( 1989-يىل 12-ئاينىڭ 26-كۈنى 7-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 11-يىغىنىدا ماقۇللاندى )

1-ماددا بۇ قانۇن شەھەر ئاھالە كومىتېتى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىش، شەھەر ئاھالىسى ئاممىسىنىڭ ئۆز ئىشىنى قانۇن بويىچە بېجىرىشىگە يول قويۇش، شەھەر ئاساسىي قاتلام سوتسىيالىستىك دېموكراتىيەسى ۋە شەھەر سوتسىيالىستىك ماددىي مەدەنىيلىكى، مەنىۋى مەدەنىيلىك قۇرۇلۇشىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە، ئاساسىي قانۇنغا بىنائەن چىقىرىلدى.

2-ماددا شەھەر ئاھالە كومىتېتى − ئاھالە ئۆزىنى باشقۇرىدىغان، ئۆزىنى تەربىيەلەيدىغان، ئۆزىگە خىزمەت قىلىدىغان ئاساسىي قاتلام ئامما ئاپتونومىيە تەشكىلاتى.

رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى ياكى ئۇنىڭ ۋاكالەت ئورگىنى شەھەر ئاھالە كومىتېتىنىڭ خىزمىتىگە يېتەكچىلىك قىلىدۇ، مەدەت بېرىدۇ ۋە ياردەم بېرىدۇ.
شەھەر ئاھالە كومىتېتى رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمەتلىرى ياكى ئۇنىڭ ۋاكالەت ئورگىنىنىڭ خىزمەتلەرنى قانات يايدۇرۇشىغا ياردەملىشىدۇ.

3-ماددا شەھەر ئاھالە كومىتېتىنىڭ ۋەزىپىسى :

( 1 ) ئاساسىي قانۇن، قانۇنلار، نىزاملارنى ۋە دۆلەتنىڭ سىياسەتلىرىنى تەشۋىق قىلىش، ئاھالىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، ئاھالىلەرگە قانۇن بويىچە ئۆتەشكە تېگىشلىك مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىش توغرىسىدا تەربىيە بېرىش، ئومۇمنىڭ مال-مۈلكىنى ئاسراش، كۆپ خىل شەكىلدىكى سوتسىيالىستىك مەنىۋى مەدەنىيلىك قۇرۇلۇشى پائالىيەتلىرىنى قانات يايدۇرۇش؛

( 2 ) شۇ رايوندىكى ئاھالىلەرنىڭ ئاممىۋى ئىشلىرى ۋە پاراۋانلىق ئىشلىرىنى بېجىرىش؛

( 3 ) ئەلئارا ماجىرالارنى مۇرەسسە قىلىش؛

( 4 ) جەمئىيەت ئامانلىقىنى ساقلاشقا ھەمكارلىشىش؛

( 5 ) خەلق ھۆكۈمىتى ياكى ئۇنىڭ ۋاكالەت ئورگىنىنىڭ ئاھالە مەنپەئىتىگە مۇناسىۋەتلىك ئاممىۋى سەھىيە، پىلانلىق تۇغۇت، نەپىقە بېرىش، قۇتقۇزۇش، ياشلار، ئۆسمۈرلەر تەربىيەسى قاتارلىق خىزمەتلەرنى ياخشى ئىشلىشىگە ھەمكارلىشىش؛

( 6 ) خەلق ھۆكۈمىتىگە ياكى ئۇنىڭ ۋاكالەت ئورگىنىغا ئاھالىنىڭ پىكىر، تەلەپلىرىنى ئىنكاس قىلىش ۋە تەكلىپ بېرىش.

4-ماددا شەھەر ئاھالە كومىتېتى خەلققە قولايلىق، خەلققە پايدىلىق مەھەللە مۇلازىمىتى پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك، مۇناسىۋەتلىك مۇلازىمەت ئىشلىرىنى قىلسا بولىدۇ.

شەھەر ئاھالە كومىتېتى شۇ شەھەر ئاھالە كومىتېتىنىڭ مال-مۈلكىنى باشقۇرىدۇ، ھەرقانداق تارماق ۋە ئورۇننىڭ شەھەر ئاھالە كومىتېتىنىڭ پۇل-مۈلۈك ئىگىدارلىق ھوقۇقىغا چېقىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

5-ماددا كۆپ مىللەت ئولتۇراقلاشقان رايونلاردىكى ئاھالە كومىتېتلىرى ئاھالىلەرنى ئۆزئارا ياردەم بېرىش، ئۆزئارا ھۆرمەت قىلىش توغرىسىدا تەربىيەلىشى، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىنى كۈچەيتىشى كېرەك.

6-ماددا ئاھالە كومىتېتى ئاھالىنىڭ تۇرالغۇ ئەھۋالىغا قاراپ، ئاھالىنىڭ ئۆزىنى ئۆزى ئىدارە قىلىشىغا قولايلىق بولۇش پىرىنسىپى بويىچە، ئادەتتە 100 ئائىلىلىكتىن 700 ئائىلىلىككىچە بولغان دائىرىدە تەسىس قىلىنىدۇ.

شەھەر ئاھالە كومىتېتىنى قۇرۇش، ئەمەلدىن قالدۇرۇش، كۆلىمىنى تەڭشەشنى رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلەيدۇ.

7-ماددا شەھەر ئاھالە كومىتېتى مۇدىر، مۇئاۋىن مۇدىرلار ۋە كومىتېت ئەزالىرى بولۇپ جەمئىي بەشتىن توققۇزغىچە كىشىدىن تەركىب تاپىدۇ.
كۆپ مىللەت ئولتۇراقلاشقان رايونلاردا ئاھالە كومىتېتىدا ئادەم سانى بىرقەدەر ئاز مىللەتتىن بولغان ئەزالار بولۇشى كېرەك.

8-ماددا ئاھالە كومىتېتىنىڭ مۇدىرى، مۇئاۋىن مۇدىرلىرى ۋە ئەزالىرىنى شۇ رايوندىكى سايلاش ھوقۇقىغا ئىگە بارلىق ئاھالە ياكى ھەربىر ۋەكىل ئەۋەتىپ سايلام ئارقىلىق ۋۇجۇدقا كەلتۈرىدۇ؛
ئاھالىلەرنىڭ پىكرىگە ئاساسەن، ھەربىر ئاھالە گۇرۇپپىسى ئىككىدىن ئۈچكىچە ۋەكىلنى سايلاپ ۋۇجۇدقا كەلتۈرسىمۇ بولىدۇ.
ئاھالە كومىتېتىنىڭ ھەر نۆۋەتلىك ۋەزىپە ئۆتەش مۇددىتى ئۈچ يىل بولىدۇ، ئۇنىڭ ئەزالىرى ئۇدا سايلىنىپ ئۇدا ۋەزىپە ئۆتىسە بولىدۇ.

شۇ ئولتۇراقلاشقان رايوندىكى 18 ياشقا توشقان ئاھالىنىڭ ھەممىسى مىللىتى، ئىرقى، جىنسى، كەسپى، ئائىلە كېلىپ چىقىشى، دىنىي ئېتىقادى، بىلىم دەرىجىسى، مال-مۈلۈك ئەھۋالى ۋە ئولتۇراقلىشىش ۋاقتىغا قارىماي، سايلاش ھوقۇقى ۋە سايلىنىش ھوقۇقىغا ئىگە؛
لېكىن، قانۇن بويىچە سىياسىي ھوقۇقىدىن مەھرۇم قىلىنغانلار بۇنىڭ سىرتىدا.

9-ماددا ئاھالە يىغىنى 18 ياشتىن ئاشقان ئاھالىلەردىن تەركىب تاپىدۇ.

ئاھالە يىغىنىغا 18 ياشتىن ئاشقان بارلىق ئاھالە ياكى ھەربىر ئائىلە ۋەكىل ئەۋەتسىمۇ، ھەربىر ئاھالە گۇرۇپپىسى ئىككىدىن ئۈچكىچە ۋەكىل سايلاپ قاتناشسىمۇ بولىدۇ.

ئاھالە يىغىنى 18 ياشتىن ئاشقان بارلىق ئاھالە، ئائىلە ۋەكىللىرى ياكى ئاھالە گۇرۇپپىسى سايلىغان ۋەكىللەرنىڭ تەڭدىن تولىسى قاتناشسا، ئاندىن ئۆتكۈزۈلىدۇ.
يىغىننىڭ قارارى قاتناشقۇچىلارنىڭ تەڭدىن تولىسى تەرىپىدىن ماقۇللاندى.

10-ماددا شەھەر ئاھالە كومىتېتى شەھەر ئاھالە يىغىنى ئالدىدا جاۋابكار بولىدۇ ھەمدە خىزمىتىدىن دوكلات بېرىدۇ.

ئاھالە يىغىنىنى ئاھالە كومىتېتى چاقىرىدۇ ۋە رىياسەتچىلىك قىلىدۇ.
يېشى بەشتىن بىر قىسىمدىن ئاشقان ئاھالە، بەشتىن بىر قىسىمدىن ئارتۇق ئائىلە ياكى ئۈچتىن بىر قىسىمدىن ئارتۇق ئاھالە گۇرۇپپىسى تەكلىپ بەرسە، ئاھالىلەر يىغىنى چاقىرىش كېرەك.
بارلىق ئاھالىنىڭ مەنپەئىتىگە چېتىلىدىغان مۇھىم مەسىلىلەرنى ئاھالە كومىتېتى ئاھالە يىغىنىنىڭ مۇزاكىرە قىلىپ قارار قىلىشىغا سۇنۇشى شەرت.

ئاھالە يىغىنى ئاھالە كومىتېتى ئەزالىرىنى ئالماشتۇرۇش ۋە تولۇقلاپ سايلاشقا ھوقۇقلۇق.

11-ماددا شەھەر ئاھالە كومىتېتى مەسىلە ھەققىدە قارار چىقىرىشتا، ئاز سانلىق كۆپ سانلىققا بويسۇنۇش پىرىنسىپىنى قوللىنىدۇ.

ئاھالە كومىتېتى خىزمەتتە دېموكراتىك ئۇسۇلنى قوللىنىشى كېرەك، مەجبۇرىي بۇيرۇق چۈشۈرۈشكە بولمايدۇ.

12-ماددا شەھەر ئاھالە كومىتېتى ئەزالىرى ئاساسىي قانۇن، قانۇن-نىزاملارغا ۋە دۆلەتنىڭ سىياسىتىگە رىئايە قىلىشى، ئىشنى ئادىل بېجىرىشى، ئاھالىگە قىزغىن خىزمەت قىلىشى كېرەك.

13-ماددا شەھەر ئاھالە كومىتېتىدا ئېھتىياجغا قاراپ خەلق مۇرەسسە كومىتېتى، ئامانلىق ساقلاش كومىتېتى، ئاممىۋى تازىلىق كومىتېتى قاتارلىق كومىتېتلار تەسىس قىلىنىدۇ.
ئاھالە كومىتېتىنىڭ ئەزالىرى قارىمىقىدىكى كومىتېتنىڭ ئەزالىقىنى قوشۇمچە ئۆتىسە بولىدۇ.
ئاھالە كومىتېتى نىسبەتەن ئاز ئاھالە كومىتېتىدا كومىتېت تەسىس قىلىنمىسا بولىدۇ، ئاھالە كومىتېتى ئەزالىرى ئالاقىدار خىزمەتلەرگە ئىش تەقسىماتى بويىچە مەسئۇل بولىدۇ.

14-ماددا ئاھالە كومىتېتىدا بىرقانچە ئاھالە گۇرۇپپىسى تەسىس قىلىنسا بولىدۇ، گۇرۇپپا باشلىقىنى ئاھالە گۇرۇپپىسى سايلايدۇ.

15-ماددا ئاھالە ئەھدىنامىسىنى ئاھالە يىغىنى مۇزاكىرە قىلىپ تۈزىدۇ، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىگە ياكى ئۇنىڭ ۋاكالەت ئورگىنىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ، ئاھالە كومىتېتى نازارەت قىلىپ ئىجرا قىلىدۇ.
ئاھالە ئاھالە ئاھالە يىغىنىنىڭ قارارى ۋە ئاھالە ئەھدىنامىسىگە رىئايە قىلىشى كېرەك.

ئاھالە ئەھدىنامىسىنىڭ مەزمۇنى ئاساسىي قانۇن، قانۇنلار، نىزاملار ۋە دۆلەتنىڭ سىياسەتلىرىگە زىت كەلسە بولمايدۇ.

16-ماددا ئاھالە كومىتېتى ئۆز رايونىنىڭ پاراۋانلىق ئىشلىرىنى بېجىرىشكە كېرەكلىك خىراجەتنى ئاھالە يىغىنىنىڭ مۇزاكىرە قىلىپ قارار قىلىشىدىن ئۆتكۈزگەندىن كېيىن، ئىختىيارلىق پىرىنسىپىغا ئاساسەن ئاھالىدىن غەملىسىمۇ، شۇ رايوندىكى مەنپەئەتلەنگۈچى ئورۇندىن جۇغلىسىمۇ بولىدۇ، لېكىن، مەنپەئەتلەنگۈچى ئورۇننىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىشى شەرت؛
كىرىم-چىقىم ھېساباتىنى ۋاقتىدا ئېلان قىلىپ، ئاھالىنىڭ نازارىتىنى قوبۇل قىلىش كېرەك.

17-ماددا شەھەر ئاھالە كومىتېتىنىڭ خىزمەت خىراجىتى ۋە كېلىش مەنبەسى، شەھەر ئاھالە كومىتېتى ئەزالىرىنىڭ تۇرمۇش تولۇقلىما خىراجىتىنىڭ دائىرىسى، ئۆلچىمى ۋە كېلىش مەنبەسىنى رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى ياكى يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلەيدۇ ھەمدە ئاجرىتىپ بېرىدۇ؛
ئاھالە يىغىنىنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن، ئاھالە كومىتېتىنىڭ ئىقتىسادىي كىرىمىدىن مۇۋاپىق ياردەم پۇل بېرىشكە بولىدۇ.

ئاھالە كومىتېتىنىڭ ئىشخانا مەسىلىلىرىنى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بىرتۇتاش ھەل قىلىدۇ.

18-ماددا قانۇن بويىچە سىياسىي ھوقۇقىدىن مەھرۇم قىلىنغانلار ئاھالە گۇرۇپپىسىغا كىرگۈزۈلىدۇ، ئاھالە كومىتېتى ئۇلارنى نازارەت قىلىشى ۋە تەربىيەلىشى كېرەك.

19-ماددا ئورگان، تەشكىلات، قىسىم، كارخانا، كەسپىي تەشكىلاتلار ئۆزى تۇرۇشلۇق جايدىكى ئاھالە كومىتېتىغا قاتناشمايدۇ، لېكىن شۇ جايدىكى ئاھالە كومىتېتىنىڭ خىزمىتىنى قوللىشى كېرەك.
شۇ جايدىكى شەھەر ئاھالە كومىتېتى شۇ ئورۇنلارغا مۇناسىۋەتلىك مەسىلىلەر ئۈستىدە مۇزاكىرە قىلىپ، ئۇلارنىڭ يىغىنغا قاتنىشىشىغا توغرا كەلگەندە، ۋەكىل ئەۋەتىشى ھەمدە شەھەر ئاھالە كومىتېتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك قارارى ۋە شەھەر ئاھالە ئەھدىنامىسىگە ئەمەل قىلىشى كېرەك.

ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن ئورۇنلارنىڭ ئىشچى-خىزمەتچىلىرى ۋە ئۇلارنىڭ ئائىلە تەۋەلىرى، ھەربىيلەر ۋە ھەربىيلەر بىلەن بىللە تۇرىدىغان ئائىلە تەۋەلىرى تۇرۇشلۇق رايوندىكى ئاھالە كومىتېتىغا قاتنىشىدۇ؛
ئۇلارنىڭ ئائىلە تەۋەلىرى توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان رايوندا ئايرىم ئائىلە تەۋەلىرى كومىتېتى قۇرۇلسا، شەھەر ئاھالە كومىتېتىنىڭ خىزمىتىنى ئۈستىگە ئالسا بولىدۇ، ئۇ رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى ياكى ئۇنىڭ ۋاكالەت ئورگىنى ۋە شۇ ئورنىنىڭ يېتەكچىلىكىدە ئىشلەيدۇ.
ئائىلە تەۋەلىرى كومىتېتىنىڭ خىزمەت خىراجىتى ۋە ئائىلە تەۋەلىرى كومىتېتى ئەزالىرىنىڭ تۇرمۇش ياردەم پۇلى، ئىشخانا خىراجىتىنى ئۆزى قاراشلىق ئورۇن ھەل قىلىدۇ.

20-ماددا شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى شەھەر ئاھالە كومىتېتى ياكى ئۇنىڭ قارىمىقىدىكى كومىتېتلارنىڭ ياردىمىدە ئېلىپ بېرىلىدىغان خىزمەتلەردە، شەھەرلىك، شەھەرگە قارشى رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى ياكى ئۇنىڭ ۋاكالەت ئورگىنىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىشى ھەمدە بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك.
شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى شەھەر ئاھالە كومىتېتىنىڭ قارىمىقىدىكى ئالاقىدار كومىتېتلارغا كەسپىي جەھەتتىن يېتەكچىلىك قىلسا بولىدۇ.

21-ماددا بۇ قانۇن يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمەتلىرى تۇرۇشلۇق جايدا قۇرۇلغان ئاھالە كومىتېتىغا تەتبىقلىنىدۇ.

22-ماددا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتلىرى مۇشۇ قانۇنغا ئاساسەن يولغا قويۇش چارىسىنى چىقارسا بولىدۇ.

23-ماددا بۇ قانۇن 1990-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.
1954-يىل 12-ئاينىڭ 31-كۈنى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى ماقۇللىغان «شەھەر ئاھالە كومىتېتىنىڭ تەشكىلىي نىزامى»بىرلا ۋاقىتتا بىكار قىلىنىدۇ.