（2022年6月24日第十三届全国人民代表大会常务委员会第三十五次会议通过）

( 2022-يىلى 6-ئاينىڭ 24-كۈنى 13-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 35-يىغىنىدا ماقۇللاندى )

第一条　为了保护黑土地资源，稳步恢复提升黑土地基础地力，促进资源可持续利用，维护生态平衡，保障国家粮食安全，制定本法。

1-ماددا بۇ قانۇن قارا تۇپراق بايلىقىنى قوغداش، قارا تۇپراقنىڭ ئاساسىي مۇنبەتلىكىنى پۇختا قەدەم بىلەن ئەسلىگە كەلتۈرۈش، ئاشۇرۇش، بايلىقتىن ئىمكانىيەتلىك سىجىل پايدىلىنىشنى ئىلگىرى سۈرۈش، ئېكولوگىيەلىك تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاش، دۆلەتنىڭ ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

第二条　从事黑土地保护、利用和相关治理、修复等活动，适用本法。本法没有规定的，适用土地管理等有关法律的规定。

2-ماددا قارا تۇپراقنى قوغداش، پايدىلىنىش ۋە مۇناسىۋەتلىك تۈزەش، ئەسلىگە كەلتۈرۈش قاتارلىق پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىشقا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ. بۇ قانۇندا بەلگىلەنمىگەنلىرىگە يەر باشقۇرۇش قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك قانۇنلاردىكى بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

本法所称黑土地，是指黑龙江省、吉林省、辽宁省、内蒙古自治区（以下简称四省区）的相关区域范围内具有黑色或者暗黑色腐殖质表土层，性状好、肥力高的耕地。

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان قارا تۇپراق خېيلۇڭجياڭ ئۆلكىسى، جىلىن ئۆلكىسى، لياۋنىڭ ئۆلكىسى، ئىچكى موڭغۇل ئاپتونوم رايونى ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ تۆت ئۆلكە، ئاپتونوم رايون دېيىلىدۇ ) نىڭ مۇناسىۋەتلىك رايون دائىرىسىدىكى قارا ياكى قارامتۇل چىرىندى تۇپراق قاتلىمى بولغان، خۇسۇسىيىتى ياخشى، ئۈنۈمدارلىقى يۇقىرى تېرىلغۇ يەرنى كۆرسىتىدۇ.

第三条　国家实行科学、有效的黑土地保护政策，保障黑土地保护财政投入，综合采取工程、农艺、农机、生物等措施，保护黑土地的优良生产能力，确保黑土地总量不减少、功能不退化、质量有提升、产能可持续。

3-ماددا دۆلەت قارا تۇپراقنى ئىلمىي، ئۈنۈملۈك قوغداش سىياسىتىنى يولغا قويۇپ، قارا تۇپراقنى قوغداشقا مالىيە سېلىنمىسى ئاجرىتىپ، قۇرۇلۇش، دېھقانچىلىق تېخنىكىسى، دېھقانچىلىق ماشىنىلىرى، جانلىقلار قاتارلىق تەدبىرلەرنى ھەر تەرەپلىمە قوللىنىپ، قارا تۇپراقنىڭ ياخشى ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى قوغداپ، قارا تۇپراقنىڭ ئومۇمىي مىقدارىنىڭ ئازىيىپ كەتمەسلىكى، ئىقتىدارىنىڭ چېكىنىپ كەتمەسلىكى، سۈپىتىنىڭ ئۆسۈشى، ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنىڭ ئىمكانىيەتلىك سىجىل بولۇشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىدۇ.

第四条　黑土地保护应当坚持统筹规划、因地制宜、用养结合、近期目标与远期目标结合、突出重点、综合施策的原则，建立健全政府主导、农业生产经营者实施、社会参与的保护机制。

4-ماددا قارا تۇپراقنى قوغداشتا بىرتۇتاش پىلانلاش، شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈش، ئىشلىتىش بىلەن بېقىشنى بىرلەشتۈرۈش، يېقىنقى مەزگىللىك نىشاننى ئۇزاق مەزگىللىك نىشان بىلەن بىرلەشتۈرۈش، مۇھىم نۇقتىنى گەۋدىلەندۈرۈش، ئۇنىۋېرسال تەدبىر قوللىنىش پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇپ، ھۆكۈمەت يېتەكچىلىك قىلىدىغان، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى-تىجارەتچىلىرى يولغا قويىدىغان، جەمئىيەت قاتنىشىدىغان قوغداش مېخانىزمىنى ئورنىتىش، تاكامۇللاشتۇرۇش كېرەك.

国务院农业农村主管部门会同自然资源、水行政等有关部门，综合考虑黑土地开垦历史和利用现状，以及黑土层厚度、土壤性状、土壤类型等，按照最有利于全面保护、综合治理和系统修复的原则，科学合理确定黑土地保护范围并适时调整，有计划、分步骤、分类别地推进黑土地保护工作。历史上属黑土地的，除确无法修复的外，原则上都应列入黑土地保护范围进行修恢复。

گوۋۇيۈەننىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقى تەبىئىي بايلىق، سۇ مەمۇرىيىتى تارمىقى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە قارا تۇپراقنى ئېچىش تارىخى ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىش ھازىرقى ئەھۋالىنى، شۇنىڭدەك قارا تۇپراق قاتلىمىنىڭ قېلىنلىقى، تۇپراق خۇسۇسىيىتى، تۇپراق تىپى قاتارلىقلارنى ئۇنىۋېرسال ئويلىشىپ، ئومۇميۈزلۈك قوغداش، ھەر تەرەپلىمە تۈزەش ۋە سىستېمىلىق ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە ئەڭ پايدىلىق بولۇش پىرىنسىپى بويىچە، قارا تۇپراقنى قوغداش دائىرىسىنى ئىلمىي، مۇۋاپىق بېكىتىدۇ ھەمدە ۋاقتىدا تەڭشەيدۇ، قارا تۇپراقنى قوغداش خىزمىتىنى پىلانلىق، قەدەم باسقۇچلۇق، تۈرگە ئايرىپ ئالغا سىلجىتىش كېرەك. تارىختا قارا تۇپراققا تەۋە بولغانلىرىدىن ھەقىقەتەن ئەسلىگە كەلتۈرگىلى بولمايدىغانلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، پىرىنسىپ جەھەتتە قارا تۇپراقنى قوغداش دائىرىسىگە كىرگۈزۈپ ئەسلىگە كەلتۈرۈش كېرەك.

第五条　黑土地应当用于粮食和油料作物、糖料作物、蔬菜等农产品生产。

5-ماددا قارا تۇپراقنى ئاشلىق ۋە ياغلىق دان زىرائەتلىرى، شېكەر زىرائەتلىرى، كۆكتات قاتارلىق يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەپچىقىرىشقا ئىشلىتىش كېرەك.

黑土层深厚、土壤性状良好的黑土地应当按照规定的标准划入永久基本农田，重点用于粮食生产，实行严格保护，确保数量和质量长期稳定。

قارا تۇپراق قاتلىمى چوڭقۇر، تۇپراق خۇسۇسىيىتى ياخشى قارا تۇپراقنى بەلگىلەنگەن ئۆلچەم بويىچە مەڭگۈلۈك ئاساسىي ئېتىزغا ئايرىپ، نۇقتىلىق ھالدا ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشقا ئىشلىتىش، قاتتىق قوغداشنى يولغا قويۇپ، سانى ۋە سۈپىتىنىڭ ئۇزاققىچە مۇقىم بولۇشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

第六条　国务院和四省区人民政府加强对黑土地保护工作的领导、组织、协调、监督管理，统筹制定黑土地保护政策。四省区人民政府对本行政区域内的黑土地数量、质量、生态环境负责。

6-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە تۆت ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمەتلىرى قارا تۇپراقنى قوغداش خىزمىتىگە بولغان رەھبەرلىك، تەشكىللەش، ماسلاشتۇرۇش، نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، قارا تۇپراقنى قوغداش سىياسىتىنى بىر تۇتاش تۈزىدۇ. تۆت ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى شۇ مەمۇرىي رايوندىكى قارا تۇپراقنىڭ سانى، سۈپىتى، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىغا مەسئۇل بولىدۇ.

县级以上地方人民政府应当建立农业农村、自然资源、水行政、发展改革、财政、生态环境等有关部门组成的黑土地保护协调机制，加强协调指导，明确工作责任，推动黑土地保护工作落实。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى يېزا ئىگىلىكى-يېزا، تەبىئىي بايلىق، سۇ مەمۇرىيىتى، تەرەققىيات-ئىسلاھات، مالىيە، ئېكولوگىيەلىك مۇھىت قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلاردىن تەركىب تاپقان قارا تۇپراقنى قوغداشنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى بەرپا قىلىپ، ماسلاشتۇرۇش-يېتەكچىلىك قىلىشنى كۈچەيتىپ، خىزمەت مەسئۇلىيىتىنى ئايدىڭلاشتۇرۇپ، قارا تۇپراقنى قوغداش خىزمىتىنىڭ ئەمەلىيلىشىشىگە تۈرتكە بولۇشى كېرەك.

乡镇人民政府应当协助组织实施黑土地保护工作，向农业生产经营者推广适宜其所经营耕地的保护、治理、修复和利用措施，督促农业生产经营者履行黑土地保护义务。

يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمىتى قارا تۇپراقنى قوغداش خىزمىتىنى تەشكىللەپ يولغا قويۇشقا ھەمكارلىشىپ، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى-تىجارەتچىلىرىگە ئۆزى باشقۇرۇشقا ماس كېلىدىغان تېرىلغۇ يەرنى قوغداش، تۈزەش، ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە پايدىلىنىش تەدبىرلىرىنى كېڭەيتىپ، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقارغۇچىلىرى ۋە تىجارەتچىلىرىنىڭ قارا تۇپراقنى قوغداش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشىغا ھەيدەكچىلىك قىلىشى كېرەك.

第七条　各级人民政府应当加强黑土地保护宣传教育，提高全社会的黑土地保护意识。

7-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى قارا تۇپراقنى قوغداش تەشۋىق-تەربىيەسىنى كۈچەيتىپ، پۈتۈن جەمئىيەتنىڭ قارا تۇپراقنى قوغداش ئېڭىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

对在黑土地保护工作中做出突出贡献的单位和个人，按照国家有关规定给予表彰和奖励。

قارا تۇپراقنى قوغداش خىزمىتىدە گەۋدىلىك تۆھپە قوشقان ئورۇن ۋە شەخسلەر دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە تەقدىرلىنىدۇ ۋە مۇكاپاتلىنىدۇ.

第八条　国务院标准化主管部门和农业农村、自然资源、水行政等主管部门按照职责分工，制定和完善黑土地质量和其他保护标准。

8-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئۆلچەملەشتۈرۈش مەسئۇل تارمىقى ۋە يېزا ئىگىلىكى-يېزا، تەبىئىي بايلىق، سۇ مەمۇرىيىتى قاتارلىق مەسئۇل تارماقلار مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە، قارا تۇپراقنىڭ سۈپىتى ۋە باشقا قوغداش ئۆلچەملىرىنى تۈزىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.

第九条　国家建立健全黑土地调查和监测制度。

9-ماددا دۆلەت قارا تۇپراقنى تەكشۈرۈش ۋە كۆزىتىپ ئۆلچەش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ، مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.

县级以上人民政府自然资源主管部门会同有关部门开展土地调查时，同步开展黑土地类型、分布、数量、质量、保护和利用状况等情况的调查，建立黑土地档案。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەبىئىي بايلىق مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە يەرنى تەكشۈرگەندە، قارا تۇپراقنىڭ تۈرى، تارقىلىشى، مىقدارى، سۈپىتى، قوغداش ۋە پايدىلىنىش ئەھۋالى قاتارلىق ئەھۋاللارنى تەكشۈرۈشنى ماس قەدەمدە قانات يايدۇرۇپ، قارا تۇپراق ئارخىپى تۇرغۇزىدۇ.

国务院农业农村、水行政等主管部门会同四省区人民政府建立健全黑土地质量监测网络，加强对黑土地土壤性状、黑土层厚度、水蚀、风蚀等情况的常态化监测，建立黑土地质量动态变化数据库，并做好信息共享工作。

گوۋۇيۈەننىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا، سۇ مەمۇرىيىتى قاتارلىق مەسئۇل تارماقلىرى تۆت ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمەتلىرى بىلەن بىرلىكتە قارا تۇپراق سۈپىتىنى كۆزىتىپ ئۆلچەش تورىنى بەرپا قىلىپ، تاكامۇللاشتۇرۇپ، قارا تۇپراق تۇپرىقىنىڭ خۇسۇسىيىتى، قارا تۇپراق قاتلىمىنىڭ قېلىنلىقى، سۇنىڭ يالىشى، شامالنىڭ يالىشى قاتارلىق ئەھۋاللارنى دائىملىق كۆزىتىپ ئۆلچەشنى كۈچەيتىپ، قارا تۇپراق سۈپىتىنىڭ ھەرىكەت ھالىتىدىكى ئۆزگىرىشى سانلىق مەلۇمات ئامبىرى قۇرىدۇ ھەم ئۇچۇردىن ئورتاق بەھرىلىنىش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەيدۇ.

第十条　县级以上人民政府应当将黑土地保护工作纳入国民经济和社会发展规划。

10-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى قارا تۇپراقنى قوغداش خىزمىتىنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

国土空间规划应当充分考虑保护黑土地及其周边生态环境，合理布局各类用途土地，以利于黑土地水蚀、风蚀等的预防和治理。

زېمىن بوشلۇقى يىرىك پىلانىدا قارا تۇپراق ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى قوغداشنى تولۇق ئويلىشىپ، ھەر خىل ئىشلىتىلىدىغان يەرلەرنى مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇپ، قارا تۇپراقتىكى سۇ يالاش، شامال يالاش قاتارلىقلارنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە تۈزەشكە پايدىلىق بولۇش كېرەك.

县级以上人民政府农业农村主管部门会同有关部门以调查和监测为基础、体现整体集中连片治理，编制黑土地保护规划，明确保护范围、目标任务、技术模式、保障措施等，遏制黑土地退化趋势，提升黑土地质量，改善黑土地生态环境。县级黑土地保护规划应当与国土空间规划相衔接，落实到黑土地具体地块，并向社会公布。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە تەكشۈرۈش ۋە كۆزىتىپ ئۆلچەشنى ئاساس قىلىپ، بىر پۈتۈن مەركەزلىك تۇتاش تۈزەشنى گەۋدىلەندۈرۈپ، قارا تۇپراقنى قوغداش يىرىك پىلانى تۈزۈپ، قوغداش دائىرىسى، نىشان-ۋەزىپىسى، تېخنىكا ئەندىزىسى، كاپالەتلەندۈرۈش تەدبىرى قاتارلىقلارنى ئايدىڭلاشتۇرۇپ، قارا تۇپراقنىڭ چېكىنىش يۈزلىنىشىنى توسۇپ، قارا تۇپراقنىڭ سۈپىتىنى ئۆستۈرۈپ، قارا تۇپراقنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى ياخشىلايدۇ. ناھىيە دەرىجىلىك قارا تۇپراقنى قوغداش يىرىك پىلانىنى زېمىن بوشلۇقى يىرىك پىلانى بىلەن جىپسىلاشتۇرۇپ، قارا تۇپراقنىڭ كونكرېت يېرىگىچە ئەمەلىيلەشتۈرۈش ھەمدە جەمئىيەتكە ئېلان قىلىش كېرەك.

第十一条　国家采取措施加强黑土地保护的科技支撑能力建设，将黑土地保护、治理、修复和利用的科技创新作为重点支持领域；鼓励高等学校、科研机构和农业技术推广机构等协同开展科技攻关。县级以上人民政府应当鼓励和支持水土保持、防风固沙、土壤改良、地力培肥、生态保护等科学研究和科研成果推广应用。

11-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ قارا تۇپراقنى قوغداشنىڭ پەن-تېخنىكا تىرىكى ئىقتىدارى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، قارا تۇپراقنى قوغداش، تۈزەش، ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە پايدىلىنىشتىكى پەن-تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىشنى نۇقتىلىق قوللاش ساھەسى قىلىدۇ؛ ئالىي مەكتەپ، پەن تەتقىقات ئاپپاراتى ۋە يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى كېڭەيتىش ئاپپاراتى قاتارلىقلارنىڭ پەن-تېخنىكا ئۆتكىلىگە ھۇجۇم قىلىشنى ھەمكارلىشىپ قانات يايدۇرۇشىغا ئىلھام بېرىلىدۇ. ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى سۇ-تۇپراقنى ساقلاش، بوراندىن مۇداپىئەلىنىپ قۇمنى تۇراقلاشتۇرۇش، تۇپراقنى ياخشىلاش، يەرنىڭ مۇنبەتلىكىنى ئاشۇرۇش، ئېكولوگىيەنى ئاسراش قاتارلىق ئىلمىي تەتقىقات ۋە پەن تەتقىقات نەتىجىلىرىنى كېڭەيتىش، قوللىنىشقا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىشى كېرەك.

有关耕地质量监测保护和农业技术推广机构应当对农业生产经营者保护黑土地进行技术培训、提供指导服务。

تېرىلغۇ يەر سۈپىتىنى كۆزىتىش-ئۆلچەش، قوغداش ۋە يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى كېڭەيتىش ئاپپاراتى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش تىجارەتچىلىرىنى قارا تۇپراقنى قوغداش بويىچە تېخنىكا جەھەتتىن تەربىيەلىشى، يېتەكچىلىك مۇلازىمىتى قىلىشى كېرەك.

国家鼓励企业、高等学校、职业学校、科研机构、科学技术社会团体、农民专业合作社、农业社会化服务组织、农业科技人员等开展黑土地保护相关技术服务。

دۆلەت كارخانا، ئالىي مەكتەپ، كەسپىي مەكتەپ، پەن تەتقىقات ئاپپاراتى، پەن-تېخنىكا ئىجتىمائىي تەشكىلاتى، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى، يېزا ئىگىلىك ئىجتىمائىيلاشقان مۇلازىمەت تەشكىلاتى، يېزا ئىگىلىك پەن-تېخنىكا خادىملىرى قاتارلىقلارنىڭ قارا تۇپراقنى قوغداشقا مۇناسىۋەتلىك تېخنىكا مۇلازىمىتىنى قانات يايدۇرۇشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

国家支持开展黑土地保护国际合作与交流。

دۆلەت قارا تۇپراقنى قوغداش بويىچە خەلقئارا ھەمكارلىق ۋە ئالماشتۇرۇشنى قانات يايدۇرۇشنى قوللايدۇ.

第十二条　县级以上人民政府应当采取以下措施加强黑土地农田基础设施建设：

12-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللىنىپ قارا تۇپراق ئېتىز-ئېرىق ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىشى كېرەك :

（一）加强农田水利工程建设，完善水田、旱地灌排体系；

( 1 ) ئېتىز-ئېرىق سۇچىلىق قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، سۇلۇق ئېتىز، بىنەم يەرنى سۇغىرىش، زەي چىقىرىش سىستېمىسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈش؛

（二）加强田块整治，修复沟毁耕地，合理划分适宜耕作田块；

( 2 ) ئېتىزلارنى تۈزەشنى كۈچەيتىش، ئېرىقچە چىقىرىۋەتكەن تېرىلغۇ يەرلەرنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، تېرىقچىلىق قىلىشقا باب كېلىدىغان ئېتىزلارنى مۇۋاپىق ئايرىش؛

（三）加强坡耕地、侵蚀沟水土保持工程建设；

( 3 ) يانتۇلۇقتىكى تېرىلغۇ يەر، يالاش ئېرىقىدىكى سۇ-تۇپراقنى ساقلاش قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىش؛

（四）合理规划修建机耕路、生产路；

( 4 ) تىراكتور بىلەن تېرىقچىلىق قىلىش يولى، ئىشلەپچىقىرىش يولىنى مۇۋاپىق پىلانلاپ ياساش؛

（五）建设农田防护林网；

( 5 ) ئېتىز-ئېرىق ئىھاتە ئورمىنى تورى بەرپا قىلىش؛

（六）其他黑土地保护措施。

( 6 ) باشقا قارا تۇپراقنى قوغداش تەدبىرلىرى.

第十三条　县级以上人民政府应当推广科学的耕作制度，采取以下措施提高黑土地质量：

13-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئىلمىي تېرىقچىلىق تۈزۈمىنى كېڭەيتىپ، تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللىنىپ قارا تۇپراقنىڭ سۈپىتىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك :

（一）因地制宜实行轮作等用地养地相结合的种植制度，按照国家有关规定推广适度休耕；

( 1 ) شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈپ، نۆۋەتلەشتۈرۈپ تېرىش قاتارلىق يەر ئىشلىتىش بىلەن يەرنى بېقىش بىرلەشتۈرۈلگەن تېرىقچىلىق تۈزۈمىنى يولغا قويۇش، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە مۇۋاپىق شۈدىگەر قىلىشنى كېڭەيتىش؛

（二）因地制宜推广免（少）耕、深松等保护性耕作技术，推广适宜的农业机械；

( 2 ) شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈپ، يەرنى كەچۈرۈم قىلىش ( ئاز ) ئاغدۇرۇش، چوڭقۇر بوشىتىش قاتارلىق قوغداش خاراكتېرلىك تېرىقچىلىق تېخنىكىسىنى كېڭەيتىپ، مۇۋاپىق يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرىنى كېڭەيتىش؛

（三）因地制宜推广秸秆覆盖、粉碎深（翻）埋、过腹转化等还田方式；

( 3 ) شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈپ، شاخ-شۇمبىلارنىڭ يېپىلىشى، ئۇششاق-چۈششەك چوڭقۇرلاشتۇرۇلۇپ ( ئۆرۈپ ) كۆمۈش، قورساقتىن ئايلاندۇرۇپ ئايلاندۇرۇش قاتارلىق ئېتىزغا قايتۇرۇش ئۇسۇللىرىنى كېڭەيتىش؛

（四）组织实施测土配方施肥，科学减少化肥施用量，鼓励增施有机肥料，推广土壤生物改良等技术；

( 4 ) تۇپراقنى ئۆلچەپ رېتسېپلىق ئوغۇتلاشنى تەشكىللەپ يولغا قويۇش، خىمىيەۋى ئوغۇت ئىشلىتىش مىقدارىنى ئىلمىي ئازايتىش، ئورگانىك ئوغۇت بېرىشكە ئىلھام بېرىش، تۇپراقنى بىيولوگىيەلىك ياخشىلاش قاتارلىق تېخنىكىلارنى كېڭەيتىش؛

（五）推广生物技术或者生物制剂防治病虫害等绿色防控技术，科学减少化学农药、除草剂使用量，合理使用农用薄膜等农业生产资料；

( 5 ) بىيو تېخنىكا ياكى بىيو ياسالما دورا ئارقىلىق كېسەللىك ۋە ھاشارات زىيىنىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش قاتارلىق يېشىل ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش تېخنىكىسىنى كېڭەيتىپ، خىمىيەلىك دېھقانچىلىق دورىسى، ئوت-چۆپ يوقىتىش دورىسىنىڭ ئىشلىتىلىش مىقدارىنى ئىلمىي ئازايتىش، يېزا ئىگىلىكىدە ئىشلىتىلىدىغان سولياۋ يوپۇق قاتارلىق يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرىنى مۇۋاپىق ئىشلىتىش؛

（六）其他黑土地质量提升措施。

( 6 ) باشقا قارا تۇپراقنىڭ سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش تەدبىرلىرى.

第十四条　国家鼓励采取综合性措施，预防和治理水土流失，防止黑土地土壤侵蚀、土地沙化和盐渍化，改善和修复农田生态环境。

14-ماددا دۆلەت ئۇنىۋېرسال تەدبىر قوللىنىشقا ئىلھام بېرىدۇ، سۇ-تۇپراقنىڭ ئېقىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ ۋە ئۇنى تۈزەيدۇ، قارا تۇپراقنىڭ چىرىشى، تۇپراقنىڭ قۇملىشىشى ۋە شورلىشىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ، ئېتىز-ئېرىقلارنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى ياخشىلايدۇ ۋە ئەسلىگە كەلتۈرىدۇ.

县级以上人民政府应当开展侵蚀沟治理，实施沟头沟坡沟底加固防护，因地制宜组织在侵蚀沟的沟坡和沟岸、黑土地周边河流两岸、湖泊和水库周边等区域营造植物保护带或者采取其他措施，防止侵蚀沟变宽变深变长。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى چىرىتىش ئېرىقىنى تۈزەپ، ئېرىقچە بېشى، ئېرىقچە يانتۇلۇقى، ئېرىقچە تېگىنى پۇختىلاپ مۇداپىئەلىنىشنى يولغا قويۇشى، شارائىتىغا قاراپ ئىش كۆرۈپ، چىرىتىش ئېرىقىنىڭ يانتۇلۇقى ۋە ئېرىقچە قىرغىقى، قارا تۇپراق ئەتراپىدىكى دەريا-ئېقىنلارنىڭ ئىككى قىرغىقى، كۆل ۋە سۇ ئامبىرى ئەتراپى قاتارلىق رايونلاردا ئۆسۈملۈك قوغداش بەلبېغى قۇرۇشقا ياكى باشقا تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، ئېرىقنىڭ كېڭىيىپ، چوڭقۇرلىشىپ، ئۇزىراپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

县级以上人民政府应当按照因害设防、合理管护、科学布局的原则，制定农田防护林建设计划，组织沿农田道路、沟渠等种植农田防护林，防止违背自然规律造林绿化。农田防护林只能进行抚育、更新性质的采伐，确保防护林功能不减退。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى زىيان سەۋەبىدىن مۇداپىئە كۆرۈش، مۇۋاپىق باشقۇرۇش-ئاسراش، ئىلمىي ئورۇنلاشتۇرۇش پىرىنسىپى بويىچە، ئېتىز-ئېرىق ئىھاتە ئورمىنى قۇرۇلۇشى پىلانى تۈزۈپ، ئېتىز يولى، ئېرىق-ئۆستەڭ قاتارلىقلارنى بويلاپ ئېتىز ئىھاتە ئوتى تىكىشكە تەشكىللەپ، تەبىئىي قانۇنىيەتكە خىلاپ ئورمان بىنا قىلىپ كۆكەرتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك. ئېتىز ئىھاتە ئورمىنىنى پەقەت پەرۋىش قىلىپ، خاراكتېرىنى يېڭىلاپ كېسىشكىلا بولىدۇ، ئىھاتە ئورماننىڭ ئىقتىدارىنىڭ چېكىنىپ كەتمەسلىكىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

县级以上人民政府应当组织开展防沙治沙，加强黑土地周边的沙漠和沙化土地治理，防止黑土地沙化。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى قۇمدىن مۇداپىئەلىنىش ۋە قۇمنى تىزگىنلەشنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇپ، قارا تۇپراق ئەتراپىدىكى قۇملۇق ۋە قۇملاشقان يەرلەرنى تۈزەشنى كۈچەيتىپ، قارا تۇپراقنىڭ قۇملىشىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

第十五条　县级以上人民政府应当加强黑土地生态保护和黑土地周边林地、草原、湿地的保护修复，推动荒山荒坡治理，提升自然生态系统涵养水源、保持水土、防风固沙、维护生物多样性等生态功能，维持有利于黑土地保护的自然生态环境。

15-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى قارا تۇپراقنىڭ ئېكولوگىيەسىنى قوغداشنى ۋە قارا تۇپراق ئەتراپىدىكى ئورمان، ئوتلاق، سۇلۇق يەرنى قوغداش، ئەسلىگە كەلتۈرۈشنى كۈچەيتىپ، قاقاس تاغ، قاقاس يانتۇلۇقنى تۈزەشكە تۈرتكە بولۇپ، تەبىئىي ئېكولوگىيە سىستېمىسىنىڭ سۇ مەنبەسىنى ساقلاش، سۇ-تۇپراقنى ساقلاش، بوراندىن مۇداپىئەلىنىپ قۇمنى تۇراقلاشتۇرۇش، جانلىقلارنىڭ كۆپ خىللىقىنى قوغداش قاتارلىق ئېكولوگىيەلىك فۇنكسىيەسىنى ئۆستۈرۈپ، قارا تۇپراقنى قوغداشقا پايدىلىق تەبىئىي ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ساقلىشى كېرەك.

第十六条　县级人民政府应当依据黑土地调查和监测数据，并结合土壤类型和质量等级、气候特点、环境状况等实际情况，对本行政区域内的黑土地进行科学分区，制定并组织实施黑土地质量提升计划，因地制宜合理采取保护、治理、修复和利用的精细化措施。

16-ماددا ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى قارا تۇپراقنى تەكشۈرۈش ۋە كۆزىتىپ ئۆلچەش سانلىق مەلۇماتىغا ئاساسەن ھەمدە تۇپراقنىڭ تىپى ۋە سۈپىتى، دەرىجىسى، كىلىمات ئالاھىدىلىكى، مۇھىت ئەھۋالى قاتارلىق ئەمەلىي ئەھۋاللارغا بىرلەشتۈرۈپ، شۇ مەمۇرىي رايوندىكى قارا تۇپراقنى ئىلمىي ھالدا رايونغا ئايرىپ، قارا تۇپراق سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش پىلانىنى تۈزۈشى ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويۇشى كېرەك، شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈپ، قوغداش، تۈزەش، ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە پايدىلىنىشنىڭ ئىنچىكە تەدبىرلىرىنى مۇۋاپىق قوللىنىش كېرەك.

第十七条　国有农场应当对其经营管理范围内的黑土地加强保护，充分发挥示范作用，并依法接受监督检查。

17-ماددا دۆلەت دېھقانچىلىق مەيدانى باشقۇرۇش دائىرىسىدىكى قارا تۇپراقنى قوغداشنى كۈچەيتىپ، ئۈلگىلىك رولىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇشى ھەمدە قانۇن بويىچە نازارەتچىلىك ۋە تەكشۈرۈشنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

农村集体经济组织、村民委员会和村民小组应当依法发包农村土地，监督承包方依照承包合同约定的用途合理利用和保护黑土地，制止承包方损害黑土地等行为。

يېزا كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتى، كەنت ئاھالە كومىتېتى ۋە كەنت ئاھالە گۇرۇپپىسى يېزا يېرىنى قانۇن بويىچە ھۆددە بېرىشى، ھۆددە ئالغۇچىنىڭ ھۆددە توختامىدا پۈتۈشكەن ئىشلىتىش ئورنى بويىچە قارا يەردىن مۇۋاپىق پايدىلىنىشى ۋە ئۇنى قوغدىشىنى نازارەت قىلىشى، ھۆددە ئالغۇچىنىڭ قارا يەرگە زىيان سېلىش قاتارلىق قىلمىشلىرىنى توسۇشى كېرەك.

农村集体经济组织、农业企业、农民专业合作社、农户等应当十分珍惜和合理利用黑土地，加强农田基础设施建设，因地制宜应用保护性耕作等技术，积极采取提升黑土地质量和改善农田生态环境的养护措施，依法保护黑土地。

يېزىلاردىكى كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتلار، يېزا ئىگىلىك كارخانىلىرى، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپلىرى، دېھقان ئائىلىلىرى قاتارلىقلار قارا تۇپراقنى ئىنتايىن قەدىرلىشى ۋە ئۇنىڭدىن مۇۋاپىق پايدىلىنىشى، ئېتىز-ئېرىق ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىشى، شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈپ قوغداش خاراكتېرلىك تېرىقچىلىق قاتارلىق تېخنىكىلارنى قوللىنىشى، قارا تۇپراقنىڭ سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش ۋە ئېتىزلارنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى ياخشىلاش بويىچە ئاسراش تەدبىرلىرىنى پائال قوللىنىپ، قارا تۇپراقنى قانۇن بويىچە قوغدىشى كېرەك.

第十八条　农业投入品生产者、经营者和使用者应当依法对农药、肥料、农用薄膜等农业投入品的包装物、废弃物进行回收以及资源化利用或者无害化处理，不得随意丢弃，防止黑土地污染。

18-ماددا يېزا ئىگىلىك سېلىنما بۇيۇمىنى ئىشلەپچىقارغۇچى، تىجارەتچى ۋە ئىشلەتكۈچى دېھقانچىلىق دورىسى، ئوغۇت، دېھقانچىلىققا ئىشلىتىلىدىغان سولياۋ يوپۇق قاتارلىق يېزا ئىگىلىك سېلىنما بۇيۇملىرىنىڭ ئورۇسى، تاشلاندۇقلىرىنى قانۇن بويىچە يىغىۋېلىشى، شۇنىڭدەك بايلىققا ئايلاندۇرۇپ پايدىلىنىشى ياكى زىيانسىزلاندۇرۇپ بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك، خالىغانچە تاشلىۋېتىشكە، قارا تۇپراقنىڭ بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا بولمايدۇ.

县级人民政府应当采取措施，支持农药、肥料、农用薄膜等农业投入品包装物、废弃物的回收以及资源化利用或者无害化处理。

ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى تەدبىر قوللىنىپ، دېھقانچىلىق دورىسى، ئوغۇت، دېھقانچىلىق سولياۋ يوپۇقى قاتارلىق يېزا ئىگىلىك سېلىنما بۇيۇملىرىنىڭ ئورۇسى، تاشلاندۇقلىرىنى يىغىۋېلىش، شۇنىڭدەك بايلىققا ئايلاندۇرۇپ پايدىلىنىش ياكى زىيانسىزلاشتۇرۇپ بىر تەرەپ قىلىشقا مەدەت بېرىشى كېرەك.

第十九条　从事畜禽养殖的单位和个人，应当科学开展畜禽粪污无害化处理和资源化利用，以畜禽粪污就地就近还田利用为重点，促进黑土地绿色种养循环农业发展。

19-ماددا چارۋا، ئۆي قۇشلىرى باقمىچىلىقى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇن ۋە شەخسلەر چارۋا، ئۆي قۇشلىرىنىڭ چىقىرىندىلىرىنى زىيانسىزلاندۇرۇپ بىر تەرەپ قىلىش ۋە بايلىققا ئايلاندۇرۇپ پايدىلىنىشنى ئىلمىي قانات يايدۇرۇشى، چارۋا، ئۆي ھايۋانلىرىنىڭ چىقىرىندىلىرىنى ئۆز جايىدا، يېقىن ئەتراپتا ئېتىزغا قايتۇرۇپ پايدىلىنىشنى مۇھىم نۇقتا قىلىپ، قارا تۇپراقتا يېشىل تېرىقچىلىق، باقمىچىلىق ئايلانما يېزا ئىگىلىكىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈشى كېرەك.

县级以上人民政府应当支持开展畜禽粪污无害化处理和资源化利用。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى چارۋا، ئۆي قۇشلىرى قىغ-ماياقلىرىنى زىيانسىزلاشتۇرۇپ بىر تەرەپ قىلىش ۋە بايلىققا ئايلاندۇرۇپ پايدىلىنىشنى قانات يايدۇرۇشقا مەدەت بېرىشى كېرەك.

第二十条　任何组织和个人不得破坏黑土地资源和生态环境。禁止盗挖、滥挖和非法买卖黑土。国务院自然资源主管部门会同农业农村、水行政、公安、交通运输、市场监督管理等部门应当建立健全保护黑土地资源监督管理制度，提高对盗挖、滥挖、非法买卖黑土和其他破坏黑土地资源、生态环境行为的综合治理能力。

20-ماددا ھەرقانداق تەشكىلات ۋە شەخسنىڭ قارا تۇپراق بايلىقى ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىتقا بۇزغۇنچىلىق قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ. قانۇنسىز كولاش، قالايمىقان كولاش ۋە قانۇنسىز ئېلىپ-سېتىش مەنئى قىلىنىدۇ. گوۋۇيۈەننىڭ تەبىئىي بايلىق مەسئۇل تارمىقى يېزا ئىگىلىكى-يېزا، سۇ مەمۇرىيىتى، جامائەت خەۋپسىزلىكى، قاتناش-تىرانسپورت، بازارنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقى قاتارلىق تارماقلار بىلەن بىرلىكتە قارا تۇپراق بايلىقىنى قوغداشنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، تاكامۇللاشتۇرۇپ، قارا توپىنى ئوغرىلىقچە قېزىش، قالايمىقان قېزىش، قانۇنسىز ئېلىپ-سېتىش ۋە قارا تۇپراق بايلىقىغا، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتقا بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغان باشقا قىلمىشلارنى ھەر تەرەپلىمە تۈزەش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

第二十一条　建设项目不得占用黑土地；确需占用的，应当依法严格审批，并补充数量和质量相当的耕地。

21-ماددا قۇرۇلۇش تۈرى قارا تۇپراقنى ئىگىلىۋالسا بولمايدۇ؛ ھەقىقەتەن ئىگىلەشكە توغرا كەلسە، قانۇن بويىچە قاتتىق تەستىقلاش ھەمدە سانى ۋە سۈپىتى ئوخشاش بولغان تېرىلغۇ يەرنى تولۇقلاش كېرەك.

建设项目占用黑土地的，应当按照规定的标准对耕作层的土壤进行剥离。剥离的黑土应当就近用于新开垦耕地和劣质耕地改良、被污染耕地的治理、高标准农田建设、土地复垦等。建设项目主体应当制定剥离黑土的再利用方案，报自然资源主管部门备案。具体办法由四省区人民政府分别制定。

قۇرۇلۇش تۈرى قارا تۇپراقنى ئىگىلىۋالغاندا، تېرىلغۇ قاتلىمىدىكى تۇپراقنى بەلگىلەنگەن ئۆلچەم بويىچە ئايرىش كېرەك. سويۇلۇپ كەتكەن قارا تۇپراقنى يېقىن ئەتراپتىكى يېڭىدىن ئېچىلغان تېرىلغۇ يەر ۋە سۈپەتسىز تېرىلغۇ يەرنى ياخشىلاش، بۇلغانغان تېرىلغۇ يەرنى تۈزەش، يۇقىرى ئۆلچەملىك ئېتىز قۇرۇلۇشى، يەرنى قايتا ئۆزلەشتۈرۈش قاتارلىقلارغا ئىشلىتىش كېرەك. قۇرۇلۇش تۈرىنىڭ ئاساسىي گەۋدىسى قارا تۇپراقنى ئايرىۋېتىپ قايتا پايدىلىنىش لايىھەسىنى تۈزۈپ، تەبىئىي بايلىق مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئەنگە ئالدۇرۇشىغا يوللىشى كېرەك. كونكرېت چارىسىنى تۆت ئۆلكە، ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى ئايرىم-ئايرىم تۈزىدۇ.

第二十二条　国家建立健全黑土地保护财政投入保障制度。县级以上人民政府应当将黑土地保护资金纳入本级预算。

22-ماددا دۆلەت قارا تۇپراقنى قوغداش مالىيە سېلىنمىسىغا كاپالەتلىك قىلىش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ ۋە تاكامۇللاشتۇرىدۇ. ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى قارا تۇپراقنى قوغداش مەبلىغىنى شۇ دەرىجىلىك خامچوتقا كىرگۈزۈشى كېرەك.

国家加大对黑土地保护措施奖补资金的倾斜力度，建立长期稳定的奖励补助机制。

دۆلەت قارا تۇپراقنى قوغداش تەدبىرى بويىچە مۇكاپات-ياردەم پۇل مەبلىغىنىڭ مايىللىشىش سالمىقىنى زورايتىپ، ئۇزاققىچە مۇقىم بولغان مۇكاپات-ياردەم پۇلى مېخانىزمىنى ئورناتتى.

县级以上地方人民政府应当将黑土地保护作为土地使用权出让收入用于农业农村投入的重点领域，并加大投入力度。

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى قارا يەرنى قوغداشنى يەر ئىشلىتىش ھوقۇقىنى سېتىپ بېرىشتىن قىلىنغان كىرىم سۈپىتىدە يېزا ئىگىلىكى، يېزا سېلىنمىسىدىكى نۇقتىلىق ساھە قىلىشى ھەمدە سېلىنما سالمىقىنى ئاشۇرۇشى كېرەك.

国家组织开展高标准农田、农田水利、水土保持、防沙治沙、农田防护林、土地复垦等建设活动，在项目资金安排上积极支持黑土地保护需要。县级人民政府可以按照国家有关规定统筹使用涉农资金用于黑土地保护，提高财政资金使用效益。

دۆلەت يۇقىرى ئۆلچەملىك ئېتىز، ئېتىز-ئېرىق سۇچىلىق، سۇ-تۇپراقنى ساقلاش، قۇمدىن مۇداپىئەلىنىش ۋە قۇمنى تىزگىنلەش، ئېتىز-ئېتىز ئىھاتە ئورمىنى، يەرنى قايتا ئۆزلەشتۈرۈش قاتارلىق قۇرۇلۇش پائالىيەتلىرىنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇپ، تۈر مەبلىغىنى ئورۇنلاشتۇرۇش جەھەتتە قارا تۇپراقنى قوغداش ئېھتىياجىنى پائال قوللىدى. ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە يېزا ئىگىلىكىگە مۇناسىۋەتلىك مەبلەغنى قارا تۇپراقنى قوغداشقا بىرتۇتاش پىلانلاپ ئىشلىتىپ، مالىيە مەبلىغىنىڭ ئىشلىتىلىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرسە بولىدۇ.

第二十三条　国家实行用养结合、保护效果导向的激励政策，对采取黑土地保护和治理修复措施的农业生产经营者按照国家有关规定给予奖励补助。

23-ماددا دۆلەت ئىشلىتىش بىلەن بېقىشنى بىرلەشتۈرۈش، قوغداش ئۈنۈمى يۆنىلىشىگە ئىگە رىغبەتلەندۈرۈش سىياسىتىنى يولغا قويۇپ، قارا تۇپراقنى قوغداش ۋە تۈزەش، ئەسلىگە كەلتۈرۈش تەدبىرى قوللانغان يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش تىجارەتچىلىرىگە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە مۇكاپات-ياردەم پۇلى بېرىدۇ.

第二十四条　国家鼓励粮食主销区通过资金支持、与四省区建立稳定粮食购销关系等经济合作方式参与黑土地保护，建立健全黑土地跨区域投入保护机制。

24-ماددا دۆلەت ئاشلىق ئاساسلىق سېتىش رايونىنىڭ مەبلەغ جەھەتتىن قوللىشى، تۆت ئۆلكە، ئاپتونوم رايون بىلەن ئاشلىق سېتىۋېلىش-سېتىش مۇناسىۋىتىنى مۇقىملاشتۇرۇش قاتارلىق ئىقتىسادىي ھەمكارلىق ئۇسۇلى ئارقىلىق قارا تۇپراقنى قوغداشقا قاتنىشىشىغا ئىلھام بېرىدۇ، قارا تۇپراقنى رايون ھالقىپ قوغداشقا مەبلەغ سېلىپ قوغداش مېخانىزمىنى ئورنىتىدۇ ۋە تاكامۇللاشتۇرىدۇ.

第二十五条　国家按照政策支持、社会参与、市场化运作的原则，鼓励社会资本投入黑土地保护活动，并保护投资者的合法权益。

25-ماددا دۆلەت سىياسەت جەھەتتىن قوللاش، جەمئىيەت قاتنىشىش، بازارلاشتۇرۇپ يۈرۈشتۈرۈش پىرىنسىپى بويىچە، ئىجتىمائىي كاپىتالنىڭ قارا تۇپراقنى قوغداش پائالىيىتىگە قاتنىشىشىغا ئىلھام بېرىدۇ ھەمدە مەبلەغ سالغۇچىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدايدۇ.

国家鼓励保险机构开展黑土地保护相关保险业务。

دۆلەت سۇغۇرتا ئاپپاراتلىرىنىڭ قارا تۇپراقنى قوغداشقا ئالاقىدار سۇغۇرتا كەسپىنى قانات يايدۇرۇشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

国家支持农民专业合作社、企业等以多种方式与农户建立利益联结机制和社会化服务机制，发展适度规模经营，推动农产品品质提升、品牌打造和标准化生产，提高黑土地产出效益。

دۆلەت دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى، كارخانا قاتارلىقلارنىڭ كۆپ خىل شەكىللەر ئارقىلىق دېھقانلار بىلەن مەنپەئەتكە باغلاش مېخانىزمى ۋە ئىجتىمائىيلاشقان مۇلازىمەت مېخانىزمى ئورنىتىشىنى قوللاپ، مۇۋاپىق كۆلەملىك ئىگىلىكنى راۋاجلاندۇرۇپ، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش، ماركا يارىتىش ۋە ئۆلچەملەشتۈرۈپ ئىشلەپچىقىرىشقا تۈرتكە بولۇپ، قارا تۇپراقتىن چىققان ئۈنۈمنى ئۆستۈرىدۇ.

第二十六条　国务院对四省区人民政府黑土地保护责任落实情况进行考核，将黑土地保护情况纳入耕地保护责任目标。

26-ماددا گوۋۇيۈەن تۆت ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قارا تۇپراقنى قوغداش مەسئۇلىيىتىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈش ئەھۋالىنى باھالايدۇ، قارا تۇپراقنى قوغداش ئەھۋالىنى تېرىلغۇ يەرنى قوغداش مەسئۇلىيەت نىشانىغا كىرگۈزىدۇ.

第二十七条　县级以上人民政府自然资源、农业农村、水行政等有关部门按照职责，依法对黑土地保护和质量建设情况联合开展监督检查。

27-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەبىئىي بايلىق، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، سۇ مەمۇرىيىتى تارمىقى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى بويىچە، قارا تۇپراقنى قوغداش ۋە سۈپەت قۇرۇلۇشى ئەھۋالىنى قانۇن بويىچە بىرلىكتە نازارەت قىلىدۇ، تەكشۈرىدۇ.

第二十八条　县级以上人民政府应当向本级人民代表大会或者其常务委员会报告黑土地保护情况，依法接受监督。

28-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى ياكى ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتىغا قارا تۇپراقنى قوغداش ئەھۋالىنى دوكلات قىلىشى، قانۇن بويىچە نازارەتنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

第二十九条　违反本法规定，国务院农业农村、自然资源等有关部门、县级以上地方人民政府及其有关部门有下列行为之一的，对直接负责的主管人员和其他直接责任人员给予警告、记过或者记大过处分；情节较重的，给予降级或者撤职处分；情节严重的，给予开除处分：

29-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، گوۋۇيۈەننىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا، تەبىئىي بايلىق تارمىقى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىدا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا ئاگاھلاندۇرۇش، گۇناھ يېزىش ياكى چوڭ گۇناھ يېزىش جازاسى بېرىلىدۇ؛ قىلمىشى ئېغىر بولغانلارغا دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش ياكى ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش جازاسى بېرىلىدۇ؛ قىلمىشى ئېغىر بولغانلارغا خىزمەتتىن ھەيدەش جازاسى بېرىلىدۇ :

（一）截留、挪用或者未按照规定使用黑土地保护资金；

( 1 ) قارا تۇپراقنى قوغداش مەبلىغىنى تۇتۇپ قېلىش، ئىشلىتىۋېلىش ياكى بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلماي ئىشلىتىش؛

（二）对破坏黑土地的行为，发现或者接到举报未及时查处；

( 2 ) قارا تۇپراققا بۇزغۇنچىلىق قىلىش قىلمىشىنى بايقىغانلار ياكى پاش قىلىشنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن ۋاقتىدا تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلمىغانلار؛

（三）其他不依法履行黑土地保护职责导致黑土地资源和生态环境遭受破坏的行为。

( 3 ) قارا تۇپراقنى قوغداش مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلماي، قارا تۇپراق بايلىقى ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراتقان باشقا قىلمىشلار.

第三十条　非法占用或者损毁黑土地农田基础设施的，由县级以上地方人民政府农业农村、水行政等部门责令停止违法行为，限期恢复原状，处恢复费用一倍以上三倍以下罚款。

30-ماددا قارا تۇپراقنىڭ ئۇل ئەسلىھەلىرىنى قانۇنسىز ئىگىلىۋالغان ياكى بۇزۇۋەتكەنلەرگە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا، سۇ مەمۇرىيىتى تارمىقى قاتارلىق تارماقلىرى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈشكە بۇيرۇيدۇ، ئەسلىگە كەلتۈرۈش خىراجىتى بىر ھەسسىدىن يۇقىرى، ئۈچ ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

第三十一条　违法将黑土地用于非农建设的，依照土地管理等有关法律法规的规定从重处罚。

31-ماددا قارا تۇپراقنى قانۇنغا خىلاپ ھالدا يېزا ئىگىلىكىدىن باشقا قۇرۇلۇشقا ئىشلەتكەنلەرگە يەر باشقۇرۇش قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە ئېغىر جازا بېرىلىدۇ.

违反法律法规规定，造成黑土地面积减少、质量下降、功能退化或者生态环境损害的，应当依法治理修复、赔偿损失。

قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، قارا تۇپراقنىڭ كۆلىمى ئازىيىپ كېتىش، سۈپىتى چۈشۈپ كېتىش، ئىقتىدارى چېكىنىش ياكى ئېكولوگىيەلىك مۇھىت زىيانغا ئۇچراشنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلار قانۇن بويىچە تۈزەپ ئەسلىگە كەلتۈرۈشى، زىياننى تۆلىشى كېرەك.

农业生产经营者未尽到黑土地保护义务，经批评教育仍不改正的，可以不予发放耕地保护相关补贴。

يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى بىلەن شۇغۇللانغۇچىلار قارا تۇپراقنى قوغداش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلمىغان، تەنقىد-تەربىيە بەرسىمۇ تۈزەتمىگەن بولسا، تېرىلغۇ يەرنى قوغداشقا مۇناسىۋەتلىك تولۇقلىما تارقاتمىسا بولىدۇ.

第三十二条　违反本法第二十条规定，盗挖、滥挖黑土的，依照土地管理等有关法律法规的规定从重处罚。

32-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 20-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، قارا توپىنى ئوغرىلىقچە كولىغان، قالايمىقان كولىغانلارغا يەر باشقۇرۇش قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە ئېغىر جازا بېرىلىدۇ.

非法出售黑土的，由县级以上地方人民政府市场监督管理、农业农村、自然资源等部门按照职责分工没收非法出售的黑土和违法所得，并处每立方米五百元以上五千元以下罚款；明知是非法出售的黑土而购买的，没收非法购买的黑土，并处货值金额一倍以上三倍以下罚款。

قارا تۇپراقنى قانۇنسىز ساتقانلارغا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ بازارنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش تارمىقى، يېزا ئىگىلىكى-يېزا تارمىقى، تەبىئىي بايلىق تارمىقى قاتارلىق تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە قانۇنسىز ساتقان قارا تۇپراقنى ۋە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە ھەر كۇب مېتىرىغا 500 يۈەندىن يۇقىرى، 5000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛ قانۇنسىز سېتىلغان قارا توپا ئىكەنلىكىنى بىلىپ تۇرۇپ سېتىۋالغانلارغا قانۇنسىز سېتىۋالغان قارا توپا مۇسادىرە قىلىنىدۇ، قوشۇمچە مال قىممىتى سوممىسىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئۈچ ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

第三十三条　违反本法第二十一条规定，建设项目占用黑土地未对耕作层的土壤实施剥离的，由县级以上地方人民政府自然资源主管部门处每平方米一百元以上二百元以下罚款；未按照规定的标准对耕作层的土壤实施剥离的，处每平方米五十元以上一百元以下罚款。

33-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 21-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، قۇرۇلۇش تۈرى ئىگىلىگەن قارا تۇپراقنى تېرىلغۇ قەۋىتىنىڭ تۇپرىقىدىن ئايرىۋەتمىگەنلەرگە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەبىئىي بايلىق مەسئۇل تارمىقى ھەر كىۋادرات مېتىرىغا 100 يۈەندىن يۇقىرى، 200 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛ تېرىلغۇ قەۋىتىنىڭ تۇپرىقىنى بەلگىلەنگەن ئۆلچەمدە ئايرىۋەتمىگەنلەرگە ھەر كىۋادرات مېتىرىغا 50 يۈەندىن يۇقىرى، 100 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

第三十四条　拒绝、阻碍对黑土地保护情况依法进行监督检查的，由县级以上地方人民政府有关部门责令改正；拒不改正的，处二千元以上二万元以下罚款。

34-ماددا قارا تۇپراقنى قوغداش ئەھۋالىنى قانۇن بويىچە نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى رەت قىلغان، ئۇنىڭغا توسقۇنلۇق قىلغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛ تۈزىتىشنى رەت قىلغانلارغا 2000 يۈەندىن يۇقىرى، 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

第三十五条　造成黑土地污染、水土流失的，分别依照污染防治、水土保持等有关法律法规的规定从重处罚。

35-ماددا قارا تۇپراقنىڭ بۇلغىنىشىنى، سۇ-تۇپراقنىڭ ئېقىپ كېتىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلارغا بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش، سۇ-تۇپراقنى ساقلاش قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە ئېغىر جازا بېرىلىدۇ.

第三十六条　违反本法规定，构成犯罪的，依法追究刑事责任。

36-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第三十七条　林地、草原、湿地、河湖等范围内黑土的保护，适用《中华人民共和国森林法》、《中华人民共和国草原法》、《中华人民共和国湿地保护法》、《中华人民共和国水法》等有关法律；有关法律对盗挖、滥挖、非法买卖黑土未作规定的，参照本法第三十二条的规定处罚。

37-ماددا ئورمان، ئوتلاق، سۇلۇق يەر، دەريا-كۆل قاتارلىق دائىرىدىكى قارا تۇپراقنى قوغداشتا «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئورمان قانۇنى»، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ ئوتلاق قانۇنى»، " جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ سۇلۇق يەرنى قوغداش قانۇنى»، < جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ سۇ قانۇنى > قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك قانۇنلار تەتبىقلىنىدۇ؛ مۇناسىۋەتلىك قانۇنلاردا قانۇنسىز كولاش، قالايمىقان قېزىش، قانۇنسىز ئېلىپ-سېتىش توغرىسىدا بەلگىلىمە چىقىرىلمىغان بولسا، مۇشۇ قانۇننىڭ 32-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

第三十八条　本法自2022年8月1日起施行。

38-ماددا بۇ قانۇن 2022-يىل 8-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.