( 1988-يىل 4-ئاينىڭ 13-كۈنى 7-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى 1-يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2009-يىل 8-ئاينىڭ 27-كۈنى 11-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 10-يىغىنىنىڭ «بىر قىسىم قانۇنلارغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن تۈزىتىلگەن )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب كارخانىنى قۇرۇش، ئۆزگەرتىش ۋە ئاخىرلاشتۇرۇش

3-باب كارخانىلارنىڭ ھوقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتى

4-باب زاۋۇت باشلىقى

5-باب ئىشچى-خىزمەتچىلەر ۋە ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى

ئالتىنچى باب كارخانا بىلەن ھۆكۈمەتنىڭ مۇناسىۋىتى

7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن ئومۇمىي خەلق مۈلۈكچىلىكىدىكى ئىگىلىكنىڭ مۇستەھكەملىنىشى ۋە راۋاجلىنىشىغا كاپالەتلىك قىلىش، ئومۇمىي خەلق مۈلۈكچىلىكتىكى سانائەت كارخانىلىرىنىڭ ھوقۇق-مەنپەئىتى ۋە مەجبۇرىيىتىنى ئايدىڭلاشتۇرۇش، ئۇلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى كاپالەتلەندۈرۈش، ھاياتىي كۈچىنى ئاشۇرۇش، سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشىنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئاساسىي قانۇنى»غا بىنائەن چىقىرىلدى.

2-ماددا ئومۇمىي خەلق مۈلۈكچىلىكىدىكى سانائەت كارخانىلىرى ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ كارخانا دېيىلىدۇ ) قانۇن بويىچە ئۆز ئالدىغا ئىگىلىك باشقۇرىدىغان، پايدا-زىيانغا ئۆزى ئىگە بولىدىغان، مۇستەقىل ھېسابات قىلىدىغان سوتسىيالىستىك تاۋار ئىشلەپچىقىرىدىغان ۋە تىجارەت قىلىدىغان ئورۇننى كۆرسىتىدۇ.

كارخانىنىڭ مال-مۈلكى ئومۇمىي خەلق ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ، دۆلەت ئىگىدارلىق ھوقۇقى ۋە باشقۇرۇش ھوقۇقىنى ئايرىش پىرىنسىپى بويىچە كارخانىنىڭ ئىگىلىك باشقۇرۇشىغا بېرىدۇ.
كارخانىلار دۆلەت ئۆزىگە باشقۇرغان مال-مۈلۈكنى ئىگىلەش، ئىشلىتىش ۋە قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىش ھوقۇقىغا ئىگە.

كارخانا قانۇن بويىچە قانۇنىي ئىگە سالاھىيىتىگە ئېرىشىدۇ، دۆلەت ئۇنىڭغا ئىگىلىك باشقۇرىدىغان مال-مۈلۈك بېرىپ ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

كارخانىلار ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقىنىڭ قارارىغا ئاساسەن ھۆددە بېرىش، ئىجارە بېرىش قاتارلىق ئىگىلىك باشقۇرۇش تۈزۈمى شەكلىنى قوللانسا بولىدۇ.
( 2009 ـ يىلى 8 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى ئۆچۈرۈلگەن )

3-ماددا كارخانىنىڭ تۈپ ۋەزىپىسى:دۆلەت پىلانى ۋە بازار ئېھتىياجىغا ئاساسەن، تاۋار ئىشلەپچىقىرىشنى راۋاجلاندۇرۇپ، بايلىق يارىتىپ، جۇغلانمىنى ئاشۇرۇپ، جەمئىيەتنىڭ كۈندىن-كۈنگە ئېشىپ بېرىۋاتقان ماددىي ۋە مەدەنىيەت تۇرمۇش ئېھتىياجىنى قاندۇرۇش.

4-ماددا كارخانىلار سوتسىيالىستىك ماددىي مەدەنىيلىك بەرپا قىلىش بىلەن بىللە، سوتسىيالىستىك مەنىۋى مەدەنىيلىك بەرپا قىلىش، غايىلىك، ئەخلاقلىق، مەدەنىيەتلىك، ئىنتىزامچان ئىشچى-خىزمەتچىلەر قوشۇنى قۇرۇشتا چىڭ تۇرۇشى شەرت.

5-ماددا كارخانىلار قانۇن-نىزاملارغا رىئايە قىلىشى، سوتسىيالىزم يۆنىلىشىدە چىڭ تۇرۇشى شەرت.

6-ماددا كارخانىلار دۆلەت ئۆزىگە بەرگەن ئىگىلىك باشقۇرۇش مال-مۈلكىدىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىپ، مۈلۈكنى كۆپەيتىشى شەرت؛
باج، خىراجەت، پايدا قانۇن بويىچە تاپشۇرۇلىدۇ.

7-ماددا كارخانىلاردا زاۋۇت باشلىقى ( دىرېكتور ) مەسئۇل بولۇش تۈزۈمى يولغا قويۇلىدۇ.

زاۋۇت باشلىقىنىڭ خىزمەت ھوقۇقىنى قانۇن بويىچە يۈرگۈزۈشىنى قانۇن قوغدايدۇ.

8-ماددا جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسىنىڭ كارخانىلاردىكى ئاساسىي قاتلام تەشكىلاتلىرى پارتىيە ۋە دۆلەتنىڭ فاڭجېن-سىياسەتلىرىنىڭ ئۆز كارخانىلىرىدا ئىزچىللاشتۇرۇلۇشى، ئىجرا قىلىنىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ ۋە نازارەتچىلىك قىلىدۇ.

9-ماددا دۆلەت ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ خوجايىنلىق ئورنىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ، ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قانۇن قوغدايدۇ.

10-ماددا كارخانىلار ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى ۋە باشقا شەكىللەر ئارقىلىق دېموكراتىك باشقۇرۇشنى يولغا قويىدۇ.

11-ماددا كارخانا ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ۋەكىللىرى ۋە ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ مەنپەئىتىنى قوغدايدۇ، خىزمەتلەرنى قانۇن بويىچە مۇستەقىل، ئۆزىگە ئۆزى ئىگە بولغان ھالدا قانات يايدۇرىدۇ.
كارخانا ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ئىشچى-خىزمەتچىلەرنى دېموكراتىك باشقۇرۇش ۋە دېموكراتىك نازارەت قىلىشقا قاتنىشىشقا تەشكىللەيدۇ.

كارخانىلار ياش ئىشچى-خىزمەتچىلەر، ئايال ئىشچى-خىزمەتچىلەر ۋە پەن-تېخنىكا خادىملىرىنىڭ رولىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇشى كېرەك.

12-ماددا كارخانىلار ئىگىلىك باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى ۋە ياخشىلىشى، ئىقتىسادىي مەسئۇلىيەت تۈزۈمىنى يولغا قويۇشى، پەن-تېخنىكىنىڭ تەرەققىياتىنى ئالغا سۈرۈشى، ئىقتىسادچىللىقنى قاتتىق يولغا قويۇشى، ئىسراپچىلىققا قارشى تۇرۇشى، ئىقتىسادىي ئۈنۈمنى ئاشۇرۇشى، كارخانىلارنى ئۆزگەرتىش ۋە تەرەققىي قىلدۇرۇشنى ئىلگىرى سۈرۈشى شەرت.

13-ماددا كارخانىلار ئەمگىكىگە قاراپ تەقسىم قىلىش پىرىنسىپىنى ئىزچىللاشتۇرىدۇ.
قانۇندا بەلگىلەنگەن دائىرىدە كارخانىلار باشقا تەقسىمات ئۇسۇللىرىنى قوللانسا بولىدۇ.

14-ماددا دۆلەت كارخانىغا باشقۇرۇپ بەرگەن مال-مۈلۈكنى قانۇن قوغدايدۇ، دەخلى-تەرۇزغا ئۇچرىمايدۇ.

15-ماددا كارخانىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قانۇن قوغدايدۇ، دەخلى-تەرۇزغا ئۇچرىمايدۇ.

2-باب كارخانىنى قۇرۇش، ئۆزگەرتىش ۋە ئاخىرلاشتۇرۇش

16-ماددا كارخانا قۇرۇشتا، قانۇن ۋە گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە، ھۆكۈمەت ياكى ھۆكۈمەت مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ تەستىقلىشىغا سۇنۇش شەرت.
سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ تەستىقلاپ تىزىملىتىشى، تىجارەت كىنىشكىسى بېرىشى بىلەن، كارخانا قانۇنىي ئىگە سالاھىيىتىگە ئېرىشىدۇ.

كارخانىلار تىزىملىتىشقا تەستىقلانغان تىجارەت دائىرىسىدە ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشى كېرەك.

17-ماددا كارخانا قۇرۇشتا تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلاش شەرت :

( 1 ) مەھسۇلات جەمئىيەتنىڭ ئېھتىياجى.

( 2 ) ئېنېرگىيە، خام ئەشيا ماتېرىيال، قاتناش-تىرانسپورتنىڭ زۆرۈر شەرتى بولۇش.

( 3 ) ئۆزىنىڭ نامى ۋە ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت سورۇنى بولۇش.

( 4 ) دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن مەبلىغى بولۇش.

( 5 ) ئۆزىنىڭ تەشكىلىي ئاپپاراتى بولۇش.

( 6 ) ئېنىق تىجارەت دائىرىسى بولۇش.

( 7 ) قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا شەرتلەر.

18-ماددا كارخانىلارنىڭ قوشۇلۇشى ياكى ئايرىۋېتىلىشىنى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، ھۆكۈمەت ياكى ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقى تەستىقلايدۇ.

19-ماددا كارخانا تۆۋەندىكى سەۋەبلەرنىڭ بىرى بىلەن ئاخىرلىشىدۇ :

( 1 ) قانۇن-نىزاملارغا خىلاپلىق قىلغانلارنى بىكار قىلىشقا بۇيرۇش.

( 2 ) ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقى قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە تارقىتىۋېتىشنى قارار قىلىدۇ.

( 3 ) قانۇن بويىچە ۋەيران بولغانلىقى جاكارلىنىش.

( 4 ) باشقا سەۋەبلەر.

20-ماددا كارخانىلار بىرلەشكەندە، ئايرىلغاندا ياكى ئاخىرلاشقاندا، ئۇلارنىڭ مال-مۈلكىنى قوغداش، ھەقدارلىق-قەرزدارلىقنى قانۇن بويىچە ئېنىقلاش شەرت.

21-ماددا كارخانىلارنى بىرلەشتۈرۈش، ئايرىش، ئاخىرلاشتۇرۇش، شۇنىڭدەك تىجارەت دائىرىسى قاتارلىق تىزىملىتىدىغان ئىشلارنى ئۆزگەرتىشنى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ تەستىقى بىلەن تىزىملاش شەرت.

3-باب كارخانىلارنىڭ ھوقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتى

22-ماددا دۆلەت پىلانىنىڭ يېتەكچىلىكىدە، كارخانىلار جەمئىيەت ئېھتىياجلىق مەھسۇلاتلارنى ئىشلەپچىقىرىشنى ئۆز ئالدىغا ئورۇنلاشتۇرۇشقا ياكى جەمئىيەتكە مۇلازىمەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

23-ماددا كارخانىلار ماددىي ئەشيا بىلەن تەمىنلەش ياكى مەھسۇلات سېتىشنى ئورۇنلاشتۇرۇشقا كېرەكلىك بولمىغان بۇيرۇق خاراكتېرلىك پىلاننى تەڭشەشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

كارخانا ھەرقانداق تارماق ۋە ئورۇننىڭ بۇيرۇق خاراكتېرلىك پىلاندىن سىرت ئورۇنلاشتۇرغان ئىشلەپچىقىرىش ۋەزىپىسىنى قوبۇل قىلىشقا ياكى رەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
( 2009 ـ يىلى 8 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى ئۆچۈرۈلگەن )

24-ماددا كارخانا ئۆز كارخانىسىنىڭ مەھسۇلاتىنى ئۆز ئالدىغا سېتىشقا ھوقۇقلۇق.
گوۋۇيۈەن ئايرىم بەلگىلىگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

بۇيرۇق خاراكتېرلىك پىلاننى ئۈستىگە ئالغان كارخانىلار پىلاندىن سىرت ئارتۇق ئىشلەپچىقارغان مەھسۇلاتلارنى ۋە پىلان ئىچىدە ئايرىلغان مەھسۇلاتلارنى ئۆز ئالدىغا سېتىشقا ھوقۇقلۇق.

25-ماددا كارخانىلار مال تەمىنلىگۈچى ئورۇننى ئۆز ئالدىغا تاللاپ، ئىشلەپچىقىرىشقا كېرەكلىك ماددىي ئەشيالارنى سېتىۋېلىشقا ھوقۇقلۇق.

26-ماددا مال باھا تارمىقى ۋە ئالاقىدار مەسئۇل تارماقنىڭ باھانى كونترول قىلىدىغانلىقىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، كارخانىلار مەھسۇلات باھاسى، ئەمگەك-مۇلازىمەت باھاسىنى ئۆزى بېكىتىشكە ھوقۇقلۇق.

27-ماددا كارخانىلار گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە چەت ئەل سودىگەرلىرى بىلەن سۆھبەتلىشىشكە ۋە توختام ئىمزالاشقا ھوقۇقلۇق.

كارخانىلار گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئۆزىگە ئايرىلغان تاشقى پېرېۋوت كىرىمىنى ئېلىش ۋە ئىشلىتىشكە ھوقۇقلۇق.

28-ماددا كارخانىلار ئېلىپ قېلىنغان مەبلەغنى گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە تەقسىملەپ ئىشلىتىشكە ھوقۇقلۇق.

29-ماددا كارخانىلار گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە دۆلەت ئۆزىگە باشقۇرۇش قىلىپ بەرگەن تۇراقلىق مۈلۈكنى ئىجارە بېرىش ياكى ھەقلىق ئۆتۈنۈپ بېرىشكە ھوقۇقلۇق، ئېرىشكەن پايدىنى ئۈسكۈنىلەرنى يېڭىلاش ۋە تېخنىكا ئۆزگەرتىشكە ئىشلىتىش شەرت.

30-ماددا كارخانا ئۆز كارخانىسىنىڭ ئەھۋالىغا ئۇيغۇن كېلىدىغان مائاش شەكلى ۋە مۇكاپات پۇلى تەقسىم قىلىش چارىسىنى بېكىتىشكە ھوقۇقلۇق.

31-ماددا كارخانىلار قانۇن ۋە گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئىشچى-خىزمەتچىلەرنى قوبۇل قىلىش، ئىشتىن بوشىتىشقا ھوقۇقلۇق.

32-ماددا كارخانا ئاپپاراتلارنىڭ تەسىس قىلىنىشى ۋە خادىملارنىڭ ئىشتاتىنى قارار قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

33-ماددا كارخانىلار ھەرقانداق ئورگان ۋە ئورۇننىڭ كارخانىغا ئادەم كۈچى، ماددىي كۈچ، مالىيە كۈچى سېلىقى سېلىشىنى رەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
قانۇن-نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، ھەرقانداق ئورگان ۋە ئورۇندىن كارخانىلاردىن ئادەم كۈچى، ماددىي كۈچ ۋە مالىيە كۈچى بېرىشنى ھەرقانداق ئۇسۇلدا تەلەپ قىلغانلىرى سېلىق بولىدۇ.

34-ماددا كارخانىلار قانۇن ۋە گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە باشقا كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار بىلەن بىرلىشىپ تىجارەت قىلىشقا، باشقا كارخانا ۋە كەسپىي ئورۇنلارغا مەبلەغ سېلىشقا، باشقا كارخانىلارنىڭ پېيىنى ئىلكىدە تۇتۇشقا ھوقۇقلۇق.

كارخانىلار گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە زايوم تارقىتىشقا ھوقۇقلۇق.

35-ماددا كارخانا بۇيرۇق خاراكتېرلىك پىلاننى ئورۇندىشى شەرت.
( 2009 ـ يىلى 8 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى ئۆچۈرۈلگەن )

كارخانا قانۇن بويىچە تۈزۈلگەن توختامنى ئىجرا قىلىشى شەرت.

36-ماددا كارخانىلار تۇراقلىق مۈلۈكنى نورمال رېمونت قىلىش، ئۈسكۈنىلەرنى ياخشىلاش ۋە يېڭىلاشقا كاپالەتلىك قىلىشى شەرت.

37-ماددا كارخانىلار دۆلەتنىڭ مالىيە، ئەمگەك ھەققى ۋە مال باھاسىنى باشقۇرۇش قاتارلىق جەھەتلەردىكى بەلگىلىمىسىگە ئەمەل قىلىشى، مالىيە، ئىقتىسادىي تەپتىش، ئەمگەك مائاشى ۋە مال باھاسى قاتارلىق ئورگانلارنىڭ نازارىتىنى قوبۇل قىلىشى شەرت.

38-ماددا كارخانىلار مەھسۇلات سۈپىتى ۋە مۇلازىمەت سۈپىتىگە كاپالەتلىك قىلىشى، خېرىدارلار ۋە ئىستېمالچىلار ئالدىدا جاۋابكار بولۇشى شەرت.

39-ماددا كارخانىلار ئەمگەك ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈپ، ئېنېرگىيە ۋە خام ئەشيا-ماتېرىيالنى تېجەپ، تەننەرخنى تىرىشىپ تۆۋەنلىتىشى شەرت.

40-ماددا كارخانىلار ئاسراش خىزمىتىنى كۈچەيتىشى، ئىشلەپچىقىرىش تەرتىپىنى ساقلىشى، دۆلەت مال-مۈلكىنى قوغدىشى شەرت.

41-ماددا كارخانىلار بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش تۈزۈمىنى ئىزچىللاشتۇرۇشى، ئەمگەك شارائىتىنى ياخشىلىشى، ئەمگەك مۇھاپىزىتى ۋە مۇھىت ئاسراش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى، بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش ۋە مەدەنىي ئىشلەپچىقىرىشنى ئىشقا ئاشۇرۇشى شەرت.

42-ماددا كارخانىلار ئىدىيەۋى-سىياسىي تەربىيە، قانۇنچىلىق تەربىيەسى، دۆلەت مۇداپىئە تەربىيەسى، پەن-مەدەنىيەت تەربىيەسى ۋە تېخنىكا-كەسپىي تەربىيەنى كۈچەيتىپ، ئىشچى-خىزمەتچىلەر قوشۇنىنىڭ ساپاسىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

43-ماددا كارخانىلار ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ پەن تەتقىقات، كەشپىيات-ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللىنىشىغا مەدەت بېرىشى ۋە ئۇلارنى مۇكاپاتلىشى، تېخنىكا يېڭىلاش، ئەقىلگە مۇۋاپىق تەكلىپ ۋە سوتسىيالىستىك ئەمگەك مۇسابىقىسى پائالىيەتلىرىنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

4-باب زاۋۇت باشلىقى

44-ماددا زاۋۇت باشلىقىنى ۋۇجۇدقا كەلتۈرۈشتە، گوۋۇيۈەننىڭ ئايرىم بەلگىلىمىسى بارلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقى كارخانىنىڭ ئەھۋالىغا قاراپ تۆۋەندىكى ئۇسۇلنى قوللىنىشنى قارار قىلىدۇ :

( 1 ) ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقى تەيىنلەيدۇ ياكى تەكلىپ قىلىدۇ.

( 2 ) كارخانا ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى سايلىمى.

ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقى تەيىنلىگەن ياكى تەكلىپ قىلغان زاۋۇت باشلىقى نامزاتىدا، ئىشچى-خىزمەتچىلەر ۋەكىللىرىدىن پىكىر ئېلىش شەرت؛
كارخانا ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى سايلىغان زاۋۇت باشلىقىنى ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقىغا تەستىقلىتىش شەرت.

ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقى تەيىنلىگەن ياكى تەكلىپ قىلغان زاۋۇت باشلىقلىرىنى ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقى ۋەزىپىسىدىن قالدۇرىدۇ ياكى تەكلىپ قىلىشتىن بوشىتىدۇ ھەمدە ئىشچى-خىزمەتچىلەر ۋەكىللىرىدىن پىكىر ئېلىشى شەرت؛
كارخانا ئىشچى-خىزمەتچىلىرى قۇرۇلتىيى سايلىغان زاۋۇت باشلىقىنى ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى ۋەكىللىكتىن قالدۇرۇۋېتىدۇ ھەمدە ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقىغا تەستىقلىتىشى شەرت.

45-ماددا زاۋۇت باشلىقى كارخانىنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى.

كارخانىدا زاۋۇت باشلىقى باشچىلىقىدىكى ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت باشقۇرۇش سىستېمىسى قۇرۇلدى.
زاۋۇت باشلىقى كارخانىدا مەركىزىي ئورۇندا تۇرىدۇ، كارخانىنىڭ ماددىي مەدەنىيلىك قۇرۇلۇشى ۋە مەنىۋى مەدەنىيلىك قۇرۇلۇشىغا ئومۇميۈزلۈك مەسئۇل بولىدۇ.

زاۋۇت باشلىقى كارخانىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش-ئىگىلىك باشقۇرۇش خىزمىتىگە رەھبەرلىك قىلىدۇ، تۆۋەندىكى ھوقۇقلارنى يۈرگۈزىدۇ :

( 1 ) كارخانىلارنىڭ تۈرلۈك پىلانلىرىنى قانۇنلاردىكى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە قارار قىلىش ياكى تەكشۈرۈپ تەستىقلاشقا يوللاش.

( 2 ) كارخانىنىڭ مەمۇرىي ئاپپاراتلىرىنىڭ تەسىس قىلىنىشىنى قارار قىلىش.

( 3 ) ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقىنىڭ مۇئاۋىن زاۋۇت دەرىجىلىك مەمۇرىي رەھبىرىي كادىرلارنى ۋەزىپىگە تەيىنلىشى، ۋەزىپىدىن قالدۇرۇشى ياكى تەكلىپ قىلىشى، بوشىتىشىغا سۇنۇش.
قانۇنلاردا ۋە گوۋۇيۈەندە ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

( 4 ) كارخانىلارنىڭ ئوتتۇرا قاتلام مەمۇرىي رەھبىرىي كادىرلىرىنى تەيىنلەش-قالدۇرۇش ياكى تەكلىپ قىلىش، بوشىتىش.
قانۇندا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

( 5 ) مائاش تەڭشەش لايىھەسى، مەبلەغ تەقسىملەش لايىھەسى ۋە مۇھىم قائىدە-تۈزۈملەرنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيىنىڭ تەكشۈرۈپ ماقۇللىشىغا سۇنۇش.
پاراۋانلىق فوندىنى ئىشلىتىش لايىھەسى ۋە ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ تۇرمۇش پاراۋانلىقىغا ئالاقىدار باشقا مۇھىم، زور ئىشلار توغرىسىدا تەكلىپ بېرىپ، ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيىنىڭ قاراپ چىقىپ قارار قىلىشىغا سۇنىدۇ.

( 6 ) ئىشچى-خىزمەتچىلەرنى قانۇن بويىچە مۇكاپاتلاش-جازالاش؛
ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارماقلىرىنىڭ مۇئاۋىن زاۋۇت دەرىجىلىك مەمۇرىي رەھبىرىي كادىرلارنى مۇكاپاتلاش ۋە جازالىشىغا سۇنۇش كېرەك.

46-ماددا زاۋۇت باشلىقى ئىشچى-خىزمەتچىلەر ئاممىسىغا تايىنىپ، مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن كارخانىلارنىڭ مەجبۇرىيەتلىرىنى ئادا قىلىشى، ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ۋە باشقا ئاممىۋى تەشكىلاتلارنىڭ خىزمىتىگە مەدەت بېرىشى، ئىشچى-ئىشچىلار قۇرۇلتىيىنىڭ قانۇن بويىچە چىقارغان قارارلىرىنى ئىجرا قىلىشى شەرت.

47-ماددا كارخانا باشقۇرۇش كومىتېتى تەسىس قىلىدۇ ياكى باشقا شەكىللەر ئارقىلىق، زاۋۇت باشلىقىنىڭ كارخانىنىڭ مۇھىم، زور مەسىلىلىرىنى قارار قىلىشىغا ياردەملىشىدۇ.
باشقۇرۇش كومىتېتى كارخانىنىڭ ھەرقايسى تەرەپلىرىنىڭ مەسئۇللىرى ۋە ئىشچى-خىزمەتچىلەر ۋەكىللىرىدىن تەركىب تاپىدۇ.
زاۋۇت باشلىقى باشقۇرۇش كومىتېتىنىڭ مۇدىرى بولىدۇ.

ئالدىنقى تارماقتا ئېيتىلغان زور مەسىلىلەر :

( 1 ) تىجارەت فاڭجېنى، ئۇزاق مۇددەتلىك يىرىك پىلان ۋە يىللىق پىلان، ئاساسىي قۇرۇلۇش لايىھەسى ۋە زور تېخنىكا ئۆزگەرتىش لايىھەسى، ئىشچى-خىزمەتچىلەرنى تەربىيەلەش پىلانى، مائاش تەڭشەش لايىھەسى، قالدۇرۇلغان مەبلەغنى تەقسىملەش ۋە ئىشلىتىش لايىھەسى، ھۆددە ۋە ئىجارە ئېلىپ باشقۇرۇش مەسئۇلىيەت تۈزۈمى لايىھەسى.

( 2 ) ئىش ھەققى كارخانىنىڭ تەننەرخ چىقىمىغا كىرگۈزۈلگەن كارخانا خادىملىرىنىڭ ئىشتاتى ۋە مەمۇرىي ئاپپاراتلارنىڭ تەسىس قىلىنىشى ۋە تەڭشىلىشى.

( 3 ) مۇھىم قائىدە-تۈزۈملەرنى تۈزۈش، تۈزىتىش ۋە بىكار قىلىش لايىھەسى.

يۇقىرىدىكى مۇھىم مەسىلىلەر ئۈستىدىكى مۇھاكىمە لايىھەسىنى بىردەك زاۋۇت باشلىقى ئوتتۇرىغا قويدى.

48-ماددا زاۋۇت باشلىقلىرىنىڭ كارخانىغا رەھبەرلىك قىلىپ پىلاننى ئورۇنداش، مەھسۇلات سۈپىتى ۋە مۇلازىمەت سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش، ئىقتىسادىي ئۈنۈمنى ئاشۇرۇش ۋە مەنىۋى مەدەنىيلىك قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىش قاتارلىق جەھەتلەردىكى نەتىجىسى كۆرۈنەرلىك بولغانلىرىنى ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقى مۇكاپاتلايدۇ.

5-باب ئىشچى-خىزمەتچىلەر ۋە ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى

49-ماددا ئىشچى-خىزمەتچىلەر كارخانىنى دېموكراتىك باشقۇرۇشقا قاتنىشىش ھوقۇقىغا، كارخانىنىڭ ئىشلەپچىقىرىشى ۋە خىزمىتىگە پىكىر ۋە تەكلىپ بېرىش ھوقۇقىغا ئىگە؛
ئەمگەك مۇھاپىزىتى، ئەمگەك سۇغۇرتىسى، دەم ئېلىش، دەم ئېلىشتىن قانۇن بويىچە بەھرىمەن بولۇش ھوقۇقىغا ئىگە؛
دۆلەت ئورگىنىغا ھەقىقىي ئەھۋالنى ئىنكاس قىلىش، كارخانا رەھبىرىي كادىرلىرىغا تەنقىد ۋە شىكايەت قىلىش ھوقۇقى بار.
ئايال ئىشچى-خىزمەتچىلەر دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئالاھىدە ئەمگەك مۇھاپىزىتى ۋە ئەمگەك سۇغۇرتىسىدىن بەھرىمەن بولۇش ھوقۇقىغا ئىگە.

50-ماددا ئىشچى-خىزمەتچىلەر دۆلەتنىڭ ئىگىسى سۈپىتىدە ئەمگەك قىلىشى، ئەمگەك ئىنتىزامى ۋە قائىدە-تۈزۈملىرىگە رىئايە قىلىشى، ئىشلەپچىقىرىش ۋە خىزمەت ۋەزىپىلىرىنى ئورۇندىشى كېرەك.

51-ماددا ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى − كارخانىلاردا دېموكراتىك باشقۇرۇشنى يولغا قويۇشنىڭ ئاساسىي شەكلى، ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ دېموكراتىك باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان ئاپپاراتى.

ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيىنىڭ خىزمەت ئاپپاراتى − كارخانىلارنىڭ ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى كومىتېتىدۇر.
كارخانا ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى كومىتېتى ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيىنىڭ كۈندىلىك خىزمەتلىرىگە مەسئۇل بولىدۇ.

52-ماددا ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى تۆۋەندىكى خىزمەت ھوقۇقلىرىنى يۈرگۈزىدۇ :

( 1 ) زاۋۇت باشلىقىنىڭ كارخانىنىڭ ئىگىلىك باشقۇرۇش فاڭجېنى، كەلگۈسى يىرىك پىلانى، يىللىق پىلانى، ئاساسىي قۇرۇلۇش لايىھەسى، مۇھىم، زور تېخنىكا ئۆزگەرتىش لايىھەسى، ئىشچى-خىزمەتچىلەرنى تەربىيەلەش پىلانى، قالدۇرۇلىدىغان مەبلەغنى تەقسىملەش ۋە ئىشلىتىش لايىھەسى، ھۆددە بېرىش ۋە ئىجارە ئېلىپ باشقۇرۇش مەسئۇلىيەت تۈزۈمى لايىھەسى توغرىسىدىكى دوكلاتىنى ئاڭلاش ۋە قاراپ چىقىش، پىكىر ۋە تەكلىپلەرنى ئوتتۇرىغا قويۇش.

( 2 ) كارخانىنىڭ مائاش تەڭشەش لايىھەسى، مۇكاپات پۇلى تەقسىمات لايىھەسى، ئەمگەك مۇھاپىزىتى تەدبىرى، مۇكاپاتلاش-جازالاش چارىسى، شۇنىڭدەك باشقا مۇھىم قائىدە-تۈزۈملەرنى تەكشۈرۈش، ئۇنىڭغا قوشۇلۇش ياكى ئۇنى ئىنكار قىلىش.

( 3 ) ئىشچى-خىزمەتچىلەر پاراۋانلىق فوندىنى ئىشلىتىش لايىھەسى، ئىشچى-خىزمەتچىلەر تۇرالغۇسىنى تەقسىملەش لايىھەسى ۋە ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ تۇرمۇش پاراۋانلىقىغا ئالاقىدار باشقا مۇھىم، زور ئىشلارنى قاراپ چىقىپ قارار قىلىش.

( 4 ) كارخانىلاردىكى ھەر دەرىجىلىك مەمۇرىي رەھبىرىي كادىرلارنى باھالاش، نازارەت قىلىش، مۇكاپاتلاش-جازالاش ۋە تەيىنلەش-قالدۇرۇش تەكلىپى بېرىش.

( 5 ) ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقىنىڭ قارارىغا ئاساسەن زاۋۇت باشلىقىنى سايلاپ، ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقىغا تەستىقلىتىش.

53-ماددا سېخلار ئىشچى-خىزمەتچىلەر يىغىنى، ئىشچى-خىزمەتچىلەر ۋەكىللىرى گۇرۇپپىسى ياكى باشقا شەكىللەر ئارقىلىق دېموكراتىك باشقۇرىدۇ؛
ئىشچىلار ئىسمېنا-گۇرۇپپىلارنىڭ دېموكراتىك باشقۇرۇشىغا بىۋاسىتە قاتنىشىدۇ.

54-ماددا ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى زاۋۇت باشلىقىنىڭ خىزمەت ھوقۇقىنى قانۇن بويىچە يۈرگۈزۈشىنى قوللىشى، ئىشچى-خىزمەتچىلەرگە مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن مەجبۇرىيەتنى ئادا قىلىش توغرىسىدا تەربىيە بېرىشى كېرەك.

ئالتىنچى باب كارخانا بىلەن ھۆكۈمەتنىڭ مۇناسىۋىتى

55-ماددا ھۆكۈمەت ياكى ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە كارخانىلارغا بۇيرۇق خاراكتېرلىك پىلاننى بىرتۇتاش چۈشۈرۈپ، كارخانىلارنىڭ بۇيرۇق خاراكتېرلىك پىلاننى ئورۇندىشىغا كېرەكلىك پىلان بويىچە ماددىي ئەشيا بىلەن تەمىنلىشىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ، كارخانا ئوتتۇرىغا قويغان ئاساسىي قۇرۇلۇش، مۇھىم، زور تېخنىكا ئۆزگەرتىش قاتارلىق پىلانلارنى تەكشۈرۈپ تەستىقلايدۇ؛
زاۋۇت باشلىقى تەيىنلىنىدۇ ۋە قالدۇرۇلىدۇ، مۇكاپاتلىنىدۇ، زاۋۇت باشلىقىنىڭ تەكلىپى بويىچە، مۇئاۋىن زاۋۇت دەرىجىلىك مەمۇرىي رەھبىرىي كادىرلار تەيىنلىنىدۇ ۋە تەيىنلىنىدۇ، مۇكاپاتلىنىدۇ ۋە جازالىنىدۇ، زاۋۇت دەرىجىلىك مەمۇرىي رەھبەرلىك كادىرلىرى سىنىلىدۇ، تەربىيەلىنىدۇ.
( 2009 ـ يىلى 8 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى ئۆچۈرۈلگەن )

56-ماددا ھۆكۈمەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى دۆلەتنىڭ بازارنى تەڭشەش، بازار ئارقىلىق كارخانىلارنى يېتەكلەش نىشانى بويىچە، كارخانىلارغا مۇلازىمەت قىلىدۇ ھەمدە ئۆز مەسئۇلىيىتىگە ئاساسەن، قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە كارخانىلارنى باشقۇرىدۇ ۋە نازارەت قىلىدۇ.

( 1 ) كەسىپ سىياسىتىنى تۈزۈپ، تەڭشەپ، كارخانىلارنىڭ تەرەققىيات يىرىك پىلانى تۈزۈشىگە يېتەكچىلىك قىلىمىز.

( 2 ) كارخانىنىڭ تىجارەت تەدبىرىنى مەسلىھەت، ئۇچۇر بىلەن تەمىنلەش.

( 3 ) كارخانا بىلەن باشقا ئورۇنلار ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتنى ماسلاشتۇرۇش.

( 4 ) كارخانىنىڭ نورمال ئىشلەپچىقىرىش تەرتىپىنى قوغداش، كارخانىنىڭ ئىگىلىك باشقۇرۇۋاتقان دۆلەت مال-مۈلكىنى دەخلى-تەرۇزغا ئۇچراتماسلىق.

( 5 ) كارخانىغا مۇناسىۋەتلىك ئاممىۋى ئەسلىھەلەرنى پەيدىنپەي مۇكەممەللەشتۈرۈش.

57-ماددا كارخانا تۇرۇشلۇق جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھۆكۈمەت كارخانىلار ئېھتىياجلىق بولغان، يەرلىك پىلانلاپ باشقۇرىدىغان ماددىي ئەشيا بىلەن تەمىنلىشى، كارخانا بىلەن شۇ جايدىكى باشقا ئورۇنلار ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتنى ماسلاشتۇرۇشى، كارخانىغا مۇناسىۋەتلىك ئاممىۋى پاراۋانلىق ئىشلىرىنى تىرىشىپ ياخشى قىلىشى كېرەك.

58-ماددا ھەرقانداق ئورگان ۋە ئورۇننىڭ كارخانىلارنىڭ قانۇن بويىچە بەھرىمەن بولىدىغان ئىگىلىك باشقۇرۇش ئۆز ئالدىغا ئىش كۆرۈش ھوقۇقىغا چېقىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ؛
كارخانىلارغا ئادەم كۈچى، ماددىي كۈچ، مالىيە كۈچى سېلىقى سېلىشقا يول قويۇلمايدۇ؛
كارخانىدىن ئاپپارات تەسىس قىلىشنى ياكى ئاپپاراتنىڭ ئىشتات سانىنى بەلگىلەشنى تەلەپ قىلىشقا يول قويۇلمايدۇ.

7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

59-ماددا 16-ماددىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ھۆكۈمەت ياكى ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقى ۋە سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ تەستىقى بىلەن تىزىملاتماي تۇرۇپ، كارخانا نامىدا ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت پائالىيىتى قىلغانلار ئىشنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى مۇسادىرە قىلىنىدۇ.

كارخانىلار تىزىملاش ئورگىنىغا ساختىپەزلىك قىلغان، ھەقىقىي ئەھۋالنى يوشۇرغان بولسا، ئاگاھلاندۇرۇش ياكى جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ تىجارەت كىنىشكىسى بىكار قىلىنىدۇ.

بۇ ماددىدا بەلگىلەنگەن مەمۇرىي جازانى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى قارار قىلىدۇ.
ئالاقىدارلاردىن جەرىمانە قويۇش، ئىشنى توختىتىشقا بۇيرۇش، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىش، تىجارەت كىنىشكىسىنى بىكار قىلىش جازا قارارىغا قايىل بولمىغانلىرى جازا ئۇقتۇرۇشىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ؛
سۈرۈك ئۆتسىمۇ ئەيىبلىمىسە ھەم ئادا قىلمىسا، جازا قارارى چىقارغان ئورگان سوت مەھكىمىسىنىڭ مەجبۇرىي ئىجرا قىلىشىنى ئىلتىماس قىلىدۇ.

60-ماددا سۈپىتى لاياقەتسىز مەھسۇلاتلارنى ئىشلەپچىقىرىش، سېتىش سەۋەبىدىن كارخانىلار خېرىدارلار ۋە ئىستېمالچىلارغا مال-مۈلۈك، جىسمانىي زىيان سالسا، تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەرنىڭ بىۋاسىتە جاۋابكارلىقى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

مەھسۇلات سۈپىتى ئىقتىسادىي توختامدا پۈتۈشكەن شەرتكە ئۇيغۇن كەلمىسە، خىلاپلىق جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىش كېرەك.

61-ماددا ھۆكۈمەت ۋە ھۆكۈمەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقىنىڭ قارارى مۇشۇ قانۇننىڭ 58-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ بولسا، كارخانا قارار چىقارغان ئورگانغا بىكار قىلىشنى ئىلتىماس قىلىشقا ھوقۇقلۇق؛
بىكار قىلىنمىسا، كارخانا قارار چىقارغان ئورگاندىكى بىر دەرىجە يۇقىرى ئورگانغا ياكى ھۆكۈمەتنىڭ رېۋىزىيە تارمىقىغا ئەرز قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
ئەرزنى قوبۇل قىلغۇچى ئورگان ئەرزنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە كېسىم چىقىرىشى ھەمدە كارخانىغا ئۇقتۇرۇش قىلىشى كېرەك.

62-ماددا كارخانا رەھبىرىي كادىرلىرىدىن خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە چېقىلغانلىرىدىن قىلمىشى ئېغىرلىرىغا ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقى مەمۇرىي جازا بېرىدۇ؛
خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، ئومۇمنىڭ نامىنى سېتىپ ئۆز كۆمىچىگە چوغ تارتىپ، ئىشچى-خىزمەتچىلەردىن ئۆچ ئېلىپ زىيانكەشلىك قىلغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

63-ماددا كارخانا ۋە ھۆكۈمەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىدىكى رەھبىرىي كادىرلاردىن خىزمەت سەۋەنلىكى تۈپەيلىدىن كارخانا ۋە دۆلەتكە خېلى زور زىيان سالغانلىرىغا ھۆكۈمەتنىڭ مەسئۇل تارمىقى ياكى ئالاقىدار يۇقىرى دەرىجىلىك ئورگان مەمۇرىي جازا بېرىدۇ.

كارخانا ۋە ھۆكۈمەتنىڭ ئالاقىدار تارماقلىرىدىكى رەھبىرىي كادىرلاردىن خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، كارخانىنىڭ مال-مۈلكى، دۆلەت ۋە خەلقنىڭ مەنپەئىتىنى ئېغىر، زور زىيانغا ئۇچراتقانلىرى جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

64-ماددا كارخانا رەھبىرىي كادىرلىرىنىڭ قانۇن بويىچە ۋەزىپە ئىجرا قىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلغان، زوراۋانلىق قىلىش، تەھدىت سېلىش ئۇسۇلىنى قوللانمىغانلارغا كارخانا تۇرۇشلۇق جايدىكى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئامانلىق باشقۇرۇش جازا نىزامى»نىڭ 19-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ؛
زوراۋانلىق قىلىش، تەھدىت سېلىش ئۇسۇلى بىلەن كارخانا رەھبىرىي كادىرلىرىنىڭ قانۇن بويىچە ۋەزىپە ئىجرا قىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلغانلار «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ جىنايى ئىشلار قانۇنى»نىڭ 157-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
( 2009 ـ يىلى 8 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى ئۆچۈرۈلگەن )

كارخانا تەرتىپىنى قالايمىقانلاشتۇرۇپ، ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت، خىزمەتنى نورمال ئىشلىيەلمىگەن، ئېغىر زىيان تارتمىغان بولسا، كارخانا تۇرۇشلۇق جايدىكى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئامانلىق باشقۇرۇش جازا قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ.

8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

65-ماددا بۇ قانۇننىڭ پىرىنسىپى ئومۇمىي خەلق مۈلۈكچىلىكىدىكى قاتناش-تىرانسپورت، پوچتا-تېلېگراف، گېئولوگىيەلىك چارلاش، بىناكارلىق-ئورنىتىش، سودا، تاشقى سودا، ماددىي ئەشيا، دېھقانچىلىق، ئورمانچىلىق، سۇچىلىق كارخانىلىرىغا تەتبىقلىنىدۇ.

66-ماددا كارخانىلاردا ھۆددە بېرىش، ئىجارە ئېلىپ باشقۇرۇش مەسئۇلىيەت تۈزۈمى يولغا قويۇشتا، ھۆددە بەرگۈچى ۋە ھۆددە ئالغۇچى، ئىجارە بەرگۈچى ۋە ئىجارە ئالغۇچىنىڭ ھوقۇق-مەجبۇرىيىتى گوۋۇيۈەننىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە بولىدۇ، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

بىرلەشمە كارخانىلار، چوڭ بىرلەشمە كارخانىلار ۋە پاي كارخانىلىرىنىڭ رەھبەرلىك تۈزۈلمىسى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.

67-ماددا گوۋۇيۈەن مۇشۇ قانۇنغا ئاساسەن يولغا قويۇش نىزامىنى چىقىرىدۇ.

68-ماددا ئاپتونوم رايونلۇق خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى مۇشۇ قانۇن ۋە «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مىللىي رايون ئاپتونومىيە قانۇنى»دىكى پىرىنسىپقا ئاساسەن، شۇ جاينىڭ ئالاھىدىلىكىگە بىرلەشتۈرۈپ يولغا قويۇش چارىسىنى تۈزۈپ، مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرسا بولىدۇ.

69-ماددا بۇ قانۇن 1988-يىل 8-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.