( 1982-يىل 11-ئاينىڭ 19-كۈنى 5-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 25-يىغىنىدا ماقۇللانغان، 1991-يىل 6-ئاينىڭ 29-كۈنى 7-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 20-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قانۇنى > نىڭ 30-، 31-ماددىسىغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1-قېتىم تۈزىتىلگەن، 2002-يىل 10-ئاينىڭ 28-كۈنى 9-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 30-يىغىنىدا ماقۇللانغان
يىغىندا تۈزىتىش كىرگۈزۈلگىنى 2007-يىل 12-ئاينىڭ 29-كۈنى 10-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 31-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 2-قېتىم تۈزىتىلدى، 2013-يىل 6-ئاينىڭ 19-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش كومىتېتى 3-يىغىنىنىڭ «> جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قانۇنى قاتارلىق 12 قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارار»ىنىڭ 3-يىغىنىغا ئاساسەن تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى
بىر قېتىم تۈزىتىلگىنى 2015-يىل 4-ئاينىڭ 24-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 14-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن، 4-قېتىم تۈزىتىلدى
5-قېتىم تۈزىتىلدى.

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

3-باب ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش

4-باب مۇزېيدا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

5-باب ئەلئارا ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

6-باب مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىپ چېگرادىن كىرگۈزۈش

7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشنى كۈچەيتىش، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئېسىل تارىخىي مەدەنىيەت مىراسلىرىغا ۋارىسلىق قىلىش، پەن تەتقىقات خىزمىتىنى ئىلگىرى سۈرۈش، ۋەتەنپەرۋەرلىك ۋە ئىنقىلابىي ئەنئەنە تەربىيەسى بېرىش، سوتسىيالىستىك مەنىۋى مەدەنىيلىك ۋە ماددىي مەدەنىيلىك بەرپا قىلىش مەقسىتىدە، ئاساسىي قانۇنغا بىنائەن چىقىرىلدى.

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە تۆۋەندىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى دۆلەت قوغدايدۇ :

( 1 ) تارىخ، سەنئەت، ئىلمىي قىممەتكە ئىگە قەدىمىي مەدەنىيەت خارابىسى، قەدىمىي قەبرە، قەدىمىي ئىمارەت، تاش غار ئىبادەتخانىسى ۋە تاش ئويما، تام رەسىملىرى؛

( 2 ) مۇھىم، زور تارىخىي ۋەقە، ئىنقىلابىي ھەرىكەت ياكى داڭلىق شەخسلەرگە مۇناسىۋەتلىك بولغان، شۇنىڭدەك مۇھىم خاتىرىلەش ئەھمىيىتىگە، تەربىيەۋى ئەھمىيەتكە ياكى تارىخىي ماتېرىيال قىممىتىگە ئىگە يېقىنقى، ھازىرقى زاماندىكى مۇھىم تارىخىي يادىكارلىق، ماددىي بۇيۇم، ۋەكىل خاراكتېرلىك ئىمارەت؛

( 3 ) تارىختىكى ھەرقايسى دەۋرلەردىكى قىممەتلىك سەنئەت بۇيۇملىرى، ھۈنەر-سەنئەت بۇيۇملىرى؛

( 4 ) تارىختىكى ھەرقايسى دەۋرلەردىكى مۇھىم ھۆججەت-ماتېرىيال، شۇنىڭدەك تارىخ، سەنئەت، ئىلمىي قىممەتكە ئىگە قول يازما ۋە كىتاب ماتېرىياللىرى قاتارلىقلار؛

( 5 ) تارىختىكى دەۋر، مىللەتلەرنىڭ ئىجتىمائىي تۈزۈمى، ئىجتىمائىي ئىشلەپچىقىرىش، ئىجتىمائىي تۇرمۇشنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان ۋەكىل خاراكتېرلىك ماددىي بۇيۇملار.

مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى بېكىتىش ئۆلچىمى ۋە چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى بېكىتىدۇ ھەمدە گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ.

ئىلمىي قىممەتكە ئىگە قەدىمكى ئومۇرتقىلىق ھايۋانلارنىڭ تاش قاتمىسى ۋە قەدىمكى ئىنسانلارنىڭ تاش قاتمىسى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىغا ئوخشاش دۆلەت تەرىپىدىن قوغدىلىدۇ.

3-ماددا قەدىمىي مەدەنىيەت خارابىسى، قەدىمىي قەبرىستانلىق، قەدىمىي ئىمارەت، تاش غار ئىبادەتخانىسى، تاش ئويما، تام رەسىمى، يېقىنقى، ھازىرقى زاماندىكى مۇھىم تارىخىي يادىكارلىق ۋە ۋەكىل خاراكتېرلىك ئىمارەت قاتارلىق يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۇلارنىڭ تارىخى، سەنئىتى، ئىلمىي قىممىتىگە ئاساسەن، ئايرىم-ئايرىم ھالدا مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى، ئۆلكە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنى قىلىپ بېكىتىشكە بولىدۇ،
شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرى.

تارىختىكى ھەرقايسى دەۋرلەردىكى مۇھىم ماددىي بۇيۇملار، سەنئەت بۇيۇملىرى، ھۆججەت-ئەسەرلەر، قول يازما، كىتاب-ماتېرىياللار، ۋەكىللىك خاراكتېرلىك ماددىي بۇيۇملار قاتارلىق يۆتكىگىلى بولىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ۋە ئادەتتىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىغا بۆلۈنىدۇ؛
قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى 1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى، 2-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى، 3-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئايرىش.

4-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى خىزمىتىدە قوغداشنى ئاساس قىلىش، قۇتقۇزۇشنى بىرىنچى ئورۇنغا قويۇش، مۇۋاپىق پايدىلىنىش، باشقۇرۇشنى كۈچەيتىش فاڭجېنى ئىزچىللاشتۇرۇلىدۇ.

5-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدىكى يەر ئاستى، ئىچكى سۇ ۋە دېڭىز تەۋەلىكىدىكى بارلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ.

قەدىمىي مەدەنىيەت خارابىسى، قەدىمىي قەبرىستانلىق، تاش غار ئىبادەتخانىسى دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ.
دۆلەت بېكىتكەن خاتىرە ئىمارەت، قەدىمىي ئىمارەت، تاش ئويما، تام رەسىمى، يېقىنقى زامان، ھازىرقى زامان ۋەكىل خاراكتېرلىك ئىمارەت قاتارلىق يۆتكەشكە بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ دۆلەت ئايرىم بەلگىلىگەنلىرىدىن باشقىلىرى دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ.

دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى ئۆزى بېقىۋالغان يەرنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى ياكى ئىشلىتىش ھوقۇقىنىڭ ئۆزگىرىشىگە ئەگىشىپ ئۆزگىرىپ كەتمەيدۇ.

تۆۋەندىكى يۆتكىگىلى بولىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ :

( 1 ) جۇڭگو چېگراسى ئىچىدىن قېزىۋېلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىدىن دۆلەت ئايرىم بەلگىلىگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا؛

( 2 ) دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى، شۇنىڭدەك باشقا دۆلەت ئورگانلىرى، قىسىملار ۋە دۆلەت كارخانىلىرى، كەسپىي تەشكىلاتلار قاتارلىقلار ساقلىغان، ساقلىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى؛

( 3 ) دۆلەت يىغقان، سېتىۋالغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى؛

( 4 ) پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلار دۆلەتكە ئىئانە قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى؛

( 5 ) قانۇندا دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدىغانلىقى بەلگىلەنگەن باشقا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى.

دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى يۆتكىگىلى بولىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى ئۇنىڭ ساقلىغۇچى، يىغىپ ساقلىغۇچى ئورنىنىڭ ئاخىرلىشىشى ياكى ئۆزگىرىشى بىلەن ئۆزگىرىپ كەتمەيدۇ.

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىنى قانۇن قوغدايدۇ، ئۇنىڭغا چېقىلىشقا بولمايدۇ.

6-ماددا كوللېكتىپ ئىگىدارلىقىدىكى ۋە شەخس ئىگىدارلىقىدىكى خاتىرە ئىمارەت، قەدىمىي ئىمارەت ۋە ئەجدادلاردىن قالغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى، شۇنىڭدەك قانۇن بويىچە ئېرىشكەن باشقا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىنى قانۇن قوغدايدۇ.
مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئىگىدارى دۆلەتنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا دائىر قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىلەرگە ئەمەل قىلىشى شەرت.

7-ماددا بارلىق ئورگان، تەشكىلات ۋە شەخسنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قانۇن بويىچە قوغداش مەجبۇرىيىتى بار.

8-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش خىزمىتىنى ئۈستىگە ئالغان تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوندىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشنى نازارەت قىلىدۇ، باشقۇرىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەمۇرىي تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا مۇناسىۋەتلىك خىزمەتلەرگە مەسئۇل بولىدۇ.

9-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا ئەھمىيەت بېرىپ، ئىقتىسادىي قۇرۇلۇش، ئىجتىمائىي تەرەققىياتنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى توغرا بىر تەرەپ قىلىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

ئاساسىي قۇرۇلۇش، ساياھەت تەرەققىياتىدا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش خىزمىتى فاڭجېنىغا ئەمەل قىلىش شەرت، ئۇلار پائالىيىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىغا زىيان سالسا بولمايدۇ.

جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى، سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى، تاموژنا، شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانى تارمىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك دۆلەت ئورگىنى ئۈستىگە ئالغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئەستايىدىل ئادا قىلىشى، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى باشقۇرۇش تەرتىپىنى قوغدىشى كېرەك.

10-ماددا دۆلەت مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئىشلىرىنى راۋاجلاندۇرىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئىشلىرىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى، كېرەكلىك خىراجەتنى شۇ دەرىجىلىك مالىيە خامچوتىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

دۆلەت مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا ئىشلىتىدىغان مالىيەدىن ئاجرىتىلغان پۇل مالىيە كىرىمىنىڭ ئېشىشىغا ئەگىشىپ كۆپىيىدۇ.

دۆلەت مۇزېيى، خاتىرە سارىيى، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى قاتارلىقلارنىڭ كەسپىي كىرىمى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداشقا مەخسۇس ئىشلىتىلىدۇ، ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ئىگىلىۋېلىشىغا، ئىشلىتىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

دۆلەت ئىئانە بېرىش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئىجتىمائىي فوندى تەسىس قىلىشقا، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا مەخسۇس ئىشلىتىشكە ئىلھام بېرىدۇ، ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ئىگىلىۋېلىشىغا، ئىشلىتىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

11-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى قايتا ھاسىل بولمايدىغان مەدەنىيەت بايلىقىدۇر.
دۆلەت مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش تەشۋىق-تەربىيەسىنى كۈچەيتىپ، ئومۇمىي خەلقنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئېڭىنى كۈچەيتىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغدايدىغان ئىلمىي تەتقىقاتقا ئىلھام بېرىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشنىڭ پەن-تېخنىكا سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

12-ماددا تۆۋەندىكى ئىش ئىزلىرىنى ياراتقان ئورۇن ياكى شەخسلەرگە دۆلەت مەنىۋى ئىلھام ياكى ماددىي مۇكاپات بېرىدۇ :

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداشقا دائىر قانۇن-نىزاملارنى ئەستايىدىل ئىجرا قىلغان، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش نەتىجىسى كۆرۈنەرلىك بولغانلار؛

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ۋە قانۇنغا خىلاپ جىنايى قىلمىشلارغا قارشى قەتئىي كۈرەش قىلغانلار؛

( 3 ) شەخسلەر ساقلىغان مۇھىم مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى دۆلەتكە ئىئانە قىلغان ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئىشلىرىغا ئىئانە قىلغانلار؛

( 4 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى بايقىغان ھامان ۋاقتىدا يۇقىرىغا مەلۇم قىلىپ ياكى يۇقىرىغا تاپشۇرۇپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغدىغانلار؛

( 5 ) ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش خىزمىتىدە مۇھىم، زور تۆھپە قوشقانلار؛

( 6 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش پەن-تېخنىكىسى جەھەتتە مۇھىم كەشپىيات-ئىجادىيەت ياكى باشقا مۇھىم تۆھپە قوشقانلار؛

( 7 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقى بۇزغۇنچىلىق خەۋپىگە دۇچ كەلگەندە، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قۇتقۇزۇشتا خىزمەت كۆرسەتكەنلەر؛

( 8 ) ئۇزاق مۇددەت مەدەنىيەت يادىكارلىقى خىزمىتى بىلەن شۇغۇللىنىپ، كۆرۈنەرلىك نەتىجە ياراتقانلار.

2-باب يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

13-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ئۆلكە دەرىجىلىك، شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرى ئىچىدىن مۇھىم، زور تارىخىي قىممەتكە، سەنئەت قىممىتىگە ئىگە بولغانلىرىنى مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنى قىلىپ بېكىتىپ ياكى مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى قىلىپ بىۋاسىتە بېكىتىپ، گوۋۇيۈەننىڭ تەكشۈرۈپ بېكىتىپ ئېلان قىلىشىغا يوللايدۇ.

ئۆلكە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تەكشۈرۈپ بېكىتىپ ئېلان قىلىدۇ ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ ئەنگە ئېلىشىغا يوللايدۇ.

شەھەر دەرىجىلىك ۋە ناھىيە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى رايون بار شەھەرلىك، ئاپتونوم ئوبلاستلىق ۋە ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئايرىم-ئايرىم تەكشۈرۈپ ئېلان قىلىدۇ ھەمدە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىلىدىغان ئورۇن دەپ تەكشۈرۈپ بېكىتىلمىگەن ۋە ئېلان قىلىنمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى تىزىملىتىدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.

14-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئالاھىدە مول ساقلىغان ھەمدە مۇھىم، زور تارىخىي قىممەتكە ياكى ئىنقىلابىي خاتىرە ئەھمىيىتىگە ئىگە شەھەرلەرنى گوۋۇيۈەن تەكشۈرۈپ بېكىتىپ تارىخىي مەدەنىيەتكە ئىگە داڭلىق شەھەر قىلىپ ئېلان قىلىدۇ.

ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى پەۋقۇلئاددە مول ھەمدە مۇھىم، زور تارىخىي قىممەتكە ياكى ئىنقىلابىي خاتىرە ئەھمىيەتكە ئىگە شەھەر-بازار، كوچا، كەنتلەرنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تارىخىي مەدەنىيەت كوچا رايونى، كەنت-بازىرى قىلىپ تەكشۈرۈپ ئېلان قىلىدۇ ھەمدە گوۋۇيۈەنگە ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

تارىخىي مەدەنىيەتكە ئىگە داڭلىق شەھەر ۋە تارىخىي مەدەنىيەت كوچا رايونى، كەنت-بازار تۇرۇشلۇق جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەخسۇس تارىخىي مەدەنىيەت داڭلىق شەھىرى ۋە تارىخىي مەدەنىيەت كوچىسى، كەنت-بازارلارنى قوغداش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشكە تەشكىللىشى ھەمدە ئۇنى شەھەر ئومۇمىي يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

تارىخىي مەدەنىيەتكە ئىگە داڭلىق شەھەر ۋە تارىخىي مەدەنىيەت كوچا رايونى، كەنت-بازارلارنى قوغداش چارىسىنى گوۋۇيۈەن چىقىرىدۇ.

15-ماددا قوغدىلىدىغان ھەر دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە شەھەرلىك، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئايرىم-ئايرىم ھالدا قوغداش دائىرىسىنى بېكىتىپ، بەلگە قويۇپ چۈشەندۈرىدۇ، خاتىرە ئارخىپى تۇرغۇزىدۇ ھەمدە ئەھۋالغا قاراپ مەخسۇس ئاپپارات ياكى مەخسۇس ئادەم قويۇپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل قىلىدۇ.
مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنىڭ قوغداش دائىرىسى ۋە خاتىرە ئارخىپىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى شۆبە تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ئوخشاش بولمىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى ۋە قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنى قىلىپ بېكىتىلمىگەن يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كونكرېت قوغداش تەدبىرىنى تۈزۈشى ھەمدە ئېلان چىقىرىپ يولغا قويۇشى كېرەك.

16-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانىنى تۈزۈشتە، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشىنى پىلانلاش تارمىقى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى بىلەن بىرلىكتە شۇ مەمۇرىي رايوندىكى قوغدىلىدىغان ھەر دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش تەدبىرىنى كېڭىشىپ تۈزۈشى ھەمدە ئۇنى يىرىك پىلانغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

17-ماددا قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنىڭ قوغداش دائىرىسىدە باشقا قۇرۇلۇش قىلىش ياكى پارتلىتىش، بۇرغىلاپ تەكشۈرۈش، قېزىش قاتارلىق مەشغۇلاتلارنى قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
لېكىن، ئالاھىدە ئەھۋالدا قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى قوغداش دائىرىسىدە باشقا قۇرۇلۇش قىلىش ياكى پارتلىتىش، بۇرغىلاپ تەكشۈرۈش، قېزىش قاتارلىق مەشغۇلاتلارنى قىلىشقا توغرا كەلسە، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنىنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش ھەمدە شۇ مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداش ئورنىنى تەكشۈرۈپ بېكىتىش ئارقىلىق ئېلان قىلغان خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقى بىلەن،
تەستىقلاشتىن ئىلگىرى بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش كېرەك؛
مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى قوغداش دائىرىسىدە باشقا قۇرۇلۇش قىلىش ياكى پارتلىتىش، بۇرغىلاپ تەكشۈرۈش، قېزىش قاتارلىق مەشغۇلاتلارنى قىلىشتا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقىنى ئېلىش، تەستىقلاشتىن بۇرۇن گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش شەرت.

18-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداشنىڭ ئەمەلىي ئېھتىياجىغا ئاساسەن، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقى بىلەن، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ ئەتراپىغا قۇرۇلۇشنى تىزگىنلەش ئورنى بەلگىلىسە ھەمدە ئېلان قىلسا بولىدۇ.

قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ قۇرۇلۇشى تىزگىنلىنىدىغان جايدا قۇرۇلۇش قىلىشتا، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنىنىڭ تارىخىي قىياپىتىنى بۇزۇۋېتىشكە بولمايدۇ؛
قۇرۇلۇش لايىھەسى قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ دەرىجىسىگە ئاساسەن، مۇناسىپ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن، شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانى تارمىقىغا تەستىقلىتىش كېرەك.

19-ماددا قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ قوغداش دائىرىسى ۋە قۇرۇلۇش تىزگىنلەش جايىدا مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى ۋە ئۇنىڭ مۇھىتىنى بۇلغايدىغان ئەسلىھەلەرنى قۇرۇشقا يول قويۇلمايدۇ، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنىنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە ئۇنىڭ مۇھىتىغا تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان پائالىيەتلەردە بولۇشقا يول قويۇلمايدۇ.
قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرى ۋە ئۇلارنىڭ مۇھىتىنى بۇلغايدىغان ئەسلىھەلەرنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزەش كېرەك.

20-ماددا قۇرۇلۇش ئورنى تاللاشتا، يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىدىن ئىمكانقەدەر ئۆزىنى قاچۇرۇش كېرەك؛
ئالاھىدە ئەھۋال سەۋەبىدىن ئۆزىنى قاچۇرغىلى بولمىسا، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى ئىمكانقەدەر ئەسلىي ئورنىدا قوغدىشى كېرەك.

ئەسلىي ئورنىدا قوغداشنى يولغا قويۇشتا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قوغداش تەدبىرىنى ئالدىن بېكىتىشى، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ دەرىجىسىگە ئاساسەن مۇناسىپ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىشى كېرەك؛
تەستىقلاتماي تۇرۇپ قۇرۇلۇش باشلاشقا بولمايدۇ.

ئەسلىي ئورنىدا قوغداش مۇمكىن بولماي، باشقا جايغا كۆچۈرۈپ قوغداش ياكى چېقىۋېتىش شەرت بولسا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىش كېرەك؛
ئۆلكە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى يۆتكەش ياكى چېقىۋېتىشتە، تەستىقلاشتىن بۇرۇن گوۋۇيۈەن مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش شەرت.
مەملىكەت بويىچە قوغدىلىدىغان نۇقتىلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى چېقىۋېتىشكە بولمايدۇ؛
يۆتكەشكە توغرا كەلسە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىشى شەرت.

ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە چېقىۋېتىلگەن دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئىچىدىكى ساقلاش قىممىتىگە ئىگە تام رەسىمى، ھەيكەلتىراشلىق، قۇرۇلۇش قۇرۇلمىسى قاتارلىقلارنى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى بېكىتكەن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنى ساقلايدۇ.

بۇ ماددىدا بەلگىلەنگەن ئەسلىي ئورۇننى قوغداش، يۆتكەش، چېقىشقا كېتىدىغان خىراجەتنى قۇرۇلۇش قىلدۇرغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇش خامچوتىغا كىرگۈزىدۇ.

21-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئىشلەتكۈچى رېمونت قىلىش، ئاسراشقا مەسئۇل بولىدۇ؛
دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى رېمونت قىلىش، ئاسراشقا ئىگىدار مەسئۇل بولىدۇ.
دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى بۇزۇلۇپ كېتىش خەۋپىگە ئۇچراپ، ئىگىدار رېمونت قىلىش ئىقتىدارىنى ھازىرلىمىسا، شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى ياردەم بېرىشى كېرەك؛
ئىگىدار رېمونت قىلىش ئىقتىدارىغا ئىگە تۇرۇپ، رېمونت قىلىش مەجبۇرىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىشنى رەت قىلسا، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى قۇتقۇزسا، رېمونت قىلىپ بەرسە بولىدۇ، كېتىدىغان خىراجەتنى ئىگىدار ئۈستىگە ئالىدۇ.

قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى رېمونت قىلىشتا، قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىكى ئورنىنىڭ دەرىجىسىگە قاراپ مۇناسىپ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىش كېرەك؛
مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداش ئورنى قىلىپ بېكىتىلمىگەن يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى رېمونت قىلىشتا، تىزىملىغان ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەستىقلىشىغا يوللاش كېرەك.

قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى رېمونت قىلىش، يۆتكەش، قايتا قۇرۇشنى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قۇرۇلۇشى سالاھىيەت گۇۋاھنامىسىگە ئېرىشكەن ئورۇن ئۈستىگە ئالىدۇ.

يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى رېمونت قىلىش، ئاسراش، يۆتكەشتە، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈپ بەرمەسلىك پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىش شەرت.

22-ماددا يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ھەممىسى بۇزۇۋېتىلگەن بولسا، خارابىنى قوغداش كېرەك، ئەسلىي ئورنىدا قايتا سېلىشقا بولمايدۇ.
لېكىن، ئالاھىدە ئەھۋال سەۋەبىدىن ئەسلىدىكى ئورنىدا قايتا سېلىشقا توغرا كەلسە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىدۇ؛
مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىدىن ئەسلىي ئورنىدا قايتا قۇرۇشقا توغرا كېلىدىغانلىرىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ.

23-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداش ئورنى قىلىپ بېكىتىلگەن دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدىغان خاتىرە ئىمارەت ياكى قەدىمىي ئىمارەتلەردىن مۇزېي، ساقلاش ئورنى قۇرۇشقا ياكى ئېكسكۇرسىيە، سەيلە-ساياھەت سورۇنى قىلىپ ئېچىشقا بولىدىغانلىرى باشقا ئىشلارغا ئىشلىتىلىدۇ،
شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرى تەكشۈرۈپ بېكىتىپ ئېلان قىلغان شۇ مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى بىر دەرىجە يۇقىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن، شۇ مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداش ئورنىنى تەكشۈرۈپ بېكىتىپ ئېلان قىلىدىغان خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىشى كېرەك؛
ئۆلكە دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئورۇنلىرى شۇ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئورنىنى تەكشۈرۈپ بېكىتىپ ئېلان قىلغان ئۆلكە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى تەكشۈرۈپ ماقۇللىغاندىن كېيىن، شۇ ئۆلكە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىشى كېرەك؛
مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى باشقا ئىشقا ئىشلىتىشتە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىشى كېرەك.
دۆلەت ئىلكىدىكى قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى قىلىپ بېكىتىلمىگەن يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى باشقا ئىشقا ئىشلىتىشتە، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا دوكلات قىلىش كېرەك.

24-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىشكە، رەنە قويۇشقا بولمايدۇ.
مۇزېي، ساقلاش ئورنى قۇرۇلغان ياكى ئېكسكۇرسىيە، سەيلە-ساياھەت سورۇنى قىلىپ ئېچىلغان دۆلەت ئىلكىدىكى قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى كارخانا مۈلكى سۈپىتىدە تىجارەت قىلسا بولمايدۇ.

25-ماددا دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى چەت ئەللىكلەرگە ئۆتۈنۈپ بېرىشكە، رەنە قويۇشقا بولمايدۇ.

دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىشتە، رەنە قويۇشتا ياكى ئۇنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆزگەرتىشتە، دەرىجىگە قاراپ مۇناسىپ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك.

26-ماددا يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئىشلىتىشتە، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئەسلىي ھالىتىنى ئۆزگەرتمەسلىك پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىش، ئىمارەت ۋە ئۇنىڭ قوشۇمچە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداشقا مەسئۇل بولۇش شەرت، بۇزۇۋېتىشكە، ئۆزگەرتىپ سېلىشقا، قوشۇپ سېلىشقا ياكى چېقىۋېتىشكە بولمايدۇ.

شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى قوغدايدىغان ئورۇنلارنىڭ بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان، مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىلىدىغان ئورۇنلارنىڭ تارىخىي قىياپىتىگە بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغان ئىمارەت، قۇرۇلمىلارنى ۋاقتىدا تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشى، زۆرۈر تاپقاندا شۇ ئىمارەت، قۇرۇلمىنى چېقىشى كېرەك.

3-باب ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش

27-ماددا ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش خىزمىتىنىڭ ھەممىسىنى تەستىقلىتىش رەسمىيىتىنى ئۆتەش شەرت؛
ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلار گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئېلىشى كېرەك.

يەر ئاستىغا كۆمۈلگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ئۆز ئالدىغا قېزىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

28-ماددا ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلار ئىلمىي تەتقىقات داۋامىدا ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش ئۈچۈن قېزىش پىلانىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىشى كېرەك؛
مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرىنى ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش پىلانىنى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى تەكشۈرگەندىن كېيىن، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىش كېرەك.
گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى تەستىقلىتىش ياكى تەكشۈرۈشتىن بۇرۇن، ئىجتىمائىي پەن تەتقىقات ئاپپاراتى، شۇنىڭدەك باشقا پەن تەتقىقات ئاپپاراتى ۋە مۇناسىۋەتلىك مۇتەخەسسىسلەردىن پىكىر ئېلىشى كېرەك.

29-ماددا چوڭ تىپتىكى ئاساسىي قۇرۇلۇش قىلىشتا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلارنى قۇرۇلۇش دائىرىسىدە مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كۆمۈش ئېھتىمالى بولغان جايلاردا ئارخېئولوئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش، چارلاشقا ئالدىن يوللىشى كېرەك.

ئارخېئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش، چارلاش داۋامىدا مەدەنىيەت يادىكارلىقى بايقالسا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش تەلىپىگە ئاساسەن قۇرۇلۇش قىلدۇرغۇچى ئورۇن بىلەن بىرلىكتە قوغداش تەدبىرىنى كېڭىشىدۇ؛
مۇھىم بايقالسا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا ۋاقتىدا يوللايدۇ.

30-ماددا قۇرۇلۇشقا ماسلىشىپ ئېلىپ بېرىلىدىغان ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش خىزمىتىدە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى چارلاش خىزمىتى ئاساسىدا قېزىش پىلانىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىشى كېرەك.
گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى تەستىقلاشتىن بۇرۇن، ئىجتىمائىي پەن تەتقىقات ئاپپاراتى، شۇنىڭدەك باشقا پەن تەتقىقات ئاپپاراتى ۋە مۇناسىۋەتلىك مۇتەخەسسىسلەردىن پىكىر ئېلىشى كېرەك.

قۇرۇلۇش مۇددىتى ھەقىقەتەن جىددىي بولۇش ياكى تەبىئىي بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراش خەۋپى بولۇش سەۋەبىدىن، قەدىمكى مەدەنىيەت خارابىسى، قەدىمىي قەبرىستانلىقنى جىددىي قۇتقۇزۇش، قېزىشقا توغرا كەلسە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى قېزىشقا تەشكىللەيدۇ ھەمدە شۇنىڭ بىلەن بىللە تەستىقلىتىش رەسمىيىتىنى تولۇقلاپ بېجىرىدۇ.

31-ماددا ئومۇمەن ئاساسىي قۇرۇلۇش ۋە ئىشلەپچىقىرىش-قۇرۇلۇش ئېھتىياجى بىلەن ئارخېئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش، چارلاش، قېزىشتا كېتىدىغان خىراجەتنى قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇش خامچوتىغا كىرگۈزىدۇ.

32-ماددا قۇرۇلۇش قىلىش ياكى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىدا ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخس مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى بايقىسا، نەق مەيداننى قوغدىشى، شۇ جايدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا دەرھال دوكلات قىلىشى كېرەك، مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىيەت تارمىقى دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، ئالاھىدە ئەھۋال بولمىسا، 24 سائەت ئىچىدە نەق مەيدانغا يېتىپ بېرىشى ھەمدە يەتتە كۈن ئىچىدە بىر تەرەپ قىلىش پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك.
مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتىگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ نەق مەيداننى قوغداشقا ياردەملىشىشىنى ئۇقتۇرسا بولىدۇ؛
مۇھىم مەدەنىيەت يادىكارلىقى بايقالسا، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا دەرھال يوللاش، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىنكى 15 كۈن ئىچىدە بىر تەرەپ قىلىش پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك.

ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە بايقالغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدۇ، ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ تالاپ كېتىشىگە، ئاستىرتىن بۆلۈشۈۋېلىشىغا، تىقىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

33-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە رۇخسىتىسىز، ھەرقانداق چەت ئەللىكلەر ياكى چەت ئەل تەشكىلاتىنىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ئارخېئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش، چارلاش، قېزىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

34-ماددا ئارخېئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش، چارلاش، قېزىش نەتىجىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا دوكلات قىلىش كېرەك.

ئارخېئولوگىيەلىك قېزىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى تىزىملاپ رويخەتكە ئېلىپ، ئوبدان ساقلاپ، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى بېكىتكەن دۆلەت مۇزېيى، كۇتۇپخانىسى ياكى دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلايدىغان باشقا ئورۇنلارنىڭ ساقلىشىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىش كېرەك.
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەستىقى بىلەن، ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلار ئاز مىقداردا قېزىۋېلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى پەن تەتقىقات ئەۋرىشكىسى قىلىپ ساقلاپ قالسا بولىدۇ.

ئارخېئولوگىيەلىك قېزىۋېلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ئىگىلىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

35-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش، ئىلمىي تەتقىقات ئېلىپ بېرىش ۋە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ رولىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقى بىلەن، شۇ مەمۇرىي رايوندىكى قېزىۋېلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يۆتكەپ ئىشلەتسە بولىدۇ؛
گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقى بىلەن پۈتۈن مەملىكەتتىكى مۇھىم قېزىلما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يۆتكەپ ئىشلەتسە بولىدۇ.

4-باب مۇزېيدا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

36-ماددا مۇزېي، كۇتۇپخانا ۋە باشقا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى ساقلانغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ دەرىجىسىنى ئايرىپ، ساقلانما بۇيۇملار ئارخىپى تۇرغۇزۇشى، قاتتىق باشقۇرۇش تۈزۈمى ئورنىتىشى ھەمدە مەسئۇل مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى شەرت.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى ئايرىم-ئايرىم ھالدا شۇ مەمۇرىي رايوندىكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپى تۇرغۇزۇشى كېرەك؛
گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى دۆلەتنىڭ 1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئارخىپى ۋە ئۇ مەسئۇل بولغان دۆلەت مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلاش ئورۇنلىرىنىڭ ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئارخىپىنى تۇرغۇزۇشى كېرەك.

37-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇنلار تۆۋەندىكى ئۇسۇللار ئارقىلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقىغا ئېرىشسە بولىدۇ :

( 1 ) سېتىۋېلىش؛

( 2 ) ئىئانە قوبۇل قىلىش؛

( 3 ) قانۇن بويىچە ئالماشتۇرۇش؛

( 4 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا ئۇسۇللار.

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى يەنە مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى بەلگىلەپ بەرگەن ساقلاش ياكى يۆتكەش ئۇسۇلى ئارقىلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقىغا ئېرىشسىمۇ بولىدۇ.

38-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇنلار ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە باشقۇرۇش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈشى ھەمدە مەسئۇل مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.
تەستىقلاتماي تۇرۇپ، ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ بىخەتەرلىكىگە مەسئۇل بولىدۇ.
دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورنىنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ۋەزىپىسىدىن ئايرىلغاندا، ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپىغا ئاساسەن ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىش رەسمىيىتىنى بېجىرىشى كېرەك.

39-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتتىكى دۆلەت ئىلكىدىكى مۇزېيلاردا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يۆتكەپ بەرسە بولىدۇ.
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوندىكى ئۇ مەسئۇل بولغان دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلاش ئورۇنلىرىدىكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يۆتكەپ كەلسە بولىدۇ؛
دۆلەت ئىلكىدىكى ساقلانما 1 دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى يۆتكەشتە، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك.

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى دۆلەت ئىلكىدىكى مۇزېيدا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى يۆتكەشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

40-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلىغۇچى ئورۇنلار ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ رولىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇپ، كۆرگەزمە، ئىلمىي تەتقىقات قاتارلىق پائالىيەتلەرنى ئۆتكۈزۈش ئارقىلىق، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ مۇنەۋۋەر تارىخىي مەدەنىيىتى ۋە ئىنقىلابىي ئەنئەنىسىگە بولغان تەشۋىق-تەربىيەنى كۈچەيتىشى كېرەك.

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇنلار كۆرگەزمە، ئىلمىي تەتقىقات قاتارلىق پائالىيەتلەرنى ئۆتكۈزۈش ئېھتىياجى بىلەن ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئېلىشقا توغرا كەلسە، مەسئۇل مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك؛
ساقلانما 1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئالغانلار گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.

دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى ۋە باشقا ئورۇنلار كۆرگەزمە ئۇيۇشتۇرۇشتا، دۆلەت ئىلكىدىكى مۇزېيدا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئېلىشقا توغرا كەلسە، مەسئۇل مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىش كېرەك؛
دۆلەت ئىلكىدىكى ساقلانما 1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئېلىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئېلىش كېرەك.

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇنلار ئارا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئېلىشنىڭ ئەڭ ئۇزاق مۇددىتى ئۈچ يىلدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.

41-ماددا ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپى قۇرۇلغان دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورۇنلىرى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەستىقى بىلەن ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ، ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى ئارا ئالماشتۇرۇشقا بولىدۇ.

42-ماددا ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپى تۇرغۇزمىغان دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورۇنلىرىنىڭ ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى مۇشۇ قانۇننىڭ 40-، 41-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بىر تەرەپ قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

43-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قانۇن بويىچە يۆتكىگەن، ئالماشتۇرغان، ئارىيەت ئالغان، مەدەنىيەت يادىكارلىقىغا ئېرىشكەن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇن مەدەنىيەت يادىكارلىقى بىلەن تەمىنلىگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىغا مۇۋاپىق تولۇقلىما بەرسە بولىدۇ، كونكرېت باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى چىقىرىدۇ.

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورۇنلىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يۆتكەش، ئالماشتۇرۇش، ئارىيەتكە بېرىشتىن ئېرىشكەن تولۇقلىما خىراجەتنى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش شارائىتىنى ياخشىلاش ۋە يېڭى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يىغىشقا ئىشلىتىشى شەرت، ئۇنى باشقا ئىشقا ئىشلىتىشكە بولمايدۇ؛
ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ئىگىلىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

يۆتكەش، ئالماشتۇرۇش، ئارىيەت ئېلىش ئاساسىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قاتتىق ساقلاش شەرت، يىتتۈرۈپ قويۇشقا، بۇزۇۋېتىشكە بولمايدۇ.

44-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇننىڭ ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ھەدىيە قىلىشى، ئىجارىگە بېرىشى ياكى باشقا ئورۇن، شەخسلەرگە سېتىپ بېرىشى مەنئى قىلىنىدۇ.

45-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرىدا قايتا ساقلانمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى بىر تەرەپ قىلىش چارىسىنى گوۋۇيۈەن ئايرىم تۈزىدۇ.

46-ماددا ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشتە، ساقلانما مەدەنىيەت بۇيۇمىنىڭ ئەسلىي ھالىتىنى ئۆزگەرتىشكە بولمايدۇ؛
ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى نۇسخىلاپ، سۈرەتكە تارتىپ، كېڭەيتىپ بېسىشتا، ساقلانما مەدەنىيەت بۇيۇمىغا زىيان يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ.
كونكرېت باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەن بېكىتىدۇ.

يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ يەككە مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، كۆپەيتىش، سۈرەتكە تارتىش، كۆپەيتىپ بېسىشتا ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە تەتبىقلىنىدۇ.

47-ماددا مۇزېي، كۇتۇپخانا ۋە مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلايدىغان باشقا ئورۇنلار دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ئوتتىن مۇداپىئەلىنىش، ئوغرىدىن ساقلىنىش، تەبىئىي بۇزۇۋېتىشتىن ساقلىنىش ئەسلىھەلىرىنى سەپلەپ، ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ بىخەتەرلىكىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

48-ماددا ساقلانما 1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى بۇزۇلۇپ كەتسە، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشىغا يوللاش كېرەك.
ساقلانما باشقا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى بۇزۇلۇپ كەتسە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشىغا يوللاش كېرەك؛
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىش نەتىجىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.

ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئوغرىلانغاندا، بۇلانغاندا ياكى يوقاپ كەتكەندە، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىغا دەرھال دېلو مەلۇم قىلىشى ھەمدە مەسئۇل مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا بىرلا ۋاقىتتا دوكلات قىلىشى كېرەك.

49-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى ۋە دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورنىنىڭ خادىملىرى دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئارىيەت ئالسا، دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت بۇيۇمىنى قانۇنسىز ئىگىلىۋالسا بولمايدۇ.

5-باب ئەلئارا ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى

50-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىدىن باشقا پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلار تۆۋەندىكى ئۇسۇللار ئارقىلىق ئېرىشكەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلىسا بولىدۇ :

( 1 ) قانۇن بويىچە ۋارىسلىق قىلىش ياكى ھەدىيە قوبۇل قىلىش؛

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنىدىن سېتىۋېلىش؛

( 3 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىدىن سېتىۋېلىش؛

( 4 ) پۇقرالار شەخسلەرنىڭ قانۇنلۇق ئىگىدارلىقىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆزئارا ئالماشتۇرۇش ياكى قانۇن بويىچە ئۆتۈنۈپ بېرىش؛

( 5 ) دۆلەت بەلگىلىگەن باشقا قانۇنلۇق ئۇسۇللار.

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىدىن باشقا پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلار ساقلاۋاتقان ئالدىنقى تارماقتىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى قانۇن بويىچە ئوبوروت قىلىنسا بولىدۇ.

51-ماددا پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلار تۆۋەندىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئېلىپ-ساتسا بولمايدۇ :

( 1 ) دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى، لېكىن دۆلەت يول قويغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا؛

( 2 ) دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان مۇزېيلاردا ساقلانغان قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى؛

( 3 ) دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئىچىدىكى تام رەسىمى، ھەيكەلتىراشلىق، ئىمارەت قۇرۇلمىسى قاتارلىقلار، لېكىن قانۇن بويىچە چېقىۋېتىلگەن دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكەشكە بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارىسىدىكى تام رەسىمى، ھەيكەل، بىناكارلىق قۇرۇلمىسى قاتارلىقلار مۇشۇ قانۇننىڭ 20-ماددىسىنىڭ 4-تارمىقىدا بەلگىلەنمىگەنلىرىنى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنى ساقلىشى كېرەك بولغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا؛

( 4 ) مەنبەسى مۇشۇ قانۇننىڭ 50-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى.

52-ماددا دۆلەت مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىدىن باشقا پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلارنىڭ ئۆزى يىغىپ ساقلىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى يىغىپ ساقلاش ئورنىغا ئىئانە قىلىشىغا ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاپ قېلىش ئورۇنلىرىنىڭ كۆرگەزمە قىلىشى ۋە تەتقىق قىلىشىغا ئارىيەتكە بېرىشىگە ئىلھام بېرىدۇ.

دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى ھۆرمەت قىلىشى ھەمدە ئىئانە بەرگۈچىنىڭ ئارزۇسى بويىچە، ئىئانە قىلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئوبدان ساقلىشى، ساقلىشى ۋە كۆرگەزمە قىلىشى كېرەك.

دۆلەت چېگرادىن چىقىشنى مەنئى قىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چەت ئەللىكلەرگە ئۆتۈنۈپ بېرىشكە، ئىجارىگە بېرىشكە، گۆرۈگە قويۇشقا بولمايدۇ.

53-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى قۇرۇشنى تەستىقلىشى، قانۇن بويىچە باشقۇرۇشى كېرەك.

مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكانلىرىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىشىغا، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىم ئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى قىلىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىسى قۇرۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.

54-ماددا قانۇن بويىچە قۇرۇلغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىدىن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى قىلغانلىرى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى بەرگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كىم ئارتۇق قىلىپ سېتىش ئىجازەتنامىسىنى ئېلىشى كېرەك.

مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى سېتىۋېلىش-سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللانسا، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى قۇرسا بولمايدۇ.

55-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ خادىملىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى ئاچقان ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ ساتىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىنى قۇرسا ياكى ئۇنىڭغا قاتناشسا بولمايدۇ.

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇنلارنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى دۇكىنى ئېچىشىغا ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى قىلىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىنى قۇرۇشىغا ياكى ئۇنىڭغا قاتنىشىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

جۇڭگو-چەت ئەل شېرىكچىلىكىدىكى، جۇڭگو-چەت دۆلەت ھەمكارلىقىدىكى ۋە چەت ئەل سودىگەرلىرى مۇستەقىل مەبلەغ سالغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى قۇرۇش ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ ساتىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىنى قۇرۇش مەنئى قىلىنىدۇ.

باشقا ئورۇن ياكى شەخسلەرنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى سودىسى تىجارىتى تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلمايدۇ.تەستىقلانغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ ساتىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىدىن باشقا.

56-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكانلىرى مۇشۇ قانۇننىڭ 51-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساتسا، كىمئارتۇق قىلىپ ساتسا بولمايدۇ.

كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرى كىمئارتۇق قىلىپ ساتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىشتىن ئىلگىرى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكۈزۈلۈشى ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇلۇشى كېرەك.

57-ماددا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى سېتىۋېلىش-سېتىش، كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش ئۇچۇرى ۋە ئىناۋەتنى باشقۇرۇش سىستېمىسى بەرپا قىلىشى كېرەك.
مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى سېتىۋالغان، ساتقاندا، كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىشتا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە خاتىرە قالدۇرۇشى ھەمدە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساتقان، كىمئارتۇق قىلىپ ساتقاندىن كېيىنكى 30 كۈن ئىچىدە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىشتا، ھاۋالە قىلغۇچى، سېتىۋالغۇچى ئۆزىنىڭ سالاھىيىتىنى مەخپىي تۇتۇشنى تەلەپ قىلسا، مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ئۇنىڭ مەخپىيىتىنى ساقلىشى كېرەك؛
لېكىن، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

58-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى تەكشۈرگەندە، دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلاش ئورنىنى ئۇنىڭ ئىچىدىكى قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئاۋۋال سېتىۋېلىشقا بېكىتسە بولىدۇ.
سېتىۋېلىش باھاسىنى مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلاش ئورنىنىڭ ۋەكىلى بىلەن مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ھاۋالە قىلغۇچى كېڭىشىپ بېكىتىدۇ.

59-ماددا بانكا، مېتال تاۋلاش زاۋۇتى، قەغەز زاۋۇتى ۋە كېرەكسىز، كونا ماددىي ئەشيالارنى يىغىۋېلىش ئورۇنلىرى شۇ جايدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى بىلەن ئالتۇن، كۈمۈش بۇيۇملار ۋە كېرەكسىز، چوڭ ماددىي ئەشيالار ئارىلاشتۇرۇۋېتىلگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى تاللاشقا ئورتاق مەسئۇل بولۇشى كېرەك.
مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى تاللىۋالغاندا، بانكا تەتقىقات ئورنى زۆرۈر تارىخىي پۇلنى خەلق بانكىسى ئېلىپ قالسا بولغاندىن سىرت، شۇ جايدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىش كېرەك.
تاللىنىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىشتە، مۇۋاپىق تۆلەم بېرىش كېرەك.

6-باب مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىپ چېگرادىن كىرگۈزۈش

60-ماددا دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى، دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئىچىدىكى قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ۋە دۆلەت چېگرادىن چىقىرىشنى مەنئى قىلىشنى بەلگىلىگەن باشقا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىشقا بولمايدۇ؛
لېكىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە چېگرادىن چىقىپ كۆرگەزمە قىلىدىغانلار ياكى ئالاھىدە ئېھتىياج بىلەن گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقى بىلەن چېگرادىن چىقىدىغانلار بۇنىڭ سىرتىدا.

61-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى بېكىتكەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىش-چىقىرىشنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكۈزۈش كېرەك.
تەكشۈرۈش ئارقىلىق چېگرادىن چىقىرىشقا رۇخسەت قىلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىغا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى چېگرادىن چىقىرىش ئىجازەتنامىسى بېرىدۇ، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىكى مەمۇرىي تارمىقى بېكىتكەن پورت ئارقىلىق چېگرادىن چىقىدۇ.

ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخس مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى توشۇغاندا، پوچتىدىن ئەۋەتكەندە، ئېلىپ چېگرادىن چىقىشتا، تاموژنىغا مەلۇم قىلىشى كېرەك؛
تاموژنا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنىڭ چېگرادىن چىقىش ئىجازەتنامىسى بىلەن ئۆتكىلى قويىدۇ.

62-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىپ كۆرگەزمە قىلىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا تەستىقلىتىش كېرەك؛
1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقى گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن مىقداردىن ئېشىپ كەتسە، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىش كېرەك.

1-دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئىچىدىكى يەككە بۇيۇملار ۋە ئاسان بۇزۇلىدىغان بۇيۇملارنى چېگرادىن چىقىرىپ كۆرگەزمە قىلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

چېگرادىن چىقىپ كۆرگەزمە قىلىنىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىشتا، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىش-چىقىرىشنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتى تەكشۈرىدۇ، تىزىملىتىدۇ.
تاموژنا گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ تەستىق ھۆججىتىگە ئاساسەن ماڭدۇرىدۇ.
چېگرادىن چىقىپ كۆرگەزمە قىلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى چېگرادىن ئەسلىگە كەلتۈرۈلگەندىن كېيىن، ئەسلىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن كىرگۈزۈش-چىقىرىشنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتى تەكشۈرۈپ تەكشۈرىدۇ.

63-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن ۋاقىتلىق كىرگۈزۈشتە، تاموژنىغا مەلۇم قىلىش ھەمدە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن كىرگۈزۈش-چىقىرىشنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈشى، تىزىملىتىشىغا يوللاش كېرەك.

چېگرادىن ۋاقىتلىق كىرگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش-چىقىرىشتا، ئەسلىي تەكشۈرگەن، تىزىملاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن كىرگۈزۈش-چىقىرىشنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكۈزۈش شەرت؛
تەكشۈرۈش ئارقىلىق خاتالىق يوقلۇقى ئېنىقلانسا، گوۋۇيۈەننىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىرىش ئىجازەتنامىسى بېرىدۇ، تاموژنا مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چېگرادىن چىقىش ئىجازەتنامىسى بىلەن ماڭدۇرىدۇ.

7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

64-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ :

( 1 ) قەدىمىي مەدەنىيەت خارابىسى، قەدىمىي قەبرىنى ئوغرىلىقچە قازغانلار؛

( 2 ) دۆلەت قوغدايدىغان قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قەستەنلىك ياكى سەۋەنلىك بىلەن بۇزۇۋەتكەنلەر؛

( 3 ) دۆلەت ئىلكىدىكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ساتقان ياكى دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان ئورۇن ياكى شەخسلەرگە ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن سوۋغا قىلغانلار؛

( 4 ) دۆلەت چېگرادىن چىقىرىشنى مەنئى قىلغان قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆز مەيلىچە ساتقان ياكى چەت ئەللىكلەرگە سوۋغا قىلغانلار؛

( 5 ) دۆلەت تىجارەت قىلىشنى مەنئى قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى پايدا ئېلىش مەقسىتىدە ئېلىپ ساتقانلار؛

( 6 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئەتكەس قىلغانلار؛

( 7 ) دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئوغرىلىغان، تالىغان، ئاستىرتىن بۆلۈشۈۋالغان ياكى قانۇنسىز ئىگىلىۋالغانلار؛

( 8 ) جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى باشقۇرۇشقا دەخلى يەتكۈزىدىغان باشقا قىلمىشلار.

65-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يوقىتىۋەتكەن، بۇزۇۋەتكەنلەر قانۇن بويىچە ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئامانلىق باشقۇرۇشقا خىلاپ قىلمىش شەكىللەندۈرگەنلەرگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قانۇن بويىچە ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئەتكەسچىلىك قىلمىشى شەكىللەندۈرگەن بولسىمۇ، جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەرگە تاموژنا ئالاقىدار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ.

66-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ سالاھىيەت گۇۋاھنامىسىنى ئەسلىدىكى گۇۋاھنامە بەرگەن ئورگان بىكار قىلىدۇ :

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىلىدىغان ئورۇننى قوغداش دائىرىسىدە ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قۇرۇلۇش قىلغانلار ياكى پارتلىتىش، بۇرغىلاپ تەكشۈرۈش، قېزىش قاتارلىق مەشغۇلاتلارنى قىلغانلار؛

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىلىدىغان ئورۇننىڭ قۇرۇلۇش تىزگىنلەش ئورنىدا قۇرۇلۇش قىلىشتا، ئۇنىڭ قۇرۇلۇش لايىھەسى مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالماي، شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانى تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىغۇچى ئورۇننىڭ تارىخىي قىياپىتىنى بۇزۇۋەتكەنلەر؛

( 3 ) يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن يۆتكىۋەتكەن، چۇۋۇۋەتكەنلەر؛

( 4 ) يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن رېمونت قىلىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئەسلىي ھالىتىنى كۆرۈنەرلىك ئۆزگەرتىۋەتكەنلەر؛

( 5 ) ئەسلىي ئورنىغا ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قايتا سېلىپ پۈتۈنلەي بۇزۇۋېتىلگەن يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى بۇزۇۋەتكەنلەر؛

( 6 ) قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قۇرۇلۇشى سالاھىيەت گۇۋاھنامىسىنى ئالماي تۇرۇپ، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى رېمونت قىلىش، يۆتكەش، قايتا سېلىش بىلەن شۇغۇللانغانلار.

مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئويۇش، بوياش ياكى بۇزۇش ئېغىر بولمىغان ياكى مۇشۇ قانۇننىڭ 15-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بېكىتىلگەن مەدەنىيەت يادىكارلىقى قوغدىلىدىغان ئورۇن بەلگىسىنى بۇزۇۋەتكەن بولسا، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقى بار ئورۇن ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىدۇ، قوشۇمچە جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

67-ماددا قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنى قوغداش دائىرىسىدە ياكى قۇرۇلۇش تىزگىنلىنىدىغان جايدا بۇلغىغۇچى مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى ۋە ئۇنىڭ مۇھىتىنى بۇلغايدىغان ئەسلىھەلەرنى قۇرغان بولسا ياكى ئاللىقاچان بۇلغانغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى قوغدايدىغان ئورۇن ۋە ئۇنىڭ مۇھىتىنى قوغدايدىغان ئەسلىھەنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزەتمىگەن بولسا،
مۇھىت ئاسراش مەمۇرىي تارمىقى مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ.

68-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى 10 مىڭ يۈەندىن ئاشىدۇ ھەمدە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ ئىككى ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت 10 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ :

( 1 ) دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆتۈنۈپ بەرگەن ياكى رەنە قويغان ياكى دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكەشكە بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى كارخانا مۈلكى سۈپىتىدە تىجارەت قىلغانلار؛

( 2 ) دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان جايدا يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆتۈنۈپ بەرگەن ياكى چەت ئەللىكلەرگە رەنە قويغانلار؛

( 3 ) دۆلەت ئىلكىدىكى قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنىنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئۆزگەرتىۋەتكەنلەر.

69-ماددا تارىخىي مەدەنىيەتكە ئىگە داڭلىق شەھەرنىڭ جايلىشىشى، مۇھىتى، تارىخىي قىياپىتى قاتارلىقلار ئېغىر بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغان بولسا، گوۋۇيۈەن ئۇنىڭ تارىخىي مەدەنىيەتكە ئىگە مەشھۇر شەھەر دېگەن نامىنى بىكار قىلىدۇ؛
تارىخىي مەدەنىيەت شەھەر-بازىرى، كوچا، كەنتلىرىنىڭ جايلىشىشى، مۇھىتى، تارىخىي قىياپىتى قاتارلىقلار ئېغىر بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغان بولسا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئۇلارنىڭ تارىخىي مەدەنىيەت كوچىسى، كەنت-بازار دېگەن نامىنى بىكار قىلىدۇ؛
جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ.

70-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قوشۇمچە 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلار قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ :

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى يىغىپ ساقلاش ئورۇنلىرى ئوتتىن مۇداپىئەلىنىش، ئوغرىدىن ساقلىنىش، تەبىئىي بۇزۇلۇشتىن ساقلىنىش ئەسلىھەلىرىنى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە سەپلىمىسە؛

( 2 ) دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساقلاش ئورنىنىڭ قانۇنىي ۋەكىلى ۋەزىپىسىدىن ئايرىلغاندا، ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپى بويىچە ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئۆتكۈزۈپ بەرمىگەن ياكى ئۆتكۈزۈپ بەرگەن ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلانما مەدەنىيەت مىراسلىرى ئارخىپىغا ئۇيغۇن كەلمىسە؛

( 3 ) دۆلەت ئىلكىدىكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى باشقا ئورۇن، شەخسلەرگە ھەدىيە قىلغان، ئىجارىگە بەرگەن ياكى سېتىپ بەرگەنلەر؛

( 4 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 40-، 41-، 45-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا دۆلەت ئىلكىدىكى مۇزېيلاردا ساقلىنىۋاتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى بىر تەرەپ قىلغانلار؛

( 5 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 43-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قانۇن بويىچە يۆتكەش-توشۇش، ئالماشتۇرۇش، ئارىيەتكە بېرىشتىن ئېرىشكەن تولۇقلىما پۇلنى ئىشلىتىۋالغان ياكى ئىگىلىۋالغانلار.

71-ماددا دۆلەت ئېلىپ-سېتىشنى مەنئى قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى سېتىۋالغان ياكى چېگرادىن چىقىرىش مەنئى قىلىنغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى چەت ئەللىكلەرگە ئۆتۈنۈپ بەرگەن، ئىجارىگە بەرگەن، گۆرۈگە قويغان بولسىمۇ، جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 10 مىڭ يۈەندىن ئاشقانلىرىنى
قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى ئىككى ھەسسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 10 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى، كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىدا ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن قانۇنغا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلغانلارغا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغان، قانۇنسىز تىجارەت قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەندىن ئاشقان بولسا ھەمدە قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئۈچ ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولسا، ئەسلىدىكى گۇۋاھنامە بەرگەن ئورگان ئىجازەت گۇۋاھنامىسىنى بىكار قىلىدۇ.

72-ماددا ئىجازەت ئالماي تۇرۇپ، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى ئاچقان، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ ساتىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىسى ئاچقان ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى سودا تىجارىتى بىلەن ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن شۇغۇللانغان بولسىمۇ جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىنى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى قانۇن بويىچە توسىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغان، قانۇنسىز تىجارەت قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەندىن ئاشقان بولسا،
قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى ئىككى ھەسسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

73-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى، قانۇنسىز تىجارەت قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەندىن ئاشقانلىرىغا قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئۈچ ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تىجارەت سوممىسى 50 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولسا، ئەسلىدىكى گۇۋاھنامە بەرگەن ئورگان ئىجازەت گۇۋاھنامىسىنى بىكار قىلىدۇ :

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكانلىرىدىن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللانغانلىرى؛

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرىدىن مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى سېتىۋېلىش-سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللانغانلىرى؛

( 3 ) كارخانىلار كىمئارتۇق قىلىپ ساتقان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تەكشۈرۈشتىن ئۆتمىگەنلەر؛

( 4 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرىدىن مەدەنىيەت يادىكارلىقى سودىسى تىجارىتى بىلەن شۇغۇللانغانلىرى.

74-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەن بولسا، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەسئۇل تارمىقى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى بىلەن بىرلىكتە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قايتۇرۇۋالىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىغا 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ :

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى يوشۇرۇپ مەلۇم قىلمىغانلار ياكى يۇقىرىغا تاپشۇرۇشنى رەت قىلغانلار؛

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى تاللاشقا بەلگىلىمە بويىچە ئۆتكۈزۈپ بەرمىگەنلەر.

75-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ :

( 1 ) دۆلەت ئىلكىدىكى قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى قىلىپ تەكشۈرۈپ بېكىتىلمىگەن يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆزگەرتىشتە، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دوكلات قىلىنمىغان بولسا؛

( 2 ) دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئۆتۈنۈپ بەرگەن، رەنە قويغان ياكى ئۇنىڭ ئىشلىتىلىشىنى ئۆزگەرتكەن بولسا، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەنگە ئالدۇرمىغانلار؛

( 3 ) دۆلەت ئىلكىدىكى يۆتكىگىلى بولمايدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ئىشلەتكۈچى رېمونت قىلىش مەجبۇرىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىشنى رەت قىلسا؛

( 4 ) ئارخېئولوگىيەلىك قېزىش ئورۇنلىرى تەستىقلاتماي تۇرۇپ، ئۆز مەيلىچە ئارخېئولوئولوگىيەلىك قازغان ياكى ئارخېئولويەلىك قېزىش نەتىجىسىنى ئەينەن دوكلات قىلمىغان بولسا؛

( 5 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورۇنلىرى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئارخىپى، باشقۇرۇش تۈزۈمىنى ئورناتمىغان ياكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئارخىپى، باشقۇرۇش تۈزۈمى بويىچە ئەنگە ئالدۇرمىغانلار؛

( 6 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 38-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى تەستىقلاتماي تۇرۇپ ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن تەكشۈرگەنلەر؛

( 7 ) ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقى بۇزۇلۇپ كەتكەن بولسىمۇ، مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشىغا مەلۇم قىلمىغان ياكى ساقلانما مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ئوغرىلانغان، بۇلانغان ياكى يىتۈپ كەتكەن، مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلىغۇچى ئورۇن جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ۋاقتىدا مەلۇم قىلمىغان بولسا؛

( 8 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ساتقاندا ياكى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىلىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىشتا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە خاتىرىلىمىسە ياكى خاتىرىنى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرمىسا.

76-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى، مەدەنىيەت يادىكارلىقى ساقلاش ئورنى، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش تىجارىتى قىلىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىسىنىڭ خادىملىرىدىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ، قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرى قانۇن بويىچە خىزمەتتىن ھەيدىلىدۇ ياكى ئۇلارنىڭ كەسىپ سالاھىيىتى بىكار قىلىنىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ :

( 1 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ خادىملىرىدىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تەستىقلاش ھوقۇق دائىرىسىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلماي ياكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى سەزگەندە تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلماي، ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلغانلىرى؛

( 2 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقى ۋە دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنىنىڭ خادىملىرى دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ئارىيەت ئالغان ياكى قانۇنسىز ئىگىلىۋالغانلار؛

( 3 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى مەمۇرىي تارمىقىنىڭ خادىملىرى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى دۇكىنى ئاچقان ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ ساتىدىغان كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش كارخانىسى قۇرۇشقا قاتناشقان بولسا؛

( 4 ) مەسئۇلىيەتسىزلىك قىلىپ قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورنى، قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى بۇزۇۋەتكەن ياكى يوقىتىپ قويغانلار؛

( 5 ) مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش خىراجىتىنى خىيانەت قىلغان، ئىشلىتىۋالغانلار.

ئالدىنقى تارماقتىكى خىزمەتتىن قوغلانغان ياكى كەسىپكارلىق سالاھىيىتى بىكار قىلىنغانلارنىڭ خىزمەتتىن ھەيدەلگەن ياكى كەسىپكارلىق سالاھىيەت بىكار قىلىنغان كۈندىن باشلاپ 10 يىل ئىچىدە مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى باشقۇرغۇچى بولسا ياكى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى تىجارىتى پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

77-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 66-، 68-، 70-، 71-، 74-، 75-ماددىلىرىدا بەلگىلەنگەن قىلمىشلارنىڭ بىرى بولسا، جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلار دۆلەت خادىمى بولسا، قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ.

78-ماددا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى، سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى، تاموژنا، شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانى تارمىقى ۋە باشقا دۆلەت ئورگىنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ، دۆلەت قوغدايدىغان قىممەتلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى ۋەيران قىلىۋەتكەن ياكى يوقىتىپ قويغانلارنىڭ جاۋابكار مەسئۇل خادىمىغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

79-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى، خەلق تەپتىش مەھكىمىسى، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى، تاموژنا ۋە سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى قانۇن بويىچە مۇسادىرە قىلغان مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى تىزىملاپ رويخەتكە ئېلىشى، ئوبدان ساقلىشى، دېلو ئاخىرلاشقاندىن كېيىن مەدەنىيەت يادىكارلىقى مەمۇرىي تارمىقىغا ھەقسىز ئۆتكۈزۈپ بېرىشى، مەدەنىيەت يادىكارلىقى شۆبە تارمىقى بېكىتكەن دۆلەت ئىلكىدىكى مەدەنىيەت يادىكارلىقىنى ساقلاش ئورنى ساقلىشى كېرەك.

8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

80-ماددا بۇ قانۇن ئېلان قىلىنغان كۈندىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.