( 2007-يىل 6-ئاينىڭ 29-كۈنى 10-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 28-يىغىنىدا ماقۇللاندى، 2012-يىل 12-ئاينىڭ 28-كۈنى 11-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 30-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئەمگەك توختامى قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن تۈزىتىلدى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب ئەمگەك توختامىنىڭ تۈزۈلۈشى

3-باب ئەمگەك توختامىنى ئىجرا قىلىش ۋە ئۆزگەرتىش

4-باب ئەمگەك توختامىنىڭ بىكار قىلىنىشى ۋە ئاخىرلىشىشى

5-باب ئالاھىدە بەلگىلىمە

1-پاراگراف كوللېكتىپ توختام

2-پاراگراف ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش

3-پاراگراف پۈتۈن كۈنلۈك تۈزۈمدە بولمىغان ئىشچى ئىشلىتىش

6-باب نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش

7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن ئەمگەك توختامى تۈزۈمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈش، ئەمگەك توختامىدىكى توختاملاشقۇچىلارنىڭ ھوقۇق-مەنپەئىتى ۋە مەجبۇرىيىتىنى ئايدىڭلاشتۇرۇش، ئەمگەكچىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، ئىناق، مۇقىم ئەمگەك مۇناسىۋىتى ئورنىتىش ۋە ئۇنى راۋاجلاندۇرۇش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدىكى كارخانا، يەككە ئىقتىسادىي تەشكىلات، پۇقراۋى كارخانىسىز ئورۇن قاتارلىق تەشكىلاتلار ( تۆۋەندە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن دېيىلىدۇ ) ئەمگەكچىلەر بىلەن ئەمگەك مۇناسىۋىتى ئورنىتىپ، ئەمگەك توختامىنى تۈزۈش، ئىجرا قىلىش، ئۆزگەرتىش، بىكار قىلىش ياكى ئاخىرلاشتۇرۇشقا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

دۆلەت ئورگىنى، كەسپىي ئورۇن، ئىجتىمائىي تەشكىلات ۋە ئۇلار بىلەن ئەمگەك مۇناسىۋىتى ئورناتقان ئەمگەكچىلەر ئەمگەك توختامى تۈزگەن، ئىجرا قىلغان، ئۆزگەرتكەن، بىكار قىلغان ياكى ئاخىرلاشتۇرغان بولسا، مۇشۇ قانۇن بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.

3-ماددا ئەمگەك توختامى تۈزۈشتە، قانۇنلۇق بولۇش، ئادىل بولۇش، باراۋەر بولۇش، ئىختىيارىي بولۇش، كېڭىشىپ بىرلىككە كېلىش، سەمىمىي بولۇش، لەۋزىدە تۇرۇش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىش كېرەك.

قانۇن بويىچە تۈزۈلگەن ئەمگەك توختامى چەكلەش كۈچىگە ئىگە، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى ئەمگەك توختامىدا پۈتۈشكەن مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشى كېرەك.

4-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك قائىدە-تۈزۈملىرىنى قانۇن بويىچە ئورنىتىپ ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ئەمگەكچىلەرنىڭ ئەمگەك ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولۇشى، ئەمگەك مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشىنى كاپالەتلەندۈرۈشى كېرەك.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك ھەققى، خىزمەت ۋاقتى، دەم ئېلىش-دەم ئېلىش، ئەمگەك بىخەتەرلىكى-ساقلىق ساقلاش، سۇغۇرتا-پاراۋانلىق، ئىشچى-خىزمەتچىلەرنى تەربىيەلەش، ئەمگەك ئىنتىزامى ۋە ئەمگەك نورمىسىنى باشقۇرۇش قاتارلىق ئەمگەكچىلەرنىڭ جانىجان مەنپەئىتىگە بىۋاسىتە چېتىلىدىغان قائىدە-تۈزۈملەرنى تۈزگەندە، تۈزەتكەندە ياكى قارار قىلغاندا، ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى ياكى بارلىق ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ مۇزاكىرىسىنى قىلىشى كېرەك،
لايىھە ۋە پىكىرلەرنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ياكى ئىشچى-خىزمەتچىلەر ۋەكىللىرى بىلەن باراۋەر كېڭىشىپ بېكىتىش.

قائىدە-تۈزۈم ۋە مۇھىم، زور ئىشلارنى قارار قىلىپ يولغا قويۇش جەريانىدا، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ياكى ئىشچى-خىزمەتچىلەر مۇۋاپىق ئەمەس دەپ قارىسا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا كۆرسىتىپ، كېڭىشىش ئارقىلىق تۈزىتىپ مۇكەممەللەشتۈرۈشكە ھوقۇقلۇق.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىلەرنىڭ جانىجان مەنپەئىتىگە بىۋاسىتە چېتىلىدىغان قائىدە-تۈزۈملەرنى ۋە چوڭ-چوڭ ئىشلارنى ئېلان قىلىشى ياكى ئەمگەكچىلەرگە ئۇقتۇرۇپ قويۇشى كېرەك.

5-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ۋە كارخانا تەرەپنىڭ ۋەكىللىرى بىلەن بىرلىكتە ئەمگەك مۇناسىۋىتىنى ماسلاشتۇرىدىغان ئۈچ تەرەپ مېخانىزمىنى ئورنىتىپ، تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئەمگەك مۇناسىۋىتىگە دائىر مۇھىم، زور مەسىلىلەرنى بىرلىكتە مۇھاكىمە قىلىپ ھەل قىلىدۇ.

6-ماددا ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ئەمگەكچى بىلەن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ ئەمگەك توختامىنى قانۇن بويىچە تۈزۈشى ۋە ئىجرا قىلىشىغا ياردەم بېرىشى، يېتەكچىلىك قىلىشى ھەمدە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن كوللېكتىپ كېڭىشىش مېخانىزمى ئورنىتىپ، ئەمگەكچىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدىشى كېرەك.

2-باب ئەمگەك توختامىنىڭ تۈزۈلۈشى

7-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئادەم ئىشلەتكەن كۈندىن باشلاپلا ئەمگەكچى بىلەن ئەمگەك مۇناسىۋىتى ئورنىتىدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار تەكشۈرۈشكە ئىشچى-خىزمەتچىلەر ئىسىملىكى تۇرغۇزۇشى كېرەك.

8-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچى قوبۇل قىلغاندا، ئەمگەكچىگە خىزمەت مەزمۇنى، خىزمەت شارائىتى، ئىش ئورنى، كەسىپ خەۋپى، بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش ئەھۋالى، ئەمگەك ھەققىنى، شۇنىڭدەك ئەمگەكچى بىلىشنى تەلەپ قىلغان باشقا ئەھۋاللارنى ئەينەن ئۇقتۇرۇشى كېرەك؛
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچى بىلەن ئەمگەك توختامىغا بىۋاسىتە مۇناسىۋەتلىك بولغان ئاساسىي ئەھۋالنى ئىگىلەشكە ھوقۇقلۇق، ئەمگەكچى ئەينەن چۈشەندۈرۈشى كېرەك.

9-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچى قوبۇل قىلغاندا، ئەمگەكچىنىڭ كىملىكى ۋە باشقا كىنىشكىلىرىنى تۇتۇپ قالسا، ئەمگەكچىدىن كېپىللىك بېرىشنى ياكى باشقا نامدا ئەمگەكچىدىن پۇل-مال ئېلىشنى تەلەپ قىلسا بولمايدۇ.

10-ماددا ئەمگەك مۇناسىۋىتى ئورنىتىشتا، يازما ئەمگەك توختامى تۈزۈش كېرەك.

ئەمگەك مۇناسىۋىتى ئورنىتىلغان، يازما ئەمگەك توختامى بىرلا ۋاقىتتا تۈزۈلمىگەن بولسا، ئادەم ئىشلەتكەن كۈندىن باشلاپ 1 ئاي ئىچىدە يازما ئەمگەك توختامى تۈزۈش كېرەك.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى ئادەم ئىشلىتىشتىن بۇرۇن ئەمگەك توختامى تۈزگەن بولسا، ئەمگەك مۇناسىۋىتى ئادەم ئىشلەتكەن كۈندىن باشلاپ ئورنىتىلىدۇ.

11-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئادەم ئىشلىتىش بىلەن بىر ۋاقىتتا يازما ئەمگەك توختامى تۈزمىگەن ھەمدە ئەمگەكچىلەر بىلەن پۈتۈشكەن ئەمگەك ھەققى ئېنىق بولمىغان بولسا، يېڭىدىن قوبۇل قىلىنغان ئەمگەكچىلەرنىڭ ئەمگەك ھەققى كوللېكتىپ توختامدا بەلگىلەنگەن ئۆلچەم بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ؛
كوللېكتىپ توختام ياكى كوللېكتىپ توختام بەلگىلەنمىگەن بولسا، ئوخشاش ئىشقا ئوخشاش ھەق بېرىش يولغا قويۇلىدۇ.

12-ماددا ئەمگەك توختامى مۇقىم مۇددەتلىك ئەمگەك توختامى، مۇقىم مۇددىتى يوق ئەمگەك توختامى ۋە بەلگىلىك خىزمەت ۋەزىپىسىنى ئورۇنداش مۇددەت قىلىنغان ئەمگەك توختامىغا بۆلۈنىدۇ.

13-ماددا مۇقىم مۇددەتلىك ئەمگەك توختامى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى توختام ئاخىرلىشىش ۋاقتىنى پۈتۈشكەن ئەمگەك توختامىنى كۆرسىتىدۇ.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچى بىلەن كېڭىشىپ بىرلىككە كېلىپ، مۇقىم مۇددەتلىك ئەمگەك توختامى تۈزسە بولىدۇ.

14-ماددا مۇقىم مۆھلەتسىز ئەمگەك توختامى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى ئاخىرلىشىش ۋاقتى ئېنىق پۈتۈشۈلمىگەن ئەمگەك توختامىنى كۆرسىتىدۇ.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچى بىلەن كېڭىشىپ بىرلىككە كېلىپ، مۇقىم مۆھلەتسىز ئەمگەك توختامى تۈزسە بولىدۇ.
تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلۈپ، ئەمگەكچى ئەمگەك توختامىنى داۋاملىق تۈزۈش، تۈزۈشكە ئوتتۇرىغا قويغان ياكى قوشۇلغان بولسا، ئەمگەكچى مۇقىم مۇددەتلىك ئەمگەك توختامى تۈزۈشنى ئوتتۇرىغا قويغاندىن سىرت، مۇقىم مۇددىتى يوق ئەمگەك توختامى تۈزۈشى كېرەك :

( 1 ) ئەمگەكچىلەر شۇ ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندا ئۇدا 10 يىل ئىشلىگەن بولسا؛

( 2 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تۇنجى قېتىم ئەمگەك توختامى تۈزۈمىنى يولغا قويغان ياكى دۆلەت كارخانىسى تۈزۈلمىسىنى ئۆزگەرتىپ قايتا ئەمگەك توختامى تۈزگەندە، ئەمگەكچى شۇ ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندا ئۇدا 10 يىل ئىشلىگەن ھەمدە قانۇندا بەلگىلەنگەن پېنسىيە يېشىغا 10 يىلمۇ يەتمىگەن بولسا؛

( 3 ) ئۇدا 2 قېتىم مۇقىم مۇددەتلىك ئەمگەك توختامى تۈزگەن ھەمدە ئەمگەكچىلەردە مۇشۇ قانۇننىڭ 39-ۋە 40-ماددىسىنىڭ ( 1 ) تارماقچىسى ۋە ( 2 ) تارماقچىسىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋاللار كۆرۈلمىگەندە، ئەمگەك توختامى داۋاملىق تۈزۈلگەن بولسا.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئادەم ئىشلەتكەن كۈندىن باشلاپ بىر يىل توشۇپ ئەمگەكچى بىلەن يازما ئەمگەك توختامى تۈزمىسە، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى مۇقىم مۆھلەتسىز ئەمگەك توختامى تۈزدى، دەپ قارىلىدۇ.

15-ماددا مۇئەييەن خىزمەت ۋەزىپىسىنى ئورۇنداش مۇددەت قىلىنغان ئەمگەك توختامى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى مەلۇم ئىشنى ئورۇنداشنى توختام مۇددىتى قىلىپ پۈتۈشكەن ئەمگەك توختامىنى كۆرسىتىدۇ.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچى بىلەن كېڭىشىپ بىرلىككە كېلىپ، بەلگىلىك ئىش ۋەزىپىسىنى ئورۇنداش مۇددىتى قىلىنغان ئەمگەك توختامى تۈزسە بولىدۇ.

16-ماددا ئەمگەك توختامىنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى كېڭىشىپ بىرلىككە كېلىدۇ ھەمدە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋە ئەمگەكچى ئەمگەك توختام نۇسخىسىغا ئىمزا قويۇشى ياكى تامغا بېسىشى بىلەن كۈچكە ئىگە بولىدۇ.

ئەمگەك توختامى نۇسخىسىنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋە ئەمگەكچىلەر بىردىن ئالىدۇ.

17-ماددا ئەمگەك توختامىدا تۆۋەندىكى ماددىلار بولۇشى كېرەك :

( 1 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ نامى، ئورنى ۋە قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ياكى ئاساسلىق مەسئۇلى؛

( 2 ) ئەمگەكچىنىڭ ئىسىم-فامىلىسى، ئادرېسى ۋە كىملىك ياكى باشقا كۈچكە ئىگە كىملىك نومۇرى؛

( 3 ) ئەمگەك توختامىنىڭ مۇددىتى؛

( 4 ) خىزمەت مەزمۇنى ۋە خىزمەت ئورنى؛

( 5 ) خىزمەت ۋاقتى ۋە دەم ئېلىش-دەم ئېلىش ۋاقتى؛

( 6 ) ئەمگەك ھەققى؛

( 7 ) ئىجتىمائىي سۇغۇرتا؛

( 8 ) ئەمگەك مۇھاپىزىتى، ئەمگەك شارائىتى ۋە كەسپىي خەۋپتىن مۇداپىئەلىنىش؛

( 9 ) قانۇن-نىزاملاردا ئەمگەك توختامىغا كىرگۈزۈشكە تېگىشلىك دەپ بەلگىلەنگەن باشقا ئىشلار.

ئەمگەك توختامىدا ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن زۆرۈر ماددىلاردىن باشقا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچىلەر سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتى، تەربىيەلەش، مەخپىيەتلىكنى ساقلاش، تولۇقلىما سۇغۇرتا ۋە پاراۋانلىق تەمىناتى قاتارلىق باشقا ئىشلارنى پۈتۈشسە بولىدۇ.

18-ماددا ئەمگەك توختامىدا ئەمگەك ھەققى ۋە ئەمگەك شەرتى قاتارلىقلارنىڭ ئۆلچىمى ئېنىق پۈتۈشۈلمەي، تالاش-تارتىش كېلىپ چىققان بولسا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى قايتا كېڭەشسە بولىدۇ؛
كېلىشەلمىسە، كوللېكتىپ توختامدىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ؛
كوللېكتىپ توختام ياكى كوللېكتىپ توختامدا ئەمگەك ھەققى بەلگىلەنمىگەن بولسا، ئوخشاش ئىشقا ئوخشاش ھەق بېرىلىدۇ؛
كوللېكتىپ توختام ياكى كوللېكتىپ توختامدا ئەمگەك شەرتى قاتارلىق ئۆلچەملەر بەلگىلەنمىگەن بولسا، دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە بولىدۇ.

19-ماددا ئەمگەك توختامىنىڭ مۇددىتى 3 ئايدىن يۇقىرى، 1 يىلغا توشمىسا، سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتى 1 ئايدىن ئېشىپ كەتسە بولمايدۇ؛
ئەمگەك توختامىنىڭ مۇددىتى 1 يىلدىن يۇقىرى، 3 يىلغا توشمىغان بولسا، سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتى 2 ئايدىن ئېشىپ كەتسە بولمايدۇ؛
ئۈچ يىلدىن يۇقىرى مۇقىم مۇددىتى ۋە مۇقىم مۇددىتى يوق ئەمگەك توختامىنىڭ سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتى 6 ئايدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.

بىر ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن بىر ئەمگەكچى بىرلا قېتىم سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتىنى پۈتۈشەلەيدۇ.

مۇئەييەن خىزمەت ۋەزىپىسىنى ئورۇنداش مۇددەت قىلىنغان ئەمگەك توختامى ياكى ئەمگەك توختامىنىڭ مۇددىتى 3 ئايغا توشمىسا، سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتىنى پۈتۈشۈشكە بولمايدۇ.

سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتى ئەمگەك توختامى مۇددىتىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
ئەمگەك توختامىدا سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتىلا پۈتۈشۈلگەن بولسا، سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتى كۈچكە ئىگە بولمايدۇ، بۇ مۇددەت ئەمگەك توختامىنىڭ مۇددىتى بولىدۇ.

20-ماددا ئەمگەكچىلەرنىڭ سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتىدىكى مائاشى شۇ ئورۇندىكى ئوخشاش ئىش ئورنىنىڭ ئەڭ تۆۋەن دەرىجىسىدىكى مائاشىدىن ياكى ئەمگەك توختامىدا پۈتۈشكەن مائاشىنىڭ ％ 80 ىدىن تۆۋەن بولماسلىقى ھەمدە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تۇرۇشلۇق جاينىڭ ئەڭ تۆۋەن مائاش ئۆلچىمىدىن تۆۋەن بولماسلىقى كېرەك.

21-ماددا سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتىدە، ئەمگەكچىلەردە مۇشۇ قانۇننىڭ 39-ۋە 40-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقى، 2-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋال كۆرۈلگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، ئەمگەك توختامى بىكار قىلىنسا بولمايدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتىدە ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا، ئەمگەكچىگە سەۋەبىنى چۈشەندۈرۈشى كېرەك.

22-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىلەرنى مەخسۇس تەربىيەلەش خىراجىتى بىلەن تەمىنلەپ، ئۇلارنى كەسپىي تېخنىكا بويىچە تەربىيەلەشتە، شۇ ئەمگەكچى بىلەن كېلىشىم تۈزۈپ، مۇلازىمەت مۇددىتىنى پۈتۈشسە بولىدۇ.

ئەمگەكچىلەر مۇلازىمەت مۇددىتى پۈتۈمىگە خىلاپلىق قىلسا، پۈتۈم بويىچە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا خىلاپلىق پۇلى تۆلىشى كېرەك.
خىلاپلىق پۇلىنىڭ سوممىسى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تەمىنلىگەن تەربىيەلەش خىراجىتىدىن ئېشىپ كەتسە بولمايدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىدىن چىقىم قىلغان خىلاپلىق پۇلىنىڭ مۇلازىمەت مۇددىتى تېخى ئادا قىلىنمىغان قىسمىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكىنى تەلەپ قىلغان تەڭ چېچىشقا تېگىشلىك تەربىيەلەش خىراجىتىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى مۇلازىمەت مۇددىتىنى پۈتۈشكەن بولسا، ئەمگەكچىلەرنىڭ نورمال مائاش تەڭشەش مېخانىزمى بويىچە مۇلازىمەت مۇددىتى مەزگىلىدىكى ئەمگەك ھەققىنى ئۆستۈرۈشىگە تەسىر يەتمەيدۇ.

23-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى ئەمگەك توختامىدا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ سودا مەخپىيىتىنى ۋە بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىغا ئالاقىدار مەخپىي ئىشلارنى ساقلاشنى پۈتۈشسە بولىدۇ.

مەخپىيەتلىكنى ساقلاش مەجبۇرىيىتى بار ئەمگەكچىلەرگە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك توختامى ياكى مەخپىيەتلىكنى ساقلاش كېلىشىمىدە ئەمگەكچىلەر بىلەن كەسىپ رىقابىتىگە دائىر چەكلىمە ماددىلارنى پۈتۈشسە ھەمدە ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلغان ياكى ئاخىرلاشتۇرغاندىن كېيىن، كەسىپ رىقابىتىگە چەك قويۇش مۇددىتىدە ئايمۇئاي ئەمگەكچىگە ئىقتىسادىي تولۇقلىما بېرىشنى پۈتۈشسە بولىدۇ.
ئەمگەكچىلەر كەسىپ رىقابىتىگە چەك قويۇش پۈتۈمىگە خىلاپلىق قىلغان بولسا، پۈتۈم بويىچە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا خىلاپلىق پۇلى تۆلىشى كېرەك.

24-ماددا كەسىپ رىقابىتىگە چەك قويۇلغان خادىملار ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك باشقۇرغۇچىسى، يۇقىرى تېخنىكىلىق خادىمى ۋە مەخپىيەتلىكنى ساقلاش مەجبۇرىيىتى بار باشقا خادىملار بىلەنلا چەكلىنىدۇ.
كەسىپ رىقابىتىگە چەك قويۇش دائىرىسى، رايونى، مۇددىتىنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى پۈتۈشىدۇ، كەسىپ رىقابىتىگە چەكلىمە قويۇش پۈتۈمى قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ بولسا بولمايدۇ.

ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلغان ياكى ئاخىرلاشتۇرغاندىن كېيىن، ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن خادىملارنىڭ شۇ ئورۇن بىلەن ئوخشاش تۈردىكى مەھسۇلاتنى ئىشلەپچىقارغان ياكى تىجارەت قىلغان، ئوخشاش كەسىپ بىلەن شۇغۇللانغان رىقابەت مۇناسىۋىتى بولغان باشقا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا ياكى شۇ مەھسۇلاتنى ئۆز ئالدىغا ئىشلەپچىقىرىش ياكى سېتىش بىلەن شۇغۇللانغان، ئوخشاش خىل كەسىپ بىلەن شۇغۇللىنىشقا دائىر كەسىپ رىقابىتىگە چەك قويۇش مۇددىتى ئىككى يىلدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.

25-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 22-ۋە 23-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋاللارنى ھېسابقا ئالمىغاندا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچى بىلەن خىلاپلىق پۇلىنى ئۈستىگە ئېلىشنى پۈتۈشسە بولمايدۇ.

26-ماددا تۆۋەندىكى ئەمگەك توختامى ئىناۋەتسىز ياكى قىسمەن ئىناۋەتسىز :

( 1 ) ئالدامچىلىق قىلىش، تەھدىت سېلىش ۋاسىتىسى ياكى ئادەمنى خەۋپكە سېلىش ۋاسىتىسى ئارقىلىق، قارشى تەرەپنى ھەقىقىي مەقسىتىگە خىلاپ ئەھۋالدا ئەمگەك توختامى تۈزدۈرگەن ياكى ئۆزگەرتكەن بولسا؛

( 2 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئۆزىنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن جاۋابكارلىقىنى كەچۈرۈم قىلغان، ئەمگەكچىلەرنىڭ ھوقۇقىنى چەتكە قاققان بولسا؛

( 3 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك بەلگىلىمىگە خىلاپ بولسا.

ئەمگەك توختامىنىڭ كۈچكە ئىگە بولماسلىقى ياكى قىسمەن كۈچكە ئىگە بولماسلىقى ئۈستىدە تالاش-تارتىش كېلىپ چىقسا، ئەمگەك ماجىراسىغا كېسىم ئاپپاراتى ياكى خەلق سوت مەھكىمىسى بېكىتىدۇ.

27-ماددا ئەمگەك توختامىنىڭ بىر قىسمى ئىناۋەتسىز بولۇپ، باشقا قىسمىنىڭ كۈچىگە تەسىر يەتكۈزمىسە، باشقا قىسمى كۈچكە ئىگە بولىۋېرىدۇ.

28-ماددا ئەمگەك توختامى ئىناۋەتسىز دەپ مۇئەييەنلەشتۈرۈلۈپ، ئەمگەكچىلەر ئەمگەك قىلغان بولسا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىگە ئەمگەك ھەققى بېرىشى كېرەك.
ئەمگەك ھەققى سوممىسى شۇ ئورۇندىكى ئوخشاش ياكى يېقىن ئىش ئورنىدىكى ئەمگەكچىلەرنىڭ ئەمگەك ھەققىدىن پايدىلىنىپ بېكىتىلىدۇ.

3-باب ئەمگەك توختامىنى ئىجرا قىلىش ۋە ئۆزگەرتىش

29-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى ئۆز مەجبۇرىيىتىنى ئەمگەك توختامىدىكى پۈتۈم بويىچە ئومۇميۈزلۈك ئادا قىلىشى كېرەك.

30-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك توختامىدىكى پۈتۈم ۋە دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئەمگەكچىلەرگە ئەمگەك ھەققىنى ۋاقتىدا، تولۇق بېرىشى كېرەك.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك ھەققىنى نېسى قالدۇرغان ياكى تولۇق بەرمىگەن بولسا، ئەمگەكچى شۇ جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىگە قانۇن بويىچە تۆلەش بۇيرۇقى چىقىرىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسى قانۇن بويىچە چىقىرىش بۇيرۇقى چىقىرىشى كېرەك.

31-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك نورمىسى ئۆلچىمىنى قاتتىق ئىجرا قىلىشى كېرەك، ئەمگەكچىلەرنى ئىسمېنا قوشۇپ ئىشلەشكە مەجبۇرلاشقا ياكى شەكلىنى ئۆزگەرتىپ مەجبۇرلاشقا بولمايدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئىسمېنا قوشۇپ ئىشلەشكە ئورۇنلاشتۇرغاندا، دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە ئەمگەكچىگە ئىسمېنا قوشۇپ ئىشلەش ھەققى تۆلىشى كېرەك.

32-ماددا ئەمگەكچىلەر ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندىكى باشقۇرغۇچى خادىملارنىڭ قائىدىگە خىلاپ قوماندانلىقى، قاراملىق بىلەن مەشغۇلات قىلىشىغا مەجبۇرىي بۇيرۇق چۈشۈرۈشىنى رەت قىلسا، ئەمگەك توختامىغا خىلاپ دەپ قارالمايدۇ.

ئەمگەكچىلەر ھاياتىي بىخەتەرلىكى ۋە تەن ساغلاملىقىغا خەۋپ يەتكۈزىدىغان ئەمگەك شارائىتى ھەققىدە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا تەنقىد، پاش ۋە شىكايەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

33-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ نامى، قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى، ئاساسلىق مەسئۇلى ياكى مەبلەغ سالغۇچىسى قاتارلىق ئىشلارنى ئۆزگەرتىشى ئەمگەك توختامىنىڭ ئىجرا قىلىنىشىغا تەسىر يەتكۈزمەيدۇ.

34-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندا قوشۇلۇش ياكى بۆلۈنۈش قاتارلىق ئەھۋاللار كۆرۈلسە، ئەسلىدىكى ئەمگەك توختامى داۋاملىق كۈچكە ئىگە بولىدۇ، ئەمگەك توختامىنى ئۇنىڭ ھوقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتىگە ۋارىسلىق قىلغان ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن داۋاملىق ئىجرا قىلىدۇ.

35-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچى بىلەن كېڭىشىپ بىرلىككە كېلىپ، ئەمگەك توختامىدا پۈتۈشكەن مەزمۇنلارنى ئۆزگەرتسە بولىدۇ.
ئەمگەك توختامىنى ئۆزگەرتىشتە، يازما شەكىل قوللىنىش كېرەك.

ئۆزگەرتىلگەندىن كېيىنكى ئەمگەك توختامىنىڭ نۇسخىسىنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋە ئەمگەكچىلەر بىردىن ئالىدۇ.

4-باب ئەمگەك توختامىنىڭ بىكار قىلىنىشى ۋە ئاخىرلىشىشى

36-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىلەر بىلەن كېڭىشىپ بىرلىككە كېلىپ، ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا بولىدۇ.

37-ماددا ئەمگەكچىلەر 30 كۈن بۇرۇن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا يازما ئۇقتۇرۇش قىلىپ، ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا بولىدۇ.
ئەمگەكچى ئىشلىتىپ بېقىش مۇددىتى ئىچىدە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا 3 كۈن بۇرۇن ئۇقتۇرسا، ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا بولىدۇ.

38-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئەمگەكچىلەر ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا بولىدۇ :

( 1 ) ئەمگەك توختامىدىكى پۈتۈم بويىچە ئەمگەك مۇھاپىزىتى ياكى ئەمگەك شارائىتى ھازىرلىمىغانلار؛

( 2 ) ئەمگەك ھەققىنى ۋاقتىدا، تولۇق بەرمىگەنلەر؛

( 3 ) ئەمگەكچى ئۈچۈن قانۇن بويىچە ئىجتىمائىي سۇغۇرتا ھەققى تاپشۇرمىغانلار؛

( 4 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ قائىدە-تۈزۈملىرى قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ بولۇپ، ئەمگەكچىلەرنىڭ ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزسە؛

( 5 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 26-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋال تۈپەيلىدىن ئەمگەك توختامى ئىناۋەتسىز بولسا؛

( 6 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئەمگەكچىلەر ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا بولىدۇ، دەپ بەلگىلەنگەن باشقا ئەھۋاللار.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن زوراۋانلىق قىلىش، تەھدىت سېلىش ياكى جىسمانىي ئەركىنلىكنى قانۇنسىز چەكلەش ۋاسىتىلىرى بىلەن ئەمگەكچىلەرنى ئەمگەككە سېلىشقا مەجبۇرلىسا ياكى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن قائىدىگە خىلاپ قوماندانلىق قىلىش، قاراملىق بىلەن مەشغۇلات قىلىشقا زورلاش ئارقىلىق ئەمگەكچىلەرنىڭ جىسمانىي بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزسە، ئەمگەكچىلەر ئەمگەك توختامىنى دەرھال بىكار قىلسا بولىدۇ، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا ئالدىن ئۇقتۇرۇپ قويمىسىمۇ بولىدۇ.

39-ماددا ئەمگەكچىلەردە تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا بولىدۇ :

( 1 ) سىناپ ئىشلىتىش مەزگىلىدە قوبۇل قىلىش شەرتىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغانلىقى ئىسپاتلانغانلار؛

( 2 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ قائىدە-تۈزۈملىرىگە ئېغىر خىلاپلىق قىلغانلار؛

( 3 ) ۋەزىپىسىنى ئېغىر دەرىجىدە ئادا قىلماي، نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا ئېغىر زىيان سالغانلار؛

( 4 ) ئەمگەكچىلەر بىرلا ۋاقىتتا باشقا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار بىلەن ئەمگەك مۇناسىۋىتى ئورنىتىپ، شۇ ئورۇننىڭ خىزمەت ۋەزىپىسىنى ئورۇندىشىغا ئېغىر تەسىر يەتكۈزگەن ياكى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئوتتۇرىغا قويغان بولسىمۇ تۈزەتمىگەنلەر؛

( 5 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 26-ماددا 1-تارمىقىنىڭ ( 1 ) تارماقچىسىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋال تۈپەيلىدىن ئەمگەك توختامى ئىناۋەتسىز بولسا؛

( 6 ) قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلغانلار.

40-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىگە 30 كۈن بۇرۇن يازما ئۇقتۇرۇش قىلغان ياكى ئەمگەكچىگە 1 ئايلىق مائاشنى ئارتۇق بەرگەندىن كېيىن، ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا بولىدۇ :

( 1 ) ئەمگەكچىلەر كېسەل بولۇپ قېلىپ ياكى ئىشتىن باشقا سەۋەب بىلەن يارىلىنىپ، بەلگىلەنگەن داۋالاش مۇددىتى توشقاندىن كېيىن ئەسلىي خىزمەت بىلەن شۇغۇللىنالمىسا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئايرىم ئورۇنلاشتۇرغان خىزمەتمۇ شۇغۇللىنالمىسا؛

( 2 ) ئەمگەكچىلەر خىزمەتنىڭ ھۆددىسىدىن چىقالماي، تەربىيەلەنگەن ياكى ئىش ئورنىنى تەڭشىگەن بولسىمۇ، خىزمەتنىڭ ھۆددىسىدىن چىقالمىغانلار؛

( 3 ) ئەمگەك توختامى تۈزۈلگەندە ئاساسلانغان ئوبيېكتىپ ئەھۋالدا زور ئۆزگىرىش بولۇپ، ئەمگەك توختامىنى ئادا قىلغىلى بولمىسا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى كېڭىشىش ئارقىلىق ئەمگەك توختامىنىڭ مەزمۇنىنى ئۆزگەرتىش توغرىسىدا كېلىشىم ھاسىل قىلالمىسا.

41-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلۈپ، 20 دىن ئارتۇق ئادەمنى قىسقارتىشقا ياكى 20 گىمۇ يەتمەيدىغان خادىملارنى قىسقارتىشقا توغرا كەلسە، لېكىن كارخانا ئىشچى-خىزمەتچىلىرى ئومۇمىي سانىنىڭ ％ 10 ىدىن كۆپرەكىنى ئىگىلىسە، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن 30 كۈن بۇرۇن ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ياكى بارلىق ئىشچى-خىزمەتچىلەرگە ئەھۋال چۈشەندۈرۈپ، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ياكى ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ پىكرىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن، خادىملارنى قىسقارتىش لايىھەسىنى ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقىغا دوكلات قىلىش ئارقىلىق، خادىملارنى قىسقارتىشقا بولىدۇ :

( 1 ) كارخانا ۋەيرانچىلىقى قانۇنىدىكى بەلگىلىمە بويىچە قايتا تەرتىپكە سېلىنغانلار؛

( 2 ) ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەتتە ئېغىر قىيىنچىلىق كۆرۈلگەنلەر؛

( 3 ) كارخانا مەھسۇلاتنى ئۆزگەرتىش، زور تېخنىكا يېڭىلاش ياكى تىجارەت ئۇسۇلىنى تەڭشەشتە، ئەمگەك توختامى ئۆزگەرتىلگەندىن كېيىنمۇ خادىملارنى قىسقارتىشقا توغرا كەلسە؛

( 4 ) ئەمگەك توختامى تۈزۈلگەن چاغدا ئاساس قىلىنغان باشقا ئوبيېكتىپ ئىقتىسادىي ئەھۋاللاردا زور ئۆزگىرىش بولۇپ، ئەمگەك توختامىنى ئادا قىلغىلى بولمىسا.

خادىملارنى قىسقارتقاندا، تۆۋەندىكى خادىملارنى ئاۋۋال ئېلىپ قېلىش كېرەك :

( 1 ) شۇ ئورۇن بىلەن بىرقەدەر ئۇزاق مۇددەتلىك مۇقىم مۇددەتلىك ئەمگەك توختامى تۈزگەن بولسا؛

( 2 ) شۇ ئورۇن بىلەن مۇقىم مۇددىتى يوق ئەمگەك توختامى تۈزگەن بولسا؛

( 3 ) ئائىلىسىدە باشقا ئىشقا ئورۇنلاشقانلار بولمىسا، بېقىشقا تېگىشلىك ياشانغانلار ياكى قۇرامىغا يەتمىگەنلەر بولسا.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە بويىچە خادىملارنى قىسقارتىپ، ئالتە ئاي ئىچىدە قايتا خادىم قوبۇل قىلغاندا، قىسقارتىلغان خادىملارغا ئۇقتۇرۇشى ھەمدە ئوخشاش شەرت ئاستىدا قىسقارتىلغان خادىملارنى ئاۋۋال قوبۇل قىلىپ ئىشلىتىشى كېرەك.

42-ماددا ئەمگەكچىلەردە تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇننىڭ 40-، 41-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا بولمايدۇ :

( 1 ) كەسپىي كېسەل خەۋپى مەشغۇلاتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئەمگەكچىلەر ئىش ئورنىدىن ئايرىلىشتىن بۇرۇن كەسپىي سالامەتلىك تەكشۈرتمىگەن ياكى گۇمانىي كەسپىي كېسەل بولغان بىمارلار دىياگنوز قويۇۋاتقان ياكى تېببىي كۆزىتىلىۋاتقان مەزگىلدە؛

( 2 ) شۇ ئورۇندا كەسپىي كېسەلگە گىرىپتار بولغان ياكى ئىشتا يارىلانغان ھەمدە ئەمگەك ئىقتىدارىنى يوقاتقانلىقى ياكى قىسمەن يوقاتقانلىقى مۇئەييەنلەشتۈرۈلگەن بولسا؛

( 3 ) كېسەل بولۇپ ياكى ئىشتىن باشقا سەۋەب بىلەن يارىلانغانلار بەلگىلەنگەن داۋالىنىش مەزگىلىدە بولسا؛

( 4 ) ئايال ئىشچى-خىزمەتچىلەردىن ھامىلىدارلىق مەزگىلى، تۇغۇت مەزگىلى، ئېمىتىش مەزگىلىدە تۇرغانلىرى؛

( 5 ) شۇ ئورۇندا ئۇدا 15 يىل ئىشلىگەن ھەمدە قانۇندا بەلگىلەنگەن پېنسىيە يېشىغا توشمىغانلار؛

( 6 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا ئەھۋاللار.

43-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك توختامىنى يەككە تەرەپ بىكار قىلىشتا، سەۋەبىنى ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىغا ئالدىن ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە ياكى ئەمگەك توختامىدىكى پۈتۈمگە خىلاپلىق قىلسا، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندىن تۈزىتىشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ پىكرىنى مۇزاكىرە قىلىشى ھەمدە بىر تەرەپ قىلىش نەتىجىسىنى ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىغا يازما ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

44-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئەمگەك توختامى ئاخىرلىشىدۇ :

( 1 ) ئەمگەك توختامىنىڭ مۇددىتى توشقان بولسا؛

( 2 ) ئەمگەكچىلەر ئاساسىي كۈتۈنۈش سۇغۇرتىسى تەمىناتىدىن قانۇن بويىچە بەھرىمەن بولۇشقا باشلىغانلار؛

( 3 ) ئەمگەكچى ئۆلگەن بولسا ياكى خەلق سوت مەھكىمىسى ئۆلگەنلىكىنى جاكارلىغان بولسا ياكى يوقاپ كەتكەنلىكىنى جاكارلىغان بولسا؛

( 4 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋەيران بولغانلىقى قانۇن بويىچە جاكارلانغان بولسا؛

( 5 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ تىجارەت كىنىشكىسى بىكار قىلىنغان، تاقىۋېتىشكە بۇيرۇلغان، ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان ياكى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇددەتتىن بۇرۇن تارقىتىۋېتىشنى قارار قىلغان بولسا؛

( 6 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا ئەھۋاللار.

45-ماددا ئەمگەك توختامىنىڭ مۇددىتى توشۇپ، مۇشۇ قانۇننىڭ 42-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئەمگەك توختامى مۇناسىپ ئەھۋال يوقالغاندا ئاخىرلىشىدۇ.
لېكىن، مۇشۇ قانۇننىڭ 42-ماددىسىنىڭ ( 2 ) تارماقچىسىدا ئەمگەك ئىقتىدارىدىن قالغان ياكى قىسمەن قالغان ئەمگەكچىلەرنىڭ ئەمگەك توختامىنىڭ ئاخىرلىشىشى دۆلەتنىڭ ئىشتا يارىلىنىش سۇغۇرتىسىغا ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە بولىدۇ.

46-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىگە ئىقتىسادىي تولۇقلىما بېرىشى كېرەك :

( 1 ) ئەمگەكچىلەر مۇشۇ قانۇننىڭ 38-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلغان بولسا؛

( 2 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇننىڭ 36-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەمگەكچىگە ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلىشنى ئوتتۇرىغا قويغان ھەمدە ئەمگەكچىلەر بىلەن كېڭىشىپ بىرلىككە كېلىپ ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلغان بولسا؛

( 3 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇننىڭ 40-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا؛

( 4 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇننىڭ 41-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلغان بولسا؛

( 5 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك توختامىنى داۋاملاشتۇرۇش ياكى ئۆستۈرۈشتە پۈتۈشكەن شەرتلەر بىلەن ئەمگەك توختامىنى داۋاملىق تۈزۈشنى داۋاملاشتۇرۇپ، ئەمگەكچى داۋاملىق تۈزۈشكە قوشۇلمىغان ئەھۋاللارنى ھېسابقا ئالمىغاندا، مۇشۇ قانۇننىڭ 44-ماددا 1-تارماقچىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە مۇقىم مۇددەتلىك ئەمگەك توختامى ئاخىرلاشتۇرۇلىدۇ؛

( 6 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 44-ماددىسىنىڭ ( 4 )، ( 5 ) تارماقچىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەمگەك توختامى ئاخىرلاشتۇرغانلار؛

( 7 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا ئەھۋاللار.

47-ماددا ئىقتىسادىي تولۇقلىما ئەمگەكچىنىڭ شۇ ئورۇندا ئىشلىگەن يىل چېكى بويىچە، ھەر بىر يىلدا بىر ئايلىق مائاش بېرىش ئۆلچىمى بويىچە ئەمگەكچىگە بېرىلىدۇ.
6 ئايدىن ئاشقان، 1 يىلغا توشمىغان بولسا، بىر يىل بويىچە ھېسابلىنىدۇ؛
6 ئايغا توشمىسا، ئەمگەكچىگە يېرىم ئايلىق مائاش ئىقتىسادىي تولۇقلىما بېرىلىدۇ.

ئەمگەكچىلەرنىڭ ئايلىق مائاشى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تۇرۇشلۇق بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر، رايون تەسىس قىلغان شەھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئېلان قىلغان شۇ رايوندىكى ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ ئالدىنقى يىللىق ئايلىق ئوتتۇرىچە مائاشىنىڭ ئۈچ ھەسسىسىدىن يۇقىرى بولسا، ئۇلارغا ئىقتىسادىي تولۇقلىما بېرىش ئۆلچىمى ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ ئايلىق ئوتتۇرىچە مائاشىدىن ئۈچ ھەسسە سانى بويىچە بېرىلىدۇ، ئۇلارغا ئىقتىسادىي قوشۇمچە بېرىش مۇددىتى ئەڭ يۇقىرى بولغاندا 12 يىلدىن ئېشىپ كەتمەيدۇ.

بۇ ماددىدا ئېيتىلغان ئايلىق مائاش ئەمگەكچىلەرنىڭ ئەمگەك توختامى بىكار قىلىنىشتىن ياكى ئاخىرلىشىشتىن 12 ئاي بۇرۇنقى ئوتتۇرىچە مائاشىنى كۆرسىتىدۇ.

48-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلغان ياكى ئاخىرلاشتۇرغان، ئەمگەكچىلەر ئەمگەك توختامىنى داۋاملىق ئىجرا قىلىشنى تەلەپ قىلغان بولسا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بۇنى داۋاملىق ئادا قىلىشى كېرەك؛
ئەمگەكچى ئەمگەك توختامىنى داۋاملىق ئادا قىلىشنى تەلەپ قىلمىسا ياكى ئەمگەك توختامىنى داۋاملىق ئىجرا قىلغىلى بولمىسا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇننىڭ 87-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە تۆلەم پۇلى بېرىشى كېرەك.

49-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ، ئەمگەكچىلەر ئىجتىمائىي سۇغۇرتا مۇناسىۋىتىنى رايون ھالقىپ يۆتكەپ داۋاملاشتۇرۇش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ ۋە تاكامۇللاشتۇرىدۇ.

50-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلغان ياكى ئاخىرلاشتۇرغاندا ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلىش ياكى ئاخىرلاشتۇرغانلىق ئىسپاتى بېرىشى ھەمدە 15 كۈن ئىچىدە ئەمگەكچىلەرگە ئارخىپ ۋە ئىجتىمائىي سۇغۇرتا مۇناسىۋىتىنى يۆتكەش رەسمىيىتىنى بېجىرىپ بېرىشى كېرەك.

ئەمگەكچىلەر ئىككى تەرەپنىڭ پۈتۈشكىنى بويىچە خىزمەتنى ئۆتكۈزۈپ بېرىش-ئۆتكۈزۈۋېلىش ئىشلىرىنى بېجىرىشى كېرەك.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇندىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە ئەمگەكچىگە ئىقتىسادىي تولۇقلىما بېرىشى، خىزمەتنى ئۆتكۈزۈپ بەرگەن-ئۆتكۈزۈۋالغاندا بېرىشى كېرەك.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىكار قىلىنغان ياكى ئاخىرلاشقان ئەمگەك توختامى نۇسخىسىنى كەم دېگەندە ئىككى يىل ساقلاپ تەكشۈرۈشكە تەييارلاپ قويۇشى كېرەك.

5-باب ئالاھىدە بەلگىلىمە

1-پاراگراف كوللېكتىپ توختام

51-ماددا كارخانا ئىشچى-خىزمەتچىسى تەرەپ ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن باراۋەر كېڭىشىش ئارقىلىق، ئەمگەك ھەققى، خىزمەت ۋاقتى، ئارام ئېلىش-دەم ئېلىش، ئەمگەك بىخەتەرلىكى-ساقلىق ساقلاش، سۇغۇرتا-پاراۋانلىق قاتارلىق ئىشلار توغرىسىدا كوللېكتىپ توختام تۈزسە بولىدۇ.
كوللېكتىپ توختام لايىھەسىنى ئىشچى-خىزمەتچىلەر قۇرۇلتىيى ياكى بارلىق ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ مۇزاكىرە قىلىپ ماقۇللىشىغا سۇنۇش كېرەك.

كوللېكتىپ توختامنى ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى كارخانىنىڭ ئىشچى-خىزمەتچىسىگە ۋاكالىتەن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن تۈزىدۇ؛
ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى قۇرۇلمىغان ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننى يۇقىرى دەرىجىلىك ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ئەمگەكچىنىڭ سايلىنىشىغا يېتەكچىلىك قىلىدىغان ۋەكىل بىلەن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بېكىتىدۇ.

52-ماددا كارخانا ئىشچى-خىزمەتچىسى تەرەپ ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەك بىخەتەرلىكى-ساقلىق ساقلاش، ئايال ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، مائاش تەڭشەش مېخانىزمى قاتارلىق مەخسۇس كوللېكتىپ توختاملارنى تۈزسە بولىدۇ.

53-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن تۆۋەن رايوندا بىناكارلىق، كانچىلىق، يېمەك-ئىچمەك مۇلازىمەتچىلىكى قاتارلىق ساھەلەرنى ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى بىلەن كارخانا تەرەپنىڭ ۋەكىلى ساھە خاراكتېرلىك كوللېكتىپ توختامى تۈزسە ياكى رايون خاراكتېرلىك كوللېكتىپ توختام تۈزسە بولىدۇ.

54-ماددا كوللېكتىپ توختام تۈزۈلگەندىن كېيىن، ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقىغا يوللاش كېرەك؛
ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى كوللېكتىپ توختام نۇسخىسىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە باشقىچە پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويمىغان بولسا، كوللېكتىپ توختام كۈچكە ئىگە بولىدۇ.

قانۇن بويىچە تۈزۈلگەن كوللېكتىپ توختام ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋە ئەمگەكچى ئۈچۈن چەكلەش كۈچىگە ئىگە.
ساھە خاراكتېرلىك، رايون خاراكتېرلىك كوللېكتىپ توختام شۇ جاي، شۇ ساھە، شۇ رايوندىكى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋە ئەمگەكچىلەرگە نىسبەتەن چەكلەش كۈچىگە ئىگە.

55-ماددا كوللېكتىپ توختامدىكى ئەمگەك ھەققى ۋە ئەمگەك شەرتى قاتارلىقلارنىڭ ئۆلچىمى شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلىگەن ئەڭ تۆۋەن ئۆلچەمدىن تۆۋەن بولسا بولمايدۇ؛
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى تۈزگەن ئەمگەك توختامىدىكى ئەمگەك ھەققى ۋە ئەمگەك شەرتى قاتارلىقلارنىڭ ئۆلچىمى كوللېكتىپ توختامدا بەلگىلەنگەن ئۆلچەمدىن تۆۋەن بولسا بولمايدۇ.

56-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن كوللېكتىپ توختامغا خىلاپلىق قىلىپ، ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ ئەمگەك ھوقۇق-مەنپەئىتىگە چېقىلسا، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندىن جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشنى قانۇن بويىچە تەلەپ قىلسا بولىدۇ؛
كوللېكتىپ توختامنى ئىجرا قىلىش سەۋەبىدىن تالاش-تارتىش كېلىپ، كېڭىشىپ ھەل قىلالمىسا، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى قانۇن بويىچە كېسىم قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا، دەۋا قىلسا بولىدۇ.

2-پاراگراف ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش

57-ماددا ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىشتا تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلاش كېرەك :

( 1 ) رويخەتكە ئېلىنغان كاپىتال 2 مىليون يۈەندىن كەم بولسا بولمايدۇ؛

( 2 ) كەسىپنى قانات يايدۇرۇشقا ئۇيغۇنلاشقان مۇقىم تىجارەت سورۇنى ۋە ئەسلىھەسى بولۇش؛

( 3 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىشنى باشقۇرۇش تۈزۈمى بولۇش؛

( 4 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا شەرتلەر.

ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقىغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي ئىجازەت ئىلتىماس قىلىش كېرەك؛
ئىجازەت بېرىلگەنلىرى قانۇن بويىچە مۇناسىپ شىركەتنى تىزىمغا ئالدۇرۇشى كېرەك.
ئىجازەت ئالماي تۇرۇپ، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

58-ماددا ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇندا ئېيتىلغان ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بولۇپ، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ ئەمگەكچىلەرگە بولغان مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشى كېرەك.
ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچى تۈزگەن ئەمگەك توختامىغا مۇشۇ قانۇننىڭ 17-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ئىشلار ئېنىق يېزىلغانلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، يەنە ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچىنىڭ ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورنى ۋە ئەۋەتىش مۇددىتى، ئىش ئورنى قاتارلىق ئەھۋاللارمۇ ئېنىق يېزىلىشى كېرەك.

ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچى بىلەن ئىككى يىلدىن يۇقىرى مۇقىم مۇددەتلىك ئەمگەك توختامى تۈزۈشى، ھەر ئايدا ئەمگەك ھەققى بېرىشى كېرەك؛
ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچى خىزمىتى يوق مەزگىلدە، ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلىگەن ئەڭ تۆۋەن ئىش ھەققى ئۆلچىمى بويىچە، ئۇنىڭغا ئايمۇئاي ئىش ھەققى بېرىشى كېرەك.

59-ماددا ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن ئەۋەتكەن ئەمگەكچى ئەۋەتىش شەكلىدە ئەمگەكچى ئىشلىتىشنى قوبۇل قىلغۇچى ئورۇن ( تۆۋەندە ئەمگەكچى ئىشلەتكۈچى ئورۇن دېيىلىدۇ ) بىلەن ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش كېلىشىمى تۈزۈشى كېرەك.
ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش كېلىشىمىدە ئەۋەتىلگەن ئىش ئورنى ۋە خادىملارنىڭ سانى، ئەۋەتىش مۇددىتى، ئەمگەك ھەققى ۋە ئىجتىمائىي سۇغۇرتا ھەققىنىڭ سوممىسى ۋە تۆلەش ئۇسۇلى، شۇنىڭدەك كېلىشىمگە خىلاپلىق قىلىش جاۋابكارلىقىنى پۈتۈشۈش كېرەك.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئىش ئورنىنىڭ ئەمەلىي ئېھتىياجىغا قاراپ ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەۋەتىش مۇددىتىنى بېكىتىشى كېرەك، ئۇدا ئىشچى ئىشلىتىش مۇددىتىنى بىرنەچچە قىسقا مۇددەتلىك ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش كېلىشىمىگە بۆلۈپ تۈزسە بولمايدۇ.

60-ماددا ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش كېلىشىمىنىڭ مەزمۇنىنى ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچىگە ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش كېلىشىمى بويىچە ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچىگە بېرىدىغان ئەمگەك ھەققىنى تۇتۇپ قالسا بولمايدۇ.

ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن ۋە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچىدىن ھەق ئالسا بولمايدۇ.

61-ماددا ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن رايون ھالقىپ ئەمگەكچى ئەۋەتكەن بولسا، ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچى بەھرىمەن بولىدىغان ئەمگەك ھەققى ۋە ئەمگەك شارائىتى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تۇرۇشلۇق جاينىڭ ئۆلچىمى بويىچە بولىدۇ.

62-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تۆۋەندىكى مەجبۇرىيەتلەرنى ئادا قىلىشى كېرەك :

( 1 ) دۆلەتنىڭ ئەمگەك ئۆلچىمىنى ئىجرا قىلىپ، مۇناسىپ ئەمگەك شارائىتى يارىتىپ بېرىش ۋە ئەمگەك مۇھاپىزىتى بىلەن تەمىنلەش؛

( 2 ) ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچىگە خىزمەت تەلىپى ۋە ئەمگەك ھەققىنى ئۇقتۇرۇش؛

( 3 ) ئىسمېنا قوشۇپ ئىشلەش ھەققى، نەتىجە-ئۈنۈم مۇكاپاتى بېرىش، خىزمەت ئورنىغا مۇناسىۋەتلىك پاراۋانلىق تەمىناتى بېرىش؛

( 4 ) ئىش ئورنىدىكى ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچىلەرنى ئىش ئورنى ئۈچۈن زۆرۈر تەربىيەلەش؛

( 5 ) ئۇدا ئىشچى ئىشلىتىشتە، نورمال مائاش تەڭشەش مېخانىزمى يولغا قويۇلىدۇ.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچىنى يەنە باشقا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا ئەۋەتسە بولمايدۇ.

63-ماددا ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچى ئەمگەكچى ئىشلەتكۈچى ئورۇندىكى ئەمگەكچىلەر بىلەن ئوخشاش ئىشقا ئوخشاش ھەق بېرىش ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولىدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئوخشاش ئىشقا ئوخشاش ھەق بېرىش پىرىنسىپى بويىچە، ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچىلەرگە شۇ ئورۇندىكى ئوخشاش ئىش ئورنىدىكى ئەمگەكچىلەرگە ئوخشاش ئەمگەك ھەققى تەقسىملەش چارىسىنى يولغا قويۇشى كېرەك.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندا ئوخشاش ئىش ئورنىدىكى ئەمگەكچى بولمىسا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تۇرۇشلۇق جايدىكى ئوخشاش ياكى يېقىن ئىش ئورنىدىكى ئەمگەكچىلەرنىڭ ئەمگەك ھەققى بېكىتىلىدۇ.

ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچى تۈزگەن ئەمگەك توختامى ۋە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن تۈزگەن ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش كېلىشىمىدە ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچىگە بېرىدىغان ئېنىق يېزىلغان ياكى پۈتۈشۈلگەن ئەمگەك ھەققى ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.

64-ماددا ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچى ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىلگەن ئورۇندا ياكى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندا قانۇن بويىچە ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىغا قاتنىشىپ ياكى تەشكىللەپ، ئۆزىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداشقا ھوقۇقلۇق.

65-ماددا ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچى مۇشۇ قانۇننىڭ 36-، 38-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا بولىدۇ.

ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچىلەردە مۇشۇ قانۇننىڭ 39-ۋە 40-ماددىسىنىڭ ( 1 ) تارماقچىسى، ( 2 ) تارماقچىسىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋاللار كۆرۈلسە، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىنى ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكەن ئورۇنغا قايتۇرسا بولىدۇ، ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇندىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە ئەمگەكچى بىلەن ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا بولىدۇ.

66-ماددا ئەمگەك توختامىغا ئادەم ئىشلىتىش دۆلىتىمىز كارخانىلىرىنىڭ ئاساسىي ئادەم ئىشلىتىش شەكلىدۇر.
ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش، ئىشلىتىش قوشۇمچە شەكىل بولۇپ، ۋاقىتلىق، قوشۇمچە ياكى سەپلىمە ئىش ئورنىدىلا يولغا قويۇلىدۇ.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ۋاقىتلىق خىزمەت ئورنى داۋاملىشىش ۋاقتى ئالتە ئايدىن ئېشىپ كەتمەيدىغان ئىش ئورنىنى كۆرسىتىدۇ؛
قوشۇمچە خىزمەت ئىش ئورنى ئاساسلىق تىجارەت كەسپى ئىش ئورنىغا مۇلازىمەت قىلىدىغان ئاساسلىق تىجارەت قىلمايدىغان كەسپىي ئىش ئورنىنى كۆرسىتىدۇ؛
ئورۇنباسار ئىش ئورنى ئەمگەكچى ئىشلەتكۈچى ئورۇندىكى ئەمگەكچىلەر ئىشلەپچىقىرىشتىن ئايرىلىپ ئۆگىنىش، دەم ئېلىش قاتارلىق سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئىشلىيەلمىگەن مەلۇم مەزگىلدە باشقا ئەمگەكچىلەر ئورۇنباسار ئىشلىسە بولىدىغان ئىش ئورنىنى كۆرسىتىدۇ.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەۋەتىلگەن ئەمگەك كۈچى مىقدارىنى قاتتىق تىزگىنلىشى، ئىشلەتكەن ئادەم ئومۇمىي مىقدارىنىڭ مەلۇم نىسبىتىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك، كونكرېت نىسبىتىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى بەلگىلەيدۇ.

67-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن تەسىس قىلىپ، شۇ ئورۇنغا ياكى ئۇنىڭغا قاراشلىق ئورۇنغا ئەمگەكچى ئەۋەتسە بولمايدۇ.

3-پاراگراف پۈتۈن كۈنلۈك تۈزۈمدە بولمىغان ئىشچى ئىشلىتىش

68-ماددا پۈتۈن كۈنلۈك تۈزۈمدە بولمىغان ئادەم ئىشلىتىش ھەق سائەت بويىچە ھېسابلىنىدۇ، ئەمگەكچىلەرنىڭ بىر ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندا ئادەتتە ئوتتۇرىچە كۈندىلىك خىزمەت ۋاقتى 4 سائەتتىن ئېشىپ كەتمەيدىغان، ھەپتىلىك خىزمەت ۋاقتى جەمئىي 24 سائەتتىن ئېشىپ كەتمايدىغان ئادەم ئىشلىتىش شەكلىنى كۆرسىتىدۇ.

69-ماددا پۈتۈن كۈنلۈك تۈزۈمدە بولمىغان ئادەم ئىشلەتكۈچى ئىككى تەرەپ ئاغزاكى كېلىشىم تۈزسە بولىدۇ.

پۈتۈن كۈنلۈك تۈزۈمدە بولمىغان ئىشچى ئىشلىتىدىغان ئەمگەكچىلەر بىر ياكى بىردىن ئارتۇق ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەك توختامى تۈزسە بولىدۇ؛
لېكىن، كېيىن تۈزۈلگەن ئەمگەك توختامى ئاۋۋال تۈزۈلگەن ئەمگەك توختامىنى ئىجرا قىلىشقا تەسىر يەتكۈزسە بولمايدۇ.

70-ماددا پۈتۈن كۈنلۈك تۈزۈمدە بولمىغان ئىشچى ئىشلەتكۈچى ئىككى تەرەپنىڭ سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتىنى پۈتۈشۈشىگە بولمايدۇ.

71-ماددا پۈتۈن كۈنلۈك تۈزۈمدە بولمىغان ئىشچى ئىشلەتكۈچى تەرەپ بىلەن ئالاقىلەشكۈچى خالىغان بىر تەرەپ قارشى تەرەپكە ئىشچى ئىشلىتىشنى توختىتىشنى خالىغان ۋاقىتتا ئۇقتۇرسا بولىدۇ.
ئادەم ئىشلىتىش ئاخىرلاشقاندا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىگە ئىقتىسادىي تولۇقلىما بەرمەيدۇ.

72-ماددا پۈتۈن كۈنلۈك تۈزۈمدە بولمىغان ئادەم ئىشلىتىش ۋاقتىنىڭ ھەق ھېسابلاش ئۆلچىمى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلىگەن ئەڭ تۆۋەن سائەتلىك مائاش ئۆلچىمىدىن تۆۋەن بولماسلىقى كېرەك.

پۈتۈن كۈنلۈك تۈزۈمدە بولمىغان ئىشچى ئىشلىتىش ھەققىنى راسچوت قىلىش، بېرىش مۇددىتى ئەڭ ئۇزاق بولغاندا 15 كۈندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.

6-باب نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش

73-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى مەملىكەتلىك ئەمگەك توختامى تۈزۈمىنىڭ يولغا قويۇلۇشىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوندا ئەمگەك توختامى تۈزۈمىنىڭ يولغا قويۇلۇشىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى ئەمگەك توختامى تۈزۈمىنىڭ يولغا قويۇلۇشىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىدە ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى، كارخانا تەرەپنىڭ ۋەكىللىرى شۇنىڭدەك مۇناسىۋەتلىك ساھە مەسئۇل تارمىقىنىڭ پىكرىنى ئاڭلىشى كېرەك.

74-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى تۆۋەندىكى ئەمگەك توختامى تۈزۈمىنى يولغا قويۇش ئەھۋالىنى قانۇن بويىچە نازارەت قىلىدۇ، تەكشۈرىدۇ :

( 1 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ ئەمگەكچىلەرنىڭ جانىجان مەنپەئىتىگە بىۋاسىتە چېتىلىدىغان قائىدە-تۈزۈملەرنى چىقىرىش ۋە ئۇنى ئىجرا قىلىش ئەھۋالى؛

( 2 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى ئەمگەك توختامى تۈزۈش ۋە ئۇنى بىكار قىلىش ئەھۋالى؛

( 3 ) ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن ۋە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىشكە ئالاقىدار بەلگىلىمىلەرگە رىئايە قىلىش ئەھۋالى؛

( 4 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ دۆلەتنىڭ ئەمگەكچىلەرنىڭ خىزمەت ۋاقتى ۋە ئارام ئېلىش-دەم ئېلىش توغرىسىدىكى بەلگىلىمىسىگە ئەمەل قىلىش ئەھۋالى؛

( 5 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ ئەمگەك توختامىدا پۈتۈشكەن ئەمگەك ھەققىنى بېرىش ۋە ئەڭ تۆۋەن ئىش ھەققى ئۆلچىمىنى ئىجرا قىلىش ئەھۋالى؛

( 6 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ تۈرلۈك ئىجتىمائىي سۇغۇرتىلارغا قاتنىشىش ۋە ئىجتىمائىي سۇغۇرتا ھەققى تاپشۇرۇش ئەھۋالى؛

( 7 ) قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن ئەمگەك رېۋىزىيە ئىشلىرىغا دائىر باشقا ئىشلار.

75-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى يولغا قويغاندا، ئەمگەك توختامى ۋە كوللېكتىپ توختامغا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى كۆرۈشكە ھوقۇقلۇق، ئەمگەك ئورنىنى نەق مەيداندا تەكشۈرۈشكە ھوقۇقلۇق، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋە ئەمگەكچىلەر مۇناسىۋەتلىك ئەھۋال ۋە ماتېرىياللارنى ئەينەن تەمىنلىشى كېرەك.

ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقىنىڭ خادىملىرى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشتە، كىنىشكىسىنى كۆرسىتىشى، خىزمەت ھوقۇقىنى قانۇن بويىچە يۈرگۈزۈشى، قانۇننى مەدەنىي ئىجرا قىلىشى كېرەك.

76-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قۇرۇلۇش، سەھىيە، بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ ئەمگەك توختامى تۈزۈمىنى ئىجرا قىلىش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىدۇ ۋە باشقۇرىدۇ.

77-ماددا ئەمگەكچىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتى دەخلى-تەرۇزغا ئۇچرىغاندا، مۇناسىۋەتلىك تارماقلاردىن قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىشنى تەلەپ قىلىشقا ياكى قانۇن بويىچە كېسىم قىلىشنى ۋە دەۋا قىلىشنى ئىلتىماس قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

78-ماددا ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى ئەمگەكچىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قانۇن بويىچە قوغدايدۇ، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ ئەمگەك توختامى ۋە كوللېكتىپ توختامنى ئىجرا قىلىش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك قانۇن-نىزاملىرىغا ۋە ئەمگەك توختامى، كوللېكتىپ توختامغا خىلاپلىق قىلسا، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى پىكىر بېرىشكە ياكى تۈزىتىشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق؛
ئەمگەكچىلەر كېسىم قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا، دەۋا قىلسا، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى قانۇن بويىچە مەدەت ۋە ياردەم بېرىدۇ.

79-ماددا ھەرقانداق تەشكىلات ياكى شەخس مۇشۇ قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى پاش قىلىشقا ھوقۇقلۇق، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى ۋاقتىدا ئېنىقلىشى، بىر تەرەپ قىلىشى ھەمدە پاش قىلىپ خىزمەت كۆرسەتكەنلەرنى مۇكاپاتلىشى كېرەك.

7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

80-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردىن ئەمگەكچىلەرنىڭ جانىجان مەنپەئىتىگە بىۋاسىتە چېتىلىدىغان قائىدە-تۈزۈملەردىن قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ بولغانلىرىنى ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ؛
ئەمگەكچىلەرگە زىيان سالغانلار تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

81-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تەمىنلىگەن ئەمگەك توختام نۇسخىسىغا مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن ئەمگەك توختامىنىڭ زۆرۈر ماددىلىرى ئېنىق يېزىلمىغان ياكى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەك توختام نۇسخىسىنى ئەمگەكچىگە تاپشۇرۇپ بەرمىگەن بولسا، ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
ئەمگەكچىلەرگە زىيان سالغانلار تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

82-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئادەم ئىشلەتكەن كۈندىن باشلاپ 1 ئايدىن 1 يىلغىچە ئەمگەكچى بىلەن يازما ئەمگەك توختامى تۈزمىگەن بولسا، ئەمگەكچىگە ھەر ئايدا ئىككى ھەسسە مائاش بېرىشى كېرەك.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئەمگەكچى بىلەن مۇقىم مۇددىتى بولمىغان ئەمگەك توختامى تۈزمىگەن بولسا، مۇقىم مۇددىتى يوق ئەمگەك توختامى تۈزۈشكە تېگىشلىك بولغان كۈندىن باشلاپ ئەمگەكچىگە ھەر ئايدا ئىككى ھەسسە مائاش بېرىدۇ.

83-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئەمگەكچىلەر بىلەن سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتىنى پۈتۈشكەنلىرىنى ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ ھالدا پۈتۈشكەن سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتى ئادا قىلىنغان بولسا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىنىڭ سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتى توشقان ئايلىق مائاشىنى ئۆلچەم قىلىپ، ئادا قىلىنغان قانۇندا بەلگىلەنگەن سىناپ ئىشلىتىش مۇددىتىدىن ئاشقان مەزگىل بويىچە ئەمگەكچىگە تۆلەم پۇلى بېرىدۇ.

84-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئەمگەكچىلەرنىڭ كىملىكى قاتارلىق كىنىشكىلىرىنى تۇتۇپ قالغانلىرىنى ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى ئەمگەكچىنىڭ ئۆزىگە بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە قايتۇرۇپ بېرىشكە بۇيرۇيدۇ ھەمدە ئالاقىدار قانۇنلاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ.

ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، كېپىللىك ياكى باشقا ناملار بىلەن ئەمگەكچىدىن پۇل-مال ئالغان بولسا، ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى ئەمگەكچىنىڭ ئۆزىگە بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە قايتۇرۇپ بېرىشكە بۇيرۇيدۇ ھەمدە ھەربىر ئادەمگە 500 يۈەندىن يۇقىرى، 2000 يۈەندىن تۆۋەن ئۆلچەم بويىچە جەرىمانە قويىدۇ؛
ئەمگەكچىلەرگە زىيان سالغانلار تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

ئەمگەكچىلەر ئەمگەك توختامىنى قانۇن بويىچە بىكار قىلغان ياكى ئاخىرلاشتۇرغاندا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىلەرنىڭ ئارخىپى ياكى باشقا بۇيۇملىرىنى تۇتۇپ قالغان بولسا، ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ.

85-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئەمگەك ھەققى، ئىسمېنا قوشۇپ ئىشلەش ھەققى ياكى ئىقتىسادىي تولۇقلىما بېرىشكە بۇيرۇيدۇ؛
ئەمگەك ھەققى شۇ جاينىڭ ئەڭ تۆۋەن مائاش ئۆلچىمىدىن تۆۋەن بولسا، كەم قىسمىنى بېرىش كېرەك؛
مۇددەت ئۆتسىمۇ تۆلىمىسە، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تاقابىل تۇرۇش سوممىسىنىڭ% 50 تىن يۇقىرى،% 100 تىن تۆۋەن ئۆلچەم بويىچە ئەمگەكچىگە تۆلەم پۇلى قوشۇپ بېرىشكە بۇيرۇلىدۇ :

( 1 ) ئەمگەكچىلەرنىڭ ئەمگەك ھەققىنى ئەمگەك توختامىدىكى پۈتۈم ياكى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ۋاقتىدا، تولۇق بەرمىگەنلەر؛

( 2 ) ئەمگەكچىلەرنىڭ مائاشىنى شۇ جاينىڭ ئەڭ تۆۋەن مائاش ئۆلچىمىدىن تۆۋەن باھادا بەرگەنلەر؛

( 3 ) ئىسمېنا قوشۇپ ئىشلەشكە ئورۇنلاشتۇرۇپ ئىسمېنا قوشۇپ ئىشلەش ھەققى تۆلىمىگەنلەر؛

( 4 ) ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلغان ياكى ئاخىرلاشتۇرغاندا، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەمگەكچىگە ئىقتىسادىي تولۇقلىما بەرمىگەن بولسا.

86-ماددا ئەمگەك توختامى مۇشۇ قانۇننىڭ 26-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىناۋەتسىز دەپ مۇئەييەنلەشتۈرۈلۈپ، قارشى تەرەپكە زىيان سالغان بولسا، سەۋەنلىك ئۆتكۈزگەن تەرەپ تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

87-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلغان ياكى ئاخىرلاشتۇرغان بولسا، مۇشۇ قانۇننىڭ 47-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ئىقتىسادىي تولۇقلىما ئۆلچىمىنىڭ ئىككى ھەسسىسى بويىچە ئەمگەكچىگە تۆلەم پۇلى تۆلىشى كېرەك.

88-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردىن تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلگەنلىرىگە قانۇن بويىچە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
ئەمگەكچىلەرگە زىيان سالغانلار تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك :

( 1 ) زوراۋانلىق قىلىش، تەھدىت سېلىش ياكى قانۇنسىز ھالدا جىسمانىي ئەركىنلىكنى چەكلەش ۋاسىتىلىرى بىلەن مەجبۇرىي ئەمگەككە سالغانلار؛

( 2 ) قائىدىگە خىلاپ قوماندانلىق قىلىپ ياكى قاراملىق بىلەن مەشغۇلات قىلىپ ئەمگەكچىلەرنىڭ جىسمانىي بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزگەنلەر؛

( 3 ) ئەمگەكچىلەرنى ھاقارەتلىگەن، تەن جازاسى بەرگەن، ئۇرغان، قانۇنسىز ئاختۇرغان ياكى سولاپ قويغانلار؛

( 4 ) ئەمگەك شارائىتى ناچار، مۇھىت بۇلغىنىشى ئېغىر بولۇپ، ئەمگەكچىلەرنىڭ جىسمانىي ۋە روھىي ساغلاملىقىغا ئېغىر زىيان يەتكۈزگەنلەر.

89-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئەمگەكچىگە ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلىش ياكى ئاخىرلاشتۇرغانلىق يازما ئىسپاتى بەرمىسە، ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
ئەمگەكچىلەرگە زىيان سالغانلار تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

90-ماددا ئەمگەكچىلەر مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلىپ ياكى ئەمگەك توختامىدا پۈتۈشكەن مەخپىيەتلىكنى ساقلاش مەجبۇرىيىتى ياكى كەسىپ رىقابىتى چەكلىمىسىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا زىيان سالغان بولسا، تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

91-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن باشقا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار بىلەن ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلمىغان ياكى ئاخىرلاشتۇرمىغان ئەمگەكچىلەرنى قوبۇل قىلىپ ئىشلىتىپ، باشقا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلارغا زىيان سالغان بولسا، چاتما تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

92-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئىجازەت ئالماي تۇرۇپ، ئۆز مەيلىچە ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش كەسپى بىلەن شۇغۇللانغانلارنى ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ.

ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇنلار، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردىن مۇشۇ قانۇندىكى ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىشكە دائىر بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلغانلىرىنى ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۇددەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە ھەر بىر كىشىگە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 10 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن ئۆلچەم بويىچە جەرىمانە قويۇلىدۇ، ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇنغا ئەمگەك كۈچى ئەۋەتىش كەسپىي تىجارەت ئىجازەتنامىسى بىكار قىلىنىدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەۋەتىلگەن ئەمگەكچىگە زىيان سالسا، ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن چاتما تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

93-ماددا قانۇنلۇق تىجارەت سالاھىيىتىنى ھازىرلىمىغان ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ قانۇنغا خىلاپ جىنايى قىلمىشى قانۇن بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ؛
ئەمگەكچى ئەمگەك قىلغان بولسا، شۇ ئورۇن ياكى ئۇنىڭ مەبلەغ چىقارغۇچىسى مۇشۇ قانۇندىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە ئەمگەكچىگە ئەمگەك ھەققى، ئىقتىسادىي تولۇقلىما، تۆلەم پۇلى بېرىشى كېرەك؛
ئەمگەكچىلەرگە زىيان سالغانلار تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

94-ماددا شەخسلەر ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇشتا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا ئەمگەكچى قوبۇل قىلىپ ئىشلىتىپ، ئەمگەكچىگە زىيان سالغان بولسا، ھۆددە بەرگۈچى تەشكىلات بىلەن شەخسلەر ھۆددە ئېلىپ باشقۇرغۇچى چاتما تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

95-ماددا ئەمگەك مەمۇرىي تارمىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماقلار ۋە ئۇنىڭ خادىملىرىدىن خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، قانۇندا بەلگىلەنگەن مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلماي ياكى خىزمەت ھوقۇقىنى قانۇنغا خىلاپ يۈرگۈزۈپ، ئەمگەكچىلەر ياكى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا زىيان سالغانلىرى تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

96-ماددا كەسپىي ئورۇنلار تەكلىپ قىلىپ ئىشلىتىش تۈزۈمى يولغا قويۇلغان خادىملار بىلەن ئەمگەك توختامى تۈزۈش، ئىجرا قىلىش، ئۆزگەرتىش، بىكار قىلىش ياكى ئاخىرلاشتۇرۇشتا، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ياكى گوۋۇيۈەننىڭ ئايرىم بەلگىلىمىسى بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ؛
بەلگىلىمە چىقىرىلمىغان بولسا، مۇشۇ قانۇندىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە ئىجرا قىلىنىدۇ.

97-ماددا بۇ قانۇن يولغا قويۇلۇشتىن بۇرۇن قانۇن بويىچە تۈزۈلگەن ھەمدە مۇشۇ قانۇن يولغا قويۇلغان كۈنى داۋاملاشقان ئەمگەك توختامى داۋاملىق ئىجرا قىلىنىدۇ؛
مۇشۇ قانۇننىڭ 14-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىنىڭ ( 3 ) تارماقچىسىدا مۇقىم مۇددەتلىك ئەمگەك توختامىنى ئۇدا تۈزۈش قېتىم سانى بەلگىلەنگەن بولسا، مۇشۇ قانۇن يولغا قويۇلغاندىن باشلاپ مۇقىم مۇددەتلىك ئەمگەك توختامى تۈزۈلگەن ۋاقىتتىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ.

بۇ قانۇن يولغا قويۇلۇشتىن ئىلگىرى ئەمگەك مۇناسىۋىتى ئورنىتىلغان، يازما ئەمگەك توختامى تۈزۈلمىگەن بولسا، مۇشۇ قانۇن يولغا قويۇلغان كۈندىن باشلاپ بىر ئاي ئىچىدە تۈزۈش كېرەك.

بۇ قانۇن يولغا قويۇلغان كۈنى داۋاملىشىدىغان ئەمگەك توختامى مۇشۇ قانۇن يولغا قويۇلغاندىن كېيىن بىكار قىلىنىدۇ ياكى ئاخىرلىشىدۇ، مۇشۇ قانۇننىڭ 46-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىقتىسادىي تولۇقلىما بېرىشكە تېگىشلىك بولسا، ئىقتىسادىي تولۇقلىما مۇددىتى مۇشۇ قانۇن يولغا قويۇلغان كۈندىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ؛
بۇ قانۇن يولغا قويۇلۇشتىن ئىلگىرى شۇ چاغدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىگە ئىقتىسادىي تولۇقلىما بېرىشى كېرەك، دەپ بەلگىلەنگەن بولسا، شۇ چاغدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە بولىدۇ.

98-ماددا بۇ قانۇن 2008-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.