4-تارمىقىغىچە بولغان بەلگىلىمە بويىچە ئوتتۇرىغا قويۇلغان پىكىر، شۇنىڭدەك شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى قايتما ئىنكاس قىلغان بىر تەرەپ قىلىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلاتنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى ۋەكىللىرىگە بېسىپ تارقىتىش كېرەك.
全国人民代表大会常务委员会和省、自治区、直辖市、设区的市、自治州人民代表大会常务委员会有关工作机构，依照本级人民代表大会常务委员会的决定，协助本级人民代表大会财政经济委员会或者有关专门委员会承担审查预算草案、预算调整方案、决算草案和监督预算执行等方面的具体工作。
مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك، رايون بار شەھەرلىك، ئاپتونوم ئوبلاستلىق خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك خىزمەت ئاپپاراتى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتنىڭ قارارى بويىچە، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى مالىيە-ئىقتىساد كومىتېتى ياكى مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلارنىڭ خامچوت لايىھەسى، خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسى، نەق چوت لايىھەسىنى تەكشۈرۈش ۋە خامچوتنىڭ ئىجراسىنى نازارەت قىلىش قاتارلىق جەھەتلەردىكى كونكرېت خىزمەتلەرنى ئۈستىگە ئېلىشىغا ياردەملىشىش.
第二十三条 国务院编制中央预算、决算草案；向全国人民代表大会作关于中央和地方预算草案的报告；将省、自治区、直辖市政府报送备案的预算汇总后报全国人民代表大会常务委员会备案；组织中央和地方预算的执行；决定中央预算预备费的动用；编制中央预算调整方案；监督中央各部门和地方政府的预算执行；改变或者撤销中央各部门和地方政府关于预算、决算的不适当的决定、命令；向全国人民代表大会、全国人民代表大会常务委员会报告中央和地方预算的执行情况。
23-ماددا گوۋۇيۈەن مەركەزنىڭ خامچوت، نەق چوت لايىھەسىنى تۈزىدۇ؛ مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيىغا مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوت لايىھەسى توغرىسىدا دوكلات بېرىش؛ ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك ھۆكۈمەت ئەنگە ئالدۇرۇشقا يوللىغان خامچوتنى جەملىگەندىن كېيىن مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرۇش؛ مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىشىغا تەشكىللەش؛ مەركەز خامچوتىدىكى زاپاس خىراجەتنى ئىشلىتىشنى قارار قىلىش؛ مەركەز خامچوتىنى تەڭشەش لايىھەسىنى تۈزۈش؛ مەركەزدىكى تارماقلار ۋە يەرلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ خامچوتىنىڭ ئىجرا قىلىنىشىنى نازارەت قىلىش؛ مەركەزدىكى تارماقلار ۋە يەرلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ خامچوت، نەق چوت توغرىسىدىكى نامۇۋاپىق قارار ۋە بۇيرۇقلىرىنى ئۆزگەرتىش ياكى بىكار قىلىش؛ مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى ۋە مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى دوكلات قىلىش.
第二十四条 县级以上地方各级政府编制本级预算、决算草案；向本级人民代表大会作关于本级总预算草案的报告；将下一级政府报送备案的预算汇总后报本级人民代表大会常务委员会备案；组织本级总预算的执行；决定本级预算预备费的动用；编制本级预算的调整方案；监督本级各部门和下级政府的预算执行；改变或者撤销本级各部门和下级政府关于预算、决算的不适当的决定、命令；向本级人民代表大会、本级人民代表大会常务委员会报告本级总预算的执行情况。
24-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر شۇ دەرىجىلىك خامچوت، نەق چوت لايىھەسىنى تۈزىدۇ؛ شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىغا شۇ دەرىجىلىك باش خامچوت لايىھەسى توغرىسىدا دوكلات بېرىش؛ بىر دەرىجە تۆۋەن ھۆكۈمەت ئەنگە ئېلىشقا يوللىغان خامچوتنى جەملىگەندىن كېيىن، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرۇش؛ شۇ دەرىجىلىك باش خامچوتنى ئىجرا قىلىشقا تەشكىللەش؛ شۇ دەرىجىلىك خامچوتنىڭ زاپاس خىراجىتىنى ئىشلىتىشنى قارار قىلىش؛ شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى تۈزۈش؛ شۇ دەرىجىلىك تارماقلار ۋە تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ خامچوتىنىڭ ئىجرا قىلىنىشىنى نازارەت قىلىش؛ شۇ دەرىجىلىك تارماقلار ۋە تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ خامچوت، نەق چوت توغرىسىدىكى نامۇۋاپىق قارار ۋە بۇيرۇقلىرىنى ئۆزگەرتىش ياكى بىكار قىلىش؛ شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى، شۇ دەرىجىلىك خەلق يىغىنى دائىمىي كومىتېتىغا شۇ دەرىجىلىك باش خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى دوكلات قىلىش.
乡、民族乡、镇政府编制本级预算、决算草案；向本级人民代表大会作关于本级预算草案的报告；组织本级预算的执行；决定本级预算预备费的动用；编制本级预算的调整方案；向本级人民代表大会报告本级预算的执行情况。
يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق ھۆكۈمەتلەر شۇ دەرىجىلىك خامچوت، نەق چوت لايىھەسىنى تۈزىدۇ؛ شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىغا شۇ دەرىجىلىك خامچوت لايىھەسى توغرىسىدا دوكلات بېرىش؛ شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى ئىجرا قىلىشقا تەشكىللەش؛ شۇ دەرىجىلىك خامچوتنىڭ زاپاس خىراجىتىنى ئىشلىتىشنى قارار قىلىش؛ شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى تۈزۈش؛ شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىغا شۇ دەرىجىلىك خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى دوكلات قىلىش.
经省、自治区、直辖市政府批准，乡、民族乡、镇本级预算草案、预算调整方案、决算草案，可以由上一级政府代编，并依照本法第二十一条的规定报乡、民族乡、镇的人民代表大会审查和批准。
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك ھۆكۈمەتنىڭ تەستىقلىشى بىلەن، يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق شۇ دەرىجىلىك خامچوت لايىھەسى، خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسى، نەق چوت لايىھەسىنى بىر دەرىجە يۇقىرى ھۆكۈمەت ۋاكالىتەن تۈزسە ھەمدە مۇشۇ قانۇننىڭ 21-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە يېزىلىق، مىللىي ئوبلاستلىق، بازارلىق خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ تەكشۈرۈشى ۋە تەستىقلىشىغا يوللىسا بولىدۇ.
第二十五条 国务院财政部门具体编制中央预算、决算草案；具体组织中央和地方预算的执行；提出中央预算预备费动用方案；具体编制中央预算的调整方案；定期向国务院报告中央和地方预算的执行情况。
25-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقى مەركەز خامچوتى، نەق چوت لايىھەسىنى كونكرېت تۈزىدۇ؛ مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوتنى ئىجرا قىلىشقا كونكرېت تەشكىللەش؛ مەركەز خامچوتىنىڭ زاپاس خىراجىتىنى ئىشلىتىش لايىھەسىنى ئوتتۇرىغا قويۇش؛ مەركەز خامچوتىنى تەڭشەش لايىھەسىنى كونكرېت تۈزۈش؛ گوۋۇيۈەنگە مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى قەرەللىك دوكلات قىلىش كېرەك.
地方各级政府财政部门具体编制本级预算、决算草案；具体组织本级总预算的执行；提出本级预算预备费动用方案；具体编制本级预算的调整方案；定期向本级政府和上一级政府财政部门报告本级总预算的执行情况。
يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ مالىيە تارماقلىرى شۇ دەرىجىلىك خامچوت، نەق چوت لايىھەسىنى كونكرېت تۈزىدۇ؛ شۇ دەرىجىلىك باش خامچوتنى ئىجرا قىلىشقا كونكرېت تەشكىللەش؛ شۇ دەرىجىلىك خامچوتنىڭ زاپاس خىراجىتىنى ئىشلىتىش لايىھەسىنى ئوتتۇرىغا قويۇش؛ شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى كونكرېت تۈزۈش؛ شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت ۋە بىر دەرىجە يۇقىرى ھۆكۈمەت مالىيە تارمىقىغا شۇ دەرىجىلىك ئومۇمىي خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى قەرەللىك دوكلات قىلىش.
第二十六条 各部门编制本部门预算、决算草案；组织和监督本部门预算的执行；定期向本级政府财政部门报告预算的执行情况。
26-ماددا تارماقلار ئۆز تارمىقىنىڭ خامچوت، نەق چوت لايىھەسىنى تۈزىدۇ؛ ئۆز تارمىقىنىڭ خامچوتىنىڭ ئىجرا قىلىنىشىنى تەشكىللەش ۋە نازارەت قىلىش؛ شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقىغا خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى قەرەللىك دوكلات قىلىش.
各单位编制本单位预算、决算草案；按照国家规定上缴预算收入，安排预算支出，并接受国家有关部门的监督。
ئورۇنلار ئۆز ئورنىنىڭ خامچوت، نەق چوت لايىھەسىنى تۈزىدۇ؛ دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە خامچوت كىرىمى تاپشۇرۇلىدۇ، خامچوت چىقىمى ئورۇنلاشتۇرۇلىدۇ ھەمدە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىنىڭ نازارىتى قوبۇل قىلىنىدۇ.
第三章 预算收支范围
3-باب خامچوتنىڭ كىرىم-چىقىم دائىرىسى
第二十七条 一般公共预算收入包括各项税收收入、行政事业性收费收入、国有资源（资产）有偿使用收入、转移性收入和其他收入。
27-ماددا ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت كىرىمى تۈرلۈك باج كىرىمى، مەمۇرىي-كەسپىي خاراكتېرلىك ھەق كىرىمى، دۆلەت بايلىقى ( مۈلكى ) نى ھەقلىق ئىشلىتىش كىرىمى، يۆتكەش خاراكتېرلىك كىرىم ۋە باشقا كىرىمنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
一般公共预算支出按照其功能分类，包括一般公共服务支出，外交、公共安全、国防支出，农业、环境保护支出，教育、科技、文化、卫生、体育支出，社会保障及就业支出和其他支出。
ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت چىقىمى فۇنكسىيەسىگە ئاساسەن تۈرگە ئايرىلىدۇ، ئۇ ئادەتتىكى ئاممىۋى مۇلازىمەت چىقىمى، دىپلوماتىيە، ئاممىۋى خەۋپسىزلىك، دۆلەت مۇداپىئە چىقىمى، يېزا ئىگىلىكى، مۇھىت ئاسراش چىقىمى، مائارىپ، پەن-تېخنىكا، مەدەنىيەت، سەھىيە، تەنتەربىيە چىقىمى، ئىجتىمائىي كاپالەت، شۇنىڭدەك ئىشقا ئورۇنلىشىش چىقىمى ۋە باشقا چىقىملارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
一般公共预算支出按照其经济性质分类，包括工资福利支出、商品和服务支出、资本性支出和其他支出。
ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت چىقىمى ئۆزىنىڭ ئىقتىسادىي خاراكتېرى بويىچە تۈرگە ئايرىلىدۇ، ئۇ مائاش-پاراۋانلىق چىقىمى، تاۋار ۋە مۇلازىمەت چىقىمى، كاپىتال خاراكتېرلىك چىقىم ۋە باشقا چىقىملارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
第二十八条 政府性基金预算、国有资本经营预算和社会保险基金预算的收支范围，按照法律、行政法规和国务院的规定执行。
28-ماددا ھۆكۈمەت خاراكتېرلىك فوند خامچوتى، دۆلەت كاپىتالى تىجارەت خامچوتى ۋە ئىجتىمائىي سۇغۇرتا فوندى خامچوتىنىڭ كىرىم-چىقىم دائىرىسى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملار ۋە گوۋۇيۈەندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.
第二十九条 中央预算与地方预算有关收入和支出项目的划分、地方向中央上解收入、中央对地方税收返还或者转移支付的具体办法，由国务院规定，报全国人民代表大会常务委员会备案。
29-ماددا مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوتتىكى مۇناسىۋەتلىك كىرىم ۋە چىقىم تۈرلىرىنى ئايرىش، يەرلىك مەركەزگە كىرىمنى پارچىلاش، مەركەزنىڭ يەرلىك باجنى قايتۇرۇش ياكى يۆتكەپ چىقىم قىلىش كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەپ، مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ.
第三十条 上级政府不得在预算之外调用下级政府预算的资金。下级政府不得挤占或者截留属于上级政府预算的资金。
30-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك ھۆكۈمەت خامچوتتىن باشقا، تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەت خامچوتىنىڭ مەبلىغىنى يۆتكەپ ئىشلەتسە بولمايدۇ. تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەت يۇقىرى دەرىجىلىك ھۆكۈمەت خامچوتىغا تەۋە مەبلەغنى ئىگىلىۋالسا ياكى تۇتۇپ قالسا بولمايدۇ.
第四章 预算编制
4-باب خام چوت تۈزۈش
第三十一条 国务院应当及时下达关于编制下一年预算草案的通知。编制预算草案的具体事项由国务院财政部门部署。
31-ماددا گوۋۇيۈەن كېيىنكى يىللىق خامچوت لايىھەسىنى تۈزۈش توغرىسىدىكى ئۇقتۇرۇشنى ۋاقتىدا چۈشۈرۈشى كېرەك. خامچوت لايىھەسىنى تۈزۈشتىكى كونكرېت ئىشلارنى گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقى ئورۇنلاشتۇرىدۇ.
各级政府、各部门、各单位应当按照国务院规定的时间编制预算草案。
ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر، تارماقلار، ئورۇنلار گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ۋاقىتقا ئاساسەن خامچوت لايىھەسىنى تۈزۈشى كېرەك.
第三十二条 各级预算应当根据年度经济社会发展目标、国家宏观调控总体要求和跨年度预算平衡的需要，参考上一年预算执行情况、有关支出绩效评价结果和本年度收支预测，按照规定程序征求各方面意见后，进行编制。
32-ماددا ھەر دەرىجىلىك خامچوتلار يىللىق ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىيات نىشانى، دۆلەتنىڭ ماكرولۇق تەڭشەش-تىزگىنلەش ئومۇمىي تەلىپى ۋە يىل ھالقىغان خامچوتنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، ئالدىنقى يىللىق خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى، مۇناسىۋەتلىك چىقىم ئۈنۈمىنى باھالاش نەتىجىسى ۋە بۇ يىللىق كىرىم-چىقىم مۆلچەرىدىن پايدىلىنىپ، بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە ھەرقايسى تەرەپلەردىن پىكىر ئالغاندىن كېيىن تۈزۈشى كېرەك.
各级政府依据法定权限作出决定或者制定行政措施，凡涉及增加或者减少财政收入或者支出的，应当在预算批准前提出并在预算草案中作出相应安排。
ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر قانۇندا بەلگىلەنگەن ھوقۇق دائىرىسىگە ئاساسەن قارار چىقىرىدۇ ياكى مەمۇرىي تەدبىر تۈزىدۇ، ئومۇمەن مالىيە كىرىمى ياكى چىقىمىنى كۆپەيتىش ياكى ئازايتىشقا چېتىلغانلىرىدا، خامچوتنى تەستىقلاش ئالدىنقى شەرتىدە چىقىرىشى ھەمدە خامچوت لايىھەسىدە مۇناسىپ ئورۇنلاشتۇرۇش قىلىشى كېرەك.
各部门、各单位应当按照国务院财政部门制定的政府收支分类科目、预算支出标准和要求，以及绩效目标管理等预算编制规定，根据其依法履行职能和事业发展的需要以及存量资产情况，编制本部门、本单位预算草案。
تارماقلار، ئورۇنلار ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى تۈزگەن كىرىم-چىقىم تۈرى، خامچوت چىقىمى ئۆلچىمى ۋە تەلىپى، شۇنىڭدەك نەتىجە-ئۈنۈم نىشانىنى باشقۇرۇش قاتارلىق خامچوت تۈزۈش بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن، ئۇلارنىڭ قانۇن بويىچە فۇنكسىيەسىنى ئادا قىلىش ۋە ئىشلارنى تەرەققىي قىلدۇرۇش ئېھتىياجى شۇنىڭدەك ساقلانما مۈلۈك ئەھۋالىغا قاراپ، ئۆز تارمىقى، ئۆز ئورنىنىڭ خامچوت لايىھەسىنى تۈزۈشى كېرەك.
前款所称政府收支分类科目，收入分为类、款、项、目；支出按其功能分类分为类、款、项，按其经济性质分类分为类、款。
ئالدىنقى تارماقتا ئېيتىلغان ھۆكۈمەتنىڭ كىرىم-چىقىم تۈرى، كىرىم تۈر، تۈر، تۈرگە ئايرىلىدۇ؛ چىقىم ئۆز فۇنكسىيەسىگە ئاساسەن تۈر، پۇل، تۈرگە ئايرىلىدۇ، ئۆزىنىڭ ئىقتىسادىي خاراكتېرىگە ئاساسەن تۈر، تۈرلەرگە ئايرىلىدۇ.
第三十三条 省、自治区、直辖市政府应当按照国务院规定的时间，将本级总预算草案报国务院审核汇总。
33-ماددا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك ھۆكۈمەتلەر گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ۋاقىت بويىچە، شۇ دەرىجىلىك باش خامچوت لايىھەسىنى گوۋۇيۈەننىڭ تەكشۈرۈپ جەملىشىگە يوللىشى كېرەك.
第三十四条 中央一般公共预算中必需的部分资金，可以通过举借国内和国外债务等方式筹措，举借债务应当控制适当的规模，保持合理的结构。
34-ماددا مەركەزنىڭ ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوتىدىكى زۆرۈر قىسمەن مەبلەغنى دۆلەت ئىچى ۋە چەت ئەلدىن قەرز ئېلىش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق غەملەشكە بولىدۇ، قەرز ئېلىشتا مۇۋاپىق كۆلەمنى تىزگىنلەش، مۇۋاپىق قۇرۇلمىنى ساقلاش كېرەك.
对中央一般公共预算中举借的债务实行余额管理，余额的规模不得超过全国人民代表大会批准的限额。
مەركەزنىڭ ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوتىدىن قەرز ئالغان قەرزگە قارىتا قالدۇق باشقۇرۇش يولغا قويۇلىدۇ، قالدۇقنىڭ كۆلىمى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى تەستىقلىغان چەكتىن ئېشىپ كەتسە بولمايدۇ.
国务院财政部门具体负责对中央政府债务的统一管理。
گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقى مەركىزىي ھۆكۈمەت قەرزىنى بىرتۇتاش باشقۇرۇشقا كونكرېت مەسئۇل بولىدۇ.
第三十五条 地方各级预算按照量入为出、收支平衡的原则编制，除本法另有规定外，不列赤字。
35-ماددا يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خامچوتلار كىرىمگە قاراپ چىقىم قىلىش، كىرىم-چىقىمنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇش پىرىنسىپى بويىچە تۈزۈلىدۇ، بۇ قانۇندا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، قىزىل رەقەم قاتارىغا كىرگۈزۈلمەيدۇ.
经国务院批准的省、自治区、直辖市的预算中必需的建设投资的部分资金，可以在国务院确定的限额内，通过发行地方政府债券举借债务的方式筹措。举借债务的规模，由国务院报全国人民代表大会或者全国人民代表大会常务委员会批准。省、自治区、直辖市依照国务院下达的限额举借的债务，列入本级预算调整方案，报本级人民代表大会常务委员会批准。举借的债务应当有偿还计划和稳定的偿还资金来源，只能用于公益性资本支出，不得用于经常性支出。
گوۋۇيۈەن تەستىقلىغان ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر خامچوتىدىكى زۆرۈر قۇرۇلۇش سېلىنمىسىنىڭ قىسمەن مەبلىغىنى گوۋۇيۈەن بېكىتكەن چەك ئىچىدە، يەرلىك ھۆكۈمەت زايومى تارقىتىپ قەرزدارلىق ئېلىش ئۇسۇلى ئارقىلىق غەملەشكە بولىدۇ. قەرز ئېلىش كۆلىمىنى گوۋۇيۈەن مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيىغا ياكى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا تەستىقلىتىدۇ. ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك گوۋۇيۈەن چۈشۈرگەن چەكلىك سوممىلىق قەرز ئالغان قەرز شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىگە كىرگۈزۈلۈپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا تەستىقلىتىدۇ. قەرز ئالغان قەرزنى پىلانلىق ۋە مۇقىم قايتۇرۇش كېرەك، ئۇنى پەقەت ئاممىۋى مەنپەئەتدارلىق كاپىتال چىقىمىغىلا ئىشلىتىشكە بولىدۇ، دائىملىق چىقىمغىلا ئىشلىتىشكە بولمايدۇ.
除前款规定外，地方政府及其所属部门不得以任何方式举借债务。
ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، يەرلىك ھۆكۈمەت ۋە ئۇنىڭغا قاراشلىق تارماقلارنىڭ قەرزدارلىقنى ھەرقانداق ئۇسۇلدا قەرز ئېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
除法律另有规定外，地方政府及其所属部门不得为任何单位和个人的债务以任何方式提供担保。
قانۇندا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، يەرلىك ھۆكۈمەت ۋە ئۇنىڭغا قاراشلىق تارماقلار ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ قەرز مەجبۇرىيىتىگە ھەرقانداق ئۇسۇلدا كېپىللىك بەرسە بولمايدۇ.
国务院建立地方政府债务风险评估和预警机制、应急处置机制以及责任追究制度。国务院财政部门对地方政府债务实施监督。
گوۋۇيۈەن يەرلىك ھۆكۈمەتنىڭ قەرز خەۋپ-خەتىرىنى باھالاش ۋە ئاگاھ بېرىش مېخانىزمى، جىددىي بىر تەرەپ قىلىش مېخانىزمى، شۇنىڭدەك جاۋابكارلىق سۈرۈشتۈرۈش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ. گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارماقلىرى يەرلىك ھۆكۈمەتنىڭ قەرزىنى نازارەت قىلىدۇ.
第三十六条 各级预算收入的编制，应当与经济社会发展水平相适应，与财政政策相衔接。
36-ماددا ھەر دەرىجىلىك خامچوت كىرىمىنى تۈزۈشتە ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىيات سەۋىيەسىگە ئۇيغۇنلىشىش، مالىيە سىياسىتى بىلەن جىپسىلاشتۇرۇش كېرەك.
各级政府、各部门、各单位应当依照本法规定，将所有政府收入全部列入预算，不得隐瞒、少列。
ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر، تارماقلار، ئورۇنلار مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە، ھۆكۈمەت كىرىمىنىڭ ھەممىسىنى خامچوتقا كىرگۈزۈشى كېرەك، يوشۇرسا، ئاز تىزىپ قويسا بولمايدۇ.
第三十七条 各级预算支出应当依照本法规定，按其功能和经济性质分类编制。
37-ماددا ھەر دەرىجىلىك خامچوت چىقىمى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە، فۇنكسىيەسى ۋە ئىقتىسادىي خاراكتېرىگە قاراپ تۈزۈلۈشى كېرەك.
各级预算支出的编制，应当贯彻勤俭节约的原则，严格控制各部门、各单位的机关运行经费和楼堂馆所等基本建设支出。
ھەر دەرىجىلىك خامچوت چىقىمىنى تۈزۈشتە ئىقتىسادچىل-تېجەشلىك بولۇش پىرىنسىپىنى ئىزچىللاشتۇرۇپ، تارماقلار، ئورۇنلاردىكى ئورگانلارنىڭ يۈرۈشۈش خىراجىتى ۋە ھەشەمەتلىك ئىمارەت قاتارلىقلارنىڭ ئاساسىي قۇرۇلۇش چىقىمىنى قاتتىق تىزگىنلەش كېرەك.
各级一般公共预算支出的编制，应当统筹兼顾，在保证基本公共服务合理需要的前提下，优先安排国家确定的重点支出。
ھەر دەرىجىلىك ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت چىقىمىنى تۈزۈشتە، بىرتۇتاش پىلانلاپ تەڭ ئېتىبار بېرىش، ئاساسىي ئاممىۋى مۇلازىمەتنىڭ مۇۋاپىق ئېھتىياجىغا كاپالەتلىك قىلىش ئالدىنقى شەرتىدە، دۆلەت بېكىتكەن نۇقتىلىق چىقىملارنى ئالدىن ئورۇنلاشتۇرۇش كېرەك.
第三十八条 一般性转移支付应当按照国务院规定的基本标准和计算方法编制。专项转移支付应当分地区、分项目编制。
38-ماددا ئادەتتىكى يۆتكىمە چىقىمنى گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ئاساسىي ئۆلچەم ۋە ھېسابلاش ئۇسۇلى بويىچە تۈزۈش كېرەك. مەخسۇس يۆتكىمە چىقىمنى رايونغا ئايرىپ، تۈرگە ئايرىپ تۈزۈش كېرەك.
县级以上各级政府应当将对下级政府的转移支付预计数提前下达下级政府。
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ يۆتكىمە چىقىم مۆلچەر سانىنى تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرگە ئالدىن چۈشۈرۈپ بېرىشى كېرەك.
地方各级政府应当将上级政府提前下达的转移支付预计数编入本级预算。
يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر يۇقىرى دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر مۇددەتتىن بۇرۇن چۈشۈرگەن يۆتكىمە چىقىم مۆلچەر سانىنى شۇ دەرىجىلىك خامچوتقا كىرگۈزۈشى كېرەك.
第三十九条 中央预算和有关地方预算中应当安排必要的资金，用于扶助革命老区、民族地区、边疆地区、贫困地区发展经济社会建设事业。
39-ماددا مەركەز خامچوتى ۋە مۇناسىۋەتلىك يەرلىك خامچوتتا زۆرۈر مەبلەغ ئورۇنلاشتۇرۇپ، كونا ئىنقىلابىي رايونلار، مىللەتلەر رايونلىرى، چېگرا رايونلار، نامرات رايونلارنىڭ ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي قۇرۇلۇش ئىشلىرىنى راۋاجلاندۇرۇشىغا يار-يۆلەك بولۇشقا ئىشلىتىش كېرەك.
第四十条 各级一般公共预算应当按照本级一般公共预算支出额的百分之一至百分之三设置预备费，用于当年预算执行中的自然灾害等突发事件处理增加的支出及其他难以预见的开支。
40-ماددا ھەر دەرىجىلىك ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوتلار شۇ دەرىجىلىك ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت چىقىم سوممىسىنىڭ ％ 1 ىدىن ％ 3 ىگىچە زاپاس خىراجەت تەسىس قىلىپ، شۇ يىللىق خامچوت ئىجراسى داۋامىدىكى تەبىئىي ئاپەت قاتارلىق تاسادىپىي ۋەقەلەرنى بىر تەرەپ قىلىش جەريانىدا كۆپىيىپ كەتكەن چىقىم ۋە باشقا مۆلچەرلەش تەس بولغان چىقىملارغا ئىشلىتىشى كېرەك.
第四十一条 各级一般公共预算按照国务院的规定可以设置预算周转金，用于本级政府调剂预算年度内季节性收支差额。
41-ماددا ھەر دەرىجىلىك ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوتلاردا گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە خامچوت ئوبوروت مەبلىغى تەسىس قىلىنىپ، شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ خامچوت يىلىدىكى پەسىل خاراكتېرلىك كىرىم-چىقىم پەرق سوممىسىنى تەڭشىشىگە ئىشلىتىلسە بولىدۇ.
各级一般公共预算按照国务院的规定可以设置预算稳定调节基金，用于弥补以后年度预算资金的不足。
ھەر دەرىجىلىك ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوتلاردا گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە خامچوتنى تۇراقلاشتۇرۇش-تەڭشەش فوندى تەسىس قىلىنىپ، كېيىنكى يىللىق خامچوت مەبلىغىنىڭ يېتەرسىزلىكىنى تولۇقلاشقا ئىشلىتىلسە بولىدۇ.
第四十二条 各级政府上一年预算的结转资金，应当在下一年用于结转项目的支出；连续两年未用完的结转资金，应当作为结余资金管理。
42-ماددا ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر ئالدىنقى يىللىق خامچوتتا ئاغدۇرۇلغان مەبلەغنى كېلەر يىلى ئاغدۇرۇلغان تۈر چىقىمىغا ئىشلىتىشى كېرەك؛ ئۇدا ئىككى يىل ئىشلىتىپ بولۇنمىغان ئاغدۇرۇلغان مەبلەغنى قالدۇق مەبلەغ سۈپىتىدە باشقۇرۇش كېرەك.
各部门、各单位上一年预算的结转、结余资金按照国务院财政部门的规定办理。
ھەرقايسى تارماقلار، ھەرقايسى ئورۇنلارنىڭ ئالدىنقى يىللىق خامچوتىنى يۆتكەش، قالدۇق مەبلىغى گوۋۇيۈەن مالىيە تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بېجىرىلىدۇ.
第五章 预算审查和批准
5-باب خامچوتنى تەكشۈرۈش ۋە تەستىقلاش
第四十三条 中央预算由全国人民代表大会审查和批准。
43-ماددا مەركەز خامچوتىنى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى تەكشۈرىدۇ ۋە تەستىقلايدۇ.
地方各级预算由本级人民代表大会审查和批准。
يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خامچوتنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى تەكشۈرىدۇ ۋە تەستىقلايدۇ.
第四十四条 国务院财政部门应当在每年全国人民代表大会会议举行的四十五日前，将中央预算草案的初步方案提交全国人民代表大会财政经济委员会进行初步审查。
44-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقى ھەر يىلى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى يىغىنى ئۆتكۈزۈلىدىغان 45 كۈن بۇرۇن، مەركەز خامچوت لايىھەسىنىڭ دەسلەپكى لايىھەسىنى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى مالىيە-ئىقتىساد كومىتېتىنىڭ دەسلەپكى تەكشۈرۈشىگە سۇنۇشى كېرەك.
省、自治区、直辖市政府财政部门应当在本级人民代表大会会议举行的三十日前，将本级预算草案的初步方案提交本级人民代表大会有关专门委员会进行初步审查。
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارماقلىرى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى يىغىنى ئۆتكۈزۈلگەن 30 كۈندىن بۇرۇن، شۇ دەرىجىلىك خامچوت لايىھەسىنىڭ دەسلەپكى لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلىرىنىڭ دەسلەپكى تەكشۈرۈشىگە سۇنۇشى كېرەك.
设区的市、自治州政府财政部门应当在本级人民代表大会会议举行的三十日前，将本级预算草案的初步方案提交本级人民代表大会有关专门委员会进行初步审查，或者送交本级人民代表大会常务委员会有关工作机构征求意见。
رايون بار شەھەرلىك، ئاپتونوم ئوبلاستلىق ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى يىغىنى ئۆتكۈزۈلگەن 30 كۈندىن بۇرۇن، شۇ دەرىجىلىك خامچوت لايىھەسىنىڭ دەسلەپكى لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلىرىنىڭ دەسلەپكى تەكشۈرۈشىگە سۇنۇشى ياكى شۇ دەرىجىلىك خەلق يىغىنى دائىمىي كومىتېتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك خىزمەت ئاپپاراتلىرىنىڭ پىكىر ئېلىشىغا سۇنۇشى كېرەك.
县、自治县、不设区的市、市辖区政府应当在本级人民代表大会会议举行的三十日前，将本级预算草案的初步方案提交本级人民代表大会常务委员会进行初步审查。
ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق ھۆكۈمەت شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى يىغىنى ئۆتكۈزۈلگەن 30 كۈندىن بۇرۇن، شۇ دەرىجىلىك خامچوت لايىھەسىنىڭ دەسلەپكى لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق ۋەكىللەر قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ دەسلەپكى تەكشۈرۈشىگە سۇنۇشى كېرەك.
第四十五条 县、自治县、不设区的市、市辖区、乡、民族乡、镇的人民代表大会举行会议审查预算草案前，应当采用多种形式，组织本级人民代表大会代表，听取选民和社会各界的意见。
45-ماددا ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق، يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق خەلق قۇرۇلتايلىرى يىغىن ئۆتكۈزۈپ خامچوت لايىھەسىنى تەكشۈرۈشتىن بۇرۇن، كۆپ خىل شەكىلنى قوللىنىپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى ۋەكىللىرىنى تەشكىللەپ، سايلىغۇچىلار ۋە جەمئىيەتتىكى ھەر ساھەنىڭ پىكرىنى ئاڭلىشى كېرەك.
第四十六条 报送各级人民代表大会审查和批准的预算草案应当细化。本级一般公共预算支出，按其功能分类应当编列到项；按其经济性质分类，基本支出应当编列到款。本级政府性基金预算、国有资本经营预算、社会保险基金预算支出，按其功能分类应当编列到项。
46-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتايلىرىنىڭ تەكشۈرۈشىگە ۋە تەستىقلىشىغا يوللانغان خامچوت لايىھەسىنى ئىنچىكىلەشتۈرۈش كېرەك. شۇ دەرىجىلىك ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت چىقىمىنى فۇنكسىيەسى بويىچە تۈرگە ئايرىش كېرەك؛ ئىقتىسادىي خاراكتېرى بويىچە تۈرگە ئايرىغاندا، ئاساسىي چىقىملارنى تۈرگە ئايرىش كېرەك. شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت خاراكتېرلىك فوند خامچوتى، دۆلەت كاپىتالى تىجارەت خامچوتى، ئىجتىمائىي سۇغۇرتا فوندى خامچوت چىقىمىنى فۇنكسىيەسى بويىچە تۈرگە ئايرىش كېرەك.
第四十七条 国务院在全国人民代表大会举行会议时，向大会作关于中央和地方预算草案以及中央和地方预算执行情况的报告。
47-ماددا گوۋۇيۈەن مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى يىغىنى ئۆتكۈزگەندە، يىغىنغا مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوتنىڭ لايىھەسى، شۇنىڭدەك مەركەز خامچوتى ۋە يەرلىك خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىدىن دوكلات بېرىدۇ.
地方各级政府在本级人民代表大会举行会议时，向大会作关于总预算草案和总预算执行情况的报告。
يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى يىغىن ئۆتكۈزگەندە، يىغىنغا ئومۇمىي خامچوت لايىھەسى ۋە ئومۇمىي خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىدىن دوكلات بېرىدۇ.
第四十八条 全国人民代表大会和地方各级人民代表大会对预算草案及其报告、预算执行情况的报告重点审查下列内容:
48-ماددا مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى ۋە يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى خامچوت لايىھەسى ۋە ئۇنىڭ دوكلاتى، خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلاتنى تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنى نۇقتىلىق تەكشۈرىدۇ :
（一）上一年预算执行情况是否符合本级人民代表大会预算决议的要求；
( 1 ) ئالدىنقى يىللىق خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ خامچوت قارارىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇنمۇ-يوق؛
（二）预算安排是否符合本法的规定；
( 2 ) خامچوت ئورۇنلاشتۇرۇشى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلەمدۇ-يوق؛
（三）预算安排是否贯彻国民经济和社会发展的方针政策，收支政策是否切实可行；
( 3 ) خامچوت ئورۇنلاشتۇرۇشىدا خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىياتقا دائىر فاڭجېن-سىياسەتلەر ئىزچىللاشتۇرۇلدىمۇ-يوق، كىرىم-چىقىم سىياسىتىنىڭ ھەقىقىي يولغا قويۇشقا بولىدىغان-بولمايدىغانلىقى؛
（四）重点支出和重大投资项目的预算安排是否适当；
( 4 ) نۇقتىلىق چىقىم ۋە زور مەبلەغ سېلىش تۈرلىرىنىڭ خامچوت ئورۇنلاشتۇرۇشى مۇۋاپىق بولدىمۇ-يوق؛
（五）预算的编制是否完整，是否符合本法第四十六条的规定；
( 5 ) خامچوتنىڭ تۈزۈلۈشى مۇكەممەل بولدىمۇ-يوق، مۇشۇ قانۇننىڭ 46-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇنمۇ-يوق؛
（六）对下级政府的转移性支出预算是否规范、适当；
( 6 ) تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ يۆتكەش خاراكتېرلىك چىقىم خامچوتىنى قېلىپلاشتۇرغان-قېلىپلاشتۇرمىغانلىقى، مۇۋاپىقلاشتۇرغان-تەڭشىمىگەنلىكى؛
（七）预算安排举借的债务是否合法、合理，是否有偿还计划和稳定的偿还资金来源；
( 7 ) خامچوت ئورۇنلاشتۇرۇپ قەرز ئالغان قەرزنىڭ قانۇنلۇق، مۇۋاپىق بولغان-بولمىغانلىقى، قايتۇرۇش پىلانى ۋە مۇقىم قايتۇرۇش مەبلەغ مەنبەسىنىڭ بار-يوقلۇقى؛
（八）与预算有关重要事项的说明是否清晰。
( 8 ) خامچوتقا ئالاقىدار مۇھىم ئىشلار توغرىسىدىكى ئىزاھات ئېنىقمۇ-يوق.
第四十九条 全国人民代表大会财政经济委员会向全国人民代表大会主席团提出关于中央和地方预算草案及中央和地方预算执行情况的审查结果报告。
49-ماددا مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى مالىيە-ئىقتىساد كومىتېتى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى ھەيئەت رىياسىتىگە مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوت لايىھەسى ۋە مەركەز خامچوتىنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى تەكشۈرۈش نەتىجىسى توغرىسىدىكى دوكلاتنى بېرىدۇ.
省、自治区、直辖市、设区的市、自治州人民代表大会有关专门委员会，县、自治县、不设区的市、市辖区人民代表大会常务委员会，向本级人民代表大会主席团提出关于总预算草案及上一年总预算执行情况的审查结果报告。
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك، رايون بار شەھەرلىك، ئاپتونوم ئوبلاستلىق خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلىرى، ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتلىرى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى ھەيئەت رىياسىتىگە ئومۇمىي خامچوت لايىھەسى ۋە ئالدىنقى يىللىق ئومۇمىي خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى تەكشۈرۈش نەتىجىسى توغرىسىدىكى دوكلاتنى بېرىدۇ.
审查结果报告应当包括下列内容:
تەكشۈرۈش نەتىجىسى دوكلاتى تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك :
（一）对上一年预算执行和落实本级人民代表大会预算决议的情况作出评价；
( 1 ) ئالدىنقى يىللىق خامچوتنىڭ شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ خامچوت قارارىنى ئىجرا قىلىش ۋە ئەمەلىيلەشتۈرۈش ئەھۋالىغا باھا بېرىش؛
（二）对本年度预算草案是否符合本法的规定，是否可行作出评价；
( 2 ) شۇ يىللىق خامچوت لايىھەسىنىڭ مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان-كەلمەيدىغانلىقىغا باھا بېرىشكە بولىدىغان-بولمايدىغانلىقىغا قارىتا؛
（三）对本级人民代表大会批准预算草案和预算报告提出建议；
( 3 ) شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىغا خامچوت لايىھەسى ۋە خامچوت دوكلاتىنى تەستىقلاش توغرىسىدا تەكلىپ بېرىش؛
（四）对执行年度预算、改进预算管理、提高预算绩效、加强预算监督等提出意见和建议。
( 4 ) يىللىق خامچوتنى ئىجرا قىلىش، خامچوت باشقۇرۇشنى ياخشىلاش، خامچوت ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈش، خامچوت نازارەتچىلىكىنى كۈچەيتىش قاتارلىقلار توغرىسىدا پىكىر ۋە تەكلىپلەرنى ئوتتۇرىغا قويىمىز.
第五十条 乡、民族乡、镇政府应当及时将经本级人民代表大会批准的本级预算报上一级政府备案。县级以上地方各级政府应当及时将经本级人民代表大会批准的本级预算及下一级政府报送备案的预算汇总，报上一级政府备案。
50-ماددا يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق ھۆكۈمەتلەر شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى تەستىقلىغان شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى بىر دەرىجە يۇقىرى ھۆكۈمەتكە ۋاقتىدا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك. ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى تەستىقلىغان شۇ دەرىجىلىك خامچوت ۋە بىر دەرىجە تۆۋەن ھۆكۈمەت ئەنگە ئالدۇرۇشقا يوللىغان خامچوتنى ۋاقتىدا جەملەپ، بىر دەرىجە يۇقىرى ھۆكۈمەتكە ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.
县级以上地方各级政府将下一级政府依照前款规定报送备案的预算汇总后，报本级人民代表大会常务委员会备案。国务院将省、自治区、直辖市政府依照前款规定报送备案的预算汇总后，报全国人民代表大会常务委员会备案。
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر بىر دەرىجە تۆۋەن ھۆكۈمەتلەر ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەنگە ئالدۇرۇشقا يوللىغان خامچوتنى جەملىگەندىن كېيىن، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ. گوۋۇيۈەن ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك ھۆكۈمەت ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەنگە ئالدۇرۇشقا يوللىغان خامچوتنى جەملىگەندىن كېيىن، مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ.
第五十一条 国务院和县级以上地方各级政府对下一级政府依照本法第五十条规定报送备案的预算，认为有同法律、行政法规相抵触或者有其他不适当之处，需要撤销批准预算的决议的，应当提请本级人民代表大会常务委员会审议决定。
51-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر بىر دەرىجە تۆۋەن ھۆكۈمەتلەرنىڭ مۇشۇ قانۇننىڭ 50-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەنگە ئالدۇرۇشقا يوللىغان خامچوتىنى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملارغا زىت كېلىدۇ دەپ ياكى باشقا نامۇۋاپىق جايلىرى بولسا، خامچوتنى تەستىقلاش قارارىنى بىكار قىلىشقا توغرا كەلسە، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ قاراپ چىقىپ قارار قىلىشىغا سۇنۇشى كېرەك.
第五十二条 各级预算经本级人民代表大会批准后，本级政府财政部门应当在二十日内向本级各部门批复预算。各部门应当在接到本级政府财政部门批复的本部门预算后十五日内向所属各单位批复预算。
52-ماددا ھەر دەرىجىلىك خامچوت شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ تەستىقىدىن ئۆتكەندىن كېيىن، شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى خامچوتنى 20 كۈن ئىچىدە شۇ دەرىجىلىك تارماقلارغا تەستىقلىتىشى كېرەك. ھەرقايسى تارماقلار شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت مالىيە تارمىقى تەستىقىي جاۋاب بەرگەن شۇ تارماقنىڭ خامچوتىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن 15 كۈن ئىچىدە قارىمىقىدىكى ھەرقايسى ئورۇنغا تەستىقىي جاۋاب بېرىشى كېرەك.
中央对地方的一般性转移支付应当在全国人民代表大会批准预算后三十日内正式下达。中央对地方的专项转移支付应当在全国人民代表大会批准预算后九十日内正式下达。
مەركەزنىڭ يەرلىككە بېرىدىغان ئادەتتىكى يۆتكىمە چىقىمىنى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى خامچوتنى تەستىقلىغاندىن كېيىنكى 30 كۈن ئىچىدە رەسمىي چۈشۈرۈش كېرەك. مەركەزنىڭ يەرلىككە بېرىدىغان مەخسۇس يۆتكىمە چىقىمى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى خامچوتنى تەستىقلىغاندىن كېيىن 90 كۈن ئىچىدە رەسمىي چۈشۈرۈلۈشى كېرەك.
省、自治区、直辖市政府接到中央一般性转移支付和专项转移支付后，应当在三十日内正式下达到本行政区域县级以上各级政府。
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك ھۆكۈمەت مەركەزنىڭ ئادەتتىكى يۆتكىمە چىقىمى ۋە مەخسۇس يۆتكىمە چىقىمىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، 30 كۈن ئىچىدە شۇ مەمۇرىي رايوندىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرگە رەسمىي يېتىشى كېرەك.
县级以上地方各级预算安排对下级政府的一般性转移支付和专项转移支付，应当分别在本级人民代表大会批准预算后的三十日和六十日内正式下达。
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خامچوتلار تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ ئادەتتىكى يۆتكىمە چىقىمى ۋە مەخسۇس يۆتكىمە چىقىمىنى ئايرىم-ئايرىم ھالدا شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى خامچوتنى تەستىقلىغاندىن كېيىنكى 30 كۈن ۋە 60 كۈن ئىچىدە رەسمىي چۈشۈرۈشى كېرەك.
对自然灾害等突发事件处理的转移支付，应当及时下达预算；对据实结算等特殊项目的转移支付，可以分期下达预算，或者先预付后结算。
تەبىئىي ئاپەت قاتارلىق تاسادىپىي ۋەقەلەرنى بىر تەرەپ قىلىشتىكى يۆتكەپ چىقىم قىلىشتا ۋاقتىدا خامچوت چۈشۈرۈش كېرەك؛ دەلىل-ئىسپات بىلەن راسچوت قىلىش قاتارلىق ئالاھىدە تۈرلەرنى يۆتكەپ چىقىم قىلىشتا، خامچوتنى مۇددەتكە بۆلۈپ چۈشۈرۈشكە ياكى ئاۋۋال ئالدىن تۆلەپ، ئاندىن راسچوت قىلىشقا بولىدۇ.
县级以上各级政府财政部门应当将批复本级各部门的预算和批复下级政府的转移支付预算，抄送本级人民代表大会财政经济委员会、有关专门委员会和常务委员会有关工作机构。
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ مالىيە تارماقلىرى شۇ دەرىجىلىك تارماقلارنىڭ خامچوتىغا تەستىقىي جاۋاب قايتۇرىدۇ ۋە تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ يۆتكىمە چىقىم خامچوتىغا تەستىقلىق جاۋاب بېرىدۇ، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى مالىيە-ئىقتىساد كومىتېتى، مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلار ۋە دائىمىي كومىتېتنىڭ مۇناسىۋەتلىك خىزمەت ئاپپاراتلىرىغا كۆچۈرۈپ يوللىشى كېرەك.
第六章 预算执行
6-باب خام چوتنى ئىجرا قىلىش
第五十三条 各级预算由本级政府组织执行，具体工作由本级政府财政部门负责。
53-ماددا ھەر دەرىجىلىك خامچوتنى شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر تەشكىللەپ ئىجرا قىلىدۇ، كونكرېت خىزمەتكە شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى مەسئۇل بولىدۇ.
各部门、各单位是本部门、本单位的预算执行主体，负责本部门、本单位的预算执行，并对执行结果负责。
تارماقلار ۋە ئورۇنلار ئۆز تارمىقى ۋە ئۆز ئورنىنىڭ خامچوت ئىجرا قىلىش سۇبيېكتى بولۇپ، ئۇلار ئۆز تارمىقى ۋە شۇ ئورۇننىڭ خامچوتىنى ئىجرا قىلىشقا مەسئۇل بولىدۇ ھەمدە ئىجرا نەتىجىسىگە مەسئۇل بولىدۇ.
第五十四条 预算年度开始后，各级预算草案在本级人民代表大会批准前，可以安排下列支出:
54-ماددا خامچوت يىلى باشلانغاندىن كېيىن، ھەر دەرىجىلىك خامچوت لايىھەلىرى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى تەستىقلاشتىن بۇرۇن تۆۋەندىكى چىقىملارنى ئورۇنلاشتۇرسا بولىدۇ :
（一）上一年度结转的支出；
( 1 ) ئالدىنقى يىلى ئاغدۇرۇلغان چىقىم؛
（二）参照上一年同期的预算支出数额安排必须支付的本年度部门基本支出、项目支出，以及对下级政府的转移性支出；
( 2 ) ئالدىنقى يىلىنىڭ ئوخشاش مەزگىلىدىكى خامچوت چىقىم سوممىسىدىن پايدىلىنىپ جەزمەن چىقىم قىلىشقا تېگىشلىك شۇ يىللىق تارماقنىڭ ئاساسىي چىقىمى، تۈر چىقىمى، شۇنىڭدەك تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتكە قارىتىلغان يۆتكىمە چىقىم ئورۇنلاشتۇرۇش؛
（三）法律规定必须履行支付义务的支出，以及用于自然灾害等突发事件处理的支出。
( 3 ) قانۇندا تۆلەش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىش شەرت دەپ بەلگىلەنگەن چىقىم، شۇنىڭدەك تەبىئىي ئاپەت قاتارلىق تاسادىپىي ۋەقەلەرنى بىر تەرەپ قىلىشقا ئىشلىتىلىدىغان چىقىم.
根据前款规定安排支出的情况，应当在预算草案的报告中作出说明。
ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە چىقىم ئورۇنلاشتۇرۇش ئەھۋالىنى خامچوت لايىھەسى دوكلاتىدا ئىزاھلاش كېرەك.
预算经本级人民代表大会批准后，按照批准的预算执行。
خامچوت شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ تەستىقىدىن ئۆتكەندىن كېيىن، تەستىقلانغان خامچوت بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.
第五十五条 预算收入征收部门和单位，必须依照法律、行政法规的规定，及时、足额征收应征的预算收入。不得违反法律、行政法规规定，多征、提前征收或者减征、免征、缓征应征的预算收入，不得截留、占用或者挪用预算收入。
55-ماددا خامچوت كىرىمىنى ئالغۇچى تارماقلار ۋە ئورۇنلار ئېلىشقا تېگىشلىك خامچوت كىرىمىنى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە ۋاقتىدا، تولۇق ئېلىشى شەرت. قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، كۆپ ئېلىشقا، مۇددەتتىن بۇرۇن ئېلىشقا ياكى كېمەيتىپ ئېلىشقا، كەچۈرۈم قىلىشقا، كېچىكتۈرۈپ ئېلىشقا يول قويۇلمايدۇ، خامچوت كىرىمىنى تۇتۇپ قېلىشقا، ئىگىلىۋېلىشقا ياكى ئىشلىتىۋېلىشقا يول قويۇلمايدۇ.
各级政府不得向预算收入征收部门和单位下达收入指标。
ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر خامچوت كىرىمىنى ئالغۇچى تارماقلار ۋە ئورۇنلارغا كىرىم كۆرسەتكۈچى چۈشۈرۈپ بەرسە بولمايدۇ.
第五十六条 政府的全部收入应当上缴国家金库（以下简称国库），任何部门、单位和个人不得截留、占用、挪用或者拖欠。
56-ماددا ھۆكۈمەتنىڭ بارلىق كىرىمى دۆلەت خەزىنىسى ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ دۆلەت خەزىنىسى دېيىلىدۇ ) گە تاپشۇرۇلۇشى كېرەك، ھەرقانداق تارماق، ئورۇن ۋە شەخسنىڭ تۇتۇپ قېلىشىغا، ئىگىلىۋېلىشىغا، ئىشلىتىۋېلىشىغا ياكى نېسى قالدۇرۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.
对于法律有明确规定或者经国务院批准的特定专用资金，可以依照国务院的规定设立财政专户。
قانۇنلاردا ئېنىق بەلگىلەنگەن ياكى گوۋۇيۈەن تەستىقلىغان مۇئەييەن مەخسۇس مەبلەغ ئۈچۈن، گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە مالىيە مەخسۇس ھېساباتى تەسىس قىلىشقا بولىدۇ.
第五十七条 各级政府财政部门必须依照法律、行政法规和国务院财政部门的规定，及时、足额地拨付预算支出资金，加强对预算支出的管理和监督。
57-ماددا ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ مالىيە تارماقلىرى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملار ۋە گوۋۇيۈەن مالىيە تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە، خامچوت چىقىم مەبلىغىنى ۋاقتىدا، تولۇق ئاجرىتىپ، خامچوت چىقىمىنى باشقۇرۇش ۋە نازارەت قىلىشنى كۈچەيتىشى شەرت.
各级政府、各部门、各单位的支出必须按照预算执行，不得虚假列支。
ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر، تارماقلار ۋە ئورۇنلارنىڭ چىقىمى خام چوت بويىچە ئىجرا قىلىنىشى شەرت، ساختا چىقىم قىلىشقا بولمايدۇ.
各级政府、各部门、各单位应当对预算支出情况开展绩效评价。
ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر، تارماقلار، ئورۇنلار خامچوت چىقىم ئەھۋالىغا قارىتا ئۈنۈم-ئۈنۈمنى باھالىشى كېرەك.
第五十八条 各级预算的收入和支出实行收付实现制。
58-ماددا ھەر دەرىجىلىك خامچوتلارنىڭ كىرىم-چىقىمىدا كىرىم-چىقىمنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش تۈزۈمى يولغا قويۇلىدۇ.
特定事项按照国务院的规定实行权责发生制的有关情况，应当向本级人民代表大会常务委员会报告。
مۇئەييەن ئىشلاردا گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ھوقۇق-مەسئۇلىيەت تۈزۈمى يولغا قويۇشقا مۇناسىۋەتلىك ئەھۋاللارنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا دوكلات قىلىش كېرەك.
第五十九条 县级以上各级预算必须设立国库；具备条件的乡、民族乡、镇也应当设立国库。
59-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خامچوتلاردا دۆلەت خەزىنىسى تەسىس قىلىنىش شەرت؛ شارائىتى ھازىرلانغان يېزا، مىللىي يېزا، بازارلارمۇ دۆلەت خەزىنىسى تەسىس قىلىشى كېرەك.
中央国库业务由中国人民银行经理，地方国库业务依照国务院的有关规定办理。
مەركەز دۆلەت خەزىنىسى كەسپىنى جۇڭگو خەلق بانكىسى باشقۇرىدۇ، يەرلىك دۆلەت خەزىنىسى كەسپى گوۋۇيۈەننىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە بېجىرىلىدۇ.
各级国库应当按照国家有关规定，及时准确地办理预算收入的收纳、划分、留解、退付和预算支出的拨付。
ھەر دەرىجىلىك دۆلەت خەزىنىلىرى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە خامچوت كىرىمىنى كىرگۈزۈش، ئايرىش، ئايرىۋېتىش، قايتۇرۇش ۋە خامچوت چىقىمىنى ئاجرىتىشنى ۋاقتىدا، توغرا بېجىرىشى كېرەك.
各级国库库款的支配权属于本级政府财政部门。除法律、行政法规另有规定外，未经本级政府财政部门同意，任何部门、单位和个人都无权冻结、动用国库库款或者以其他方式支配已入国库的库款。
ھەر دەرىجىلىك دۆلەت خەزىنىلىرىدىكى خەزىنە پۇلىنى چىقىم قىلىش ھوقۇقى شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارماقلىرىغا تەۋە بولىدۇ. قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالماي تۇرۇپ، ھەرقانداق تارماق، ئورۇن ۋە شەخسنىڭ دۆلەت خەزىنىسىدىكى خەزىنە پۇلىنى توڭلىتىش، ئىشلىتىش ياكى باشقا تەقسىملەش ئۇسۇلى بىلەن دۆلەت خەزىنىسىگە كىرگەن خەزىنە پۇلىنى توڭلىتىپ قويۇش، ئىشلىتىش ھوقۇقى بولمايدۇ.
各级政府应当加强对本级国库的管理和监督，按照国务院的规定完善国库现金管理，合理调节国库资金余额。
ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر شۇ دەرىجىلىك دۆلەت خەزىنىسىنى باشقۇرۇش ۋە نازارەت قىلىشنى كۈچەيتىپ، گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە دۆلەت خەزىنىسىدە نەق پۇل باشقۇرۇشنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، دۆلەت خەزىنىسى مەبلىغى قالدۇقىنى مۇۋاپىق تەڭشىشى كېرەك.
第六十条 已经缴入国库的资金，依照法律、行政法规的规定或者国务院的决定需要退付的，各级政府财政部门或者其授权的机构应当及时办理退付。按照规定应当由财政支出安排的事项，不得用退库处理。
60-ماددا دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرۇلغان مەبلەغنى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە ياكى گوۋۇيۈەننىڭ قارارى بويىچە قايتۇرۇشقا توغرا كەلسە، ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ مالىيە تارماقلىرى ياكى ئۇ ھوقۇق بەرگەن ئاپپاراتلار قايتۇرۇشنى ۋاقتىدا بېجىرىشى كېرەك. بەلگىلىمە بويىچە مالىيە چىقىمى ئورۇنلاشتۇرۇشقا تېگىشلىك ئىشلارنى ئامبارغا قايتۇرۇپ بىر تەرەپ قىلىشقا بولمايدۇ.
第六十一条 国家实行国库集中收缴和集中支付制度，对政府全部收入和支出实行国库集中收付管理。
61-ماددا دۆلەت دۆلەت خەزىنىسىنى مەركەزلەشتۈرۈپ يىغىش ۋە مەركەزلىك چىقىم قىلىش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ، ھۆكۈمەتنىڭ بارلىق كىرىمى ۋە چىقىمىنى دۆلەت خەزىنىسىنى مەركەزلىك كىرىم-چىقىم قىلىپ باشقۇرىدۇ.
第六十二条 各级政府应当加强对预算执行的领导，支持政府财政、税务、海关等预算收入的征收部门依法组织预算收入，支持政府财政部门严格管理预算支出。
62-ماددا ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىشىغا بولغان رەھبەرلىكنى كۈچەيتىپ، ھۆكۈمەت مالىيە، باج، تاموژنا قاتارلىق خامچوت كىرىمىنى ئالغۇچى تارماقلارنىڭ قانۇن بويىچە خامچوت كىرىمىنى تەشكىللىشىنى قوللىشى، ھۆكۈمەت مالىيە تارماقلىرىنىڭ خامچوت چىقىمىنى قاتتىق باشقۇرۇشىنى قوللىشى كېرەك.
财政、税务、海关等部门在预算执行中，应当加强对预算执行的分析；发现问题时应当及时建议本级政府采取措施予以解决。
مالىيە، باج، تاموژنا قاتارلىق تارماقلار خامچوت ئىجراسى جەريانىدا، خامچوت ئىجراسى ھەققىدىكى تەھلىلنى كۈچەيتىشى كېرەك؛ مەسىلە بايقالغاندا، شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتكە تەدبىر قوللىنىپ ھەل قىلىش تەكلىپى بېرىش كېرەك.
第六十三条 各部门、各单位应当加强对预算收入和支出的管理，不得截留或者动用应当上缴的预算收入，不得擅自改变预算支出的用途。
63-ماددا تارماقلار، ئورۇنلار خامچوت كىرىمى ۋە چىقىمىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك، تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك خامچوت كىرىمىنى تۇتۇپ قېلىشقا ياكى ئىشلىتىشكە بولمايدۇ، خامچوت چىقىمىنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئۆزگەرتىشكە بولمايدۇ.
第六十四条 各级预算预备费的动用方案，由本级政府财政部门提出，报本级政府决定。
64-ماددا ھەر دەرىجىلىك خامچوت زاپاس خىراجىتىنى ئىشلىتىش لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى ئوتتۇرىغا قويۇپ، شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ قارار قىلىشىغا يوللايدۇ.
第六十五条 各级预算周转金由本级政府财政部门管理，不得挪作他用。
65-ماددا ھەر دەرىجىلىك خامچوت ئوبوروت مەبلىغىنى شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى باشقۇرىدۇ، باشقا ئىشقا ئىشلىتىشكە بولمايدۇ.
第六十六条 各级一般公共预算年度执行中有超收收入的，只能用于冲减赤字或者补充预算稳定调节基金。
66-ماددا ھەر دەرىجىلىك ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوتنىڭ يىللىق ئىجراسى داۋامىدا نورمىدىن ئارتۇق كىرىم بولسا، پەقەت قىزىل رەقەمنى كېمەيتىش ياكى خامچوتنى مۇقىملاشتۇرۇش-تەڭشەش فوندىنى تولۇقلاشقىلا ئىشلىتىلىدۇ.
各级一般公共预算的结余资金，应当补充预算稳定调节基金。
ھەر دەرىجىلىك ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوتنىڭ قالدۇق مەبلىغىنى خامچوتنى تۇراقلاشتۇرۇش، تەڭشەش فوندىنى تولۇقلاش كېرەك.
省、自治区、直辖市一般公共预算年度执行中出现短收，通过调入预算稳定调节基金、减少支出等方式仍不能实现收支平衡的，省、自治区、直辖市政府报本级人民代表大会或者其常务委员会批准，可以增列赤字，报国务院财政部门备案，并应当在下一年度预算中予以弥补。
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوتنىڭ يىللىق ئىجراسى داۋامىدا قىسقا كىرىم قىلىنسا، خامچوتنى يۆتكەپ كىرگۈزۈپ فوندنى مۇقىملاشتۇرۇش، چىقىمنى ئازايتىش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىقمۇ كىرىم-چىقىم تەڭپۇڭلۇقى يەنىلا ئەمەلگە ئاشمىسا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر ھۆكۈمىتى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى ياكى ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتىغا تەستىقلاتسا، قىزىل رەقەمنى كۆپەيتىپ، گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرسا بولىدۇ، ھەمدە كېيىنكى يىللىق خامچوتتا تولۇقلاش كېرەك.
第七章 预算调整
7-باب خامچوتنى تەڭشەش
第六十七条 经全国人民代表大会批准的中央预算和经地方各级人民代表大会批准的地方各级预算，在执行中出现下列情况之一的，应当进行预算调整:
67-ماددا مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى تەستىقلىغان مەركەز خامچوتى ۋە يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى تەستىقلىغان يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خامچوتلاردىن ئىجرا قىلىش جەريانىدا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلگەنلىرىنىڭ خامچوتىنى تەڭشەش كېرەك :
（一）需要增加或者减少预算总支出的；
( 1 ) خامچوت ئومۇمىي چىقىمىنى كۆپەيتىش ياكى ئازايتىشقا توغرا كەلسە؛
（二）需要调入预算稳定调节基金的；
( 2 ) خامچوتنى مۇقىم تەڭشەش فوندىنى يۆتكەشكە توغرا كەلسە؛
（三）需要调减预算安排的重点支出数额的；
( 3 ) خامچوت ئورۇنلاشتۇرۇشىدىكى نۇقتىلىق چىقىم سوممىسىنى ئازايتىشقا توغرا كەلسە؛
（四）需要增加举借债务数额的。
( 4 ) قەرز ئالىدىغان قەرز سوممىسىنى كۆپەيتىشكە توغرا كەلسە.
第六十八条 在预算执行中，各级政府一般不制定新的增加财政收入或者支出的政策和措施，也不制定减少财政收入的政策和措施；必须作出并需要进行预算调整的，应当在预算调整方案中作出安排。
68-ماددا خامچوت ئىجراسى داۋامىدا، ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر ئادەتتە مالىيە كىرىمى ياكى چىقىمىنى ئاشۇرىدىغان يېڭى سىياسەت ۋە تەدبىر تۈزمەيدۇ، مالىيە كىرىمىنى ئازايتىشقا دائىر سىياسەت ۋە تەدبىرلەرنىمۇ تۈزمەيدۇ؛ خامچوت بويىچە تەڭشەش شەرت بولسا ھەمدە خامچوت تەڭشەش لايىھەسىدە ئورۇنلاشتۇرۇش كېرەك.
第六十九条 在预算执行中，各级政府对于必须进行的预算调整，应当编制预算调整方案。预算调整方案应当说明预算调整的理由、项目和数额。
69-ماددا خامچوتنى ئىجرا قىلىش جەريانىدا، ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر زۆرۈر بولغان خامچوتنى تەڭشەشتە، خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى تۈزۈشى كېرەك. خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىدە خامچوتنى تەڭشەشنىڭ سەۋەبى، تۈرى ۋە مىقدارىنى ئېنىق چۈشەندۈرۈش كېرەك.
在预算执行中，由于发生自然灾害等突发事件，必须及时增加预算支出的，应当先动支预备费；预备费不足支出的，各级政府可以先安排支出，属于预算调整的，列入预算调整方案。
خامچوتنى ئىجرا قىلىش داۋامىدا، تەبىئىي ئاپەت قاتارلىق تاسادىپىي ۋەقەلەر يۈز بېرىش سەۋەبىدىن، خامچوت چىقىمىنى ۋاقتىدا كۆپەيتىش شەرت بولسا، ئاۋۋال زاپاس خىراجەت بېرىش كېرەك؛ زاپاس خىراجەت چىقىمغا يەتمىسە، ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر ئاۋۋال چىقىم ئورۇنلاشتۇرسا بولىدۇ، خامچوت تەڭشەشكە تەئەللۇق بولغانلىرى خامچوتنىڭ تەڭشەش لايىھەسىگە كىرگۈزۈلىدۇ.
国务院财政部门应当在全国人民代表大会常务委员会举行会议审查和批准预算调整方案的三十日前，将预算调整初步方案送交全国人民代表大会财政经济委员会进行初步审查。
مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى يىغىن ئېچىپ، خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى تەكشۈرگەن ۋە تەستىقلىغان 30 كۈندىن بۇرۇن، خامچوتنى تەڭشەشنىڭ دەسلەپكى لايىھەسىنى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى مالىيە-ئىقتىساد كومىتېتىنىڭ دەسلەپكى تەكشۈرۈشىگە تاپشۇرۇشى كېرەك.
省、自治区、直辖市政府财政部门应当在本级人民代表大会常务委员会举行会议审查和批准预算调整方案的三十日前，将预算调整初步方案送交本级人民代表大会有关专门委员会进行初步审查。
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارماقلىرى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى يىغىن ئېچىپ خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى تەكشۈرگەن ۋە تەستىقلىغان 30 كۈندىن بۇرۇن، خامچوتنى تەڭشەش دەسلەپكى لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلىرىنىڭ دەسلەپكى تەكشۈرۈشىگە تاپشۇرۇشى كېرەك.
设区的市、自治州政府财政部门应当在本级人民代表大会常务委员会举行会议审查和批准预算调整方案的三十日前，将预算调整初步方案送交本级人民代表大会有关专门委员会进行初步审查，或者送交本级人民代表大会常务委员会有关工作机构征求意见。
رايون بار شەھەرلىك، ئاپتونوم ئوبلاستلىق ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى يىغىن ئېچىپ خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى تەكشۈرگەن ۋە تەستىقلىغان 30 كۈندىن بۇرۇن، خامچوتنى تەڭشەش دەسلەپكى لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلىرىنىڭ دەسلەپكى تەكشۈرۈشىگە يوللىشى ياكى شۇ دەرىجىلىك خەلق يىغىنى دائىمىي كومىتېتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك خىزمەت ئاپپاراتىنىڭ پىكىر ئېلىشىغا يوللىشى كېرەك.
县、自治县、不设区的市、市辖区政府财政部门应当在本级人民代表大会常务委员会举行会议审查和批准预算调整方案的三十日前，将预算调整初步方案送交本级人民代表大会常务委员会有关工作机构征求意见。
ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى يىغىن ئۆتكۈزۈپ، خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى تەكشۈرگەن ۋە تەستىقلىغان 30 كۈندىن بۇرۇن، خامچوتنى تەڭشەشنىڭ دەسلەپكى لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق يىغىنى دائىمىي كومىتېتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك خىزمەت ئاپپاراتىنىڭ پىكىر ئېلىشىغا سۇنۇشى كېرەك.
中央预算的调整方案应当提请全国人民代表大会常务委员会审查和批准。县级以上地方各级预算的调整方案应当提请本级人民代表大会常务委员会审查和批准；乡、民族乡、镇预算的调整方案应当提请本级人民代表大会审查和批准。未经批准，不得调整预算。
مەركەز خامچوتىنى تەڭشەش لايىھەسىنى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ تەكشۈرۈشى ۋە تەستىقلىشىغا سۇنۇش كېرەك. ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ تەكشۈرۈشى ۋە تەستىقلىشىغا سۇنۇش كېرەك؛ يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ تەكشۈرۈشى ۋە تەستىقلىشىغا سۇنۇش كېرەك. تەستىقلاتماي تۇرۇپ خام چوتنى تەڭشەشكە بولمايدۇ.
第七十条 经批准的预算调整方案，各级政府应当严格执行。未经本法第六十九条规定的程序，各级政府不得作出预算调整的决定。
70-ماددا تەستىقلانغان خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسىنى ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر قاتتىق ئىجرا قىلىشى كېرەك. ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر مۇشۇ قانۇننىڭ 69-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن تەرتىپتىن ئۆتكۈزمەي تۇرۇپ، خامچوتنى تەڭشەش قارارى چىقارسا بولمايدۇ.
对违反前款规定作出的决定，本级人民代表大会、本级人民代表大会常务委员会或者上级政府应当责令其改变或者撤销。
ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ چىقىرىلغان قارارنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى، شۇ دەرىجىلىك خەلق يىغىنى دائىمىي كومىتېتى ياكى يۇقىرى دەرىجىلىك ھۆكۈمەت ئۆزگەرتىشكە ياكى بىكار قىلىشقا بۇيرۇشى كېرەك.
第七十一条 在预算执行中，地方各级政府因上级政府增加不需要本级政府提供配套资金的专项转移支付而引起的预算支出变化，不属于预算调整。
71-ماددا خامچوتنى ئىجرا قىلىش داۋامىدا، يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ يانداش مەبلەغ بىلەن تەمىنلىشىگە ئېھتىياجلىق بولمىغان مەخسۇس يۆتكىمە چىقىم كۆپەيتىشى سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان خامچوت چىقىمى ئۆزگىرىشى خامچوتنى تەڭشەشكە كىرمەيدۇ.
接受增加专项转移支付的县级以上地方各级政府应当向本级人民代表大会常务委员会报告有关情况；接受增加专项转移支付的乡、民族乡、镇政府应当向本级人民代表大会报告有关情况。
مەخسۇس يۆتكىمە چىقىمنى قوبۇل قىلغان ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا مۇناسىۋەتلىك ئەھۋاللارنى دوكلات قىلىشى كېرەك؛ مەخسۇس يۆتكىمە چىقىمنى قوبۇل قىلغان يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق ھۆكۈمەتلەر شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىغا مۇناسىۋەتلىك ئەھۋاللارنى مەلۇم قىلىشى كېرەك.
第七十二条 各部门、各单位的预算支出应当按照预算科目执行。严格控制不同预算科目、预算级次或者项目间的预算资金的调剂，确需调剂使用的，按照国务院财政部门的规定办理。
72-ماددا تارماقلار، ئورۇنلار خامچوت چىقىمىنى خامچوت ھېساب تۈرى بويىچە ئىجرا قىلىشى لازىم. ئوخشاش بولمىغان خامچوت تۈرلىرى، خامچوت دەرىجىسى ياكى تۈرلەر ئارا خامچوت مەبلىغىنى تەڭشەشنى قاتتىق تىزگىنلەپ، ھەقىقەتەن تەڭشەپ ئىشلىتىشكە توغرا كەلسە، گوۋۇيۈەن مالىيە تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بېجىرىش كېرەك.
第七十三条 地方各级预算的调整方案经批准后，由本级政府报上一级政府备案。
73-ماددا يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەش لايىھەسى تەستىقلانغاندىن كېيىن، شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت بىر دەرىجە يۇقىرى ھۆكۈمەتكە ئەنگە ئالدۇرىدۇ.
第八章 决算
سەككىزىنچى باب نەق چوت
第七十四条 决算草案由各级政府、各部门、各单位，在每一预算年度终了后按照国务院规定的时间编制。
74-ماددا نەق چوت لايىھەسىنى ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر، تارماقلار ۋە ئورۇنلار ھەر خامچوت يىلى ئاخىرلاشقاندىن كېيىن، گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ۋاقىت بويىچە تۈزىدۇ.
编制决算草案的具体事项，由国务院财政部门部署。
نەق چوت لايىھەسىنى تۈزۈشكە دائىر كونكرېت ئىشلارنى گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقى ئورۇنلاشتۇرىدۇ.
第七十五条 编制决算草案，必须符合法律、行政法规，做到收支真实、数额准确、内容完整、报送及时。
75-ماددا نەق چوت لايىھەسى تۈزۈشتە، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملارغا ئۇيغۇن بولۇش، كىرىم-چىقىم ھەقىقىي بولۇش، سوممىسى توغرا بولۇش، مەزمۇنى مۇكەممەل بولۇش، ۋاقتىدا يوللاش شەرت.
决算草案应当与预算相对应，按预算数、调整预算数、决算数分别列出。一般公共预算支出应当按其功能分类编列到项，按其经济性质分类编列到款。
نەق چوت لايىھەسى خامچوتقا ماس كېلىشى، ئالدىن ھېساب قىلىش، تەڭشەپ ئالدىن ھېساب قىلىش ۋە قارار قىلىپ ھېسابلاشقا ئاساسەن ئايرىم-ئايرىم تىزىلىشى كېرەك. ئادەتتىكى ئاممىۋى خامچوت چىقىمىنى فۇنكسىيەسى بويىچە تۈرگە ئايرىش، ئىقتىسادىي خاراكتېرى بويىچە تۈرگە ئايرىپ تۈرگە ئايرىش كېرەك.
第七十六条 各部门对所属各单位的决算草案，应当审核并汇总编制本部门的决算草案，在规定的期限内报本级政府财政部门审核。
76-ماددا تارماقلار قارىمىقىدىكى ئورۇنلارنىڭ نەق چوت لايىھەسىنى تەكشۈرۈپ كۆرۈشى ھەمدە جەملەپ تۈزۈشى، بەلگىلەنگەن مۇددەت ئىچىدە شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت مالىيە تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈشىگە يوللىشى كېرەك.
各级政府财政部门对本级各部门决算草案审核后发现有不符合法律、行政法规规定的，有权予以纠正。
ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەت مالىيە تارماقلىرى شۇ دەرىجىلىك تارماقلارنىڭ نەق چوت لايىھەسىنى تەكشۈرۈپ بېكىتكەندىن كېيىن، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغانلىقىنى بايقىسا، تۈزىتىشكە ھوقۇقلۇق.
第七十七条 国务院财政部门编制中央决算草案，经国务院审计部门审计后，报国务院审定，由国务院提请全国人民代表大会常务委员会审查和批准。
77-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقى تۈزگەن مەركەز نەق چوت لايىھەسى گوۋۇيۈەننىڭ ئىقتىسادىي تەپتىش تارمىقىنىڭ ئىقتىسادىي تەپتىشلىكىدىن ئۆتكەندىن كېيىن، گوۋۇيۈەننىڭ تەكشۈرۈپ بېكىتىشىگە سۇنىدۇ، گوۋۇيۈەن مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ تەكشۈرۈشى ۋە تەستىقلىشىغا سۇنىدۇ.
县级以上地方各级政府财政部门编制本级决算草案，经本级政府审计部门审计后，报本级政府审定，由本级政府提请本级人民代表大会常务委员会审查和批准。
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەت مالىيە تارماقلىرى شۇ دەرىجىلىك نەق چوت لايىھەسىنى تۈزۈپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئىقتىسادىي تەپتىش تارمىقىنىڭ ئىقتىسادىي تەپتىشلىكىدىن ئۆتكۈزگەندىن كېيىن، شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ تەكشۈرۈپ بېكىتىشىگە يوللايدۇ، شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ تەكشۈرۈشى ۋە تەستىقلىشىغا سۇنىدۇ.
乡、民族乡、镇政府编制本级决算草案，提请本级人民代表大会审查和批准。
يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق ھۆكۈمەتلەر شۇ دەرىجىلىك نەق چوت لايىھەسىنى تۈزۈپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ تەكشۈرۈشى ۋە تەستىقلىشىغا سۇنىدۇ.
第七十八条 国务院财政部门应当在全国人民代表大会常务委员会举行会议审查和批准中央决算草案的三十日前，将上一年度中央决算草案提交全国人民代表大会财政经济委员会进行初步审查。
78-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى يىغىن ئۆتكۈزۈپ، مەركەزنىڭ نەق چوت لايىھەسىنى تەكشۈرگەن ۋە تەستىقلىغان 30 كۈندىن بۇرۇن، مەركەزنىڭ ئۆتكەن يىللىق نەق چوت لايىھەسىنى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى مالىيە-ئىقتىساد كومىتېتىنىڭ دەسلەپكى تەكشۈرۈشىگە سۇنۇشى كېرەك.
省、自治区、直辖市政府财政部门应当在本级人民代表大会常务委员会举行会议审查和批准本级决算草案的三十日前，将上一年度本级决算草案提交本级人民代表大会有关专门委员会进行初步审查。
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى يىغىن ئېچىپ، شۇ دەرىجىلىك نەق چوت لايىھەسىنى تەكشۈرگەن ۋە تەستىقلىغان 30 كۈندىن بۇرۇن، ئۆتكەن بىر يىللىق شۇ دەرىجىلىك نەق راسچوت لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتىنىڭ دەسلەپكى تەكشۈرۈشىگە سۇنۇشى كېرەك.
设区的市、自治州政府财政部门应当在本级人民代表大会常务委员会举行会议审查和批准本级决算草案的三十日前，将上一年度本级决算草案提交本级人民代表大会有关专门委员会进行初步审查，或者送交本级人民代表大会常务委员会有关工作机构征求意见。
رايون تەسىس قىلىنغان شەھەرلىك، ئاپتونوم ئوبلاستلىق ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى يىغىن ئېچىپ، شۇ دەرىجىلىك نەق چوت لايىھەسىنى تەكشۈرگەن ۋە تەستىقلىغان 30 كۈندىن بۇرۇن، ئۆتكەن بىر يىللىق شۇ دەرىجىلىك نەق راسچوت لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلىرىنىڭ دەسلەپكى تەكشۈرۈشىگە سۇنۇشى ياكى شۇ دەرىجىلىك خەلق يىغىنى دائىمىي كومىتېتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك خىزمەت ئاپپاراتىنىڭ پىكىر ئېلىشىغا سۇنۇشى كېرەك.
县、自治县、不设区的市、市辖区政府财政部门应当在本级人民代表大会常务委员会举行会议审查和批准本级决算草案的三十日前，将上一年度本级决算草案送交本级人民代表大会常务委员会有关工作机构征求意见。
ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى يىغىن ئېچىپ، شۇ دەرىجىلىك نەق چوت لايىھەسىنى تەكشۈرگەن ۋە تەستىقلىغان 30 كۈندىن بۇرۇن، ئۆتكەن بىر يىللىق شۇ دەرىجىلىك نەق راسچوت لايىھەسىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق يىغىنى دائىمىي كومىتېتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك خىزمەت ئاپپاراتىنىڭ پىكىر ئېلىشىغا تاپشۇرۇپ بېرىشى كېرەك.
全国人民代表大会财政经济委员会和省、自治区、直辖市、设区的市、自治州人民代表大会有关专门委员会，向本级人民代表大会常务委员会提出关于本级决算草案的审查结果报告。
مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى مالىيە-ئىقتىساد كومىتېتى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك، رايون بار شەھەرلىك، ئاپتونوم ئوبلاستلىق خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس كومىتېتلىرى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا شۇ دەرىجىلىك نەق چوت لايىھەسىنى تەكشۈرۈش نەتىجىسى توغرىسىدىكى دوكلاتنى بېرىدۇ.
第七十九条 县级以上各级人民代表大会常务委员会和乡、民族乡、镇人民代表大会对本级决算草案，重点审查下列内容:
79-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتلىرى ۋە يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق خەلق قۇرۇلتايلىرى شۇ دەرىجىلىك نەق چوت لايىھەسىنى تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنى نۇقتىلىق تەكشۈرىدۇ :
（一）预算收入情况；
( 1 ) خام چوت كىرىمى ئەھۋالى؛
（二）支出政策实施情况和重点支出、重大投资项目资金的使用及绩效情况；
( 2 ) چىقىم سىياسىتىنىڭ يولغا قويۇلۇش ئەھۋالى ۋە نۇقتىلىق چىقىم، مۇھىم، زور سېلىنما تۈرى مەبلىغىنىڭ ئىشلىتىلىش ۋە ئۈنۈم ئەھۋالى؛
（三）结转资金的使用情况；
( 3 ) ئاغدۇرۇلغان مەبلەغنىڭ ئىشلىتىلىش ئەھۋالى؛
（四）资金结余情况；
( 4 ) مەبلەغ قالدۇقىنىڭ ئەھۋالى؛
（五）本级预算调整及执行情况；
( 5 ) شۇ دەرىجىلىك خامچوتنى تەڭشەش ۋە ئىجرا قىلىش ئەھۋالى؛
（六）财政转移支付安排执行情况；
( 6 ) مالىيە يۆتكىمە چىقىمىنى ئورۇنلاشتۇرۇش، ئىجرا قىلىش ئەھۋالى؛
（七）经批准举借债务的规模、结构、使用、偿还等情况；
( 7 ) تەستىقلىتىش ئارقىلىق قەرز ئالغان قەرزنىڭ كۆلىمى، قۇرۇلمىسى، ئىشلىتىلىشى، قايتۇرۇلۇشى قاتارلىق ئەھۋاللار؛
（八）本级预算周转金规模和使用情况；
( 8 ) شۇ دەرىجىلىك خامچوت ئوبوروت پۇل كۆلىمى ۋە ئىشلىتىلىش ئەھۋالى؛
（九）本级预备费使用情况；
( 9 ) شۇ دەرىجىلىك زاپاس خىراجەتنىڭ ئىشلىتىلىش ئەھۋالى؛
（十）超收收入安排情况，预算稳定调节基金的规模和使用情况；
( 10 ) ئېشىپ كەتكەن كىرىمنى ئورۇنلاشتۇرۇش ئەھۋالى، خامچوتتا تەڭشەلگەن فوندنىڭ كۆلىمى ۋە ئىشلىتىلىش ئەھۋالى؛
（十一）本级人民代表大会批准的预算决议落实情况；
( 11 ) شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى تەستىقلىغان خامچوت قارارىنىڭ ئەمەلىيلىشىش ئەھۋالى؛
（十二）其他与决算有关的重要情况。
( 12 ) نەق چوتقا مۇناسىۋەتلىك باشقا مۇھىم ئەھۋاللار.
县级以上各级人民代表大会常务委员会应当结合本级政府提出的上一年度预算执行和其他财政收支的审计工作报告，对本级决算草案进行审查。
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتلىرى شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت ئوتتۇرىغا قويغان ئۆتكەن بىر يىللىق خامچوت ئىجراسى ۋە باشقا مالىيە كىرىم-چىقىمىنى ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىش خىزمىتى دوكلاتىغا بىرلەشتۈرۈپ، شۇ دەرىجىلىك نەق چوت لايىھەسىنى تەكشۈرۈشى كېرەك.
第八十条 各级决算经批准后，财政部门应当在二十日内向本级各部门批复决算。各部门应当在接到本级政府财政部门批复的本部门决算后十五日内向所属单位批复决算。
80-ماددا ھەر دەرىجىلىك نەق چوت تەستىقلانغاندىن كېيىن، مالىيە تارماقلىرى 20 كۈن ئىچىدە شۇ دەرىجىلىك تارماقلارغا نەق چوتنى تەستىقلىشى لازىم. تارماقلار شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقى تەستىقلىغان شۇ تارماقنىڭ نەق چوتىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن 15 كۈن ئىچىدە قاراشلىق ئورۇنلارغا نەق چوتنى تەستىقلىتىشى كېرەك.
第八十一条 地方各级政府应当将经批准的决算及下一级政府上报备案的决算汇总，报上一级政府备案。
81-ماددا يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر تەستىقلانغان نەق چوت ۋە بىر دەرىجە تۆۋەن ھۆكۈمەتلەر ئەنگە ئالدۇرۇشقا يوللىغان نەق چوتنى جەملەپ، بىر دەرىجە يۇقىرى ھۆكۈمەتكە ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.
县级以上各级政府应当将下一级政府报送备案的决算汇总后，报本级人民代表大会常务委员会备案。
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر بىر دەرىجە تۆۋەن ھۆكۈمەتلەر ئەنگە ئالدۇرۇشقا يوللىغان نەق چوتنى جەملىگەندىن كېيىن، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.
第八十二条 国务院和县级以上地方各级政府对下一级政府依照本法第八十一条规定报送备案的决算，认为有同法律、行政法规相抵触或者有其他不适当之处，需要撤销批准该项决算的决议的，应当提请本级人民代表大会常务委员会审议决定；经审议决定撤销的，该下级人民代表大会常务委员会应当责成本级政府依照本法规定重新编制决算草案，提请本级人民代表大会常务委员会审查和批准。
82-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر بىر دەرىجە تۆۋەن ھۆكۈمەتلەر مۇشۇ قانۇننىڭ 81-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەنگە ئالدۇرۇشقا يوللىغان نەق چوتنى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملارغا زىت كېلىدۇ دەپ ياكى باشقا نامۇۋاپىق جايلىرى بولسا، شۇ نەق چوتنى تەستىقلاش توغرىسىدىكى قارارنى بىكار قىلىشقا توغرا كەلسە، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ قاراپ چىقىپ قارار قىلىشىغا سۇنۇشى كېرەك؛ قاراپ چىقىش ئارقىلىق بىكار قىلىشنى قارار قىلغان بولسا، تۆۋەن دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتكە مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە نەق چوت لايىھەسىنى قايتىدىن تۈزۈپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى ئاپتونوم كومىتېتىنىڭ تەكشۈرۈشى ۋە تەستىقلىشىغا سۇنۇشنى بۇيرۇشى كېرەك.
第九章 监督
9-باب نازارەت قىلىش
第八十三条 全国人民代表大会及其常务委员会对中央和地方预算、决算进行监督。
83-ماددا مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى ۋە ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتى مەركەز خامچوتى بىلەن يەرلىك خامچوتنى، نەق چوتنى نازارەت قىلىدۇ.
县级以上地方各级人民代表大会及其常务委员会对本级和下级预算、决算进行监督。
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى ۋە ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتلىرى شۇ دەرىجىلىك ۋە تۆۋەن دەرىجىلىك خامچوت، نەق چوتنى نازارەت قىلىدۇ.
乡、民族乡、镇人民代表大会对本级预算、决算进行监督。
يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق خەلق قۇرۇلتايلىرى شۇ دەرىجىلىك خامچوت، نەق چوتنى نازارەت قىلىدۇ.
第八十四条 各级人民代表大会和县级以上各级人民代表大会常务委员会有权就预算、决算中的重大事项或者特定问题组织调查，有关的政府、部门、单位和个人应当如实反映情况和提供必要的材料。
84-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتلىرى خامچوت، نەق چوتتىكى مۇھىم، زور ئىشلار ياكى مۇئەييەن مەسىلىلەر توغرىسىدا تەكشۈرۈشكە تەشكىللەشكە ھوقۇقلۇق، مۇناسىۋەتلىك ھۆكۈمەت، تارماق، ئورۇن ۋە شەخسلەر ئەھۋالنى ئەينەن ئىنكاس قىلىشى ۋە زۆرۈر ماتېرىياللارنى بېرىشى كېرەك.
第八十五条 各级人民代表大会和县级以上各级人民代表大会常务委员会举行会议时，人民代表大会代表或者常务委员会组成人员，依照法律规定程序就预算、决算中的有关问题提出询问或者质询，受询问或者受质询的有关的政府或者财政部门必须及时给予答复。
85-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتلىرى يىغىن ئۆتكۈزگەندە، خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ ۋەكىللىرى ياكى دائىمىي كومىتېت تەركىبىدىكى خادىملار قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە خامچوت، نەق چوتتىكى مۇناسىۋەتلىك مەسىلىلەر توغرىسىدا سوئال سورايدۇ ياكى سوئال قويىدۇ، سورالغان ياكى سوئال سورالغان مۇناسىۋەتلىك ھۆكۈمەت ياكى مالىيە تارمىقى ۋاقتىدا جاۋاب بېرىشى شەرت.
第八十六条 国务院和县级以上地方各级政府应当在每年六月至九月期间向本级人民代表大会常务委员会报告预算执行情况。
86-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر ھەر يىلى 6-ئايدىن 9-ئايغىچە بولغان مەزگىلدە شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى دوكلات قىلىشى كېرەك.
第八十七条 各级政府监督下级政府的预算执行；下级政府应当定期向上一级政府报告预算执行情况。
87-ماددا ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ خامچوتىنىڭ ئىجرا قىلىنىشىنى نازارەت قىلىدۇ؛ تۆۋەن دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى بىر دەرىجە يۇقىرى ھۆكۈمەتكە قەرەللىك دوكلات قىلىشى كېرەك.
第八十八条 各级政府财政部门负责监督检查本级各部门及其所属各单位预算的编制、执行，并向本级政府和上一级政府财政部门报告预算执行情况。
88-ماددا ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارماقلىرى شۇ دەرىجىلىك تارماقلار ۋە ئۇنىڭغا قاراشلىق ئورۇنلارنىڭ خامچوتىنىڭ تۈزۈلۈشى، ئىجرا قىلىنىشىنى نازارەت قىلىش، تەكشۈرۈشكە مەسئۇل بولىدۇ ھەمدە شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت ۋە بىر دەرىجە يۇقىرى ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارمىقىغا خامچوتنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى دوكلات قىلىدۇ.
第八十九条 县级以上政府审计部门依法对预算执行、决算实行审计监督。
89-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھۆكۈمەتنىڭ ئىقتىسادىي تەپتىش تارمىقى خامچوت ئىجراسى، نەق چوتنى قانۇن بويىچە ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىدۇ.
对预算执行和其他财政收支的审计工作报告应当向社会公开。
خامچوتنىڭ ئىجراسى ۋە باشقا مالىيە كىرىم-چىقىمىنى ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىش خىزمىتىدىن دوكلاتنى جەمئىيەتكە ئاشكارىلاش كېرەك.
第九十条 政府各部门负责监督检查所属各单位的预算执行，及时向本级政府财政部门反映本部门预算执行情况，依法纠正违反预算的行为。
90-ماددا ھۆكۈمەتنىڭ ھەرقايسى تارماقلىرى قارىمىقىدىكى ئورۇنلارنىڭ خامچوتىنىڭ ئىجرا قىلىنىشىنى نازارەت قىلىش، تەكشۈرۈشكە مەسئۇل بولۇپ، شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مالىيە تارماقلىرىغا شۇ تارماقنىڭ خامچوتىنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى ۋاقتىدا ئىنكاس قىلىپ، خامچوتقا خىلاپ قىلمىشلارنى قانۇن بويىچە تۈزىتىدۇ.
第九十一条 公民、法人或者其他组织发现有违反本法的行为，可以依法向有关国家机关进行检举、控告。
91-ماددا پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ياكى باشقا تەشكىلاتلار مۇشۇ قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى بايقىسا، مۇناسىۋەتلىك دۆلەت ئورگىنىغا قانۇن بويىچە پاش قىلسا، ئەرز-شىكايەت قىلسا بولىدۇ.
接受检举、控告的国家机关应当依法进行处理，并为检举人、控告人保密。任何单位或者个人不得压制和打击报复检举人、控告人。
پاش قىلغۇچى، ئەرز-شىكايەتنى قوبۇل قىلغان دۆلەت ئورگىنى قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىشى ھەمدە پاش قىلغۇچى، شىكايەت قىلغۇچىنىڭ مەخپىيىتىنى ساقلىشى كېرەك. ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ پاش قىلغۇچىنى، شىكايەت قىلغۇچىنى بېسىشىغا ۋە ئۇنىڭدىن ئۆچ ئېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
第十章 法律责任
10-باب قانۇن جاۋابكارلىقى
第九十二条 各级政府及有关部门有下列行为之一的，责令改正，对负有直接责任的主管人员和其他直接责任人员追究行政责任:
92-ماددا ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلاردىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرى سادىر قىلغانلىرى تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلار مەمۇرىي جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ :
（一）未依照本法规定，编制、报送预算草案、预算调整方案、决算草案和部门预算、决算以及批复预算、决算的；
( 1 ) خامچوت لايىھەسى، خامچوت تەڭشەش لايىھەسى، نەق چوت لايىھەسى ۋە تارماقلار خامچوتى، نەق چوتى، شۇنىڭدەك خامچوت، نەق چوتنى تەستىقىي جاۋاب قىلغان، يوللىمىغانلار؛
（二）违反本法规定，进行预算调整的；
( 2 ) مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، خامچوتنى تەڭشىگەنلەر؛
（三）未依照本法规定对有关预算事项进行公开和说明的；
( 3 ) خامچوت ئىشلىرىغا مۇناسىۋەتلىك ئىشلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئاشكارىلىمىغان ۋە ئىزاھلىمىغانلار؛
（四）违反规定设立政府性基金项目和其他财政收入项目的；
( 4 ) بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا ھۆكۈمەت خاراكتېرلىك فوند تۈرى ۋە باشقا مالىيە كىرىمى تۈرىنى تەسىس قىلغانلار؛
（五）违反法律、法规规定使用预算预备费、预算周转金、预算稳定调节基金、超收收入的；
( 5 ) قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا، خامچوت زاپاس خىراجىتى، خامچوت ئوبوروت فوندى، خامچوتنى مۇقىم تەڭشەش فوندى، ئاشۇرۇپ كىرىم قىلغانلار؛
（六）违反本法规定开设财政专户的。
( 6 ) مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا مالىيە مەخسۇس ھېساباتى ئاچقانلار.
第九十三条 各级政府及有关部门、单位有下列行为之一的，责令改正，对负有直接责任的主管人员和其他直接责任人员依法给予降级、撤职、开除的处分:
93-ماددا ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، ئورۇنلاردىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرى سادىر قىلغانلىرى تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش، ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش، خىزمەتتىن ھەيدەش جازاسى بېرىلىدۇ :
（一）未将所有政府收入和支出列入预算或者虚列收入和支出的；
( 1 ) ھۆكۈمەت كىرىمى ۋە چىقىمىنىڭ ھەممىسىنى خامچوتقا كىرگۈزمىگەن ياكى ساختا كىرىم ۋە چىقىمغا كىرگۈزمىگەنلەر؛
（二）违反法律、行政法规的规定，多征、提前征收或者减征、免征、缓征应征预算收入的；
( 2 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، كۆپ ئالغان، مۇددەتتىن بۇرۇن ئالغان ياكى ئېلىپ ئازايتقان، كەچۈرۈم قىلغان، كېچىكتۈرۈپ ئالغانلار؛
（三）截留、占用、挪用或者拖欠应当上缴国库的预算收入的；
( 3 ) دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك خامچوت كىرىمىنى تۇتۇپ قالغان، ئىگىلىۋالغان، ئىشلىتىۋالغان ياكى نېسى قالدۇرغانلار؛
（四）违反本法规定，改变预算支出用途的；
( 4 ) مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، خامچوت چىقىمىنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆزگەرتىۋەتكەنلەر؛
（五）擅自改变上级政府专项转移支付资金用途的；
( 5 ) يۇقىرى دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مەخسۇس يۆتكىمە چىقىم مەبلىغىنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئۆزگەرتكەنلەر؛
（六）违反本法规定拨付预算支出资金，办理预算收入收纳、划分、留解、退付，或者违反本法规定冻结、动用国库库款或者以其他方式支配已入国库库款的。
( 6 ) مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا خامچوت چىقىمى مەبلىغى ئاجرىتىپ، خامچوت كىرىمىنى كىرگۈزۈش، ئايرىش، قالدۇرۇۋېلىش، قايتۇرۇش ئىشلىرىنى بېجىرگەن ياكى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دۆلەت خەزىنىسى پۇلىنى توڭلىتىۋەتكەن، ئىشلىتىۋالغانلار ياكى دۆلەت خەزىنىسىگە كىرگەن پۇلنى باشقا ئۇسۇللار بىلەن تەقسىملىگەنلەر.
第九十四条 各级政府、各部门、各单位违反本法规定举借债务或者为他人债务提供担保，或者挪用重点支出资金，或者在预算之外及超预算标准建设楼堂馆所的，责令改正，对负有直接责任的主管人员和其他直接责任人员给予撤职、开除的处分。
94-ماددا ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتلەر، تارماقلار، ئورۇنلاردىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپ ھالدا قەرز پۇل ئالغانلىرى ياكى باشقىلارنىڭ قەرزى ئۈچۈن كېپىللىك بەرگەنلىرى ياكى نۇقتىلىق چىقىم مەبلىغىنى ئىشلىتىۋالغانلىرى ياكى خامچوتتىن سىرت ۋە خامچوت ئۆلچىمىدىن ئاشۇرۇپ ھەشەمەتلىك ئىمارەت سالغانلىرى تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكارلىقى بار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش، خىزمەتتىن ھەيدەش جازاسى بېرىلىدۇ.
第九十五条 各级政府有关部门、单位及其工作人员有下列行为之一的，责令改正，追回骗取、使用的资金，有违法所得的没收违法所得，对单位给予警告或者通报批评；对负有直接责任的主管人员和其他直接责任人员依法给予处分:
95-ماددا ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى، ئورۇنلىرى ۋە ئۇلارنىڭ خادىملىرىدىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرى سادىر قىلغانلىرى تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ، ئالداپ ئېلىۋالغان، ئىشلەتكەن مەبلىغى قايتۇرۇۋېلىنىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى مۇسادىرە قىلىنىدۇ، ئورۇنغا ئاگاھلاندۇرۇش بېرىلىدۇ ياكى ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش چىقىرىپ تەنقىدلىنىدۇ؛ بىۋاسىتە جاۋابكارلىقى بار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ :
（一）违反法律、法规的规定，改变预算收入上缴方式的；
( 1 ) قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، خامچوت كىرىمىنى يۇقىرىغا تاپشۇرۇش ئۇسۇلىنى ئۆزگەرتكەنلەر؛
（二）以虚报、冒领等手段骗取预算资金的；
( 2 ) يالغان مەلۇم قىلىش، باشقىلارنىڭ نامىنى سېتىپ ئېلىۋېلىش قاتارلىق ۋاسىتىلەر بىلەن خامچوت مەبلىغىنى ئالداپ ئېلىۋالغانلار؛
（三）违反规定扩大开支范围、提高开支标准的；
( 3 ) بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا چىقىم دائىرىسىنى كېڭەيتىپ، چىقىم ئۆلچىمىنى ئۆستۈرگەنلەر؛
（四）其他违反财政管理规定的行为。
( 4 ) مالىيە باشقۇرۇش بەلگىلىمىسىگە خىلاپ باشقا قىلمىشلار.
第九十六条 本法第九十二条、第九十三条、第九十四条、第九十五条所列违法行为，其他法律对其处理、处罚另有规定的，依照其规定。
96-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 92-، 93-، 94-، 95-ماددىسىدا كۆرسىتىلگەن قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى باشقا قانۇنلاردا بىر تەرەپ قىلىش، جازالاشقا دائىر ئايرىم بەلگىلىمە بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.
违反本法规定，构成犯罪的，依法追究刑事责任。
مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
第十一章 附则
11-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ
第九十七条 各级政府财政部门应当按年度编制以权责发生制为基础的政府综合财务报告，报告政府整体财务状况、运行情况和财政中长期可持续性，报本级人民代表大会常务委员会备案。
97-ماددا ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەت مالىيە تارماقلىرى ھوقۇق-مەسئۇلىيەت يۈكلىنىش تۈزۈمىنى ئاساس قىلغان ھۆكۈمەت ئۇنىۋېرسال مالىيە دوكلاتىنى يىللىق تۈزۈپ، ھۆكۈمەتنىڭ ئومۇمىي مالىيە ئەھۋالى، يۈرۈشۈش ئەھۋالى ۋە مالىيەنىڭ ئوتتۇرا، ئۇزاق مەزگىللىك ئىمكانىيەتلىك سىجىللىقىنى دوكلات قىلىپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.
第九十八条 国务院根据本法制定实施条例。
98-ماددا يولغا قويۇش نىزامىنى گوۋۇيۈەن مۇشۇ قانۇنغا ئاساسەن چىقىرىدۇ.
第九十九条 民族自治地方的预算管理，依照民族区域自治法的有关规定执行；民族区域自治法没有规定的，依照本法和国务院的有关规定执行。
99-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ خامچوت باشقۇرۇشى مىللىي رايون ئاپتونومىيە قانۇنىغا ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە بولىدۇ؛ مىللىي رايون ئاپتونومىيە قانۇنىدا بەلگىلىمە بولمىسا، مۇشۇ قانۇن ۋە گوۋۇيۈەننىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىلىرى بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.
第一百条 省、自治区、直辖市人民代表大会或者其常务委员会根据本法，可以制定有关预算审查监督的决定或者地方性法规。
100-ماددا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى ياكى ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتلىرى مۇشۇ قانۇنغا ئاساسەن خامچوتنى تەكشۈرۈش-نازارەت قىلىشقا مۇناسىۋەتلىك قارار ياكى يەرلىك نىزاملارنى چىقارسا بولىدۇ.
第一百零一条 本法自1995年1月1日起施行。1991年10月21日国务院发布的《国家预算管理条例》同时废止。
101-ماددا بۇ قانۇن 1995-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ. 1991-يىل 10-ئاينىڭ 21-كۈنى گوۋۇيۈەن ئېلان قىلغان «دۆلەت خامچوتىنى باشقۇرۇش نىزامى»بىرلا ۋاقىتتا بىكار قىلىنىدۇ.