( 2019-يىلى 10-ئاينىڭ 26-كۈنى 13-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 14-يىغىنىدا ماقۇللاندى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىر

ئۈچىنچى باب سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر

4-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

5-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن شىفىر قوللىنىش ۋە باشقۇرۇشنى قېلىپلاشتۇرۇش، شىفىر ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش، تور ۋە ئۇچۇر بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش، دۆلەت خەۋپسىزلىكى ۋە ئاممىۋى مەنپەئەتنى قوغداش، پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان شىفىر مۇئەييەن ئالماشتۇرۇش ئۇسۇلىنى قوللىنىپ ئۇچۇر قاتارلىقلارنى شىفىرلاشتۇرۇپ قوغدايدىغان، بىخەتەرلىك ئىسپاتى بېرىدىغان تېخنىكا، مەھسۇلات ۋە مۇلازىمەتنى كۆرسىتىدۇ.

3-ماددا شىفىر خىزمىتىدە ئومۇمىي دۆلەت خەۋپسىزلىكى قارىشىدا چىڭ تۇرۇلۇپ، بىرتۇتاش رەھبەرلىك قىلىش، دەرىجە بويىچە مەسئۇل بولۇش، ئىجادىي تەرەققىي قىلىش، ئومۇمىيەتكە مۇلازىمەت قىلىش، قانۇن بويىچە باشقۇرۇش، بىخەتەرلىككە كاپالەتلىك قىلىش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىنىدۇ.

4-ماددا جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسىنىڭ شىفىر خىزمىتىگە بولغان رەھبەرلىكىدە چىڭ تۇرۇش.
مەركەزنىڭ شىفىر خىزمىتى رەھبەرلىك ئاپپاراتى مەملىكەتنىڭ شىفىر خىزمىتىگە بىرتۇتاش رەھبەرلىك قىلىپ، دۆلەتنىڭ شىفىر خىزمىتىگە دائىر مۇھىم، زور فاڭجېن، سىياسەتلىرىنى تۈزۈپ، دۆلەتنىڭ شىفىرغا دائىر مۇھىم، چوڭ ئىشلىرى ۋە مۇھىم خىزمەتلىرىنى بىرتۇتاش پىلانلاپ ماسلاشتۇرۇپ، دۆلەتنىڭ شىفىرلىق قانۇنچىللىق قۇرۇلۇشىنى ئالغا سىلجىتىدۇ.

5-ماددا دۆلەتنىڭ شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ شىفىر خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك شىفىر باشقۇرۇش تارماقلىرى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ شىفىر خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.

دۆلەت ئورگىنى ۋە شىفىر خىزمىتىگە چېتىلىدىغان ئورۇنلار مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە شۇ ئورگان، شۇ ئورۇن ياكى شۇ سىستېمىنىڭ شىفىر خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

6-ماددا دۆلەت مەخپىي نومۇرنى تۈرگە ئايرىپ باشقۇرىدۇ.

شىفىر يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىر ۋە سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرغا بۆلۈنىدۇ.

7-ماددا يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىر دۆلەتنىڭ مەخپىي ئۇچۇرىنى قوغداشقا ئىشلىتىلىدۇ، يادرولۇق شىفىر قوغداش ئۇچۇرىنىڭ ئەڭ يۇقىرى مەخپىيلىك دەرىجىسى مۇتلەق مەخپىيلىك دەرىجىسى، ئادەتتىكى شىفىرلىق قوغداش ئۇچۇرلىرىنىڭ ئەڭ يۇقىرى شىفىرلىق دەرىجىسى مەخپىيەتلىك دەرىجىسى بولىدۇ.

يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىر دۆلەت مەخپىيىتىگە تەۋە.
شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى مۇشۇ قانۇن ۋە مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزام، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىرغا قارىتا قاتتىق بىرتۇتاش باشقۇرۇشنى يولغا قويىدۇ.

8-ماددا سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر دۆلەتنىڭ مەخپىي ئۇچۇرلىرىغا تەۋە بولمىغان ئۇچۇرلارنى قوغداشقا ئىشلىتىلىدۇ.

پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلار سودىغا ئىشلىتىلىدىغان مەخپىي نومۇرنى قانۇن بويىچە ئىشلىتىش ئارقىلىق تور ۋە ئۇچۇر بىخەتەرلىكىنى قوغدىسا بولىدۇ.

9-ماددا دۆلەت شىفىر پەن-تېخنىكا تەتقىقاتى ۋە ئۇنى قوللىنىشقا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ، شىفىر ساھەسىدىكى بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنى قانۇن بويىچە قوغدايدۇ، شىفىر پەن، تېخنىكىسىنىڭ تەرەققىياتى ۋە ئۇنىڭدا يېڭىلىق يارىتىشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

دۆلەت شىفىر ئىختىساسلىقلىرىنى يېتىشتۈرۈش ۋە قوشۇن قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، شىفىر خىزمىتىدە گەۋدىلىك تۆھپە قوشقان تەشكىلات ۋە شەخسلەرنى دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە تەقدىرلەيدۇ ۋە مۇكاپاتلايدۇ.

10-ماددا دۆلەت شىفىر بىخەتەرلىكى تەربىيەسىنى كۆپ خىل شەكىللەرنى قوللىنىپ كۈچەيتىپ، شىفىر بىخەتەرلىكى تەربىيەسى بېرىشنى خەلق مائارىپى سىستېمىسى ۋە مەمۇرلار تەلىم-تەربىيە سىستېمىسىغا كىرگۈزۈپ، پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلارنىڭ شىفىر بىخەتەرلىكى ئېڭىنى كۈچەيتىدۇ.

11-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى شىفىر خىزمىتىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى، كېرەكلىك خىراجەتنى شۇ دەرىجىلىك مالىيە خامچوتىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

12-ماددا ھەرقانداق تەشكىلات ياكى شەخسنىڭ باشقىلارنىڭ شىفىرلاشتۇرۇپ قوغدايدىغان ئۇچۇرىنى ئوغرىلىشىغا ياكى باشقىلارنىڭ شىفىر كاپالەت سىستېمىسىغا قانۇنسىز بېسىپ كىرىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

ھەرقانداق تەشكىلات ياكى شەخسنىڭ مەخپىي نومۇردىن پايدىلىنىپ دۆلەت خەۋپسىزلىكى، ئاممىۋى مەنپەئەت، باشقىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتى قاتارلىق قانۇنغا خىلاپ جىنايى ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

2-باب يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىر

13-ماددا دۆلەت يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىرنى ئىلمىي پىلانلاش، باشقۇرۇش ۋە ئىشلىتىشنى كۈچەيتىپ، تۈزۈم قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، باشقۇرۇش تەدبىرلىرىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، شىفىر بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش ئىقتىدارىنى ئاشۇرىدۇ.

14-ماددا سىملىق، سىمسىز خەۋەرلىشىشتە يەتكۈزۈلىدىغان دۆلەتنىڭ مەخپىي ئۇچۇرى، شۇنىڭدەك دۆلەتنىڭ مەخپىي ئۇچۇرىنى ساقلايدىغان، بىر تەرەپ قىلىدىغان ئۇچۇر سىستېمىسى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملار ۋە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلىرىگە ئاساسەن يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىرنى ئىشلىتىپ شىفىرلاشتۇرۇپ قوغدىشى، بىخەتەرلىك ئىسپاتى بېرىشى كېرەك.

15-ماددا يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىر پەن تەتقىقاتى، ئىشلەپچىقىرىش، مۇلازىمەت، تەكشۈرۈش، جابدۇق، ئىشلىتىش ۋە كۆيدۈرۈۋېتىش قاتارلىق خىزمەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئاپپاراتلار ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ شىفىر خىزمىتى ئاپپاراتى دېيىلىدۇ ) قانۇن، مەمۇرىي نىزام، دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى، شۇنىڭدەك يادرولۇق شىفىر ۋە ئادەتتىكى شىفىر ئۆلچىمىنىڭ تەلىپى بويىچە بىخەتەرلىك باشقۇرۇش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈشى كېرەك،
قاتتىق مەخپىيەتلىكنى ساقلاش تەدبىرى ۋە مەخپىيەتلىكنى ساقلاش مەسئۇلىيەت تۈزۈمىنى قوللىنىپ، يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىرنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش.

16-ماددا شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى شىفىر خىزمىتى ئاپپاراتىنىڭ يادرولۇق شىفىرى، ئادەتتىكى شىفىر خىزمىتىگە قانۇن بويىچە يېتەكچىلىك قىلىدۇ، نازارەت قىلىدۇ ۋە تەكشۈرىدۇ، شىفىر خىزمىتى ئاپپاراتى ماسلىشىشى كېرەك.

17-ماددا شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى خىزمەت ئېھتىياجىغا ئاساسەن ئالاقىدار تارماقلار بىلەن بىرلىكتە يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىرنىڭ بىخەتەرلىكىنى كۆزىتىش، ئالدىن سىگنال بېرىش، بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىنى باھالاش، ئۇچۇر يوللاش، چوڭ-چوڭ ئىشلاردا كېڭىشىش ۋە جىددىي بىر تەرەپ قىلىش قاتارلىق ھەمكارلىق مېخانىزمى ئورنىتىپ، يادرولۇق شىفىر ۋە ئادەتتىكى شىفىر بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇشنىڭ ماسلىشىپ ھەمتۈرتكە بولۇشى ۋە تەرتىپلىك، يۇقىرى ئۈنۈملۈك بولۇشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىدۇ.

شىفىر خىزمىتى ئاپپاراتى يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى مەخپىي نومۇر ئاشكارىلىنىپ قېلىش ياكى يادرولۇق مەخپىي نومۇر، ئادەتتىكى شىفىر بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان زور مەسىلە، خەۋپ-خەتەر، يوشۇرۇن خەۋپنى بايقىسا، دەرھال تاقابىل تۇرۇش تەدبىرى قوللىنىشى ھەمدە مەخپىيەتلىكنى ساقلاش مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى، شىفىر باشقۇرۇش تارمىقىغا ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.
مەخپىيەتلىكنى ساقلاش مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى، شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى ئالاقىدار تارماقلار بىلەن بىرلىكتە تەكشۈرۈش، بىر تەرەپ قىلىشقا تەشكىللەيدۇ ھەمدە ئالاقىدار شىفىر خىزمىتى ئاپپاراتىنىڭ بىخەتەرلىك يوشۇرۇن خەۋپىنى ۋاقتىدا تۈگىتىشىگە يېتەكچىلىك قىلىدۇ.

18-ماددا دۆلەت شىفىر خىزمىتى ئاپپاراتى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، ئۇلارنىڭ خىزمەت مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.

دۆلەت يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىر خىزمىتى ئېھتىياجىغا ئۇيغۇن كېلىدىغان خادىملارنى قوبۇل قىلىش، تاللاپ ئىشقا قويۇش، مەخپىيەتلىكنى ساقلاش، سىناش، تەربىيەلەش، تەمىنات، مۇكاپاتلاش-جازالاش، ئالماشتۇرۇش، چېكىنىپ چىقىش قاتارلىق باشقۇرۇش تۈزۈملىرىنى ئورنىتىدۇ.

19-ماددا شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى خىزمەت ئېھتىياجى بىلەن، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە، جامائەت خەۋپسىزلىكى، قاتناش-تىرانسپورت، تاموژنا قاتارلىق تارماقلارغا يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىرغا مۇناسىۋەتلىك بۇيۇملار ۋە خادىملارغا تەكشۈرۈشنى كەچۈرۈم قىلىش قاتارلىق قولايلىقلارنى يارىتىپ بېرىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ھەمكارلىشىشى كېرەك.

20-ماددا شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى ۋە شىفىر خىزمىتى ئاپپاراتى قاتتىق نازارەت قىلىش ۋە بىخەتەرلىك تەكشۈرۈش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈپ، خادىملىرىنىڭ قانۇن ۋە ئىنتىزامغا رىئايە قىلىش قاتارلىق ئەھۋاللىرىنى نازارەت قىلىشى ھەمدە قانۇن بويىچە زۆرۈر تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، قەرەللىك ياكى قەرەلسىز ھالدا بىخەتەرلىك تەكشۈرۈشىنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

ئۈچىنچى باب سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر

21-ماددا دۆلەت سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىش، يارىتىش، ئىلىم ئالماشتۇرۇش، نەتىجىلەرنى ئايلاندۇرۇش ۋە كېڭەيتىپ قوللىنىشقا ئىلھام بېرىدۇ، بىرلىككە كەلگەن، ئېچىۋېتىلگەن، رىقابەتلىشىدىغان، تەرتىپلىك سودا شىفىرى بازىرى سىستېمىسىنى تاكامۇللاشتۇرۇپ، سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرلىق كەسپىنىڭ تەرەققىياتىغا ئىلھام بېرىدۇ ۋە ئۇنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى كەمسىتىش بولماسلىق پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىپ، چەت ئەل سودىگەرلىرى مەبلەغ سالغان كارخانىلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان سودا شىفىرىنى تەتقىق قىلىش، ئىشلەپچىقىرىش، سېتىش، مۇلازىمەت قىلىش، ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىش ئورۇنلىرى ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ سودا شىفىرى كەسىپكارلىرى دېيىلىدۇ ) غا قانۇن بويىچە باراۋەر مۇئامىلە قىلىشى كېرەك.
دۆلەت چەت ئەل سودىگەرلىرىنىڭ مەبلەغ سېلىشى جەريانىدا ئىختىيارلىق پىرىنسىپى ۋە سودا قائىدىسى ئاساسىدا سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر تېخنىكىسى ھەمكارلىقىنى قانات يايدۇرۇشىغا ئىلھام بېرىدۇ.
مەمۇرىي ئورگانلار ۋە ئۇنىڭ خادىملىرى سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر تېخنىكىسىنى مەمۇرىي ۋاسىتىدىن پايدىلىنىپ مەجبۇرىي ئۆتۈنۈپ بەرسە بولمايدۇ.

سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى تەتقىق قىلىش، ئىشلەپچىقىرىش، سېتىش، مۇلازىمەت قىلىش ۋە ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىشتا، دۆلەت خەۋپسىزلىكى، ئاممىۋى مەنپەئەت ياكى باشقىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ.

22-ماددا دۆلەت سودا شىفىرى ئۆلچەم سىستېمىسىنى بەرپا قىلىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ ئۆلچەملەشتۈرۈش مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە دۆلەت شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى مەسئۇلىيىتى بويىچە، سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنىڭ دۆلەت ئۆلچىمى، ساھە ئۆلچىمىنى تۈزۈشكە تەشكىللەيدۇ.

دۆلەت ئىجتىمائىي تەشكىلاتلار، كارخانىلارنىڭ ئۆز ئالدىغا يېڭىلىق يارىتىش تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ دۆلەت ئۆلچىمى، ساھە ئۆلچىمىگە ئالاقىدار تېخنىكا تەلىپىدىن يۇقىرى سودا مەخپىي نومۇرى كوللېكتىپ ئۆلچىمى، كارخانا ئۆلچىمىنى تۈزۈشىنى قوللايدۇ.

23-ماددا دۆلەت سودا شىفىرىنى خەلقئارا ئۆلچەملەشتۈرۈش پائالىيىتىگە قاتنىشىشقا تۈرتكە بولۇپ، سودا شىفىرى خەلقئارا ئۆلچىمىنى بېكىتىشكە قاتنىشىپ، سودا شىفىرىنىڭ جۇڭگو ئۆلچىمى بىلەن چەت ئەل ئۆلچىمى ئارا ئايلاندۇرۇپ قوللىنىشنى ئالغا سىلجىتىدۇ.

دۆلەت كارخانا، ئىجتىمائىي تەشكىلات ۋە مائارىپ، پەن تەتقىقات ئاپپاراتى قاتارلىقلارنىڭ سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى خەلقئارا ئۆلچەملەشتۈرۈش پائالىيىتىگە قاتنىشىشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

24-ماددا سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر كەسپى بىلەن شۇغۇللانغۇچى ئورۇنلار سودىغا ئىشلىتىدىغان شىفىر پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇشتا، مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزام، سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنىڭ مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك دۆلەت ئۆلچىمى، شۇنىڭدەك شۇ كەسىپكارنىڭ ئاشكارىلاش ئۆلچىمىنىڭ تېخنىكا تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك.

دۆلەت سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلارنىڭ سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى تەۋسىيەلىك دۆلەت ئۆلچىمى ۋە ساھە ئۆلچىمىنى قوللىنىپ، سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشىگە، خېرىدارلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدىشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

25-ماددا دۆلەت سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر تەكشۈرۈش-دەلىللەش سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى تەكشۈرۈش-دەلىللەش تېخنىكا قائىدىسى، قائىدىسىنى تۈزۈپ، سودىغا ئىشلىتىلىدىغان مەخپىي نومۇر كەسىپكارلىرىنىڭ سودىغا ئىشلىتىلىدىغان مەخپىي نومۇرنى تەكشۈرۈش-ئۆلچەش-دەلىللەشنى ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن قوبۇل قىلىشىغا ئىلھام بېرىپ، بازار رىقابەت كۈچىنى ئاشۇرىدۇ.

سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر تەكشۈرۈش، ئىسپات بېرىش ئاپپاراتلىرى قانۇن بويىچە مۇناسىۋەتلىك سالاھىيەتكە ئېرىشىشى ھەمدە قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە ۋە سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى تەكشۈرۈش-ئۆلچەش، ئىسپات بېرىش تېخنىكا قائىدىسى، قائىدىسى بويىچە سودىغا ئىشلىتىلىدىغان مەخپىي نومۇرنى تەكشۈرۈش-دەلىللەش خىزمىتىنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر تەكشۈرۈش، ئىسپات بېرىش ئاپپاراتلىرى سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى تەكشۈرۈش، ئىسپات بېرىشتە بىلگەن دۆلەت مەخپىيىتى ۋە سودا مەخپىيىتىنىڭ مەخپىيەتلىكىنى ساقلاش مەجبۇرىيىتىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

26-ماددا دۆلەت خەۋپسىزلىكى، دۆلەت ئىگىلىكى-خەلق تۇرمۇشى، جەمئىيەت ئاممىۋى مەنپەئىتىگە چېتىلىدىغان سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر مەھسۇلاتلىرىنى قانۇن بويىچە توردىكى ھالقىلىق ئۈسكۈنىلەر ۋە تور بىخەتەرلىكى مەخسۇس مەھسۇلاتلىرى مۇندەرىجىسىگە كىرگۈزۈش كېرەك، سالاھىيەت ھازىرلىغان ئاپپارات تەكشۈرۈپ-دەلىللەشتە لاياقەتلىك بولغاندىن كېيىن ساتسا ياكى تەمىنلىسە بولىدۇ.
سودىغا ئىشلىتىلىدىغان مەخپىي نومۇر مەھسۇلاتلىرىنى تەكشۈرۈش-ئۆلچەش، ئىسپات بېرىشتە «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تور بىخەتەرلىكى قانۇنى»دىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ، تەكرار تەكشۈرۈش-ئىسپات بېرىشتىن ساقلانغىلى بولىدۇ.

سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر مۇلازىمىتىدە توردىكى ئاچقۇچلۇق ئۈسكۈنىلەر ۋە تور بىخەتەرلىكى مەخسۇس مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەتكەندە، سودىغا ئىشلىتىدىغان شىفىر دەلىللەش ئاپپاراتى سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىل مۇلازىمىتىگە لاياقەتلىك ئىسپات بېرىشى كېرەك.

27-ماددا قانۇن، مەمۇرىي نىزاملار ۋە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلىرىدە سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى ئىشلىتىش ئارقىلىق قوغداش تەلەپ قىلىنغان ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنى تىجارەتكە قاتناشقۇچىلار سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىردىن پايدىلىنىپ قوغدىشى، ئۆزى ياكى سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر تەكشۈرۈش ئاپپاراتىغا سودىغا ئىشلىتىلىدىغان مەخپىي نومۇرنى ئىشلىتىش بىخەتەرلىكىنى باھالاشنى ھاۋالە قىلىشى كېرەك.
سودىغا ئىشلىتىلىدىغان مەخپىي نومۇرنى قوللىنىش بىخەتەرلىكىنى باھالاشنى ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى تەكشۈرۈش-باھالاش، تور بىخەتەرلىكى دەرىجىسىنى باھالاش تۈزۈمى بىلەن جىپسىلاشتۇرۇش، تەكرار باھالاش، باھالاشتىن ساقلىنىش كېرەك.

ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنى تىجارەت قىلغۇچىلار سودىغا ئىشلىتىلىدىغان مەخپىي نومۇرغا چېتىلىدىغان تور مەھسۇلاتى ۋە مۇلازىمىتىنى سېتىۋالغاندا دۆلەت خەۋپسىزلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولسا، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تور بىخەتەرلىكى قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە، دۆلەتنىڭ تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە دۆلەتنىڭ مەخپىي نومۇر باشقۇرۇش تارماقلىرى قاتارلىق ئالاقىدار تارماقلار تەشكىللىگەن دۆلەت خەۋپسىزلىكى تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكۈزۈشى كېرەك.

28-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ سودا مەسئۇل تارمىقى، دۆلەت شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى دۆلەت خەۋپسىزلىكى، ئاممىۋى مەنپەئەتكە چېتىلىدىغان ھەمدە شىفىرلاشتۇرۇپ قوغداش ئىقتىدارىغا ئىگە سودا شىفىرىنى ئىمپورت قىلىشقا قانۇن بويىچە ئىجازەت بېرىدۇ، دۆلەت خەۋپسىزلىكى، ئىجتىمائىي ئاممىۋى مەنپەئەتكە چېتىلىدىغان ياكى جۇڭگونىڭ خەلقئارا مەجبۇرىيىتىنى ئۈستىگە ئالغان سودا شىفىرىنى ئېكسپورت قىلىشنى باشقۇرىدۇ.
سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر ئىمپورت ئىجازىتى تىزىملىكى ۋە ئېكسپورتنى باشقۇرۇش تىزىملىكىنى گوۋۇيۈەننىڭ سودا مەسئۇل تارمىقى دۆلەت شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى ۋە تاموژنا باش مەھكىمىسى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.

ئاممىۋى ئىستېمال تۈرىدىكى مەھسۇلاتلارغا ئىشلىتىلىدىغان سودىغا ئىشلىتىلىدىغان مەخپىي نومۇردا ئىمپورت ئىجازىتى ۋە ئېكسپورتنى باشقۇرۇش تۈزۈمى يولغا قويۇلمايدۇ.

29-ماددا دۆلەت شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر تېخنىكىسىنى قوللىنىپ ئېلېكتىرونلۇق مەمۇرىيەت ئېلېكتىرونلۇق ئىسپات مۇلازىمىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئاپپاراتنى بېكىتىپ، مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە ھۆكۈمەت ئىشلىرى پائالىيىتىدە ئېلېكتىرونلۇق ئىمزا، سانلىق مەلۇماتلىق ئېلېكتىرونلۇق ھۆججەت ئىشلىتىشنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.

30-ماددا سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر ساھەسىدىكى ساھە جەمئىيەتلىرى قاتارلىق تەشكىلاتلار قانۇن، مەمۇرىي نىزام ۋە قائىدىلەردىكى بەلگىلىمە بويىچە، سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرلىق كەسپى بىلەن شۇغۇللانغۇچى ئورۇنلارنى ئۇچۇر، تېخنىكا، تەربىيەلەش قاتارلىق مۇلازىمەتلەر بىلەن تەمىنلەيدۇ، سودىغا ئىشلىتىلىدىغان مەخپىي نومۇر كەسپى بىلەن شۇغۇللانگۈچى ئورۇنلارنىڭ سودىغا ئىشلىتىلىدىغان مەخپىي نومۇرنى قانۇن بويىچە قانات يايدۇرۇشىغا يېتەكچىلىك ۋە ھەيدەكچىلىك قىلىپ، كەسىپ تەلەپچانلىقىنى كۈچەيتىپ، كەسىپ سەمىمىيەت قۇرۇلۇشىغا تۈرتكە بولىدۇ.
كەسىپلەرنىڭ ساغلام تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش.

31-ماددا شىفىر باشقۇرۇش تارماقلىرى ۋە ئالاقىدار تارماقلار كۈندىلىك نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ۋە ئىختىيارىي ئارىلاپ تەكشۈرۈش بىرلەشتۈرۈلگەن سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى ئىش داۋامىدا، ئىشتىن كېيىن نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، بىرلىككە كەلگەن سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ئۇچۇر سۇپىسى قۇرۇپ، ئىش داۋامىدا، ئىش داۋامىدا نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش بىلەن ئىجتىمائىي ئىناۋەت سىستېمىسىنى جىپسىلاشتۇرۇشنى ئالغا سىلجىتىپ، سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلارنىڭ تەلەپچان ۋە جەمئىيەت نازارەتچىلىكىنى يەنىمۇ كۈچەيتىدۇ.

شىفىر باشقۇرۇش تارماقلىرى ۋە ئالاقىدار تارماقلار ھەمدە ئۇلارنىڭ خىزمەتچىلىرىدىن سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر كەسپى بىلەن شۇغۇللانغۇچى ئورۇنلار ۋە سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى تەكشۈرۈش، دەلىللەش ئاپپاراتلىرىدىن ئۇنىڭ ئاشكارىلىنىش مەنبە كودى قاتارلىق شىفىرغا مۇناسىۋەتلىك خاس ئۇچۇرلىرىنى تەلەپ قىلسا ھەمدە ئۇلار مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىش جەريانىدا بىلىپ قالغان سودا مەخپىيىتى ۋە شەخسىي سىرنى قاتتىق مەخپىي تۇتۇشى، ئاشكارىلاپ قويماسلىقى ياكى قانۇنسىز ھالدا باشقىلارغا تەمىنلىمەسلىكىنى تەلەپ قىلسا بولمايدۇ.

4-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

32-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 12-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، باشقىلارنىڭ شىفىرلاشتۇرۇپ قوغدايدىغان ئۇچۇرىنى ئوغرىلىغان، باشقىلارنىڭ شىفىر كاپالەت سىستېمىسىغا قانۇنسىز بېسىپ كىرگەن ياكى شىفىردىن پايدىلىنىپ دۆلەت خەۋپسىزلىكى، ئاممىۋى مەنپەئەتكە خەۋپ يەتكۈزىدىغان، باشقىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزىدىغان قاتارلىق قانۇنغا خىلاپ ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللانغانلار
مۇناسىۋەتلىك تارماقلار «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تور بىخەتەرلىكى قانۇنى»ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ.

33-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 14-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىرنى تەلەپ بويىچە ئىشلەتمىگەنلەرنى شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى تۈزىتىشكە ياكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىغا شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى مۇناسىۋەتلىك دۆلەت ئورگىنى، ئورۇننىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈش ياكى بىر تەرەپ قىلىش تەكلىپى بېرىدۇ.

34-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىر ئاشكارىلىنىپ قېلىش دېلوسى يۈز بەرگەندە، مەخپىيەتلىكنى ساقلاش مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى، شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى مۇناسىۋەتلىك دۆلەت ئورگىنى، ئورۇننىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈش ياكى بىر تەرەپ قىلىش تەكلىپى بېرىدۇ.

مۇشۇ قانۇننىڭ 17-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، يادرولۇق شىفىر، ئادەتتىكى شىفىرنىڭ ئاشكارىلىنىپ قېلىش ياكى يادرولۇق شىفىر ۋە ئادەتتىكى شىفىر بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان زور مەسىلە، خەۋپ-خەتەر يوشۇرۇن خەۋپىنى بايقاپ، دەرھال تاقابىل تۇرۇش تەدبىرى قوللانمىغانلار ياكى ۋاقتىدا دوكلات قىلمىغانلار
مەخپىيەتلىكنى ساقلاش مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى، شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى ئالاقىدار دۆلەت ئورگىنى، ئورۇننىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈش ياكى بىر تەرەپ قىلىش تەكلىپى بېرىدۇ.

35-ماددا سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر تەكشۈرۈش، ئىسپات بېرىش ئاپپاراتلىرىدىن مۇشۇ قانۇننىڭ 25-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقى، 3-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى تەكشۈرۈش، ئىسپات بېرىشنى قانات يايدۇرغانلىرىنى بازارنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش تارمىقى بىلەن بىرلىكتە شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى تۈزىتىشكە ياكى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ ھالدا 300 مىڭ يۈەندىن ئارتۇق تاپاۋەت قىلغانلارغا قانۇنغا خىلاپ ھالدا بىر ھەسسىدىن يۇقىرى، ئۈچ ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا ياكى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت 300 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ ئالاقىدار سالاھىيىتى قانۇن بويىچە بىكار قىلىنىدۇ.

36-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 26-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تەكشۈرۈش-ئىسپات بېرىشتىن ئۆتمىگەن ياكى تەكشۈرۈش-ئىسپات بېرىشتە لاياقەتسىز بولغان سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر مەھسۇلاتلىرىنى ساتقان ياكى ئىسپات بېرىشتە لاياقەتسىز بولغان سودىغا ئىشلىتىدىغان شىفىر مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلىگەنلەرنى بازارنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقى شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى بىلەن بىرلىكتە قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى تۈزىتىشكە ياكى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ.
قانۇنغا خىلاپ مەھسۇلاتى ۋە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ ھالدا 100 مىڭ يۈەندىن ئارتۇق تاپاۋەت قىلغانلارغا قانۇنغا خىلاپ ھالدا بىر ھەسسىدىن يۇقىرى، ئۈچ ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا ياكى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت 100 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 30 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

37-ماددا ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنى تىجارەت قىلغۇچىلاردىن مۇشۇ قانۇننىڭ 27-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى تەلەپ بويىچە ئىشلەتمىگەنلىرى ياكى سودىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىر ئىشلىتىش بىخەتەرلىكىنى باھالاشنى تەلەپ بويىچە قانات يايدۇرمىغانلىرىنى شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغانلارغا ياكى تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈش قاتارلىق ئاقىۋەتلەرنى پەيدا قىلغانلارغا 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا 10 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەسىنى باشقۇرغۇچىلاردىن مۇشۇ قانۇننىڭ 27-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، بىخەتەرلىك تەكشۈرۈشىدىن ئۆتمىگەن ياكى بىخەتەرلىك تەكشۈرۈشىدىن ئۆتەلمىگەن مەھسۇلات ياكى مۇلازىمەتنى ئىشلەتكەنلىرىنى ئالاقىدار مەسئۇل تارماق ئىشلىتىشنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، سېتىۋېلىش سوممىسىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئون ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

38-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 28-ماددىسىدىكى ئىمپورت ئىجازىتى، ئېكسپورت باشقۇرۇشنى يولغا قويۇش بەلگىلىمىسىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئىمپورت-ئېكسپورت سودىسىغا ئىشلىتىلىدىغان شىفىرنى گوۋۇيۈەننىڭ سودا مەسئۇل تارمىقى ياكى تاموژنا قانۇن بويىچە جازا بېرىدۇ.

39-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 29-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئېلېكتىرونلۇق مەمۇرىيەت ئېلېكتىرونلۇق ئىسپات مۇلازىمىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلىقى بېكىتىلمىگەنلەرنى شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى تۈزىتىشكە ياكى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ، قانۇنغا خىلاپ مەھسۇلات ۋە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ ھالدا 300 مىڭ يۈەندىن ئارتۇق تاپاۋەت قىلغانلارغا قانۇنغا خىلاپ ھالدا بىر ھەسسىدىن يۇقىرى، ئۈچ ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا ياكى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت 300 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

40-ماددا شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماق، ئورۇنلارنىڭ خادىملىرىدىن شىفىر خىزمىتىدە ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلانغان، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلغان، نەپسانىيەتچىلىك قىلغانلىرىغا ياكى مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىش جەريانىدا بىلىپ قالغان سودا مەخپىيىتى ۋە شەخسىي سىرنى باشقىلارغا ئاشكارىلاپ قويغان، قانۇنسىز بەرگەنلىرىگە قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

41-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
باشقىلارغا زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

5-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

42-ماددا دۆلەتنىڭ شىفىر باشقۇرۇش تارمىقى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە شىفىر باشقۇرۇش قائىدىسىنى تۈزىدۇ.

43-ماددا جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى ۋە جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسمىنىڭ شىفىر خىزمىتىنى باشقۇرۇش چارىسىنى مەركىزىي ھەربىي كومىتېت مۇشۇ قانۇنغا ئاساسەن چىقىرىدۇ.

44-ماددا بۇ قانۇن 2020-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.