( 2020-يىلى 8-ئاينىڭ 11-كۈنى 13-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 21-يىغىنىدا ماقۇللاندى )

1-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىنى ئۆتكۈزۈپ بەرگەندە، ئۆتكۈزۈۋالغان ئورۇن ۋە شەخس يەر خېتى بېجى تاپشۇرغۇچى بولىدۇ، بۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە يەر خېتى بېجى تاپشۇرۇشى كېرەك.

2-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىش تۆۋەندىكى قىلمىشلارنى كۆرسىتىدۇ :

( 1 ) يەر ئىشلىتىش ھوقۇقىنى ھەقلىق بېرىش؛

( 2 ) يەر ئىشلىتىش ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىش سېتىش، ھەدىيە قىلىش، ئالماشتۇرۇشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ؛

( 3 ) ئۆي سېتىۋېلىش-سېتىش، ھەدىيە قىلىش، ئالماشتۇرۇش.

ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 2 ) تارماقچىسىدىكى يەر ئىشلىتىش ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىش يەر ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقى ۋە يەر باشقۇرۇش ھوقۇقىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىشنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ.

باھاغا سۇندۇرۇپ مەبلەغ سېلىش ( پاي قىلىپ قوشۇش )، قەرز قايتۇرۇش، ئايرىپ يۆتكەش، مۇكاپاتلاش قاتارلىق ئۇسۇللار بىلەن يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىشتە، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە يەر خېتى بېجى ئېلىش كېرەك.

3-ماددا يەر خېتى بېجى نىسبىتى ％ 3 تىن ％ 5 كىچە بولىدۇ.

يەر خېتى بېجىغا كونكرېت تەتبىقلىنىدىغان باج نىسبىتىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن باج نىسبىتى دائىرىسىدە ئوتتۇرىغا قويۇپ، تەڭ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ قارار قىلىشىغا يوللايدۇ ھەمدە مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى ۋە گوۋۇيۈەنگە ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە، ئوخشاش بولمىغان سۇبيېكت، ئوخشاش بولمىغان رايون، ئوخشاش بولمىغان تۈردىكى تۇرالغۇلارنىڭ ھوقۇق تەۋەلىكىگە پەرقلىق باج نىسبىتىنى يۆتكەپ بېكىتسە بولىدۇ.

4-ماددا يەر خېتى بېجى ھېسابلاش ئاساسى :

( 1 ) يەر ئىشلىتىش ھوقۇقىنى ھەقلىق بېرىش، سېتىش، ئۆي سېتىۋېلىش-سېتىش، يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىش توختامىدا بېكىتىلگەن پۈتۈشۈش باھاسى، جۈملىدىن تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك پۇل، ماددىي بۇيۇم، باشقا ئىقتىسادىي مەنپەئەتكە مۇناسىپ مال پۇلى؛

( 2 ) يەر ئىشلىتىش ھوقۇقىنى ئالماشتۇرۇش، ئۆي ئالماشتۇرۇش − ئالماشتۇرىدىغان يەر ئىشلىتىش ھوقۇقى، ئۆي باھاسىدىكى پەرق؛

( 3 ) يەر ئىشلىتىش ھوقۇقى ھەدىيەسى، ئۆي ھەدىيەسى شۇنىڭدەك باھاسىز يۆتكىمە يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكى قىلمىشلىرى باج ئورگىنىنىڭ يەر ئىشلىتىش ھوقۇقىنى سېتىش-سېتىۋېلىش بازار باھاسىدىن پايدىلىنىپ قانۇن بويىچە بېكىتكەن باھا.

باج تاپشۇرغۇچىلار مەلۇم قىلغان پۈتۈشۈش باھاسى، ئالماشتۇرۇش باھاسىدىكى پەرق سوممىسى روشەن تۆۋەنرەك بولسا ھەمدە يولسىز سەۋەبلەر بولسا، باج ئورگىنى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باج ئېلىشنى باشقۇرۇش قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە بېكىتىدۇ.

5-ماددا يەر خېتى بېجىدا تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك باج سوممىسى باج ھېسابلاش ئاساسىغا كونكرېت تەتبىقلىنىدىغان باج نىسبىتى بويىچە ھېسابلىنىدۇ.

6-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، يەر خېتى بېجى كەچۈرۈم قىلىنىدۇ :

( 1 ) دۆلەت ئورگىنى، كەسپىي ئورۇن، ئىجتىمائىي تەشكىلات، ھەربىي ئورۇن ئالغان يەر، ئۆينىڭ ھوقۇق تەۋەلىكىنى ئىشخانا، ئوقۇتۇش، داۋالاش، پەن تەتقىقات، ھەربىي ئەسلىھەگە ئىشلىتىش؛

( 2 ) پايدا ئالمايدىغان مەكتەپ، داۋالاش ئاپپاراتى، ئىجتىمائىي پاراۋانلىق ئاپپاراتى ئالغان يەر، ئۆينىڭ ھوقۇق تەۋەلىكى ئىشخانا، ئوقۇتۇش، داۋالاش، پەن تەتقىقات، ياشانغاندا كۈتۈنۈش، قۇتقۇزۇشقا ئىشلىتىلىدۇ؛

( 3 ) قاقاس تاغ، قاقاس يەر، قاقاس ساھىل يەرنىڭ ئىشلىتىش ھوقۇقىغا ئېرىشىپ دېھقانچىلىق، ئورمانچىلىق، چارۋىچىلىق، بېلىقچىلىق ئىشلەپچىقىرىشىغا ئىشلىتىش؛

( 4 ) ئۆيلىنىش مۇناسىۋىتى بار مەزگىلدە ئەر-خوتۇن ئوتتۇرىسىدا يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىنى ئۆزگەرتىش؛

( 5 ) قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋارىسلار يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىگە ۋارىسلىق قىلىش ئارقىلىق ۋارىسلىق قىلغان بولسا؛

( 6 ) قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە باج كەچۈرۈم قىلىشقا تېگىشلىك چەت ئەلنىڭ جۇڭگودا تۇرۇشلۇق ئەلچىخانا، كونسۇلخانىلىرى ۋە خەلقئارا تەشكىلاتلارنىڭ جۇڭگودا تۇرۇشلۇق ۋەكىل ئاپپاراتلىرى يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىياتنىڭ ئېھتىياجىغا ئاساسەن، گوۋۇيۈەن ئاھالىنىڭ تۇرالغۇ ئېھتىياجىنى كاپالەتلەندۈرۈش، كارخانا تۈزۈلمىسىنى ئۆزگەرتىپ قايتا تەشكىللەش، ئاپەتتىن كېيىن قايتا قۇرۇش قاتارلىق ئەھۋاللار ئۈستىدە يەر خېتى بېجىنى كەچۈرۈم قىلىش ياكى كېمەيتىپ ئېلىشنى بەلگىلەپ، مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

7-ماددا ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلەر تۆۋەندىكى ئەھۋاللاردا يەر خېتى بېجىنى كەچۈرۈم قىلىش ياكى كېمەيتىپ ئېلىشنى قارار قىلسا بولىدۇ :

( 1 ) يەر، ئۆينى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئالغان، ئېلىپ ئىشلەتكەنلىكتىن، يەر، ئۆينىڭ ھوقۇق تەۋەلىكىنى قايتىدىن ئۈستىگە ئېلىش؛

( 2 ) تاقابىل تۇرغىلى بولمايدىغان ئەھۋال سەۋەبىدىن تۇرالغۇ ئۆي يوقاپ كەتسە، تۇرالغۇ ھوقۇق تەۋەلىكىنى قايتا ئۈستىگە ئېلىش.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن يەر خېتى بېجىنى كەچۈرۈم قىلىش ياكى كېمەيتىپ ئېلىشنىڭ كونكرېت چارىسىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئوتتۇرىغا قويۇپ، تەڭ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ قارار قىلىشىغا يوللايدۇ ھەمدە مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ۋە گوۋۇيۈەنگە ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

8-ماددا باج تاپشۇرغۇچىلار يەر، ئۆينىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆزگەرتكەندە ياكى مۇشۇ قانۇننىڭ 6-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن يەر خېتى بېجىنى كەچۈرۈم قىلىش، كېمەيتىپ ئېلىشقا تەۋە بولمىغان باشقا ئەھۋاللار كۆرۈلگەندە، كەچۈرۈم قىلىنغان، كېمەيتىپ ئېلىنغان باج پۇلىنى تاپشۇرۇشى كېرەك.

9-ماددا يەر خېتى بېجىنىڭ باج تاپشۇرۇش مەجبۇرىيىتى ئادا قىلىنغان ۋاقىت باج تاپشۇرغۇچى ئۈچۈن يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىنى يۆتكەش توختامى ئىمزالىغان كۈنى ياكى باج تاپشۇرغۇچى يەر، ئۆي ھوقۇقى تەۋەلىكىنى يۆتكەش توختامىنىڭ خاراكتېرى بولغان باشقا ئىسپاتلارنى ئالغان كۈنى بولىدۇ.

10-ماددا باج تاپشۇرغۇچى يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىنى تىزىملاش رەسمىيىتىنى قانۇن بويىچە بېجىرىشتىن بۇرۇن يەر خېتى بېجى تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.

11-ماددا باج تاپشۇرغۇچى باج تاپشۇرۇش ئىشلىرىنى بېجىرگەندىن كېيىن، باج ئورگىنى يەر خېتى بېجى تاپشۇرغانلىق ئىسپاتى بېرىشى كېرەك.
باج تاپشۇرغۇچى يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىنى تىزىملىتىشتا، كۆچمەس مۈلۈكنى تىزىملاش ئاپپاراتى يەر خېتى بېجى تاپشۇرغانلىق، باجنى كېمەيتىش، كەچۈرۈم قىلىش ئىسپاتى ياكى مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى تەكشۈرۈشى كېرەك.
يەر خېتى بېجىنى بەلگىلىمە بويىچە تاپشۇرمىغان كۆچمەس مۈلۈكنى تىزىملىغۇچى ئاپپارات يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىنى تىزىملىتىش رەسمىيىتىنى بېجىرمەيدۇ.

12-ماددا يەر، ئۆي ھوقۇق تەۋەلىكىنى قانۇن بويىچە تىزىملىتىشتىن بۇرۇن، ھوقۇق تەۋەلىكىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىش توختامى، ھوقۇق تەۋەلىقىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىش توختامىنىڭ خاراكتېر ئىسپاتى كۈچكە ئىگە بولمىسا، ئىناۋەتسىز بولسا، بىكار قىلىنسا ياكى بىكار قىلىنسا، باج تاپشۇرغۇچى باج ئورگىنىغا تاپشۇرغان باج پۇلىنى قايتۇرۇشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، باج ئورگىنى قانۇن بويىچە بېجىرىشى كېرەك.

13-ماددا باج ئورگىنى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن يەر خېتى بېجىغا چېتىلىدىغان ئۇچۇرلاردىن تەڭ پايدىلىنىش ۋە خىزمەتتە ماسلىشىش مېخانىزمى ئورنىتىشى كېرەك.
تەبىئىي بايلىق، تۇرالغۇ شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى، خەلق ئىشلىرى، جامائەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى قاتارلىق ئالاقىدار تارماقلار باج ئورگىنىغا يۆتكەلگەن يەر، ئۆينىڭ ھوقۇق تەۋەلىكىگە مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى ۋاقتىدا يەتكۈزۈپ بېرىشى، باج ئورگىنىنىڭ يەر خېتى بېجى ئېلىشنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشىگە ھەمكارلىشىشى كېرەك.

باج ئورگىنى ۋە ئۇنىڭ خادىملىرى باج ئېلىش-باشقۇرۇش جەريانىدا بىلىپ قالغان باج تاپشۇرغۇچىلارنىڭ شەخسىي ئۇچۇرىنى قانۇن بويىچە مەخپىي تۇتۇشى، ئاشكارىلاپ قويماسلىقى ياكى قانۇنسىز ھالدا باشقىلارغا بەرمەسلىكى كېرەك.

14-ماددا يەر خېتى بېجىنى يەر، ئۆي تۇرۇشلۇق جايدىكى باج ئورگىنى مۇشۇ قانۇن ۋە «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باج ئېلىشنى باشقۇرۇش قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە ئالىدۇ ۋە باشقۇرىدۇ.

15-ماددا باج تاپشۇرغۇچىلار، باج ئورگانلىرى ۋە ئۇنىڭ خادىملىرىدىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلىرى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باج ئېلىشنى باشقۇرۇش قانۇنى»ۋە مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ.

16-ماددا بۇ قانۇن 2021-يىل 9-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.
1997-يىل 7-ئاينىڭ 7-كۈنى گوۋۇيۈەن ئېلان قىلغان «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ يەر خېتى بېجى ۋاقىتلىق نىزامى»بىرلا ۋاقىتتا بىكار قىلىنىدۇ.