( 2006 ـ يىل 10 ـ ئاينىڭ 31 ـ كۈنى 10 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 24 ـ يىغىنىدا ماقۇللاندى 2017 ـ يىل 12 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى 12 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 31 ـ يىغىنىدا تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب تەسىس قىلىش ۋە تىزىملاش

3-باب ئەزا

4-باب تەشكىلىي ئاپپارات

بەشىنچى باب مالىيە باشقۇرۇش

6-باب بىرلەشتۈرۈش، ئايرىش، تارقىتىۋېتىش ۋە ھېسابات ئېنىقلاش

7-باب دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمىسى

8-باب يۆلەش تەدبىرى

9-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

10-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ تەشكىلاتى ۋە ھەرىكىتىنى قېلىپلاشتۇرۇش، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ تەرەققىياتىغا ئىلھام، مەدەت بېرىش، يېتەكچىلىك قىلىش، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ۋە ئۇنىڭ ئەزالىرىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، يېزا ئىگىلىكى، يېزىلارنىڭ زامانىۋىلىشىشىنى ئالغا سۈرۈش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى يېزا ئائىلە ھۆددەرلىكى ئاساسىدا، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتىنى ئىشلەپچىقىرىدىغان، باشقۇرىدىغان ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت مۇلازىمىتى قىلغۇچىلار، ئۇنىڭدىن پايدىلانغۇچىلارنى، ئىختىيارىي بىرلەشكەن، دېموكراتىك باشقۇرىدىغان ئۆزئارا ياردەم بېرىش خاراكتېرىدىكى ئىقتىسادىي تەشكىلاتنى كۆرسىتىدۇ.

3-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئۆزىنىڭ ئەزالىرىنى ئاساسلىق مۇلازىمەت ئوبيېكتى قىلىپ، تۆۋەندىكى بىر خىل ياكى كۆپ خىل كەسىپنى قانات يايدۇرىدۇ :

( 1 ) يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرىنى سېتىۋېلىش، ئىشلىتىش؛

( 2 ) يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەپچىقىرىش، سېتىش، پىششىقلاش، توشۇش، ساقلاش ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك مۇلازىمەتلەر؛

( 3 ) يېزىلاردىكى ئەلئارا ھۈنەر-سەنئەت ۋە بۇيۇملار، ئىستىراھەت يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا-كەنت ساياھەت بايلىقىنى ئېچىش، تىجارەت قىلىش قاتارلىقلار؛

( 4 ) يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارىتىگە مۇناسىۋەتلىك تېخنىكا، ئۇچۇر، ئەسلىھە قۇرۇلۇشى، تىجارىتى قاتارلىق مۇلازىمەتلەر.

4-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى تۆۋەندىكى پىرىنسىپقا ئەمەل قىلىشى كېرەك :

( 1 ) ئەزالار دېھقانلارنى ئاساسىي گەۋدە قىلىش؛

( 2 ) ئەزالارغا مۇلازىمەت قىلىشنى ئاساسىي مەقسەت قىلىپ، بارلىق ئەزالارنىڭ ئورتاق مەنپەئىتىنى كۆزلەش؛

( 3 ) كوپىراتىپقا كىرىشنى ئىختىيار قىلىش، كوپىراتىپتىن چېكىنىش ئەركىنلىكى؛

( 4 ) ئەزالارنىڭ ئورنى باراۋەر بولۇش، دېموكراتىك باشقۇرۇشنى يولغا قويۇش؛

( 5 ) ئېشىنچا ئاساسلىقى ئەزالار بىلەن دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ سودا مىقدارى ( سوممىسى ) نىسبىتى بويىچە قايتۇرۇلىدۇ.

5-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى مۇشۇ قانۇن بويىچە تىزىمغا ئالدۇرۇپ، قانۇنىي ئىگە سالاھىيىتىگە ئېرىشىدۇ.

دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالار مەبلەغ چىقارغان، جامائەت فوندى بەرگەن، دۆلەت مالىيەسى بىۋاسىتە ياردەم بەرگەن، باشقىلار ئىئانە قىلغان شۇنىڭدەك قانۇنلۇق ئېرىشكەن باشقا مۈلۈكتىن شەكىللەنگەن مال-مۈلۈكنى ئىگىلەش، ئىشلىتىش ۋە بىر تەرەپ قىلىش ھوقۇقىغا ئىگە ھەمدە يۇقىرىقى مال-مۈلۈك ئارقىلىق قەرز جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

6-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرى ئۆز ھېساباتىدا خاتىرىلەنگەن مەبلەغ سوممىسى ۋە جامائەت فوندى ئۈلۈشى بىلەن دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئالدىدا جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

7-ماددا دۆلەت دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ باشقا بازار سۇبيېكتلىرى بىلەن باراۋەر قانۇنىي ئورۇندىن بەھرىمەن بولۇشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

دۆلەت دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ۋە ئۇنىڭ ئەزالىرىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدايدۇ، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ چېقىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

8-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا قانۇنغا رىئايە قىلىشى، ئىجتىمائىي ئەخلاق، سودا ئەخلاقىغا رىئايە قىلىشى، سەمىمىي بولۇشى، لەۋزىدە تۇرۇشى كېرەك، نىزامنامىدىكى بەلگىلىمىگە مۇناسىۋەتسىز پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللانسا بولمايدۇ.

9-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت ۋە مۇلازىمەت كۆلىمىنى كېڭەيتىش، كەسىپلەشتۈرۈپ باشقۇرۇشنى راۋاجلاندۇرۇش، بازار رىقابەت كۈچىنى ئاشۇرۇش ئۈچۈن، قانۇن بويىچە ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمە كوپىراتىپىنى قۇرسا ياكى ئۇنىڭغا قاتناشسا بولىدۇ.

10-ماددا دۆلەت مالىيە جەھەتتىن قوللاش، باجدا ئېتىبار بېرىش، پۇل مۇئامىلە، پەن-تېخنىكا، ئىختىساسلىقلارنى يۆلەش، شۇنىڭدەك كەسىپ سىياسىتى ئارقىلىق يېتەكلەش قاتارلىق تەدبىرلەر ئارقىلىق، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

دۆلەت پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلارنىڭ دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىغا ياردەم بېرىشى ۋە مۇلازىمەت قىلىشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ.

دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق كوپىراتىپى ئىشلىرىنى راۋاجلاندۇرۇشقا گەۋدىلىك تۆھپە قوشقان ئورۇن ۋە شەخسلەر دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە تەقدىرلىنىدۇ ۋە مۇكاپاتلىنىدۇ.

11-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى خىزمىتىنى ئۇنىۋېرسال ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى ئورنىتىپ، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ قۇرۇلۇشى ۋە تەرەققىياتىغا بىرتۇتاش يېتەكچىلىك قىلىشى، ئۇنى ماسلاشتۇرۇشى، تۈرتكە بولۇشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەسئۇل تارمىقى، باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ۋە تەشكىلاتلىرى ئۆز مەسئۇلىيىتىگە ئاساسەن، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنى قۇرۇش ۋە تەرەققىي قىلدۇرۇشقا يېتەكچىلىك قىلىشى، يار-يۆلەك بولۇشى ۋە مۇلازىمەت قىلىشى كېرەك.

2-باب تەسىس قىلىش ۋە تىزىملاش

12-ماددا دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق كوپىراتىپى قۇرۇشتا، تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلاش كېرەك :

( 1 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 19-، 20-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان بەشتىن ئارتۇق ئەزاسى بولۇش؛

( 2 ) مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن نىزامنامە بولۇش؛

( 3 ) مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان تەشكىلىي ئاپپاراتى بولۇش؛

( 4 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان نامى ۋە نىزامنامىسىدە بېكىتىلگەن تۇرۇشلۇق جايى بولۇش؛

( 5 ) نىزامنامىدىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان ئەزالار مەبلەغ چىقارغان بولۇش.

13-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرى پۇل ئارقىلىق مەبلەغ چىقارسىمۇ، ماددىي بۇيۇم، بىلىم مۈلۈك ھوقۇقى، يەر باشقۇرۇش ھوقۇقى، ئورمان ھوقۇقى قاتارلىقلارنى پۇل بىلەن مۆلچەرلەپ قويسىمۇ ھەمدە قانۇن بويىچە ئۆتۈنۈپ بەرسىمۇ بولىدىغان پۇلدىن باشقا مال-مۈلۈكنى شۇنىڭدەك نىزامنامىسىدە بەلگىلەنگەن باشقا ئۇسۇللار بىلەن باھا قويۇپ مەبلەغ چىقارسىمۇ بولىدۇ؛
لېكىن، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا مەبلەغ قىلىپ چىقىرىشقا بولمايدىغانلىقى بەلگىلەنگەن مال-مۈلۈك بۇنىڭ سىرتىدا.

دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرىنىڭ شۇ كوپىراتىپ ياكى باشقا ئەزالاردىكى ھەقدارلىقى ئۈچۈن چىقارغان مەبلىغىدىن چىقىرىۋېتىشىگە يول قويۇلمايدۇ؛
تاپشۇرغان مەبلىغى بىلەن مەزكۇر كوپىراتىپ ياكى باشقا ئەزالارغا بولغان قەرزىنى خالاس قىلىۋېتىشكە بولمايدۇ.

14-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى قۇرۇشتا، بارلىق قۇرغۇچىلار قاتنىشىدىغان قۇرۇش يىغىنى ئېچىش كېرەك.
تەسىس قىلىنغاندا ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن شۇ كوپىراتىپنىڭ ئەزاسى بولغان ئادەم تەسىس قىلغۇچى بولىدۇ.

يىغىن تۆۋەندىكى خىزمەت ھوقۇقلىرىنى يۈرگۈزىدۇ :

( 1 ) كوپىراتىپىمىزنىڭ نىزامنامىسى ماقۇللانغان، نىزامنامىنى بارلىق تەسىس قىلغۇچىلار بىردەك ماقۇللىشى كېرەك؛

( 2 ) كېڭەش باشلىقى، كېڭەش ئەزاسى، ئىجرا نازارەتچىسى ياكى نازارەتچىلىك كومىتېتىنىڭ ئەزالىرىنى سايلاپ چىقىش؛

( 3 ) باشقا مۇھىم، زور ئىشلارنى قاراپ چىقىش.

15-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ نىزامنامىسىگە تۆۋەندىكى ئىشلار ئېنىق يېزىلىشى كېرەك :

( 1 ) نامى ۋە تۇرۇشلۇق جايى؛

2 ) كەسىپ دائىرىسى؛

( 3 ) ئەزالىق سالاھىيىتى ۋە كوپىراتىپقا كىرىش، كوپىراتىپتىن چېكىنىش ۋە رويخەتتىن ئۆچۈرۈش؛

( 4 ) ئەزالارنىڭ ھوقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتى؛

( 5 ) تەشكىلىي ئاپپارات ۋە ئۇنى ۋۇجۇدقا كەلتۈرۈش چارىسى، خىزمەت ھوقۇقى، ۋەزىپە ئۆتەش مۇددىتى، ئىش قائىدىسى؛

( 6 ) ئەزالارنىڭ مەبلەغ چىقىرىش ئۇسۇلى، چىقارغان مەبلىغى، ئەزالار چىقارغان مەبلىغىنى ئۆتۈنۈپ بېرىش، ۋارىسلىق قىلىش، كېپىل بولۇش؛

( 7 ) مالىيە باشقۇرۇش ۋە پايدا تەقسىملەش، زىياننى بىر تەرەپ قىلىش؛

( 8 ) نىزامنامىسىگە تۈزىتىش كىرگۈزۈش تەرتىپى؛

( 9 ) تارقىتىۋېتىش سەۋەبى ۋە ھېسابات ئېنىقلاش ئۇسۇلى؛

( 10 ) ئېلان قىلىدىغان ئىشلار ۋە ئېلان قىلىش ئۇسۇلى؛

( 11 ) قوشۇمچە ئاۋاز بېرىش ھوقۇقىنىڭ بېكىتىلىش، يۈرگۈزۈلۈش ئۇسۇلى ۋە يۈرگۈزۈلۈش دائىرىسى؛

( 12 ) ئېنىق يېزىشقا تېگىشلىك باشقا ئىشلار.

16-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى قۇرۇشتا، سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقىغا تۆۋەندىكى ھۆججەتلەرنى تاپشۇرۇپ، تەسىس قىلىشنى تىزىملىتىشنى ئىلتىماس قىلىش كېرەك :

( 1 ) تىزىملىتىش ئىلتىماسى؛

( 2 ) بارلىق تەسىس قىلغۇچىلار ئىمزا قويغان، تامغا باسقان يىغىن خاتىرىسى؛

( 3 ) بارلىق تەسىس قىلغۇچىلار ئىمزا قويغان، تامغا باسقان نىزامنامە؛

( 4 ) قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىل، كېڭەش ئەزالىرىنىڭ ۋەزىپىگە تەيىنلەش ھۆججىتى ۋە سالاھىيەت ئىسپاتى؛

( 5 ) مەبلەغ چىقارغۇچى ئەزالار ئىمزا قويغان، تامغا باسقان مەبلەغ چىقىرىش تىزىملىكى؛

( 6 ) تۇرۇشلۇق جايىنىڭ ئىشلىتىلىش ئىسپاتى؛

( 7 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا ھۆججەتلەر.

تىزىملاش ئورگىنى تىزىملاش ئىلتىماسىنى قوبۇل قىلغان كۈندىن باشلاپ 20 كۈن ئىچىدە بېجىرىپ بولۇشى، تىزىملاش شەرتىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان ئىلتىماس قىلغۇچىغا تىجارەت كىنىشكىسى تارقىتىپ بېرىشى كېرەك، تىزىملاش تۈرى دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بولىدۇ.

دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق كوپىراتىپىنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن تىزىملىتىدىغان ئىشلىرىنى ئۆزگەرتىشتە، تىزىم ئۆزگەرتىشنى ئىلتىماس قىلىش كېرەك.

تىزىملىغۇچى ئورگان دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ تىزىملاش ئۇچۇرىنى تەڭ دەرىجىلىك يېزا ئىگىلىكى تارمىقى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلارغا خەۋەرلەندۈرۈشى كېرەك.

دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنى تىزىملاش چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
تىزىملىتىشقا ھەق ئېلىشقا بولمايدۇ.

17-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە، تىزىملاش ئورگىنىغا يىللىق دوكلات يوللىشى ھەمدە جەمئىيەتكە ئېلان قىلىشى كېرەك.

18-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى قانۇن بويىچە شىركەت قاتارلىق كارخانىلارغا مەبلەغ سالسا بولىدۇ، ئۇ چىقارغان مەبلەغ سوممىسى دائىرىسىدە مەبلەغ سالغان كارخانا ئۈچۈن جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

3-باب ئەزا

19-ماددا ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىغا ئىگە پۇقرالار، شۇنىڭدەك دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى كەسپىگە بىۋاسىتە مۇناسىۋەتلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كارخانا، كەسپىي ئورۇن ياكى ئىجتىمائىي تەشكىلاتلار دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى قىلغان مۇلازىمەتتىن پايدىلىنىپ، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى نىزامنامىسىنى ئېتىراپ قىلىپ ھەمدە ئۇنىڭغا ئەمەل قىلىپ، نىزامنامىسىدە بەلگىلەنگەن كوپىراتىپقا كىرىش رەسمىيىتىنى ئادا قىلالىسا،
دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ ئەزاسى بولسا بولىدۇ.
لېكىن، ئاممىۋى ئىشلارنى باشقۇرۇش فۇنكسىيەسى بار ئورۇنلارنىڭ دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىغا كىرىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالارنىڭ ئىسىملىكىنى تەييارلىشى ھەمدە تىزىملىغۇچى ئورگانغا يوللىشى كېرەك.

20-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرى ئىچىدە، دېھقانلار ئومۇمىي ئەزا سانىنىڭ ئاز دېگەندە ％ 80 ىنى ئىگىلىشى كېرەك.

ئەزالىرى 20 دىن تۆۋەن بولسا، بىر كارخانا، كەسپىي ئورۇن ياكى ئىجتىمائىي تەشكىلات ئەزاسى بولسا بولىدۇ؛
ئەزالىرىنىڭ ئومۇمىي سانى 20 كىشىدىن ئاشقان بولسا، كارخانا، كەسپىي ئورۇن ۋە ئىجتىمائىي تەشكىلات ئەزالىرى ئەزالىرى ئومۇمىي سانىنىڭ ％ 5 ىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.

21-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرى تۆۋەندىكى ھوقۇقلاردىن بەھرىمەن بولىدۇ :

( 1 ) ئەزالار يىغىنىغا قاتنىشىش ھەمدە ئاۋاز بېرىش ھوقۇقى، سايلاش ھوقۇقى ۋە سايلىنىش ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولۇش، نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە كوپىراتىپنى دېموكراتىك باشقۇرۇش؛

( 2 ) كوپىراتىپ تەمىنلىگەن مۇلازىمەت ۋە ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت ئەسلىھەلىرىدىن پايدىلىنىش؛

( 3 ) نىزامنامىسىدىكى بەلگىلىمە ياكى ئەزالار يىغىنىنىڭ قارارى بويىچە پايدىدىن بەھرىمەن بولۇش؛

( 4 ) مەزكۇر كوپىراتىپنىڭ نىزامنامىسى، ئەزالىرىنىڭ ئىسىملىكى، ئەزالار يىغىنى ياكى ئەزالار قۇرۇلتىيى خاتىرىسى، كېڭەش يىغىنىنىڭ قارارى، نازارەتچىلىك كومىتېتى يىغىنىنىڭ قارارى، مالىيە-بوغالتىرلىق دوكلاتى، بوغالتىرلىق ھېسابات دەپتىرى ۋە مالىيەنى ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىش دوكلاتىنى كۆرۈپ چىقىش؛

( 5 ) نىزامنامىسىدە بەلگىلەنگەن باشقا ھوقۇقلار.

22-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرى يىغىنى سايلام ئۆتكۈزىدۇ ۋە ئاۋاز بېرىدۇ، بىر كىشى بىر بېلەت تاشلاش تۈزۈمى يولغا قويۇلىدۇ، ئەزالارنىڭ ھەرقايسىسى بىر بېلەت بىلەن ئاساسىي ئاۋاز بېرىش ھوقۇقىغا ئىگە بولىدۇ.

چىقارغان مەبلىغى ياكى كوپىراتىپ بىلەن بولغان سودا مىقدارى ( سوممىسى ) كۆپرەك بولغان ئەزالار نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە قوشۇمچە ئاۋاز بېرىش ھوقۇقىغا ئىگە بولسا بولىدۇ.
كوپىراتىپنىڭ قوشۇمچە ئاۋاز بېرىش ھوقۇقىنىڭ ئومۇمىي بېلەت سانى كوپىراتىپ ئەزالىرىنىڭ ئاساسىي ئاۋاز بېرىش ھوقۇقى ئومۇمىي بېلەت سانىنىڭ 20 پىرسەنتىدىن ئېشىپ كەتسە بولمايدۇ.
قوشۇمچە ئاۋاز بېرىش ھوقۇقىغا ئىگە ئەزالار ۋە ئۇلار بەھرىمەن بولىدىغان قوشۇمچە ئاۋاز بېرىش ھوقۇقى سانىنى ھەر قېتىملىق ئەزالار يىغىنى ئېچىلغاندا يىغىنغا قاتناشقان بارلىق ئەزالارغا ئۇقتۇرۇپ قويۇشى كېرەك.

23-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرى تۆۋەندىكى مەجبۇرىيەتلەرنى ئۈستىگە ئالىدۇ :

( 1 ) ئەزالار يىغىنى، ئەزالار قۇرۇلتىيى ۋە كېڭەشنىڭ قارارىنى ئىجرا قىلىش؛

( 2 ) نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە كوپىراتىپقا مەبلەغ چىقىرىش؛

( 3 ) نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە كوپىراتىپ بىلەن سودا قىلىش؛

( 4 ) نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە زىياننى ئۈستىگە ئېلىش؛

( 5 ) نىزامنامىسىدە بەلگىلەنگەن باشقا مەجبۇرىيەتلەر.

24-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 19-، 20-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان پۇقرالار، كارخانىلار، كەسپىي ئورۇنلار ياكى ئىجتىمائىي تەشكىلاتلار قۇرۇلۇپ بولغان دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىغا كىرىشنى تەلەپ قىلسا، كېڭەش باشلىقى ياكى كېڭەشكە يازما ئىلتىماس سۇنۇشى، ئەزالار يىغىنى ياكى ئەزالار قۇرۇلتىيى ئاۋازغا قويۇپ ماقۇللىغاندىن كېيىن، شۇ كوپىراتىپنىڭ ئەزاسى بولۇشى كېرەك.

25-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرى كوپىراتىپتىن چېكىنىشنى تەلەپ قىلسا، بوغالتىرلىق يىلى ئاخىرلىشىشتىن ئۈچ ئاي بۇرۇن كېڭەش باشلىقى ياكى كېڭەشكە يازما ئىلتىماس سۇنۇشى كېرەك؛
بۇنىڭ ئىچىدە، كارخانا، كەسپىي ئورۇن ياكى ئىجتىمائىي تەشكىلات ئەزالىرى كوپىراتىپىدىن چېكىنىشنى بوغالتىرلىق يىلى ئاخىرلىشىشتىن ئالتە ئاي بۇرۇن ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك؛
نىزامنامىسىدە ئايرىم بەلگىلىمە بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.
جەمئىيەتتىن چېكىنگەن ئەزالارنىڭ ئەزالىق سالاھىيىتى بوغالتىرلىق يىلى ئاخىرلاشقاندا ئاخىرلىشىدۇ.

26-ماددا دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق كوپىراتىپى ئەزالىرى دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق كوپىراتىپىنىڭ نىزامنامىسى، ئەزالار يىغىنى ياكى ئەزالار قۇرۇلتىيىنىڭ قارارىغا رىئايە قىلمىغان ياكى باشقا ئەزالار شۇنىڭدەك دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق كوپىراتىپلىرىنىڭ مەنپەئىتىگە ئېغىر خەۋپ يەتكۈزگەن بولسا، رويخەتتىن ئۆچۈرۈلسە بولىدۇ.

ئەزالارنى رويخەتتىن ئۆچۈرۈشنى ئەزالار يىغىنى ياكى ئەزالار قۇرۇلتىيىدا ئاۋازغا قويۇپ ماقۇللاش كېرەك.

ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمىنى يولغا قويغاندا، شۇ ئەزاغا پىكىر بايان قىلىش پۇرسىتى بېرىش كېرەك.

رويخەتتىن ئۆچۈرۈلگەن ئەزالارنىڭ ئەزالىق سالاھىيىتى بوغالتىرلىق يىلى ئاخىرلاشقاندا ئاخىرلىشىدۇ.

27-ماددا ئەزالار سالاھىيىتى ئاخىرلىشىشتىن بۇرۇن دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىلەن تۈزگەن توختامنى داۋاملىق ئادا قىلىشى كېرەك؛
نىزامنامىسىدە ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى ياكى شۇ كوپىراتىپ بىلەن ئايرىم پۈتۈشكەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

28-ماددا ئەزالىق سالاھىيىتى ئاخىرلاشقاندا، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى نىزامنامىسىدە بەلگىلەنگەن ئۇسۇل ۋە مۆھلەت بويىچە، شۇ ئەزانىڭ ھېساباتىغا خاتىرىلەنگەن مەبلەغ سوممىسى ۋە جامائەت فوندى ئۈلۈشىنى قايتۇرۇپ بېرىشى كېرەك؛
ئەزالىق سالاھىيىتى ئاخىرلىشىشتىن بۇرۇن تەقسىم قىلىشقا بولىدىغان ئېشىنچا پايدىنى مۇشۇ قانۇننىڭ 44-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە قايتۇرۇشقا بولىدۇ.

سالاھىيەت ئاخىرلاشقان ئەزالار نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە سالاھىيەت ئاخىرلىشىشتىن بۇرۇنقى مەزكۇر كوپىراتىپنىڭ زىيىنى ۋە قەرزىنى تەڭ كۆتۈرۈشى كېرەك.

4-باب تەشكىلىي ئاپپارات

29-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرى يىغىنى بارلىق ئەزالاردىن تەركىب تاپىدۇ، ئۇ كوپىراتىپنىڭ ھوقۇقلۇق ئاپپاراتى، ئۇ تۆۋەندىكى خىزمەت ھوقۇقلىرىنى يۈرگۈزىدۇ :

( 1 ) نىزامنامىگە تۈزىتىش كىرگۈزۈش؛

( 2 ) كېڭەش باشلىقى، كېڭەش ئەزاسى، ئىجرا نازارەتچىسى ياكى نازارەتچىلىك كومىتېتىنىڭ ئەزالىرىنى سايلاش ۋە قالدۇرۇۋېتىش؛

( 3 ) مۇھىم، زور مال-مۈلۈكنى بىر تەرەپ قىلىش، چەت ئەلگە مەبلەغ سېلىش، تاشقى كېپىللىك ۋە ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت پائالىيىتىدىكى باشقا مۇھىم، زور ئىشلارنى قارار قىلىش؛

( 4 ) يىللىق كەسىپ دوكلاتى، پايدا تەقسىمات لايىھەسى، زىياننى بىر تەرەپ قىلىش لايىھەسىنى تەستىقلاش؛

( 5 ) بىرلەشتۈرۈش، ئايرىش، تارقىتىۋېتىش، ھېسابات ئېنىقلاش، شۇنىڭدەك بىرلەشمە كوپىراتىپ قۇرۇش، ئۇنىڭغا قاتنىشىش قاتارلىقلار توغرىسىدا قارار چىقىرىش؛

( 6 ) تەكلىپ قىلىنغان ئىگىلىك باشقۇرۇش خادىملىرى ۋە كەسپىي تېخنىكا خادىملىرىنىڭ سانى، سالاھىيىتى ۋە ۋەزىپە ئۆتەش مۇددىتىنى قارار قىلىش؛

( 7 ) كېڭەش باشلىقى ياكى كېڭەشنىڭ ئەزالارنىڭ ئۆزگىرىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلاتىنى ئاڭلاش، ئەزالارنىڭ كوپىراتىپقا كىرىشى، رويخەتتىن ئۆچۈرۈلۈشى قاتارلىقلار توغرىسىدا قارار چىقىرىش؛

( 8 ) جامائەت فوندىنى ئېلىش ۋە ئىشلىتىش؛

( 9 ) نىزامنامىسىدە بەلگىلەنگەن باشقا خىزمەت ھوقۇقلىرى.

30-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالار يىغىنى ئاچىدۇ، يىغىنغا قاتناشقۇچىلار ئومۇمىي سانىنىڭ ئۈچتىن ئىككى قىسمىدىن كۆپرەكىگە يېتىشى كېرەك.

ئەزالار يىغىنى سايلام ئۆتكۈزگەندە ياكى قارار چىقارغاندا، شۇ كوپىراتىپ ئەزالىرىنىڭ ئاۋاز بېرىش ھوقۇقى ئومۇمىي سانىنىڭ يېرىمىدىن كۆپرەكىدە ماقۇللىنىشى كېرەك؛
نىزامنامىگە تۈزىتىش كىرگۈزۈش ياكى بىرلەشتۈرۈش، ئايرىش، تارقىتىش ھەمدە بىرلەشمە كوپىراتىپ قۇرۇش، ئۇنىڭغا قاتنىشىش قارارىنى كوپىراتىپ ئەزالىرىنىڭ ئاۋاز بېرىش ھوقۇقى ئومۇمىي سانىنىڭ ئۈچتىن ئىككى قىسمىدىن كۆپرەكى ماقۇللىشى كېرەك.
نىزامنامىدە ئاۋاز بېرىش ھوقۇقى بىرقەدەر يۇقىرى بەلگىلەنگەن بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

31-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرى يىغىنى يىلدا كەم دېگەندە بىر قېتىم ئېچىلىدۇ، يىغىننىڭ چاقىرىلىشى نىزامنامىدە بەلگىلىنىدۇ.
تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، 20 كۈن ئىچىدە ۋاقىتلىق ئەزالار يىغىنى ئېچىش كېرەك :

( 1 ) ئەزالارنىڭ 30 پىرسەنتتىن ئارتۇق تەكلىپى؛

( 2 ) نازارەتچىلىك ھەيئىتى ياكى نازارەتچىلىك كومىتېتىنىڭ تەكلىپىنى ئىجرا قىلىش؛

( 3 ) نىزامنامىسىدە بەلگىلەنگەن باشقا ئەھۋاللار.

32-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ ئەزالىرى 150 تىن ئاشسا، نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەزالار قۇرۇلتىيى تەسىس قىلىنسا بولىدۇ.
ئەزالار قۇرۇلتىيى نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەزالار يىغىنىنىڭ قىسمەن ياكى بارلىق خىزمەت ھوقۇقىنى يۈرگۈزسە بولىدۇ.

قانۇن بويىچە ئەزالار قۇرۇلتىيى تەسىس قىلىنغان بولسا، ئەزالار ۋەكىللىرى سانى ئادەتتە ئەزالار ئومۇمىي سانىنىڭ% 10 ىگە، ئەڭ تۆۋەن ئادەم سانى 51 كىشىگە يېتىدۇ.

33-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىدا بىر كېڭەش باشلىقى تەسىس قىلىنىدۇ، كېڭەش تەسىس قىلىنسا بولىدۇ.
كېڭەش باشلىقى كوپىراتىپىمىزنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى بولىدۇ.

دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىدا ئىجرا نازارەتچىسى ياكى نازارەتچىلىك ھەيئىتى تەسىس قىلىنسا بولىدۇ.
كېڭەش باشلىقى، كېڭەش ئەزاسى، دىرېكتور ۋە مالىيە بوغالتىرلىق خادىملىرى نازارەتچىلىكنى قوشۇمچە ئۆتىسە بولمايدۇ.

كېڭەش باشلىقى، كېڭەش ئەزالىرى، ئىجرا نازارەتچىسى ياكى نازارەتچىلىك كومىتېتىنىڭ ئەزالىرىنى ئەزالار يىغىنى شۇ كوپىراتىپ ئەزالىرى ئارىسىدىن سايلام ئارقىلىق ۋۇجۇدقا كەلتۈرىدۇ، مۇشۇ قانۇن ۋە نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە خىزمەت ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدۇ، ئەزالار يىغىنى ئالدىدا جاۋابكار بولىدۇ.

كېڭەش يىغىنى، نازارەتچىلىك كومىتېتى يىغىنىدا ئاۋاز بېرىشتە بىر ئادەم بىر بېلەت تاشلاش يولغا قويۇلىدۇ.

34-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ ئەزالار يىغىنى، ئەزالار قۇرۇلتىيى، كېڭىشى، نازارەتچىلىك كومىتېتى ئىش تۈرىدىكى قارارنى يىغىن خاتىرىسىگە قالدۇرۇشى، يىغىنغا قاتناشقان ئەزالار، ئەزالار ۋەكىللىرى، كېڭەش ئەزالىرى، نازارەتچىلەر يىغىن خاتىرىسىگە ئىمزا قويۇشى كېرەك.

35-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ كېڭەش باشلىقى ياكى كېڭىشى ئەزالار يىغىنىنىڭ قارارى بويىچە دىرېكتور ۋە مالىيە-بوغالتىرلىق خادىملىرىنى تەكلىپ قىلسا بولىدۇ، كېڭەش باشلىقى ياكى كېڭەش ئەزاسى دىرېكتورلۇقنى قوشۇمچە ئۆتىسە بولىدۇ.
دىرېكتور نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە ياكى كېڭەشنىڭ قارارى بويىچە، باشقا خادىملارنى تەكلىپ قىلسا بولىدۇ.

دىرېكتور نىزامنامىسىدىكى بەلگىلىمە ۋە كېڭەش باشلىقى ياكى كېڭەشنىڭ ھوقۇقى بويىچە، كونكرېت ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت پائالىيىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

36-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ كېڭەش باشلىقى، كېڭەش ئەزالىرى ۋە باشقۇرغۇچى خادىملىرى تۆۋەندىكى ئىشلارنى قىلسا بولمايدۇ :

( 1 ) مەزكۇر كوپىراتىپنىڭ مۈلكىنى ئىگىلىۋېلىش، ئىشلىتىۋېلىش ياكى ئۆز ئالدىغا تەقسىم قىلىۋېلىش؛

( 2 ) نىزامنامىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ ياكى ئەزالار يىغىنىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالماي تۇرۇپ، مەزكۇر كوپىراتىپنىڭ مەبلىغىنى باشقىلارغا قەرز بېرىش ياكى شۇ كوپىراتىپنىڭ مۈلكىنى باشقىلارغا كېپىللىك بېرىش؛

( 3 ) باشقىلارنىڭ كوپىراتىپ بىلەن سودىلاشقان شېرىنكانىنى ئۆزىگە تەۋە قىلىش؛

( 4 ) مەزكۇر كوپىراتىپنىڭ ئىقتىسادىي مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزىدىغان باشقا ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللانغانلار.

كېڭەش باشلىقى، كېڭەش ئەزالىرى ۋە باشقۇرغۇچى خادىملارنىڭ ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ تاپقان كىرىمى كوپىراتىپقا تەۋە بولۇشى كېرەك؛
كوپىراتىپىمىزغا زىيان سالغانلار تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

37-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ كېڭەش باشلىقى، كېڭەش ئەزاسى، دىرېكتورى كەسىپ خاراكتېرى ئوخشاش باشقا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ مۇدىر باشلىقى، كېڭەش باشلىقى، نازارەتچىسى، دىرېكتورىنى قوشۇمچە ئۆتىسە بولمايدۇ.

38-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى كەسپىنى ئىجرا قىلىشقا مۇناسىۋەتلىك ھۆكۈمەت ئىشلىرى خادىملىرى دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ كېڭەش باشلىقى، كېڭەش ئەزاسى، نازارەتچىسى، دىرېكتورى ياكى مالىيە-بوغالتىرلىق خادىمى بولسا بولمايدۇ.

بەشىنچى باب مالىيە باشقۇرۇش

39-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى مالىيە ئىشلىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقى تۈزگەن مالىيە-بوغالتىرلىق تۈزۈمى بويىچە باشقۇرۇشى ۋە بوغالتىرلىق-ھېسابات قىلىشى كېرەك.

40-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ كېڭەش باشلىقى ياكى كېڭىشى نىزامنامىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، يىللىق كەسىپ دوكلاتى، پايدا تەقسىمات لايىھەسى، زىياننى بىر تەرەپ قىلىش لايىھەسى، شۇنىڭدەك مالىيە-بوغالتىرلىق دوكلاتىنى تەشكىللەپ تۈزۈشى، ئەزالار يىغىنى ئېچىلغان 15 كۈندىن بۇرۇن، ئىش بېجىرىش ئورنىغا تەييارلاپ قويۇپ، ئەزالارنىڭ كۆرۈشى ئۈچۈن تەمىنلىشى كېرەك.

41-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىلەن ئۇنىڭ ئەزالىرىنىڭ سودىسى ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىپ قىلغان مۇلازىمىتىدىن باشقا ئەزالارنىڭ سودىسىنى ئايرىم-ئايرىم ھېسابات قىلىش كېرەك.

42-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى نىزامنامىسىدىكى بەلگىلىمە ياكى ئەزالار يىغىنىنىڭ قارارى بويىچە، شۇ يىلدىكى ئوشۇقچىلىقتىن جامائەت فوندى ئالسا بولىدۇ.
جۇغلانما فوند زىياننى تولدۇرۇش، ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەتنى كېڭەيتىش ياكى ئەزالارغا مەبلەغ چىقىرىشقا ئىشلىتىلىدۇ.

ھەر يىلى ئېلىنىدىغان جامائەت فوندى نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ھەربىر ئەزانىڭ ئۈلۈشىگە مىقدارلاشتۇرۇلۇپ بېرىلىدۇ.

43-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ھەربىر ئەزاغا ئەزا ھېساباتى تۇرغۇزۇشى كېرەك، ئاساسلىقى تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنى خاتىرىلەيدۇ :

( 1 ) شۇ ئەزانىڭ مەبلەغ چىقىرىش سوممىسى؛

( 2 ) شۇ ئەزانىڭ جامائەت فوندى ئۈلۈشىنى مىقدارلاشتۇرۇش؛

( 3 ) شۇ ئەزانىڭ كوپىراتىپ بىلەن بولغان سودا مىقدارى ( سوممىسى ).

44-ماددا زىياننى تولدۇرغان، جامائەت فوندىنى ئالغاندىن كېيىنكى شۇ يىللىق ئوشۇق دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئۈچۈن تەقسىم قىلىنىدىغان ئوشۇق بولىدۇ.
تەقسىملەشكە بولىدىغان ئېشىنچا ئاساسلىقى ئەزالىرى بىلەن شۇ كوپىراتىپنىڭ سودا مىقدارى ( سوممىسى ) نىسبىتى بويىچە قايتۇرۇلىدۇ.

تەقسىم قىلىشقا بولىدىغان ئوشۇق ئەزالار بىلەن مەزكۇر كوپىراتىپنىڭ سودا مىقدارى ( سوممىسى ) نىسبىتى بويىچە قايتۇرۇلىدىغان پايدىنىڭ% 60 ىدىن تۆۋەن بولماسلىقى كېرەك؛
قايتۇرۇلغاندىن كېيىنكى قالدۇق قىسمى ئەزالارنىڭ ھېساباتىدا خاتىرىلەنگەن مەبلەغ سوممىسى ۋە جامائەت فوندى ئۈلۈشى، شۇنىڭدەك مەزكۇر كوپىراتىپ دۆلەت مالىيەسىنىڭ بىۋاسىتە ياردىمى ۋە باشقىلارنىڭ ئىئانىسىنى قوبۇل قىلىش ئارقىلىق شەكىللەندۈرگەن مال-مۈلۈكنى ئەزالارنىڭ ئۈلۈشىگە ئوتتۇرىچە مىقدارلاشتۇرۇپ، شۇ كوپىراتىپ ئەزالىرىغا نىسبەت بويىچە تەقسىملەپ بېرىلىدۇ.

ئەزالار يىغىنى ياكى ئەزالار قۇرۇلتىيىنىڭ ئاۋازغا قويۇپ قوشۇلۇشى بىلەن، تەقسىم قىلىشقا بولىدىغان بارلىق ياكى بىر قىسىم پايدىنى دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىغا چىقىرىدىغان مەبلەغكە ئايلاندۇرۇشقا ھەمدە ئەزالارنىڭ ھېساباتىغا خاتىرىلەشكە بولىدۇ.

كونكرېت تەقسىمات چارىسى نىزامنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ياكى ئەزالار يىغىنىنىڭ قارارى ئارقىلىق بېكىتىلىدۇ.

45-ماددا ئىجرا نازارەتچىسى ياكى نازارەتچىلىك كومىتېتى تەسىس قىلىنغان دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىدا ئىجرائىيە نازارەتچىسى ياكى نازارەتچىلىك ھەيئىتى مەزكۇر كوپىراتىپنىڭ مالىيەسىنى ئىچكى جەھەتتىن ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىشقا مەسئۇل بولىدۇ، ئىقتىسادىي تەپتىش نەتىجىسىنى ئەزالار يىغىنىغا دوكلات قىلىشى كېرەك.

ئەزالار يىغىنى ئىجتىمائىي ۋاسىتىچى ئاپپاراتلارغا مەزكۇر كوپىراتىپنىڭ مالىيەسىنى ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىشنى ھاۋالە قىلسىمۇ بولىدۇ.

6-باب بىرلەشتۈرۈش، ئايرىش، تارقىتىۋېتىش ۋە ھېسابات ئېنىقلاش

46-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشتۈرۈلۈشتە، بىرلەشتۈرۈش قارارى چىقىرىلغان كۈندىن باشلاپ 10 كۈن ئىچىدە ھەقدارغا ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
قوشۇۋېتىلگەن ھەرقايسى تەرەپلەرنىڭ ھەقدارلىقى-قەرزدارلىقىنى قوشۇۋەتكەندىن كېيىن داۋاملاشتۇرۇش ياكى يېڭى قۇرۇلغان تەشكىلات داۋاملاشتۇرۇشى كېرەك.

47-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئايرىلغاندا، ئۇنىڭ مال-مۈلكى مۇناسىپ تەقسىم قىلىنىدۇ ھەمدە بۆلۈنۈش قارارى چىقىرىلغان كۈندىن باشلاپ 10 كۈن ئىچىدە ھەقدارغا ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
بۆلۈنۈشتىن بۇرۇنقى قەرزدارلىقتا بۆلۈنگەندىن كېيىنكى تەشكىلات چاتما جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدۇ.
لېكىن، بۆلۈنۈشتىن ئىلگىرى ھەقدار بىلەن قەرز ئۈزۈش توغرىسىدا ھاسىل قىلغان يازما كېلىشىمدە ئايرىم پۈتۈشكەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

48-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى تۆۋەندىكى سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن تارقىتىۋېتىلىدۇ :

( 1 ) نىزامنامىسىدە بەلگىلەنگەن تارقىتىۋېتىش سەۋەبى كۆرۈلگەن بولسا؛

( 2 ) ئەزالار يىغىنى تارقىتىۋېتىشنى قارار قىلىش؛

( 3 ) بىرلىشىش ياكى بۆلۈنۈش سەۋەبىدىن تارقىتىۋېتىش زۆرۈر بولسا؛

( 4 ) تىجارەت كىنىشكىسى قانۇن بويىچە بىكار قىلىنغان ياكى ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان.

ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 1 )، ( 2 )، ( 4 ) تارماقچىسى سەۋەبىدىن تارقىتىۋېتىلگەن بولسا، تارقىتىۋېتىش سەۋەبى كۆرۈلگەن كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە ئەزالار يىغىنى كۆرسەتكەن ئەزالاردىن ھېساب ئېنىقلاش گۇرۇپپىسى تەشكىللەپ، تارقىتىۋېتىش ھېساباتىنى باشلاش كېرەك.
قەرەلى ئۆتۈپ كەتسىمۇ ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسى تەشكىللىگىلى بولمىسا، ئەزالار، ھەقدارلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە بەلگىلەنگەن ئەزالاردىن ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسى تەشكىللەپ، ھېسابات ئېنىقلاشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسى بۇ ئىلتىماسنى قوبۇل قىلىشى ھەمدە ۋاقتىدا ئەزا بەلگىلەپ ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسى قۇرۇپ، ھېسابات ئېنىقلىشى كېرەك.

49-ماددا ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسى قۇرۇلغان كۈندىن باشلاپ دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنى ئۆتكۈزۈۋېلىپ، ھېسابات ئېنىقلاشقا مۇناسىۋەتلىك ئاياغلاشتۇرۇلمىغان كەسىپلەرنى بىر تەرەپ قىلىشقا مەسئۇل بولىدۇ، مال-مۈلۈك ۋە ھەقدارلىق، قەرزدارلىقنى ئېنىقلايدۇ، قەرزنى ئۈزۈپ بولغاندىن كېيىنكى قالدۇق مال-مۈلۈكنى تەقسىملەيدۇ، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىغا ۋاكالىتەن دەۋا، كېسىم ياكى باشقا قانۇن تەرتىپلىرىگە قاتنىشىدۇ ھەمدە ھېسابات ئېنىقلاش ئاخىرلاشقاندا تىزىمدىن ئۆچۈرۈش رەسمىيىتىنى بېجىرىدۇ.

50-ماددا ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسى قۇرۇلغان كۈندىن باشلاپ 10 كۈن ئىچىدە دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرى ۋە ھەقدارلارغا ئۇقتۇرۇشى ھەمدە 60 كۈن ئىچىدە گېزىتتە ئېلان قىلىشى كېرەك.
ھەقدار ئۇقتۇرۇشنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە، ئۇقتۇرۇشنى تاپشۇرۇۋالمىغان بولسا، ئېلان چىقىرىلغان كۈندىن باشلاپ 45 كۈن ئىچىدە، ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسىغا ھەقدارلىقىنى مەلۇم قىلىشى كېرەك.
ئەگەر بەلگىلەنگەن مەزگىلدە بارلىق ئەزالار، ھەقدارلارنىڭ ھەممىسى ئۇقتۇرۇشنى تاپشۇرۇۋالغان بولسا، ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسىنىڭ ئېلان قىلىش مەجبۇرىيىتى كەچۈرۈم قىلىنىدۇ.

ھەقدار ھەقدارلىقىنى مەلۇم قىلىشتا، ھەقدارلىققا ئالاقىدار ئىشلارنى چۈشەندۈرۈشى ھەمدە ئىسپات ماتېرىيالى بېرىشى كېرەك.
ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسى ھەقدارلىقنى تەكشۈرۈشى، تىزىملىتىشى كېرەك.

ھەقدارلىقنى مەلۇم قىلغان مەزگىلدە، ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسى ھەقدارغا قەرز تۆلىسە بولمايدۇ.

51-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى مۇشۇ قانۇننىڭ 48-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدىكى سەۋەب بىلەن تارقىتىۋېتىلگەن ياكى خەلق سوت مەھكىمىسى ۋەيران بولۇش ئىلتىماسىنى قوبۇل قىلغاندا، ئەزالارنى كوپىراتىپتىن چېكىندۈرۈش رەسمىيىتىنى بېجىرسە بولمايدۇ.

52-ماددا ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسى دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى خىزمەتچىلىرىنىڭ مائاشى ۋە ئىجتىمائىي سۇغۇرتا خىراجىتىنى ئۈزۈش، قەرز قالغان باج پۇلى ۋە باشقا تۈرلۈك قەرزلەرنى ئۈزۈش ھەمدە ئېشىپ قالغان مال-مۈلۈكنى تەقسىملەشنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ھېسابات ئېنىقلاش لايىھەسىنى تۈزۈشكە مەسئۇل بولىدۇ، ئەزالار يىغىنى ماقۇللىغاندىن كېيىن ياكى خەلق سوت مەھكىمىسىگە مۇئەييەنلەشتۈرۈشنى ئىلتىماس قىلغاندىن كېيىن يولغا قويىدۇ.

ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسى دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ مال-مۈلكىنىڭ قەرزىنى ئۈزۈشكە يەتمەيدىغانلىقىنى بايقىسا، قانۇن بويىچە خەلق سوت مەھكىمىسىگە ۋەيران بولۇشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.

53-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى دۆلەت مالىيەسىنىڭ بىۋاسىتە ياردىمىنى قوبۇل قىلىش ئارقىلىق شەكىللەندۈرگەن مال-مۈلۈكنى تارقىتىۋەتكەن، ۋەيرانچىلىق ھېساباتىنى ئېنىقلىغاندا، ئاشقان مۈلۈكنى ئەزالىرىغا تەقسىم قىلىپ بەرسە بولمايدۇ، بۇ مۈلۈك گوۋۇيۈەن مالىيە تارمىقىنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە كونكرېت ئىجرا قىلىنىدۇ.

54-ماددا ھېسابات ئېنىقلاش گۇرۇپپىسىنىڭ ئەزالىرى خىزمىتىگە سادىق بولۇپ، ھېسابات ئېنىقلاش مەجبۇرىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىشى كېرەك، قەستەنلىك ياكى زور سەۋەنلىك بىلەن دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئەزالىرى ۋە ھەقدارلارغا زىيان سالغانلار تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

55-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ ۋەيران بولۇشىغا كارخانا ۋەيرانچىلىقى قانۇنىغا ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.
لېكىن، ۋەيران بولغان مال-مۈلۈك ۋەيران بولۇش خىراجىتى ۋە ئورتاق پايدا قەرزىنى ئۈزۈپ بولغاندىن كېيىن، ۋەيران بولۇشتىن بۇرۇن دېھقانلار ئەزالىرى بىلەن سودىلاشقان، لېكىن تېخى تۈگىمىگەن پۇلنى ئاۋۋال ئۈزۈش كېرەك.

7-باب دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمىسى

56-ماددا ئۈچتىن ئارتۇق دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ئۆز ئىختىيارلىقى ئاساسىدا مەبلەغ چىقىرىپ دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمە كوپىراتىپى قۇرسا بولىدۇ.

دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمە كوپىراتىپىنىڭ ئۆزىنىڭ نامى، تەشكىلىي ئاپپاراتى ۋە تۇرۇشلۇق جايى بولۇشى، بىرلەشمە كوپىراتىپنىڭ بارلىق ئەزالىرى تۈزگەن ھەمدە ئېتىراپ قىلغان نىزامنامە، شۇنىڭدەك نىزامنامىدىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن ئەزالار مەبلەغ چىقارغان بولۇشى كېرەك.

57-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمىسى مۇشۇ قانۇن بويىچە تىزىمغا ئالدۇرۇپ، قانۇنىي ئىگە سالاھىيىتىگە ئېرىشىدۇ، تىجارەت كىنىشكىسى ئالىدۇ، تىزىمغا ئالىدىغان تۈرى دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمە كوپىراتىپى بولىدۇ.

58-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمىسى ئۆزىنىڭ بارلىق مال-مۈلكى بىلەن شۇ كوپىراتىپنىڭ قەرز مەجبۇرىيىتىگە جاۋابكار بولىدۇ؛
دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمە كوپىراتىپى ئەزالىرى ئۆزى چىقارغان مەبلەغ سوممىسى بىلەن دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمىسى ئالدىدا مەسئۇلىيەتنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

59-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمىسى بارلىق ئەزالىرى قاتنىشىدىغان ئەزالار يىغىنى تەسىس قىلىشى كېرەك، ئۇنىڭ خىزمەت ھوقۇقى دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمە كوپىراتىپىنىڭ نىزامنامىسىگە تۈزىتىش كىرگۈزۈش، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمىسىنىڭ كېڭەش باشلىقى، كېڭەش ئەزاسى ۋە نازارەتچىلىكىنى سايلاش ۋە قالدۇرۇۋېتىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق كوپىراتىپى بىرلەشمىسىنىڭ تىجارەت لايىھەسى ۋە پايدا تەقسىماتىنى قارار قىلىدۇ.
چەت ئەلگە مەبلەغ سېلىش ۋە كېپىللىك لايىھەسى قاتارلىق مۇھىم، زور ئىشلار قارار قىلىنىدۇ.

دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمە كوپىراتىپىدا ئەزالار قۇرۇلتىيى تەسىس قىلىنمىغان بولسا، ئېھتىياجغا قاراپ كېڭەش، نازارەتچىلىك كومىتېتى ياكى ئىجرائىيە نازارەتچىسى تەسىس قىلسا بولىدۇ.
كېڭەش باشلىقى، كېڭەش ئەزالىرىنى ئەزا كوپىراتىپ تاللاپ ئەۋەتكەن خادىملار ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

60-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمە كوپىراتىپى ئەزالىرى يىغىنىدا سايلاپ چىقىلىدۇ ۋە ئاۋاز بېرىلىدۇ، بىر كوپىراتىپتا بىر بېلەت بولۇش يولغا قويۇلىدۇ.

61-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمىسى پايدا تەقسىم قىلالايدىغان تەقسىمات چارىسى مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن پىرىنسىپ بويىچە دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمىسىنىڭ نىزامنامىسىدە بەلگىلىنىدۇ.

62-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمىسى ئەزالىرى كوپىراتىپىدىن چېكىنىپ چىقسا، بوغالتىرلىق يىلى ئاخىرلىشىشتىن ئالتە ئاي بۇرۇن كېڭەشكە يازما شەكىلدە قويۇشى كېرەك.
جەمئىيەتتىن چېكىنگەن ئەزالارنىڭ ئەزالىق سالاھىيىتى بوغالتىرلىق يىلى ئاخىرلاشقاندا ئاخىرلىشىدۇ.

63-ماددا بۇ بابتا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى بىرلەشمە كوپىراتىپىغا دائىر بەلگىلىمە بولمىسا، مۇشۇ قانۇندىكى دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىغا دائىر بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

8-باب يۆلەش تەدبىرى

64-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزا ئىگىلىكى قۇرۇلۇشىنى قوللاشقا دائىر تۈرلەرنى شارائىتى يار بېرىدىغان دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىغا يولغا قويۇشنى ھاۋالە قىلسا ۋە ئورۇنلاشتۇرسا بولىدۇ.

65-ماددا مەركەز ۋە يەرلىك مالىيە ئايرىم-ئايرىم مەبلەغ ئورۇنلاشتۇرۇپ، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ ئۇچۇر، تەربىيەلەش، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ ئۆلچىمى ۋە ئىسپاتى بېرىش، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشى، بازار سودىسى ۋە تېخنىكا كېڭەيتىش قاتارلىق مۇلازىمەتلەرنى قانات يايدۇرۇشىغا مەدەت بېرىشى كېرەك.
دۆلەت كونا ئىنقىلابىي رايونلار، مىللەتلەر رايونى، چېگرا رايونلار ۋە نامرات رايونلاردىكى دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپلىرىنى ئالدىن يۆلەيدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مالىيە ياردەم پۇل مەبلىغىنىڭ ئىشلىتىلىش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىشنى قانۇن بويىچە كۈچەيتىشى كېرەك.

66-ماددا دۆلەتنىڭ سىياسەت خاراكتېرلىك پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتى كۆپ خىل شەكىللەرنى قوللىنىپ، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنى كۆپ خىل يوللار بىلەن مەبلەغ مەدىتىگە ئىگە قىلىشى كېرەك.
كونكرېت قوللاش سىياسىتىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.

دۆلەت سودا خاراكتېرلىك پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرىنىڭ كۆپ خىل شەكىللەرنى قوللىنىپ، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ۋە ئۇنىڭ ئەزالىرىنى پۇل مۇئامىلە مۇلازىمىتى قىلىشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

دۆلەت سۇغۇرتا ئاپپاراتلىرىنىڭ دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنى كۆپ خىل شەكىلدىكى يېزا ئىگىلىك سۇغۇرتا مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلىشىگە ئىلھام بېرىدۇ.
دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ ھەمكارلىق سۇغۇرتىسىنى قانۇن بويىچە قانات يايدۇرۇشىغا ئىلھام بېرىلىدۇ.

67-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى دۆلەت بەلگىلىگەن يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى، پىششىقلاش، ئوبوروت، مۇلازىمىتى ۋە يېزا ئىگىلىكىگە مۇناسىۋەتلىك باشقا ئىقتىسادىي پائالىيەتلەرگە مۇناسىپ باجدا ئېتىبار بېرىشتىن بەھرىمەن بولىدۇ.

68-ماددا دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق كوپىراتىپىنىڭ يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى دەسلەپكى پىششىقلاشقا ئىشلىتىلىدىغان توكتا يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىغا ئىشلىتىلىدىغان توكنىڭ باھاسىنى ئىجرا قىلىدۇ، دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق كوپىراتىپلىرىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش يانداش قوشۇمچە ئەسلىھەلىرىگە ئىشلىتىلىدىغان يەرنى يېزا ئىگىلىك يېرى بويىچە باشقۇرىدۇ، كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بەلگىلەيدۇ.

9-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

69-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ۋە ئۇنىڭ ئەزالىرىنىڭ قانۇنلۇق مال-مۈلكىنى ئىگىلىۋېلىش، ئىشلىتىۋېلىش، قىسىۋېلىش، ئاستىرتىن بۆلۈشۈۋېلىش ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن دەخلى-تەرۇز قىلىش، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى ھەم ئۇنىڭ ئەزالىرىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت پائالىيىتىگە قانۇنسىز ئارىلىشىش، دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىق كوپىراتىپى ۋە ئۇنىڭ ئەزالىرىغا سېلىق سېلىش، دېھقانلار كەسپىي ھەمكارلىقى ۋە ئۇنىڭ ئەزالىرىنى ھەقلىق مۇلازىمەتنى قوبۇل قىلىشقا مەجبۇرلاش،
دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىنىڭ ئىقتىسادىي زىيىنىنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلار قانۇن بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ.

70-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى تىزىملاش ئورگىنىغا ساختا تىزىملاش ماتېرىيالى بېرىپ قويغان ياكى باشقا ئالدامچىلىق ۋاسىتىلىرىنى قوللىنىپ تىزىملىغان بولسا، تىزىملاش ئورگىنى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 5000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنىڭ تىجارەت كىنىشكىسى تىزىملىتىلىدۇ ياكى بىكار قىلىنىدۇ.

71-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپىدىن ئۇدا ئىككى يىل تىجارەت پائالىيىتى قىلمىغانلىرىنىڭ تىجارەت كىنىشكىسى بىكار قىلىنىدۇ.

72-ماددا دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپلىرىدىن ئالاقىدار مەسئۇل تارماقلارغا قانۇن بويىچە بەرگەن مالىيە دوكلاتى قاتارلىق ماتېرىياللاردا ساختا خاتىرە قالدۇرغانلىرى ياكى مۇھىم پاكىتنى يوشۇرغانلىرى قانۇن بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ.

10-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

73-ماددا دۆلەت دېھقانچىلىق مەيدانى، ئورمانچىلىق مەيدانى، چارۋىچىلىق مەيدانى، بېلىقچىلىق مەيدانى قاتارلىق كارخانىلاردىكى ھۆددە ئېلىپ ئىجارە بېرىدىغان، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ياكى مۇلازىمەت قىلىدىغان ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى قۇرۇشىغا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

74-ماددا بۇ قانۇن 2018-يىل 7-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.