( 1997-يىل 7-ئاينىڭ 3-كۈنى 8-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 26-يىغىنىدا ماقۇللانغان، 1999-يىل 10-ئاينىڭ 31-كۈنى 9-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 12-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تاشيول قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1-قېتىم تۈزىتىلگەن، 2004-يىل 8-ئاينىڭ 28-كۈنى 10-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 11-يىغىنىنىڭ «‹ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تاشيولى قانۇنى›غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدا»ىگە ئاساسەن 1-قېتىملىق تۈزىتىلگەن
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تاشيول قانۇنى > غا 2-قېتىم تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى، 2009-يىل 8-ئاينىڭ 27-كۈنى 11-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 10-يىغىنىنىڭ «بىر قىسىم قانۇنلارغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 3-قېتىم تۈزىتىلدى
قانۇن قارارى»نىڭ 4 ـ قېتىم تۈزىتىلىشى 2017 ـ يىلى 11 ـ ئاينىڭ 4 ـ كۈنى 12 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 30 ـ قېتىملىق يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ بوغالتىرلىق قانۇنى > قاتارلىق 11 قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 5 ـ قېتىم تۈزىتىلدى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب تاشيول يىرىك پىلانى

3-باب تاشيول قۇرۇلۇشى

4-باب تاشيول ئاسراش

5-باب يول مەمۇرىيىتى بويىچە باشقۇرۇش

6-باب ھەق ئېلىنىدىغان تاشيوللار

7-باب نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش

8-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

9-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن تاشيول قۇرۇلۇشى ۋە ئۇنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىش، تاشيول ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش، سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشى ۋە خەلق تۇرمۇشىنىڭ ئېھتىياجىغا ماسلىشىش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە تاشيولنى پىلانلاش، قۇرۇش، ئاسراش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش ۋە باشقۇرۇش بىلەن شۇغۇللىنىشقا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان تاشيول تاشيول كۆۋرۈكى، تاشيول تونېلى ۋە تاشيول كېچىكىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

3-ماددا تاشيولنى تەرەققىي قىلدۇرۇشتا ئومۇميۈزلۈك پىلانلاش، مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇش، سۈپەتكە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش، راۋانلىقىغا كاپالەتلىك قىلىش، مۇھىت ئاسراش، قۇرۇش-ئۆزگەرتىش ۋە ئاسراشقا تەڭ ئەھمىيەت بېرىش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىش كېرەك.

4-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى كۈچلۈك تەدبىر قوللىنىپ، تاشيول قۇرۇلۇشىنى يۆلىشى، ئىلگىرى سۈرۈشى كېرەك.
تاشيول قۇرۇلۇشىنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات پىلانىغا كىرگۈزۈش كېرەك.

دۆلەت دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى ئىقتىسادىي تەشكىلاتلارنىڭ قانۇن بويىچە مەبلەغ سېلىپ تاشيول ياسىشىغا، تىجارەت قىلىشىغا ئىلھام بېرىدۇ ۋە يېتەكچىلىك قىلىدۇ.

5-ماددا دۆلەت ئاز سانلىق مىللەت رايونلىرى، چەت-ياقا رايونلار ۋە نامرات رايونلارنىڭ تاشيول قۇرۇلۇشىنى راۋاجلاندۇرۇشىغا ياردەم بېرىدۇ ۋە يار-يۆلەك بولىدۇ.

6-ماددا تاشيول تاشيول تورىدىكى ئورنىغا ئاساسەن دۆلەت يولى، ئۆلكە يولى، ناھىيە يولى ۋە يېزا يولىغا ئايرىلىدۇ ھەمدە تېخنىكا دەرىجىسىگە قاراپ يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيول، 1-دەرىجىلىك تاشيول، 2-دەرىجىلىك تاشيول.3-دەرىجىلىك تاشيول ۋە 4-دەرىجىلىك تاشيولغا ئايرىلىدۇ.
كونكرېت ئايرىش ئۆلچىمىنى گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى بەلگىلەيدۇ.

يېڭىدىن ياسالغان تاشيول تېخنىكا دەرىجىسىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.
ئەسلىدە ئەڭ تۆۋەن تېخنىكا دەرىجە تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان باشقا تاشيوللار تەدبىر قوللىنىپ، تەدرىجىي ھالدا تېخنىكا دەرىجە تەلىپىگە ماس كېلىدىغان تاشيولغا ئۆزگەرتىلىشى كېرەك.

7-ماددا تاشيولنى دۆلەت قوغدايدۇ، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ تاشيول، تاشيول يېرى ۋە تاشيول قوشۇمچە ئەسلىھەلىرىنى بۇزۇۋېتىشىگە، بۇزۇۋېتىشىگە ياكى قانۇنسىز ئىگىلىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ تاشيول، تاشيول يېرى ۋە تاشيول قوشۇمچە ئەسلىھەلىرىنى ئاسراش مەجبۇرىيىتى بار، تاشيول، تاشيول يېرىنى، تاشيول قوشۇمچە ئەسلىھەلىرىنى بۇزۇۋېتىش، بۇزۇۋېتىش ۋە تاشيول بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈش قىلمىشلىرىنى پاش قىلىش ۋە ئەرز-شىكايەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

8-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ تاشيول خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ تاشيول خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ؛
لېكىن، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ دۆلەت يولى، ئۆلكە يولىنى باشقۇرۇش، نازارەت قىلىش مەسئۇلىيىتىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بېكىتىدۇ.

يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ يېزا يوللىرىنى قۇرۇش ۋە ئاسراش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتىنىڭ تاشيول مەمۇرىي باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتىنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە يۈرگۈزۈشىنى قارار قىلسا بولىدۇ.

9-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ تاشيولدا قانۇنسىز چازا قۇرۇشى، ھەق ئېلىشى، جەرىمانە قويۇشى ۋە ئاپتوموبىلنى توسۇشى مەنئى قىلىنىدۇ.

10-ماددا دۆلەت تاشيول خىزمىتى جەھەتتىكى پەن-تېخنىكا تەتقىقاتىغا ئىلھام بېرىدۇ، تاشيول پەن-تېخنىكا تەتقىقاتى ۋە ئۇنى قوللىنىش جەھەتتە كۆرۈنەرلىك نەتىجە ياراتقان ئورۇن ۋە شەخسلەرنى مۇكاپاتلايدۇ.

11-ماددا بۇ قانۇندا مەخسۇس تاشيول توغرىسىدا بەلگىلىمە بولسا، مەخسۇس تاشيولغا تەتبىقلىنىدۇ.

مەخسۇس تاشيول كارخانا ياكى باشقا ئورۇن ياسايدىغان، ئاسرايدىغان، باشقۇرىدىغان، مەخسۇس شۇ كارخانا ياكى ئاساسلىقى شۇ ئورۇن ئۈچۈن تىرانسپورت مۇلازىمىتى قىلىدىغان يولنى كۆرسىتىدۇ.

2-باب تاشيول يىرىك پىلانى

12-ماددا تاشيول يىرىك پىلانىنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات، شۇنىڭدەك دۆلەت مۇداپىئە قۇرۇلۇشىنىڭ ئېھتىياجىغا ئاساسەن تۈزۈش، شەھەر قۇرۇلۇشى تەرەققىيات يىرىك پىلانى ۋە باشقا شەكىلدىكى قاتناش-تىرانسپورت تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا ماسلاشتۇرۇش كېرەك.

13-ماددا تاشيول قۇرۇلۇش يېرى يىرىك پىلانى يەردىن پايدىلىنىش ئومۇمىي يىرىك پىلانىغا ئۇيغۇن كېلىشى، شۇ يىلى قۇرۇلۇش يېرىنى يىللىق قۇرۇلۇش يېرى پىلانىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

14-ماددا دۆلەت يولى يىرىك پىلانىنى گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە دۆلەت يولى بويىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بىلەن كېڭىشىپ تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ.

ئۆلكە يولى يىرىك پىلانىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارماقلىرى تەڭ دەرىجىلىك مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە ئۆلكە يولى لىنىيەسى بويىدىكى بىر دەرىجە تۆۋەن خەلق ھۆكۈمەتلىرى بىلەن كېڭىشىپ تۈزۈپ، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىدۇ ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

ناھىيەنىڭ يول يىرىك پىلانىنى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى تەڭ دەرىجىلىك مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى تەكشۈرۈپ بېكىتكەندىن كېيىن، بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىدۇ.

يېزا يولىنىڭ يىرىك پىلانىنى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تۈزۈشىگە ھەمكارلىشىپ، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىدۇ.

3-تارمىقى، 4-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە بويىچە تەستىقلانغان ناھىيە يولى، يېزا يولى يىرىك پىلانىنى تەستىقلىغان ئورگاندىكى بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك.

ئۆلكە يولى يىرىك پىلانى دۆلەت يولى يىرىك پىلانىغا ماس كېلىشى كېرەك.
ناھىيە يولىنىڭ يىرىك پىلانى ئۆلكە يولى يىرىك پىلانىغا ماسلاشتۇرۇلۇشى كېرەك.
يېزا يولى يىرىك پىلانىنى ناھىيە يولى يىرىك پىلانىغا ماسلاشتۇرۇش كېرەك.

15-ماددا مەخسۇس تاشيول يىرىك پىلانىنى مەخسۇس تاشيولنىڭ مەسئۇل ئورنى تۈزىدۇ، ئۇنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ بېكىتىشىدىن ئۆتكۈزگەندىن كېيىن، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈشىگە يوللايدۇ.

مەخسۇس تاشيول يىرىك پىلانى تاشيول يىرىك پىلانىغا ماسلىشىشى كېرەك.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى مەخسۇس تاشيول يىرىك پىلانى بىلەن دۆلەت يولى، ئۆلكە يولى، ناھىيە يولى، يېزا يولى يىرىك پىلانىنىڭ ماسلاشمىغانلىقىنى بايقىسا، تۈزىتىش پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى، مەخسۇس تاشيول مەسئۇل تارمىقى ۋە ئورنى مۇناسىپ تۈزىتىش كىرگۈزۈشى كېرەك.

16-ماددا دۆلەت يولى يىرىك پىلانىنى قىسمەن تەڭشەشنى ئەسلىدىكى تۈزگۈچى ئورگان قارار قىلىدۇ.
دۆلەت يولى يىرىك پىلانىغا مۇھىم، زور تۈزىتىش كىرگۈزۈشكە توغرا كەلسە، ئەسلىدىكى تۈزگۈچى ئورگان تۈزىتىش لايىھەسىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ.

تەستىقلانغان ئۆلكە يولى، ناھىيە يولى، يېزا يولى يىرىك پىلانىغا تۈزىتىش كىرگۈزۈشكە توغرا كەلسە، ئەسلىدىكى تۈزگۈچى ئورگان تۈزىتىش كىرگۈزۈش لايىھەسىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، ئەسلىي تەستىقلىغان ئورگانغا تەستىقلىتىدۇ.

17-ماددا دۆلەت يولىغا نام بېرىش ۋە نومۇر قويۇشنى گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى بېكىتىدۇ؛
ئۆلكە يولى، ناھىيە يولى، يېزا يولىغا نام بېرىش ۋە نومۇر قويۇشنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە بېكىتىدۇ.

18-ماددا كەنت-بازار، تەرەققىيات رايونلىرىنى پىلانلاش ۋە يېڭىدىن قۇرۇشتا، تاشيول بىلەن بەلگىلەنگەن ئارىلىق ساقلاش ھەمدە تاشيولنىڭ ئىككى تەرىپىگە ماس كېلىپ قېلىشتىن ساقلىنىش، تاشيولنىڭ كوچىلىشىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، تاشيولنىڭ يۈرۈشۈش بىخەتەرلىكى ۋە راۋانلىقىغا تەسىر يەتكۈزۈشنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك.

19-ماددا دۆلەت مەخسۇس تاشيولنى ئىجتىمائىي ئاممىۋى تىرانسپورتقا ئىشلىتىشكە ئىلھام بېرىدۇ.
مەخسۇس تاشيول ئاساسلىقى ئىجتىمائىي ئاممىۋى تىرانسپورتقا ئىشلىتىلگەندە، مەخسۇس تاشيولنىڭ مەسئۇل ئورنى ئىلتىماس قىلىدۇ ياكى مۇناسىۋەتلىك تەرەپلەر ئىلتىماس قىلىدۇ، مەخسۇس تاشيولدىكى مەسئۇل ئورۇننىڭ ماقۇللۇقىنى ئالىدۇ ھەمدە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقى بىلەن، ئۆلكە يولى، ناھىيە يولى ياكى يېزا يولىغا ئۆزگەرتىشكە بولىدۇ.

3-باب تاشيول قۇرۇلۇشى

20-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى مەسئۇلىيىتى ئاساسىدا تاشيول قۇرۇلۇشى تەرتىپىنى ساقلىشى، تاشيول قۇرۇلۇشىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

21-ماددا تاشيول قۇرۇلۇشى مەبلىغى توپلاشتا، ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى مالىيەدىن ئاجراتقان پۇلنى، جۈملىدىن قانۇن بويىچە باج ئېلىپ جۇغلانغان تاشيول قۇرۇلۇشى مەخسۇس مەبلىغىدىن مالىيەگە ئاجرىتىلغان پۇلنى ھېسابقا ئالمىغاندا، قانۇن بويىچە دۆلەت ئىچى-سىرتىدىكى پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرى ياكى چەت ئەل ھۆكۈمەتلىرىدىن قەرز بېرىشكە بولىدۇ.

دۆلەت دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى ئىقتىسادىي تەشكىلاتلارنىڭ تاشيول قۇرۇلۇشىغا مەبلەغ سېلىشىغا ئىلھام بېرىدۇ.
تاشيول ياسايدىغان، تىجارەت قىلىدىغان شىركەتلەر قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە پاي چېكى، شىركەت زايومى تارقىتىپ مەبلەغ توپلىسا بولىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە تاشيولنىڭ ھەق ئېلىش ھوقۇقىنى بېرىشتىن قىلىنغان كىرىم تاشيول قۇرۇلۇشىغا ئىشلىتىلىشى شەرت.

كارخانا ۋە شەخسلەرگە مەبلەغ توپلاپ تاشيول ياساشتا ئېھتىياج ۋە ئىمكانىيەتكە قاراپ، ئىختىيارلىق پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇش شەرت، مەجبۇرىي سېلىق سېلىشقا ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن كېلىشى شەرت.

تاشيول قۇرۇلۇشى مەبلىغىنى يەنە قانۇن ياكى گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن باشقا ئۇسۇللار بىلەن غەملەشكىمۇ بولىدۇ.

22-ماددا تاشيول قۇرۇلۇشى دۆلەت بەلگىلىگەن ئاساسىي قۇرۇلۇش تەرتىپى ۋە مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە ئېلىپ بېرىلىشى كېرەك.

23-ماددا تاشيول قۇرۇلۇشى تۈرىدە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە قانۇنىي ئىگە مەسئۇل بولۇش تۈزۈمى، خېرىدار چاقىرىش-خېرىدار چىقىش تۈزۈمى ۋە قۇرۇلۇشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تۈزۈمى يولغا قويۇلىدۇ.

24-ماددا تاشيول قۇرۇلۇشى ئورۇنلىرى تاشيول قۇرۇلۇشىنىڭ ئالاھىدىلىكى ۋە تېخنىكا تەلىپىگە ئاساسەن، مۇناسىپ سالاھىيەتكە ئىگە چارلاش-لايىھەلەش ئورنى، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن ۋە قۇرۇلۇشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ئورنىنى تاللىشى ھەمدە مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزام، قائىدىلەردىكى بەلگىلىمە ۋە تاشيول قۇرۇلۇشىنىڭ تېخنىكا ئۆلچىمىدىكى تەلەپ بويىچە ئايرىم-ئايرىم توختام ئىمزالاپ، ئىككى تەرەپنىڭ ھوقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتىنى ئايدىڭلاشتۇرۇشى كېرەك.

تاشيول قۇرۇلۇش تۈرىنىڭ مۇمكىنچىلىكىنى تەتقىق قىلىدىغان ئورۇن، چارلاپ لايىھەلەيدىغان ئورۇن، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن ۋە قۇرۇلۇشنى نازارەت قىلىپ باشقۇرىدىغان ئورۇندا دۆلەت بەلگىلىگەن سالاھىيەت گۇۋاھنامىسى بولۇشى شەرت.

25-ماددا تاشيول قۇرۇلۇشى تۈرىنى قىلىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقلىشىغا سۇنۇش شەرت.

26-ماددا تاشيول قۇرۇلۇشى تاشيول قۇرۇلۇشىنىڭ تېخنىكا ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى شەرت.

تاشيول قۇرۇلۇشى تۈرىنى لايىھەلىگۈچى ئورۇن، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن ۋە قۇرۇلۇشنى نازارەت قىلىپ باشقۇرغۇچى ئورۇن دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە سۈپەت كاپالىتى سىستېمىسىنى بەرپا قىلىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئىش ئورنى مەسئۇلىيەت تۈزۈمىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈشى ھەمدە مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزام، قائىدىلەر شۇنىڭدەك تاشيول قۇرۇلۇشىنىڭ تېخنىكا ئۆلچىمىدىكى تەلەپ ۋە توختامدىكى پۈتۈم بويىچە لايىھەلەپ، قۇرۇلۇش قىلىپ ۋە نازارەت قىلىپ باشقۇرۇپ، تاشيول قۇرۇلۇشىنىڭ سۈپىتىگە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

27-ماددا تاشيول قۇرۇلۇشىدا ئىشلىتىلىدىغان يەر مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

تاشيول قۇرۇلۇشىدا تېرىلغۇ يەرنى ھەقىقىي قوغداش، يەرنى تېجەپ ئىشلىتىش پىرىنسىپىنى ئىزچىللاشتۇرۇش كېرەك.

28-ماددا تاشيول قۇرۇلۇشىدا دۆلەت ئىلكىدىكى قاقاس تاغ، قاقاس يەرنى ئىشلىتىشكە ياكى دۆلەت ئىلكىدىكى قاقاس يەر، قاقاس يەر، دەريا ساھىلى، ساھىلدىن قۇم-شېغىل، تاش قېزىش، توپا ئېلىشقا توغرا كەلسە، مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بېجىرگەندىن كېيىن، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ توسقۇنلۇق قىلىشىغا ياكى قانۇنسىز ھەق ئېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

29-ماددا يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تاشيول قۇرۇلۇشىدا قانۇن بويىچە يەر ئىشلىتىشى ۋە كۆچۈرۈلگەن ئاھالىنى قوللىشى ۋە ئۇنىڭغا ياردەم بېرىشى كېرەك.

30-ماددا تاشيول قۇرۇلۇش تۈرىنى لايىھەلەش ۋە قۇرۇلۇش قىلىش مۇھىتنى قانۇن بويىچە ئاسراش، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى-ئاسارئەتىقىلەرنى قوغداش ۋە سۇ-تۇپراقنىڭ ئېقىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك.

تاشيول يىرىك پىلانىدىكى دۆلەت مۇداپىئە تەلىپى ئىزچىللاشتۇرۇلغان تاشيول قۇرۇلۇشى تۈرلىرىدە يىرىك پىلانغا قاتتىق ئەمەل قىلغان ئاساستا قۇرۇلۇش قىلىپ، دۆلەت مۇداپىئە قاتنىشىنىڭ ئېھتىياجىغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

31-ماددا تاشيول ياساش سەۋەبىدىن تۆمۈريول، سۇچىلىق، ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسى، پوچتا-تېلېگراف ئەسلىھەلىرى ۋە باشقا ئەسلىھەلەرنىڭ نورمال ئىشلىتىلىشىگە تەسىر يەتسە، تاشيول قۇرۇلۇشى ئورنى ئالاقىدار تارماقنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالدىن ئېلىشى كېرەك؛
تاشيول قۇرۇلۇشى مۇناسىۋەتلىك ئەسلىھەنى بۇزۇۋەتكەن بولسا، تاشيول قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن شۇ ئەسلىھەنىڭ ئەسلىدىكى تېخنىكا ئۆلچىمىدىن تۆۋەن بولمىغان ئاساستا ئەسلىگە كەلتۈرۈشى ياكى مۇناسىپ ئىقتىسادىي تولۇقلىما بېرىشى كېرەك.

32-ماددا تاشيولنى ئۆزگەرتىپ ياسىغاندا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇش قىلىنىۋاتقان يول بۆلىكىنىڭ ئىككى ئۇچىغا ئېنىق قۇرۇلۇش بەلگىسى، بىخەتەرلىك بەلگىسى ئورنىتىشى كېرەك.
ئاپتوموبىللار ئايلىنىپ مېڭىشقا توغرا كەلسە، ئايلىنىپ ئۆتىدىغان يول ئېغىزىغا بەلگە ئورنىتىشى كېرەك؛
ئايلىنىپ مېڭىشقا بولمىسا، ۋاقىتلىق يول ياساپ، ئاپتوموبىل ۋە پىيادىلەرنىڭ يۈرۈشىگە كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

33-ماددا تاشيول قۇرۇلۇشى تۈرى ۋە تاشيولنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش تۈرى پۈتكەندىن كېيىن، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىش كېرەك؛
تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىنمىغان ياكى تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشتا لاياقەتسىز بولغانلىرىنى ئىشلىتىشكە تاپشۇرۇشقا بولمايدۇ.

پۈتكەن تاشيوللارغا گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئېنىق بەلگە، بەلگە-سىزىق ئورنىتىش كېرەك.

34-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تاشيولنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى ئېرىقچە ( سۇ ئۈزۈش ئېرىقى، يانتۇلۇق ئاستىدىكى يانتۇلۇق يولىنى قوغدىشى، تۆۋەندىمۇ ئوخشاش ) نىڭ سىرتقى گىرۋىكىدىن باشلىنىپ بىر مېتىردىن كەم بولمىغان تاشيول يېرىنى بېكىتىشى كېرەك.

4-باب تاشيول ئاسراش

35-ماددا تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتى گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن تېخنىكا قائىدىسى ۋە مەشغۇلات قائىدىسى بويىچە تاشيولنى ئاسراپ، تاشيولنىڭ دائىم ياخشى تېخنىكىلىق ھالەتتە تۇرۇشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

36-ماددا دۆلەت قانۇن بويىچە باج ئېلىش چارىسىنى قوللىنىپ تاشيول ئاسراش مەبلىغى توپلايدۇ، كونكرېت يولغا قويۇش چارىسى ۋە قەدەم-باسقۇچلىرىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.

قانۇن بويىچە باج ئېلىشتىن توپلانغان تاشيول ئاسراش مەبلىغىنى تاشيول ئاسراش ۋە ئۆزگەرتىپ ياساشقا مەخسۇس ئىشلىتىش لازىم.

37-ماددا ناھىيەلىك، يېزا دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى تاشيول ئاسراشتا ئېھتىياجلىق قۇم-شېغىل قېزىش، تاش ئېلىش، توپا ئېلىش شۇنىڭدەك سۇ ئېلىشقا مەدەت ۋە ياردەم بېرىشى كېرەك.

38-ماددا ناھىيەلىك، يېزا دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى يېزىلاردىكى خالىسانە ئىش دائىرىسىدە، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە تاشيولنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى يېزا ئاھالىسىنى تاشيول ياساش ۋە ئاسراش ئۈچۈن ئەمگەك قىلىش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشقا تەشكىللىشى كېرەك.

39-ماددا تاشيول ئاسراش خادىملىرىنىڭ جىسمانىي بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن، تاشيول ئاسراش خادىملىرى ئاسراش مەشغۇلاتى قىلغاندا، بىرلىككە كەلگەن بىخەتەرلىك بەلگىسى كىيىمى كىيىشى كېرەك؛ ئاپتوموبىلدىن پايدىلىنىپ ئاسراش مەشغۇلاتى قىلغاندا-تاشيول مەشغۇلات ئاپتوموبىلىغا ئېنىق مەشغۇلات بەلگىسى ئورنىتىشى كېرەك.

تاشيول ئاسراش ئاپتوموبىللىرى مەشغۇلات قىلغاندا، ئۆتۈۋاتقان ئاپتوموبىللارنىڭ يۈرۈشىگە تەسىر يەتكۈزمەسلىك ئالدىنقى شەرتىدە، ئۇلارنىڭ يۈرۈش لىنىيەسى ۋە يۆنىلىشى تاشيول بەلگىسى، بەلگە سىزىقىنىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچرىمايدۇ؛
ئۆتۈۋاتقان ئاپتوموبىللار تاشيول ئاسراش ئاپتوموبىللىرى ۋە خادىملاردىن ئۆزىنى قاچۇرۇشقا دىققەت قىلىشى كېرەك.

تاشيول ئاسراش قۇرۇلۇشى قىلىش ئاپتوموبىل ۋە پىيادىلەرنىڭ يۈرۈشىگە تەسىر يەتكۈزگەندە، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن مۇشۇ قانۇننىڭ 32-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىش بېجىرىشى كېرەك.

40-ماددا ئېغىر تەبىئىي ئاپەت سەۋەبىدىن دۆلەت يولى، ئۆلكە يولىدا قاتناش ئۈزۈلۈپ قالسا، تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتى ۋاقتىدا ئەسلىگە كەلتۈرۈشى كېرەك؛
تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتى ۋاقتىدا رېمونت قىلالمىغاندا، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ جايدىكى ئورگان، تەشكىلات، كارخانا-كەسپىي ئورۇنلار، شەھەر-يېزا ئاھالىسىنى ۋاقتىدا تەشكىللەپ جىددىي رېمونت قىلدۇرۇشى ھەمدە شۇ جايدا ئەسكەر تۇرغۇزۇپ ياردەم بېرىشنى تەلەپ قىلسا، قاتناشنى تېز ئەسلىگە كەلتۈرسە بولىدۇ.

41-ماددا تاشيول يېرى ئىشلىتىش دائىرىسىدىكى يانتۇلۇق، قاقاس يەرلەردە تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتى سۇ-تۇپراقنى ساقلاشقا مەسئۇل بولىدۇ.

42-ماددا تاشيول كۆكەرتىش خىزمىتىنى تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتى تاشيول قۇرۇلۇشىنىڭ تېخنىكا ئۆلچىمى بويىچە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

تاشيول يېرىدىكى دەل-دەرەخلەرنى خالىغانچە كېسىشكە بولمايدۇ؛
يېڭىلاپ كېسىشكە توغرا كەلسە، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئورمان قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە تەستىقلىتىش رەسمىيىتى بېجىرىش ھەمدە يېڭىلاپ تولۇقلاپ تىكىش ۋەزىپىسىنى ئورۇنداش كېرەك.

5-باب يول مەمۇرىيىتى بويىچە باشقۇرۇش

43-ماددا ھەر دەرىجىلىك يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ، تاشيولنى ئاسراشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى مەسئۇلىيىتىنى ئەستايىدىل ئادا قىلىپ، تاشيول ئاسراش خىزمىتىنى قانۇن بويىچە ياخشى ئىشلىشى ھەمدە تىرىشىپ ئىلمىي باشقۇرۇش ئۇسۇلى ۋە ئىلغار تېخنىكا ۋاسىتىسىنى قوللىنىپ، تاشيول باشقۇرۇش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ، تاشيول مۇلازىمەت ئەسلىھەلىرىنى تەدرىجىي مۇكەممەللەشتۈرۈپ، تاشيولنىڭ مۇكەممەل، بىخەتەر ۋە راۋان بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

44-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ تاشيولنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئىگىلىۋېلىشىغا، قېزىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

تۆمۈريول، ئايرودۇرۇم، ئېلېكتىر ئىستانسىسى، خەۋەرلىشىش ئەسلىھەسى، سۇچىلىق قۇرۇلۇشى ۋە باشقا قۇرۇلۇش قىلىش ئۈچۈن تاشيولنى ئىگىلەش، قېزىش ياكى تاشيول لىنىيەسىنى ئۆزگەرتىشكە توغرا كەلسە، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن ئالدىن قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىشى كېرەك؛
قاتناش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزىدىغانلار يەنە ئالاقىدار جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىشى كېرەك.
تاشيولنى ئىگىلىۋالغان، قازغان ياكى تاشيول لىنىيەسىنى ئۆزگەرتكەن بولسا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن شۇ بۆلەكتىكى تاشيولنىڭ ئەسلىدىكى تېخنىكا ئۆلچىمىدىن تۆۋەن بولمىغان ئۆلچەم بويىچە ئەسلىگە كەلتۈرۈشى، ئۆزگەرتىپ ياسىشى ياكى مۇناسىپ ئىقتىسادىي تولۇقلىما بېرىشى كېرەك.

45-ماددا تاشيولدىن ھالقىپ ئۆتۈپ، كېسىپ ئۆتۈپ كۆۋرۈك، ئوقۇر ياسىغان ياكى تۇرۇبا لىنىيەسى قاتارلىق ئەسلىھەلەرنى سالغان، كۆمۈۋەتكەنلەر، شۇنىڭدەك تاشيول يېرى دائىرىسىدە تۇرۇبا لىنىيەسى، كابېل قاتارلىق ئەسلىھەلەرنى سېلىش، كۆمۈشتە، ئالاقىدار قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالدىن ئېلىش كېرەك، قاتناش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈشتە، يەنە ئالاقىدار جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش شەرت؛
ياسىغان، سالغان ياكى كۆمۈپ قويغان ئەسلىھەلەر تاشيول قۇرۇلۇشىنىڭ تېخنىكا ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.
تاشيول بۇزۇلغان بولسا، بۇزۇلۇش دەرىجىسىگە قاراپ تۆلەم بېرىش كېرەك.

46-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ تاشيول دائىرىسىدە ۋە تاشيول يېرى دائىرىسىدە يايما نۇقتىسى قۇرۇشىغا، نەرسە-كېرەك دۆۋىلىشىگە، ئەخلەت تۆكۈشىگە، توسالغۇ قۇرۇشىغا، ئېرىقچە كولاپ سۇ باشلىشىغا، تاشيول ياقىسىدىكى ئېرىقتىن پايدىلىنىپ پاسكىنا نەرسە قويۇشىغا ياكى تاشيولنى بۇزۇۋېتىدىغان، بۇلغايدىغان باشقا ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىشىغا ۋە تاشيولنىڭ راۋانلىقىغا تەسىر يەتكۈزىدىغان ھەرىكەتلەردە بولۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.

47-ماددا چوڭ، ئوتتۇرا تىپتىكى تاشيول كۆۋرۈكى ۋە كېچىك ئەتراپىدىن 200 مېتىر، تاشيول تونېلىنىڭ ئۈستى ۋە تونېل ئېغىزىدىن 100 مېتىر يىراقلىقتا، شۇنىڭدەك تاشيولنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى بەلگىلىك ئارىلىقتا قۇم-شېغىل قېزىشقا، تاش قېزىشقا، توپا ئېلىشقا، تاشلاندۇق تۆكۈشكە بولمايدۇ،
پارتلىتىش مەشغۇلاتى قىلىشقا ۋە تاشيول، تاشيول كۆۋرۈكى، تاشيول تونېلى، تاشيول كېچىكىنىڭ بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان باشقا ھەرىكەتلەرنى قىلىشقا يول قويۇلمايدۇ.

ئالدىنقى تارماقتىكى دائىرىدە خەتەردىن قۇتقۇزۇش، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئېھتىياجى بىلەن توسما ياساش، قىسقارتىش ياكى كېڭەيتىش زۆرۈر بولسا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى بىلەن بىرلىكتە سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئالدىن يوللاش ھەمدە مۇناسىۋەتلىك تاشيول، تاشيول كۆۋرۈكى، تاشيول تونېلى، تاشيول كېچىكىنىڭ بىخەتەرلىكىنى ئۈنۈملۈك قوغداش تەدبىرىنى قوللىنىش كېرەك.

48-ماددا تۆمۈر چاقلىق ھارۋا، زەنجىر تاپان ۋە تاشيول يۈزىنى زىيانغا ئۇچرىتىش ئېھتىمالى بولغان باشقا ماشىنا-سايمانلارنى تاشيولدا يۈرۈشكە بولمايدۇ.

يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرى شۇ جاينىڭ ئېتىز-ئېرىق مەشغۇلاتى ئېھتىياجى بىلەن تاشيولدا قىسقا ئارىلىق ساقلاشقا ياكى ھەربىي ئاپتوموبىل ۋەزىپە ئىجرا قىلىش ئېھتىياجى بىلەن تاشيولغا چىقىشقا توغرا كەلسە، ئالدىنقى تارماقتىكى چەكلىمىگە ئۇچرىمايدۇ، لېكىن بىخەتەرلىكنى قوغداش تەدبىرى قوللىنىش كېرەك.
تاشيول بۇزۇلغان بولسا، بۇزۇلۇش دەرىجىسىگە قاراپ تۆلەم بېرىش كېرەك.

49-ماددا تاشيولدا يۈرۈۋاتقان ئاپتوموبىلنىڭ ئوق سۈپىتى تاشيول قۇرۇلۇشىنىڭ تېخنىكا ئۆلچىمىدىكى تەلەپكە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.

تاشيول، تاشيول كۆۋرۈكى، تاشيول تونېلى ياكى ئاپتوموبىل كېچىك كېمىسىدىن ئۆتكەن 50-ماددا يۈك، ئېگىزلىك، كەڭلىك، ئۇزۇنلۇق ئۆلچىمىدىن ئېشىپ كەتكەن ئاپتوموبىللار بەلگىلەنگەن ئۆلچەمدىكى تاشيول، تاشيول كۆۋرۈكىدە ياكى تاشيول تونېلىدا يۈرسە بولمايدۇ، ئاپتوموبىل كېچىك كېمىسى ئىشلەتسە بولمايدۇ.
تاشيول ياكى تاشيول كۆۋرۈكىنىڭ يۈك بېسىش ئۆلچىمىدىن ئېشىپ كېتىپ ھەقىقەتەن مېڭىشقا توغرا كەلسە، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئېلىش ھەمدە تەلەپ بويىچە ئۈنۈملۈك مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى قوللىنىش شەرت؛
پارچىلاشقا بولمايدىغان، چەكتىن ئېشىپ كەتكەن بۇيۇملارنى توشۇشتا، بەلگىلەنگەن ۋاقىت، لىنىيە، سائەتلىك سۈرئەت بويىچە مېڭىش ھەمدە ئېنىق بەلگە ئېسىش كېرەك.

تىرانسپورت ئورۇنلىرى ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى قوللانمىسا، قاتناش مەسئۇل تارمىقى ئۇنىڭ مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى قوللىنىشىغا ياردەم بېرىدۇ، كېرەكلىك خىراجەتنى تىرانسپورت ئورنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

51-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ياساش زاۋۇتى ۋە باشقا ئورۇنلار تاشيولنى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ تورمۇز ئىقتىدارىنى تەكشۈرىدىغان ئاپتوموبىل سىناش مەيدانى قىلىۋالسا بولمايدۇ.

52-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ تاشيول قوشۇمچە ئەسلىھەلىرىنى بۇزۇۋېتىشىگە، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن يۆتكىۋېتىشىگە، ئۆزگەرتىۋېتىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

ئالدىنقى تارماقتىكى تاشيول قوشۇمچە ئەسلىھەسى تاشيولنى قوغداش، ئاسراش ۋە تاشيولنىڭ بىخەتەرلىكى، راۋانلىقىغا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن تەسىس قىلىنغان تاشيول مۇداپىئەسى، سۇ چىقىرىش، ئاسراش، باشقۇرۇش، مۇلازىمەت، قاتناش بىخەتەرلىكى، توشۇش، نازارەت قىلىش، خەۋەرلىشىش، ھەق ئېلىش قاتارلىق ئەسلىھە، ئۈسكۈنە، شۇنىڭدەك مەخسۇس ئىمارەت، قۇرۇلما قاتارلىقلارنى كۆرسىتىدۇ.

53-ماددا تاشيولنى بۇزۇۋېتىشنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلار، جاۋابكار تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتىغا ۋاقتىدا مەلۇم قىلىشى ھەمدە تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتىنىڭ نەق مەيداننى تەكشۈرۈشىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

54-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ، تاشيول يېرى دائىرىسىدە تاشيول بەلگىسىدىن باشقا بەلگىلەرنى ئورنىتىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

55-ماددا تاشيولغا تەكشىلىكتىكى گىرەلەشمە يول ئېغىزى تەسىس قىلىشتا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە تەستىقلاش ھەمدە دۆلەت بەلگىلىگەن تېخنىكا ئۆلچىمى بويىچە قۇرۇش شەرت.

56-ماددا تاشيولنى ئاسراش، ئاسراش ئېھتىياجىدىن باشقا، تاشيولنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى ئىمارەت تىزگىنلەش رايونىدا ئىمارەت ۋە يەر يۈزى قۇرۇلمىسى سېلىش مەنئى قىلىنىدۇ؛
قۇرۇلۇش تىزگىنلەش رايونىغا تۇرۇبا لىنىيەسى، كابېل قاتارلىق ئەسلىھەلەرنى كۆمۈشكە توغرا كەلسە، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئالدىن ئېلىش كېرەك.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن بىناكارلىق تىزگىنلەش رايونىنىڭ دائىرىسىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تاشيول يۈرۈشۈشىنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش ۋە يەرنى تېجەپ ئىشلىتىش پىرىنسىپى بويىچە، گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بېكىتىدۇ.

ئىمارەت تىزگىنلەش رايونىنىڭ دائىرىسىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە بېكىتكەندىن كېيىن، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلقئارا خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى بەلگە قوزۇق، چېگرا قوزۇقى ئورنىتىدۇ.
ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ شۇ بەلگە قوزۇق، چېگرا قوزۇقىنى بۇزۇۋېتىشىگە، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن يۆتكىۋېتىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

57-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 47-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىدىن باشقا، بۇ بابتا قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ يۈرگۈزىدىغانلىقى بەلگىلەنگەن يول مەمۇرىيىتى باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتىنى مۇشۇ قانۇننىڭ 8-ماددىسىنىڭ 4-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە بويىچە تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتى يۈرگۈزسە بولىدۇ.

6-باب ھەق ئېلىنىدىغان تاشيوللار

58-ماددا دۆلەت قانۇن بويىچە ھەق ئېلىنىدىغان تاشيول قۇرۇشقا رۇخسەت قىلىدۇ، شۇنىڭ بىلەن بىللە ھەق ئېلىنىدىغان تاشيوللارنىڭ سانىنى تىزگىنلەيدۇ.

مۇشۇ قانۇننىڭ 59-ماددىسىدا ئاپتوموبىل يۈرۈش ھەققى ئېلىشقا بولىدىغانلىقى بەلگىلەنگەن تاشيولدىن باشقا، ھەرقانداق تاشيولدا ئاپتوموبىل يۈرۈش ھەققى ئېلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

59-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن تېخنىكا دەرىجىسى ۋە كۆلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان تۆۋەندىكى تاشيوللاردىن قانۇن بويىچە ئاپتوموبىل يۈرۈش ھەققى ئېلىشقا بولىدۇ :

( 1 ) ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى قەرز پۇلدىن پايدىلىنىپ ياكى كارخانا، شەخسلەردىن مەبلەغ توپلاپ ياسىغان تاشيول؛

( 2 ) دۆلەت ئىچى-سىرتىدىكى ئىقتىسادىي تەشكىلاتلار ئالدىنقى تۈردىكى ھەق ئېلىنىدىغان تاشيوللارنىڭ ھەق ئېلىش ھوقۇقىنى قانۇن بويىچە قوبۇل قىلغان تاشيوللار؛

( 3 ) دۆلەت ئىچى-سىرتىدىكى ئىقتىسادىي تەشكىلاتلار قانۇن بويىچە مەبلەغ سېلىپ ياسىغان تاشيوللار.

60-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى قەرز پۇل ياكى مەبلەغ توپلاپ ياسىغان ھەق ئېلىنىدىغان تاشيوللاردىن ھەق ئېلىش مۇددىتىنى قەرز پۇلنى ھەق ئېلىپ قايتۇرۇش، مەبلەغ توپلاش پىرىنسىپىغا ئاساسەن، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بېكىتىدۇ.

تاشيولنىڭ ھەق ئېلىش ھوقۇقىنى ھەقلىق ئۆتۈنۈپ بېرىدىغان تاشيوللارنىڭ ھەق ئېلىش ھوقۇقى ئۆتۈنۈپ بېرىلگەندىن كېيىن، ئۆتۈنۈلگۈچى تەرەپ ھەق ئېلىپ تىجارەت قىلىدۇ.
ھەق ئېلىش ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىش مۇددىتىنى ئۆتۈنۈپ بەرگۈچى، قوبۇل قىلغۇچى ئىككى تەرەپ پۈتۈشىدۇ، ئەڭ ئۇزاق بولغاندا گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن يىل چېكىدىن ئېشىپ كەتسە بولمايدۇ.

دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى ئىقتىسادىي تەشكىلاتلار مەبلەغ سېلىپ تاشيول ياساشتا، دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە تەستىقلىتىش رەسمىيىتىنى بېجىرىشى شەرت؛
تاشيول پۈتكەندىن كېيىن، مەبلەغ سالغۇچىلار ھەق ئېلىپ تىجارەت قىلىدۇ.
ھەق ئېلىپ تىجارەت قىلىش مۇددىتى سېلىنغان مەبلەغنى قايتۇرۇۋېلىش ھەمدە مۇۋاپىق پايدىغا ئېرىشىش پىرىنسىپى بويىچە، ئالاقىدار قاتناش مەسئۇل تارمىقى ۋە مەبلەغ سالغۇچى پۈتۈشىدۇ ھەمدە دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە تەستىقلىتىش رەسمىيىتى بېجىرىدۇ، لېكىن ئەڭ ئۇزاق بولغاندا گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن يىل چېكىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.

61-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 59-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىنىڭ ( 1 ) تارماقچىسىدا بەلگىلەنگەن تاشيولدىكى دۆلەت يولىدىن ھەق ئېلىش ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىشتە، ئۆتۈنۈپ بېرىش كېلىشىمى ئىمزالانغان كۈندىن باشلاپ 30 خىزمەت كۈنى ئىچىدە گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك؛
دۆلەت يولىدىن باشقا تاشيوللارنىڭ ھەق ئېلىش ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىشتە، ئۆتۈنۈپ بېرىش كېلىشىمى ئىمزالانغان كۈندىن باشلاپ 30 خىزمەت كۈنى ئىچىدە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن تاشيولنىڭ ھەق ئېلىش ھوقۇقىنى ھەقلىق بېرىشنىڭ ئەڭ تۆۋەن پۈتۈشۈش باھاسى دۆلەت مۈلكىنى باھالاش ئاپپاراتى باھالىغان قىممەتكە ئاساسەن بېكىتىلىدۇ.

62-ماددا تاشيولنىڭ ھەق ئېلىش ھوقۇقىنى قوبۇل قىلغان ۋە تاشيول ياساشقا مەبلەغ سالغان دۆلەت ئىچى-سىرتىدىكى ئىقتىسادىي تەشكىلاتلار قانۇن بويىچە تاشيول ئاچىدىغان، تاشيول تىجارىتى قىلىدىغان كارخانا قۇرۇشى كېرەك ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ تاشيول تىجارەت كارخانىسى دېيىلىدۇ ).

63-ماددا ھەق ئېلىنىدىغان تاشيوللاردا ئاپتوموبىل يۈرۈش ھەققى ئېلىش ئۆلچىمىنى تاشيوللاردىكى ھەق ئالغۇچى ئورۇن لايىھە ئوتتۇرىغا قويۇپ، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەڭ دەرىجىلىك مال باھا مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تەكشۈرۈپ تەستىقلىشىغا يوللايدۇ.

64-ماددا ھەق ئېلىنىدىغان تاشيوللاردا ئاپتوموبىل يۈرۈش ھەققى ئېلىش پونكىتى قۇرۇشتا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەكشۈرۈپ تەستىقلىشىغا يوللاش كېرەك.
ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر ھالقىغان ھەق ئېلىنىدىغان تاشيوللاردا تەسىس قىلىنغان ئاپتوموبىل يۈرۈش ھەققى ئېلىش پونكىتىنى مۇناسىۋەتلىك ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى كېڭىشىپ بېكىتىدۇ؛
كېلىشەلمىسە، گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى قارار قىلىدۇ.
ئوخشاش بىر ھەق ئېلىنىدىغان تاشيولنى ياساشقا ئوخشاش بولمىغان قاتناش مەسئۇل تارمىقى تەشكىللىگەن ياكى ئوخشاش بولمىغان تاشيول تىجارەت كارخانىسى تىجارەت قىلغان بولسا، «بىرتۇتاش ھەق ئېلىش، نىسبەت بويىچە ئايرىش»پىرىنسىپى بويىچە بىرتۇتاش پىلانلاش، ھەق ئېلىش پونكىتىنى مۇۋاپىق تەسىس قىلىش كېرەك.

ئىككى ھەق ئېلىش پونكىتى ئارىسىدىكى ئارىلىق گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن ئۆلچەمدىن كىچىك بولسا بولمايدۇ.

65-ماددا تاشيولنىڭ ھەق ئېلىش ھوقۇقىنى ھەقلىق ئۆتۈنۈپ بېرىدىغان تاشيوللاردا ئۆتۈنۈپ بېرىش ھەق ئېلىش ھوقۇقى توختامىدا پۈتۈشكەن مۇددەت توشىدۇ، ھەق ئېلىش ھوقۇقىنى سېتىپ بەرگۈچى يىغىۋالىدۇ.

دۆلەت ئىچى-سىرتىدىكى ئىقتىسادىي تەشكىلاتلار مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە مەبلەغ سېلىپ ياسىغان ھەمدە تىجارەت قىلغان ھەق ئېلىنىدىغان تاشيوللاردا پۈتۈشكەن تىجارەت مۇددىتى توشقاندا، تاشيولنى دۆلەت ھەقسىز قايتۇرۇۋالىدۇ، ئالاقىدار قاتناش مەسئۇل تارمىقى باشقۇرىدۇ.

66-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 59-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ھەق ئېلىش ھوقۇقىنى قوبۇل قىلىدىغان ياكى دۆلەت ئىچى-سىرتىدىكى ئىقتىسادىي تەشكىلاتلار مەبلەغ سېلىپ ياسىغان تاشيوللارنى ئاسراش خىزمىتىگە شۇ تاشيول تىجارەت كارخانىسى مەسئۇل بولىدۇ.
ھەرقايسى تاشيول تىجارەت كارخانىلىرى تىجارەت مەزگىلىدە، گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن تېخنىكا قائىدىسى ۋە مەشغۇلات قائىدىسى بويىچە تاشيولنى ئاسراش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى كېرەك.
ئۆتۈنۈلگەن ھەق ئېلىش ھوقۇقىنىڭ مۇددىتى توشقاندا ياكى تىجارەت مۇددىتى توشقاندا، تاشيول ياخشى تېخنىكىلىق ھالەتتە تۇرۇشى كېرەك.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن تاشيولنى كۆكەرتىش ۋە تاشيولغا يەر ئىشلىتىش دائىرىسىدىكى سۇ-تۇپراقنى ساقلاش خىزمىتىگە شۇ تاشيول تىجارەت كارخانىسى مەسئۇل بولىدۇ.

1-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن تاشيولنى يول مەمۇرىيىتى بويىچە باشقۇرۇش مۇشۇ قانۇننىڭ 5-بابىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.
بۇ تاشيولنىڭ يول مەمۇرىيىتى باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ قاتناش مەسئۇل تارمىقى ياكى تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتىنىڭ ۋاكالەت ئاپپاراتى، خادىملىرى يۈرگۈزىدۇ.

67-ماددا ھەق ئېلىنىدىغان تاشيولدا مۇشۇ قانۇننىڭ 44-، 2-، 45-، 48-، 50-ماددىلىرىدا كۆرسىتىلگەن پائالىيەت بىلەن شۇغۇللانغانلار شۇ ماددىلاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بېجىرگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، تاشيول تىجارەت كارخانىسىغا زىيان سالغانلارغا مۇناسىپ تولۇقلىما بېرىشى كېرەك.

68-ماددا ھەق ئېلىنىدىغان تاشيولنى كونكرېت باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەن مۇشۇ قانۇن بويىچە تۈزىدۇ.

7-باب نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش

69-ماددا قاتناش مەسئۇل تارمىقى، تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتى تاشيولغا مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملارنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى قانۇن بويىچە نازارەت قىلىدۇ، تەكشۈرىدۇ.

70-ماددا قاتناش مەسئۇل تارمىقى، تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتى تاشيولنى باشقۇرۇش ۋە ئاسراش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ، تاشيولنى ئىگىلىۋېلىش، بۇزۇۋېتىش، تاشيول قوشۇمچە ئەسلىھەلىرىنى شۇنىڭدەك مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھەر خىل قىلمىشلارنى تەكشۈرۈش، توسۇشقا ھوقۇقلۇق.

71-ماددا تاشيولنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش خادىملىرى تاشيول، بىناكارلىق تىزگىنلەش رايونى، ئاپتوموبىل توختىتىش ئورنى، ئاپتوموبىل تەۋە ئورۇن قاتارلىقلاردا قانۇن بويىچە نازارەت قىلغاندا، تەكشۈرگەندە، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ توسقۇنلۇق قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

تاشيول تىجارەتچىلىرى، ئىشلەتكۈچىلەر ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك ئورۇن، شەخسلەر تاشيول نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش خادىملىرىنىڭ قانۇن بويىچە قىلغان نازارەت قىلىشى ۋە تەكشۈرۈشىنى قوبۇل قىلىشى ھەمدە ئۇنىڭغا قولايلىق يارىتىپ بېرىشى كېرەك.

تاشيول نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش خادىملىرى ھۆكۈمەت ئىشىنى ئىجرا قىلىشتا بەلگە تاقىشى، كىنىشكا بىلەن ئىش ئورنىغا چىقىشى كېرەك.

72-ماددا قاتناش مەسئۇل تارمىقى، تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتى ئۆزىگە قاراشلىق تاشيول نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش خادىملىرىغا بولغان باشقۇرۇش ۋە تەربىيەنى كۈچەيتىشى، تاشيول نازارەت قىلىش – تەكشۈرۈش خادىملىرىدىن دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك قانۇن ۋە بەلگىلىمىلىرىنى پىششىق بىلىشى، ئادىل-پاك بولۇشى، قىزغىن مۇلازىمەت قىلىشى، قانۇننى ئادىل ئىجرا قىلىشى، تاشيولنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خادىملىرىنىڭ قانۇن ئىجرا قىلىش ھەرىكىتىگە بولغان نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىشى كېرەك،
ئۇنىڭ قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى ۋاقتىدا تۈزىتىش، قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىش كېرەك.

73-ماددا تاشيولنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشكە ئىشلىتىلىدىغان مەخسۇس ئاپتوموبىللارغا بىرلىككە كەلگەن بەلگە ۋە ئاگاھلاندۇرۇش چىرىغى ئورنىتىش كېرەك.

8-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

74-ماددا قانۇن ياكى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسىگە خىلاپلىق قىلىپ، تاشيولدا ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن چازا قۇرغان، ھەق ئالغانلارنى قاتناش مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپقانلىرىنىڭ ئۈچ ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلىرىغا 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسىمۇ بولىدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ.

75-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 25-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاقىدار قاتناش مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قۇرۇلۇش قىلغانلارنى قاتناش مەسئۇل تارمىقى قۇرۇلۇشنى توختىتىشقا بۇيرۇسا ھەمدە 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

76-ماددا قانۇنغا خىلاپ تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى قاتناش مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، 30 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ :

( 1 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 44-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تاشيولنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئىگىلىۋالغان، قازغانلار؛

( 2 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 45-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، كۆۋرۈك، ئوقۇر ياكى تۇرۇبا لىنىيەسى، كابېل قاتارلىق ئەسلىھەلەرنى ماقۇللۇقتىن ئۆتكۈزمىگەن ياكى تاشيول قۇرۇلۇشىنىڭ تېخنىكا ئۆلچىمىدىكى تەلەپ بويىچە ياسىمىغان بولسا؛

( 3 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 47-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تاشيول بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان مەشغۇلات بىلەن شۇغۇللانغانلار؛

( 4 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 48-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆمۈر غالتەك، زەنجىر تاپان ۋە يول يۈزىگە زىيان يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان باشقا ماشىنا-سايمانلاردىن تاشيولدا ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن يۈرگەنلىرى؛

( 5 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 50-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئاپتوموبىلنى چەكتىن ئاشۇرۇپ ئىشلەتكەن ياكى تاشيولدا ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن چەكتىن ئاشۇرۇپ ھەيدىگەنلەر؛

( 6 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 52-، 56-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تاشيول قوشۇمچە ئەسلىھەلىرىنى بۇزۇۋەتكەن، يۆتكىۋەتكەن، ئۆزگەرتىۋەتكەن ياكى ئىمارەت تىزگىنلەش رايونىدىكى بەلگە قوزۇق، چېگرا قوزۇقىنى بۇزۇۋەتكەن، يۆتكەۋەتكەنلەر تاشيول بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولسا.

77-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 46-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تاشيول يۈزىنى بۇزۇۋەتكەن، بۇلغىغان ياكى تاشيولنىڭ راۋانلىقىغا تەسىر يەتكۈزگەنلەرگە ياكى مۇشۇ قانۇننىڭ 51-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا، تاشيولنى ئاپتوموبىل سىناش مەيدانى قىلىۋالغانلارنى قاتناش مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، 5000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

78-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 53-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تاشيول بۇزۇلغان بولسىمۇ، دوكلات قىلمىغانلارغا قاتناش مەسئۇل تارمىقى 1000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

79-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 54-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تاشيول يېرى دائىرىسىدە تاشيول بەلگىسى ئورنىتىشتىن باشقا بەلگىلەرنى ئورناتقانلارنى قاتناش مەسئۇل تارمىقى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە چېقىۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ، 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
مۇددەت ئۆتسىمۇ چۇۋۇمىغانلارنى قاتناش مەسئۇل تارمىقى چېقىۋېتىدۇ، ئالاقىدار خىراجەتنى ئورۇنلاشتۇرغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ.

80-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 55-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تەستىقلاتماي تۇرۇپ تاشيولغا تەكشىلىكتىكى كېسىشمە يول ئېغىزىنى كۆپەيتىپ باسقانلارنى قاتناش مەسئۇل تارمىقى ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈشكە بۇيرۇيدۇ، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

81-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 56-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تاشيول قۇرۇلۇشى كونترول رايونىدا ئىمارەت، يەر يۈزى قۇرۇلمىلىرىنى سالغان ياكى تۇرۇبا لىنىيەسى، كابېل قاتارلىق ئەسلىھەلەرنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن كۆمۈۋەتكەنلەرنى قاتناش مەسئۇل تارمىقى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە چۇۋۇۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ ھەمدە 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.
مۇددەت ئۆتسىمۇ چۇۋۇمىغانلارنى قاتناش مەسئۇل تارمىقى چېقىۋېتىدۇ، مۇناسىۋەتلىك خىراجەتنى ئىمارەت سالغۇچى، قۇرۇلما سالغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ.

82-ماددا بۇ قانۇننىڭ 74-، 75-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىدىن باشقا، بۇ بابتا قاتناش مەسئۇل تارمىقى يۈرگۈزىدىغانلىقى بەلگىلەنگەن مەمۇرىي جازا ھوقۇقى ۋە مەمۇرىي تەدبىرنى مۇشۇ قانۇننىڭ 8-ماددىسىنىڭ 4-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە بويىچە تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتى يۈرگۈزسە بولىدۇ.

83-ماددا تاشيول قۇرۇلۇشىغا ياكى تاشيولنى جىددىي رېمونت قىلىشقا توسقۇنلۇق قىلىپ، تاشيول قۇرۇلۇشى قىلىش ياكى جىددىي رېمونت قىلىشنى نورمال ئېلىپ بارالمىغان، تېخى ئېغىر زىيان كەلتۈرۈپ چىقارمىغانلارغا «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئامانلىق باشقۇرۇش جازا قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

تاشيولنى بۇزۇۋەتكەن ياكى تاشيول بەلگىسىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن يۆتكىۋېتىپ، قاتناش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان، جىنايى جازا بېرىشكە توشمايدىغانلىرىغا «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ يول قاتناش بىخەتەرلىكى قانۇنى»نىڭ 99-ماددىسىدىكى جازا بەلگىلىمىسى تەتبىقلىنىدۇ.

تاشيولنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش خادىملىرىنىڭ قانۇن بويىچە ۋەزىپە ئىجرا قىلىشىنى رەت قىلغان ۋە ئۇنىڭغا توسقۇنلۇق قىلىپ، زوراۋانلىق قىلىش، تەھدىت سېلىش ئۇسۇلىنى قوللانمىغانلارغا «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئامانلىق باشقۇرۇش جازا قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

84-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

85-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، تاشيولغا زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

تاشيولغا بىرقەدەر زور زىيان سالغان ئاپتوموبىللارنى دەرھال توختىتىپ، نەق مەيداننى قوغداش، تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتىغا مەلۇم قىلىش، تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈشى، بىر تەرەپ قىلىشىنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن، ئۇلاردىن ئايرىلىپ كېتىش كېرەك.

86-ماددا قاتناش مەسئۇل تارمىقى، تاشيول باشقۇرۇش ئاپپاراتىنىڭ خادىملىرىدىن خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ، خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە قانۇن بويىچە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ.

9-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

87-ماددا بۇ قانۇن 1998-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.