( 1982 ـ يىل 8 ـ ئاينىڭ 23 ـ كۈنى 5 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 24 ـ يىغىنىدا ماقۇللاندى، 1999 ـ يىل 12 ـ ئاينىڭ 25 ـ كۈنى 9 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 13 ـ يىغىنىدا 1 ـ قېتىم تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى، 2013 ـ يىل 12-ئاينىڭ 28 ـ كۈنى 12 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 6 ـ يىغىنىنىڭ «‹ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دېڭىز ـ ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش قانۇنى›غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى»ىگە ئاساسەن قاتارلىق يەتتە قانۇن ماقۇللاندى
- 2016 يىل 11-ئاينىڭ 7-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 24-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 2-قېتىم تۈزىتىلدى
11 قانۇن توغرىسىدىكى قارار»غا 3 ـ قېتىم تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى 2023 ـ يىلى 10 ـ ئاينىڭ 24 ـ كۈنى 14 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 6 ـ يىغىنىدا 2 ـ قېتىم تۈزىتىش كەلتۈرۈلدى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش

3-باب دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى قوغداش

4-باب قۇرۇقلۇق بۇلغىمىسىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش

5-باب قۇرۇلۇش تۈرىدە بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەش

6-باب تاشلاندۇق تۆكۈپ بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش

7-باب كېمە-پاراخوت ۋە مۇناسىۋەتلىك مەشغۇلات پائالىيىتىنىڭ بۇلغىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەش

8-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

9-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش ۋە ياخشىلاش، دېڭىز-ئوكيان بايلىقىنى قوغداش، بۇلغىنىش زىيىنىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش، ئېكولوگىيە بىخەتەرلىكى ۋە ئاممىنىڭ ساغلاملىقىنى كاپالەتلەندۈرۈش، دۆلەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، دېڭىز-دېڭىز كۈچلۈك دۆلىتى قۇرۇش، ئېكولوگىيە مەدەنىيلىكى قۇرۇلۇشىنى ئالغا سۈرۈش، ئىقتىساد ۋە جەمئىيەتنىڭ ئىمكانىيەتلىك سىجىل تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش، ئادەم بىلەن تەبىئەتنىڭ ئىناق ئۆتۈشىنى ئىشقا ئاشۇرۇش مەقسىتىدە، ئاساسىي قانۇنغا بىنائەن چىقىرىلدى.

2-ماددا بۇ قانۇن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىگە تەتبىقلىنىدۇ.

جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باشقۇرۇشىدىكى دېڭىز تەۋەسىدە يۈرۈش، چارلاش، ئېچىش، ئىشلەپچىقىرىش، ساياھەت، ئىلمىي تەتقىقات ۋە باشقا پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ياكى دېڭىز بويى قۇرۇقلۇق رايونىدا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىغا تەسىر يەتكۈزىدىغان پائالىيەت بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس مۇشۇ قانۇنغا ئەمەل قىلىشى كېرەك.

جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەلىكىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىدىن باشقا، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى باشقۇرۇشىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىنىڭ مۇھىتىنى بۇلغاش، ئېكولوگىيەسىنى بۇزۇشقا سەۋەبچى بولسا، مۇشۇ قانۇندىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

3-ماددا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى ئاسراشتا قوغداشنى ئالدىنقى ئورۇنغا قويۇش، ئالدىنى ئېلىشنى ئاساس قىلىش، مەنبەدىن ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش، قۇرۇقلۇق بىلەن دېڭىزنى بىرتۇتاش پىلانلاش، ھەر تەرەپلىمە تۈزەش، ئامما قاتنىشىش، زىياننى ئۈستىگە ئېلىش پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇش كېرەك.

4-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ، پۈتۈن مەملىكەتنىڭ قۇرۇقلۇق مەنبەلىك بۇلغىمىسىنىڭ، دېڭىز قىرغىقى قۇرۇلۇشى ۋە دېڭىز-ئوكيان قۇرۇلۇشى تۈرى ( تۆۋەندە قۇرۇلۇش تۈرى دېيىلىدۇ ) نىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش، دېڭىز-ئوكيانغا تاشلاندۇق تۆكۈپ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشىغا زىيان يەتكۈزىدىغان مۇھىت ئاسراش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ،
پۈتۈن مەملىكەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى قوغداش، ئەسلىگە كەلتۈرۈش خىزمىتىگە يېتەكچىلىك قىلىش، ئۇنى ماسلاشتۇرۇش ۋە نازارەت قىلىش.

گوۋۇيۈەننىڭ تەبىئىي بايلىق مەسئۇل تارمىقى دېڭىز-ئوكياننى قوغداش ۋە ئېچىپ پايدىلىنىشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ، پۈتۈن مەملىكەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسى، دېڭىز تەۋەسى-دېڭىز قىرغىقى لىنىيەسى ۋە ئارالنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش-تىرانسپورت مەسئۇل تارمىقى تەۋەلىكىدىكى پورت رايونىنىڭ سۇ دائىرىسىدە ھەربىي كېمە-پاراخوتتىن باشقىلىرى ۋە پورت رايونى سۇ دائىرىسىنىڭ سىرتىدا بېلىقچىلىقتىن باشقىلىرىنى، ھەربىي پاراخوتتىن باشقا پاراخوتلارنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغىشىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ، دېڭىزغا زور نېفىت چىقىپ كېتىشنى جىددىي بىر تەرەپ قىلىشقا تەشكىللەيدۇ، ماسلاشتۇرىدۇ، قوماندانلىق قىلىدۇ.
دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى يۇقىرىقى سۇ رايونىدىكى ئالاقىدار پاراخوتلارنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغىشىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا كونكرېت مەسئۇل بولىدۇ ھەمدە بۇلغىنىش ھادىسىسىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشقا مەسئۇل بولىدۇ؛
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باشقۇرۇشىدىكى دېڭىز تەۋەسىدە يۈرۈۋاتقان، توختىغان ۋە مەشغۇلات قىلىۋاتقان چەت ئەل تەۋەلىكىدىكى پاراخوتلار كەلتۈرۈپ چىقارغان بۇلغىنىش ھادىسىسىنى پاراخوتقا چىقىپ تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىدۇ.
كېمە-پاراخوتلاردىن بۇلغىنىش ھادىسىسى بېلىقچىلىققا زىيان سالسا، بېلىقچىلىق مەسئۇل تارمىقىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشقا قاتناشتۇرۇش كېرەك.

گوۋۇيۈەننىڭ بېلىقچىلىق مەسئۇل تارمىقى بېلىقچىلىق پورتىنىڭ سۇ رايونىدىكى ھەربىي كېمە-پاراخوتلاردىن باشقا ۋە بېلىقچىلىق پورتى سۇ سىرتىدىكى بېلىقچىلىق كېمىلىرىنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغىشىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ، بېلىقچىلىق سۇ رايونىنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت خىزمىتىنى قوغداشقا مەسئۇل بولىدۇ ھەمدە ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن بۇلغىنىش ھادىسىسىدىن باشقا بېلىقچىلىق بۇلغىنىش ھادىسىلىرىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ تەرەققىيات ۋە ئىسلاھات، سۇ مەمۇرىيىتى، تۇرالغۇ ۋە شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى، ئورمانچىلىق ۋە ئوتلاق تارمىقى قاتارلىق تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە مۇناسىۋەتلىك كەسىپ، ساھەگە چېتىلىدىغان دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

دېڭىز ساقچى ئاپپاراتلىرى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە دېڭىز-ئوكيان قۇرۇلۇش تۈرى، دېڭىز-ئوكياندىكى تاشلاندۇق تۆكۈپ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشىغا زىيان يەتكۈزۈش، تەبىئىي مۇھاپىزەت يېرى بولغان دېڭىز قىرغىقى لىنىيەسىنى دېڭىز تەرەپكە قوغداش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىش قاتارلىق پائالىيەتلەرنى نازارەت قىلىدۇ، تەكشۈرىدۇ، قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىدۇ، بەلگىلەنگەن ھوقۇق دائىرىسىدە دېڭىز-دېڭىز مۇھىتى بۇلغىنىش ھادىسىسىنى جىددىي بىر تەرەپ قىلىش ۋە تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشقا قاتنىشىدۇ.

ئارمىيەنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى قوغداش تارمىقى ھەربىي پاراخوتلارنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغىشىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ۋە بۇلغىنىش ھادىسىلىرىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشقا مەسئۇل بولىدۇ.

5-ماددا دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئۆزى باشقۇرىدىغان دېڭىز تەۋەلىكىنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىت سۈپىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

دۆلەت دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش نىشان مەسئۇلىيەت تۈزۈمى ۋە سىناش-باھالاش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىت ئاسراش نىشانىنىڭ ئورۇندىلىش ئەھۋالىنى سىناش-باھالاش مەزمۇنىغا كىرگۈزىدۇ.

6-ماددا دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش رايونى ھەمكارلىق مېخانىزمى بەرپا قىلىپ، دېڭىز تەۋەلىكىنىڭ مۇھىت ئاسراش خىزمىتىنى تەشكىللەپ ماسلاشتۇرسا بولىدۇ.

رايون ھالقىغان دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش خىزمىتىنى دېڭىز بويىدىكى مۇناسىۋەتلىك يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى كېڭىشىپ ھەل قىلىدۇ ياكى يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ماسلاشتۇرۇپ ھەل قىلىدۇ.

تارماق ھالقىغان مۇھىم، زور دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش خىزمىتىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى ماسلاشتۇرىدۇ؛
ماسلاشتۇرۇش ئارقىلىق ھەل قىلىنمىغانلىرىغا گوۋۇيۈەن قارار چىقىرىدۇ.

7-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى ئاسراش خىزمىتىنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى، ئىش ھوقۇقى ۋە چىقىم جاۋابكارلىقىنى ئايرىش پىرىنسىپى بويىچە، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى ئاسراش خىزمىتىگە كېرەكلىك خىراجەتنى شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت خامچوتىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

8-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش تەشۋىق-تەربىيەسى ۋە پەننى ئومۇملاشتۇرۇش خىزمىتىنى كۈچەيتىشى، ئاممىنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى ئاسراش ئېڭىنى كۈچەيتىشى، ئاممىنى دېڭىز-ئوكيان مۇھىت ئاسراش خىزمىتىگە قانۇن بويىچە قاتنىشىشقا يېتەكلىشى كېرەك؛
ئاساسىي قاتلام ئاممىۋى ئاپتونومىيە تەشكىلاتلىرى، ئىجتىمائىي تەشكىلاتلار، پىدائىيلار قاتارلىقلارنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداشقا دائىر قانۇن-نىزاملار ۋە بىلىملەرنى تەشۋىق قىلىش پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇشىغا ئىلھام بېرىلىدۇ؛
مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىغا ئالاقىدار ئۇچۇرلارنى قانۇن بويىچە ئاشكارىلاش كېرەك.

ئاخبارات تاراتقۇلىرى دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش تەشۋىقاتى ۋە خەۋىرىنى كۆپ خىل شەكىللەرنى قوللىنىپ قانات يايدۇرۇشى ھەمدە قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى ئاممىۋى پىكىر نازارەتچىلىكى قىلىشى كېرەك.

9-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش مەجبۇرىيىتى بار ھەمدە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتنى بۇلغىغان، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىگە بۇزغۇنچىلىق قىلغان ئورۇن ۋە شەخسلەر، شۇنىڭدەك دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خادىملىرىنىڭ قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلىرىنى نازارەت قىلىش ۋە پاش قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

دېڭىز-ئوكيان مۇھىت ھەرىكىتىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشىنىڭ، ئېكولوگىيەسىنىڭ بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى ئازايتىشى كېرەك.
بۇلغىما چىقارغۇچىلار بۇلغىما چىقىرىش ئۇچۇرىنى قانۇن بويىچە ئاشكارىلىشى كېرەك.

10-ماددا دۆلەت دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى ئاسراش پەن-تېخنىكا تەتقىقاتى، ئۇنى يارىتىش ۋە قوللىنىشقا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى ئاسراشنى ئۇچۇرلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ، دېڭىز-زېمىن مۇھىتىنى ئاسراش كەسپىي تېخنىكا ئىختىساسلىقلىرىنى يېتىشتۈرۈشنى كۈچەيتىدۇ، دېڭىز-دېڭىز مۇھىتىنى ئاسراشنىڭ پەن-تېخنىكا سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

دۆلەت دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش جەھەتتىكى خەلقئارا ئالماشتۇرۇش ۋە ھەمكارلىققا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ.

11-ماددا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش خىزمىتىدە كۆرۈنەرلىك نەتىجە ياراتقان ئورۇن ۋە شەخسلەر دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە تەقدىرلىنىدۇ ۋە مۇكاپاتلىنىدۇ.

2-باب دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش

12-ماددا دۆلەت قۇرۇقلۇق بىلەن دېڭىزنى بىرتۇتاش پىلانلايدىغان، رايونلار ھەمتۈرتكە بولىدىغان دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ، يىرىك پىلان، ئۆلچەم، كۆزىتىش-ئۆلچەش قاتارلىق نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش تۈزۈملىرىنى جىپسىلاشتۇرۇش-ماسلاشتۇرۇشنى كۈچەيتىدۇ.

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ئىقتىدار قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنىڭ پەن-تېخنىكىلىشىش، ئۇچۇرلىشىش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

13-ماددا دۆلەت ئېكولوگىيەلىك فۇنكسىيەسى ئىنتايىن مۇھىم، ئېكولوگىيەسى ئىنتايىن سەزگۈر، ئاجىز دېڭىز تەۋەسىنى ئالدى بىلەن ئېكولوگىيەنى قوغداش قىزىل سىزىقىغا كىرگۈزۈپ، قاتتىق قوغدايدۇ.

دېڭىز-ئوكيان بايلىقىنى ئېچىش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىشتا ياكى دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىغا تەسىر يەتكۈزىدىغان قۇرۇلۇش ھەرىكەتلىرى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، زېمىن بوشلۇقى يىرىك پىلانىغا ئاساسەن ئىلمىي، مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇش، زېمىن بوشلۇقىنىڭ ئىشلىتىلىشىنى باشقۇرۇش تەلىپىگە قاتتىق ئەمەل قىلىش، ئېكولوگىيەنى قوغداش قىزىل سىزىقىنى چىڭ ساقلاش، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىغا زىيان يەتكۈزمەسلىك كېرەك.
دېڭىز بويىدىكى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى زېمىن بوشلۇقى يىرىك پىلانىغا ئاساسەن، دېڭىز تەۋەلىكىنى قوغدىشى ۋە ئىلمىي، مۇۋاپىق ئىشلىتىشى كېرەك.
دېڭىز بويىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئېكولوگىيەنى قوغداش قىزىل سىزىقىدىكى كىشىلەر پائالىيىتىگە بولغان نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، قوغداش ئۈنۈمىنى قەرەللىك باھالىشى كېرەك.

گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى، دېڭىز بويىدا رايون بار شەھەر دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ئۆزى تەشكىللەپ تۈزگەن زېمىن بوشلۇقى يىرىك پىلانى ۋە مۇناسىۋەتلىك يىرىك پىلانغا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش مەزمۇنىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان مۇھىت تەسىرىنى قانۇن بويىچە باھالىشى كېرەك.

14-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماق، ئاپپارات ۋە دېڭىز بويىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بىلەن بىرلىكتە پۈتۈن مەملىكەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى قوغداش يىرىك پىلانىنى تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن يولغا قويىدۇ.
مەملىكەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى قوغداش يىرىك پىلانى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ زېمىن بوشلۇقى يىرىك پىلانى بىلەن جىپسىلىشىشى كېرەك.

دېڭىز بويىدىكى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى مەملىكەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى قوغداش يىرىك پىلانىغا ئاساسەن، ئۆزى باشقۇرىدىغان دېڭىز تەۋەلىكىدىكى دېڭىز-ئوكيان مۇھىت ئاسراش خىزمىتىنى تەشكىللەپ يولغا قويۇشى كېرەك.

15-ماددا دېڭىز بويىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئۆزى باشقۇرىدىغان دېڭىز تەۋەلىكىنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتى ۋە بايلىقتىن پايدىلىنىش ئەھۋالىغا ئاساسەن، ئۇ باشقۇرىدىغان دېڭىز تەۋەلىكىنى ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى رايونغا ئايرىپ باشقۇرۇش-تىزگىنلەش لايىھەسى ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىت ئىجازىتى تىزىملىكىگە كىرگۈزۈپ، گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرغاندىن كېيىن يولغا قويۇشى كېرەك.
ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى رايونلارغا ئايرىپ باشقۇرۇش-تىزگىنلەش لايىھەسى ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىت ئىجازىتى تىزىملىكىنى زېمىن بوشلۇقى يىرىك پىلانى بىلەن جىپسىلاشتۇرۇش كېرەك.

16-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى دېڭىز-ئوكيان مۇھىت سۈپىتى ئەھۋالى ۋە دۆلەتنىڭ ئىقتىساد، تېخنىكا شارائىتىغا قاراپ، دۆلەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى سۈپەت ئۆلچىمىنى بېكىتىدۇ.

دېڭىز بويىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى دۆلەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى سۈپەت ئۆلچىمىدە بەلگىلەنمىگەن تۈرلەرگە يەرلىك دېڭىز-ئوكيان مۇھىت سۈپەت ئۆلچىمى بېكىتسە بولىدۇ؛
دۆلەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى سۈپەت ئۆلچىمىدە بەلگىلەنگەن تۈرلەرگە دۆلەتنىڭ دېڭىز-دېڭىز-ئوكيان مۇھىت سۈپەت ئۆلچىمىدىن قاتتىق بولغان يەرلىك دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ سۈپەت ئۆلچىمى بېكىتىشكە بولىدۇ.
يەرلىك دېڭىز-ئوكيان مۇھىت سۈپەت ئۆلچىمىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئەنگە ئالدۇرۇشىغا يوللاش كېرەك.

دۆلەت دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى ئۆلچەم تەتقىقاتىنى قانات يايدۇرۇشقا ئىلھام بېرىدۇ.

17-ماددا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى سۈپەت ئۆلچىمىنى تۈزۈشتە، مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، ساھە جەمئىيەتلىرى، كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار، مۇتەخەسسىسلەر ۋە ئامما قاتارلىقلاردىن پىكىر ئېلىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىت سۈپەت ئۆلچىمىنىڭ ئىلمىيلىكىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.

دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ سۈپەت ئۆلچىمىنى قەرەللىك باھالاش ھەمدە باھالاش نەتىجىسىگە ئاساسەن مۇۋاپىق پەيتتە تۈزىتىش كىرگۈزۈش كېرەك.

18-ماددا دۆلەت ۋە مۇناسىۋەتلىك جايلارنىڭ سۇ بۇلغىمىسى چىقىرىش ئۆلچىمىنى تۈزۈشتە، دېڭىز-ئوكيان مۇھىت سۈپەت ئۆلچىمىنى مۇھىم ئاساسلارنىڭ بىرى قىلىش كېرەك.

دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش نىشانى تاماملانمىغان دېڭىز تەۋەلىكىگە قارىتا، ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارماقلىرى مۇناسىپ تۈردىكى بۇلغىما چىقىرىش ئومۇمىي مىقدارىنى يېڭىدىن كۆپەيتىدىغان قۇرۇلۇش تۈرىنىڭ مۇھىت تەسىرى دوكلاتى ( جەدۋىلى ) نى تەستىقلاشنى ۋاقتىنچە توختىتىپ، ئالاقىدار تارماقلار بىلەن بىرلىكتە شۇ رايوندىكى خەلق ھۆكۈمىتى ھەم ئۇنىڭ ئالاقىدار تارماقلىرىنىڭ ئاساسلىق مەسئۇلى بىلەن كېلىشىپ قويۇپ سۆزلىشىپ، ئۇنىڭدىن ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ ۋاقتىدا تۈزىتىشنى تەلەپ قىلىدۇ،
چاقىرتىپ سۆزلىشىش ۋە تۈزىتىش ئەھۋالىنى جەمئىيەتكە ئاشكارىلاش كېرەك.

19-ماددا دۆلەت دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى سۈپىتىنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەشنى كۈچەيتىپ، دېڭىز تەۋەلىكىنى ئۇنىۋېرسال تۈزەشنى ئالغا سۈرۈپ، دېڭىز تەۋەلىكىدىن بۇلغىما چىقىرىش ئىجازىتىنى باشقۇرۇشنى چىڭىتىپ، نۇقتىلىق دېڭىز تەۋەلىكىدىكى دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ سۈپىتىنى ئۆستۈرىدۇ.

دېڭىز-ئوكيانغا سانائەت كېرەكسىز سۈيى، داۋالاش پاسكىنا سۈيىنى بىۋاسىتە چىقىرىدىغان دېڭىز قىرغىقى قۇرۇلۇشى ئورۇنلىرى ۋە دېڭىز-ئوكيان قۇرۇلۇشى ئورۇنلىرى، شەھەر-بازار پاسكىنا سۈيىنى مەركەزلىك بىر تەرەپ قىلىش ئەسلىھەسىنى باشقۇرغۇچى ئورۇنلار، شۇنىڭدەك باشقا كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار ۋە ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلغۇچىلار قانۇن بويىچە بۇلغىما چىقىرىش ئىجازەتنامىسى ئېلىشى كېرەك.
بۇلغىما چىقىرىش ئىجازىتىنى باشقۇرۇش گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.

بۇلغىما چىقىرىش ئىجازىتىنى باشقۇرىدىغان كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار ۋە باشقا ئىشلەپچىقىرىش تىجارەتچىلىرى بۇلغىما چىقىرىش ئىجازەتنامىسىدىكى قويۇپ بېرىلىدىغان بۇلغىمىنىڭ تۈرى، قويۇقلۇقى، چىقىرىش مىقدارى، چىقىرىش ئۇسۇلى، قويۇپ بېرىش يۆنىلىشى ۋە ئۆز ئالدىغا كۆزىتىپ ئۆلچەش قاتارلىق تەلەپلەرنى ئىجرا قىلىشى كېرەك.

سۈڭگۈچ قۇرۇۋېلىش ياكى كۆزىتىش-ئۆلچەش سانلىق مەلۇماتلىرىنى ئۆزگەرتىۋېتىش، ياسىۋېلىش، شۇنىڭدەك بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش ئەسلىھەلىرىنى نورمال يۈرگۈزمەسلىك قاتارلىق نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشتىن ئۆزىنى قاچۇرۇش ئۇسۇللىرى ئارقىلىق دېڭىز-ئوكيانغا بۇلغىما چىقىرىش مەنئى قىلىنىدۇ.

20-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى دېڭىز-ئوكيان مۇھىت ئەھۋالى ۋە سۈپىتىنى ياخشىلاش تەلىپىگە ئاساسەن، گوۋۇيۈەننىڭ تەرەققىيات ۋە ئىسلاھات، تەبىئىي بايلىق، تۇرالغۇ ۋە شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى، قاتناش-تىرانسپورت، سۇ مەمۇرىيىتى، بېلىقچىلىق تارمىقى قاتارلىق تارماقلىرى ۋە دېڭىز ساقچى ئاپپاراتلىرى بىلەن بىرلىكتە، دۆلەتنىڭ مۇھىتنى تۈزەشتىكى نۇقتىلىق دېڭىز تەۋەسى ۋە ئۇنى تىزگىنلەش رايونىنى ئايرىپ، ئۇنىۋېرسال تۈزەش ھەرىكەت لايىھەسى تۈزىدۇ،
گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن يولغا قويۇش.

دېڭىز بويىدا رايون بار شەھەر دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئۇنىۋېرسال تۈزەش ھەرىكەت لايىھەسىگە ئاساسەن، ئۆزىنىڭ دېڭىز تەۋەلىكىنى باشقۇرۇشنى يولغا قويۇش لايىھەسىنى تۈزۈپ، شارائىتىغا قاراپ ئالاھىدە باشقۇرۇش-تىزگىنلەش تەدبىرى قوللىنىپ، ئۇنىۋېرسال تۈزەشنى قانات يايدۇرۇپ، نۇقتىلىق دېڭىز تەۋەلىكىنى تۈزەش بىلەن گۈزەل دېڭىز قولتۇقى قۇرۇلۇشىنى ماس ئالغا سۈرۈشى كېرەك.

21-ماددا دېڭىز-ئوكيانغا باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك بۇلغىما چىقىرىدىغان كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار ۋە باشقا ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت قىلغۇچىلار قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە مۇھىت ئاسراش بېجى تاپشۇرۇشى كېرەك.

دېڭىزغا تاشلاندۇق تۆككەنلەردە، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە تۆكۈش ھەققى تاپشۇرۇش كېرەك.
كونكرېت چارىنى گوۋۇيۈەننىڭ تەرەققىيات ۋە ئىسلاھات تارمىقى، گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ.

22-ماددا دۆلەت دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش جەھەتتىكى پەن-تېخنىكىنى تەتقىق قىلىش ۋە يارىتىشنى كۈچەيتىدۇ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى ئېغىر دەرىجىدە بۇلغايدىغان قالاق ئىشلەپچىقىرىش ھۈنەر-سەنئىتى ۋە قالاق ئۈسكۈنىلەرنى شاللاش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.

كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار ۋە باشقا ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلغۇچىلار پاكىز، تۆۋەن كاربونلۇق ئېنېرگىيەنى ئاۋۋال ئىشلىتىشى، بايلىقتىن پايدىلىنىش ئۈنۈمى يۇقىرى، بۇلغىما چىقىرىش مىقدارى ئاز بولغان پاكىز ئىشلەپچىقىرىش ھۈنەر-سەنئىتىنى قوللىنىشى، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

23-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى كۆزىتىپ ئۆلچەش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە مۇھىتىنى كۆزىتىپ ئۆلچەش قائىدىسى ۋە ئۆلچىمىنى تۈزۈپ چىقىدۇ ھەمدە ئۇنى نازارەت قىلىپ يولغا قويىدۇ، دېڭىز-ئوكيانلارنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت سۈپىتىنى كۆزىتىپ ئۆلچەشنى تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ، دۆلەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسى مۇھىت ئەھۋالى ئاخباراتىنى بىرتۇتاش ئېلان قىلىدۇ، دېڭىز-ئوكياننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت سۈپىتى ئەھۋالىنى تەكشۈرۈپ باھالاشقا قەرەللىك تەشكىللەيدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ تەبىئىي بايلىق مەسئۇل تارمىقى دېڭىز-ئوكيان بايلىقىنى تەكشۈرۈش ۋە دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىدىن سىگنال بېرىش، كۆزىتىپ ئۆلچەشنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرىدۇ، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە سىگنالىنى كۆزىتىش-ئۆلچەش سىگنالى ۋە ئاخباراتىنى ئېلان قىلىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان باشقا تارماقلار ۋە ئاپپاراتلار مەسئۇلىيىتىدىكى ئىش تەقسىماتى بويىچە كۆزىتىش-ئۆلچەش، كۆزىتىشنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

24-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ۋە دېڭىز ساقچى ئاپپاراتى گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقىنى دۆلەتنىڭ دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك مۇھىت ئەھۋالى ئاخباراتىنى تۈزۈشتە زۆرۈر بولغان دېڭىزغا كىرىش ئېغىزى ۋە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى كۆزىتىپ ئۆلچەش، تەكشۈرۈش، كۆزىتىش قاتارلىق جەھەتلەردىكى ماتېرىيال بىلەن تەمىنلىشى كېرەك.

ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماق ۋە دېڭىز ساقچى ئاپپاراتىغا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى بېرىشى كېرەك.

25-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماق ۋە ئاپپاراتلار بىلەن بىرلىكتە ئەقلىي ئىقتىدارلاشقان ئۇنىۋېرسال ئۇچۇر سىستېمىسى ئارقىلىق، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى ئاسراشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش، ئۇچۇردىن تەڭ پايدىلىنىشقا مۇلازىمەت قىلىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى، دېڭىز ساقچى ئاپپاراتلىرى ۋە دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بەلگىلىمە بويىچە ھەر تەرەپلىمە كۆزىتىش-ئۆلچەش، ماسلىشىپ كۆزىتىش-ئۆلچەش ۋە دائىملىق كۆزىتىش-ئۆلچەشنى ئالغا سۈرۈپ، كۆزىتىش-ئۆلچەش سانلىق مەلۇماتى، قانۇن ئىجرا قىلىش ئۇچۇرى قاتارلىق دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى باشقۇرۇش ئۇچۇرلىرىدىن ھەمبەھرىلىنىشنى كۈچەيتىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى قوغداشنى ئۇنىۋېرسال باشقۇرۇش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

26-ماددا دۆلەت دېڭىز-ئوكيان رادىياتسىيە مۇھىتىنى كۆزىتىش-ئۆلچەشنى كۈچەيتىدۇ، گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى دېڭىز-ئوكيان تەسىر مۇھىتىنى جىددىي كۆزىتىش-ئۆلچەش لايىھەسىنى تۈزۈشكە مەسئۇل بولىدۇ ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

27-ماددا ھادىسە ياكى باشقا تاسادىپىي ۋەقە سەۋەبىدىن دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى بۇلغىنىش، ئېكولوگىيە بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراش ۋەقەسى پەيدا قىلغان ياكى شۇنداق ئېھتىماللىق پەيدا قىلغان ئورۇن ۋە شەخسلەر دەرھال ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ خەۋپنى بىكار قىلىشى ياكى ئازايتىشى، خەۋپكە ئۇچراش ئېھتىمالى بار كىشىگە ۋاقتىدا خەۋەرلەندۈرۈشى ھەمدە مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ۋە ئاپپاراتقا دوكلات قىلىشى كېرەك،
تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشنى قوبۇل قىلىدۇ.

دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ قىرغاققا يېقىن دېڭىز تەۋەلىكىدە ئېكولوگىيەلىك مۇھىت ئېغىر زىيانغا ئۇچرىغاندا، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، خەۋپنى تۈگىتىشى ياكى ئازايتىشى كېرەك.

28-ماددا دۆلەت دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، دۆلەتنىڭ زور دېڭىز بۇلغىنىش ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈپ، دېڭىز ئۈستىدىكى نېفىت چىقىپ بۇلغىنىش قاتارلىق جىددىي تاقابىل تۇرۇش مېخانىزملىرىنى بەرپا قىلىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، تاقابىل تۇرۇش خىزمىتىنىڭ زۆرۈر خىراجىتىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.

دۆلەت دېڭىزدىكى زور نېفىت چىقىپ كېتىش ئەھۋالىغا جىددىي تاقابىل تۇرۇش-بىر تەرەپ قىلىش بويىچە مىنىستىرلىقلار ئارا بىرلەشمە يىغىنى تۈزۈمىنى ئورناتتى.
گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش-تىرانسپورت مەسئۇل تارمىقى دۆلەتنىڭ مۇھىم، زور دېڭىز ئۈستىدىكى نېفىت چىقىپ كېتىشنى جىددىي بىر تەرەپ قىلىش لايىھەسىنى تۈزۈشكە باشلامچىلىق بىلەن تەشكىللەيدۇ ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى مەملىكەت بويىچە دېڭىز-ئوكيان نېفىتىنى چارلاش، ئېچىش، دېڭىز ئۈستىدىكى نېفىت چىقىپ كېتىش ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى تۈزۈش ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.

دۆلەت دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى مەملىكەت بويىچە كېمە-پاراخوتلاردىكى زور دېڭىز ئۈستى ماي چىقىپ بۇلغىنىش ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى تۈزۈشكە مەسئۇل بولۇپ، گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى، گوۋۇيۈەننىڭ جىددىي تاقابىل تۇرۇشنى باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ ئەنگە ئېلىشىغا يوللايدۇ.

دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇشقا مۇناسىۋەتلىك لايىھە تۈزۈپ، دېڭىز-ئوكيان تاسادىپىي مۇھىت ۋەقەسى يۈز بەرگەندە، جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى ۋاقتىدا باشلاپ، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، خەۋپنى تۈگىتىشى ياكى ئازايتىشى كېرەك.

دېڭىز-ئوكيان تاسادىپىي مۇھىت ۋەقەسى يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغان ئورۇنلار مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە، شۇ ئورۇننىڭ جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈشى، جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرىدىغان ئۈسكۈنە ۋە ئۈسكۈنىلەرنى سەپلىشى، جىددىي تاقابىل تۇرۇش مانېۋىرىنى قەرەللىك تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇشى كېرەك؛
جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ۋە ئاپپاراتقا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك.

29-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماقلار ۋە ئاپپاراتلار دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىغا تەسىر يەتكۈزىدىغان پائالىيەت بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇن ۋە شەخسلەرنى نەق مەيداندا تەكشۈرۈشكە ھوقۇقلۇق؛
چارلاپ كۆزىتىش داۋامىدا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ قىلمىشلارنى بايقىغاندا، توسۇش ھەمدە تەكشۈرۈپ دەلىل-ئىسپات ئېلىش كېرەك، زۆرۈر تېپىلغاندا ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، ئىشنىڭ چوڭىيىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا ھەمدە مۇناسىۋەتلىك تارماق ياكى ئاپپاراتنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا دوكلات قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

تەكشۈرۈلگۈچى ئەھۋالنى ئەينەن ئىنكاس قىلىشى، زۆرۈر ماتېرىياللارنى بېرىشى كېرەك.
تەكشۈرگۈچى تەكشۈرۈلگۈچىگە قانۇن بويىچە سودا مەخپىيىتى، شەخسىي سىر ۋە شەخسىي ئۇچۇرنى ساقلاپ بېرىشى كېرەك.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماقلار ۋە ئاپپاراتلار دېڭىزدا بىرلىشىپ قانۇن ئىجرا قىلسا بولىدۇ.

30-ماددا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى ئېغىر دەرىجىدە بۇلغاش، ئېكولوگىيەسىنى ئېغىر بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىتىش ياكى مۇناسىۋەتلىك دەلىل-ئىسپاتلارنى يوقىتىپ قويۇش ياكى تىقىۋېلىش ئېھتىمالى بولسا، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ۋە ئاپپارات مۇناسىۋەتلىك كېمە-پاراخوت، ئەسلىھە، ئۈسكۈنە، بۇيۇملارنى پېچەتلىسە، تۇتۇپ قالسا بولىدۇ.

31-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تەۋەلىكىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىدىن باشقا، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باشقۇرۇشىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىنىڭ مۇھىتىنى بۇلغاش، ئېكولوگىيەسىنى بۇزۇش ئېھتىمالى بولسا، مۇناسىۋەتلىك تارماق ۋە ئاپپاراتلار زۆرۈر تەدبىر قوللىنىشقا ھوقۇقلۇق.

32-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماق ۋە ئاپپاراتلار بىلەن بىرلىكتە دېڭىز-ئوكيانغا بۇلغىما چىقىرىدىغان، دېڭىز-ئوكياندىكى تاشلاندۇق تۆكىدىغان، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى تۈزەيدىغان ۋە مۇلازىمەت قىلىدىغان كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار ۋە باشقا ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەتچىلەرنىڭ ئىناۋەت خاتىرىسى ۋە ئۇنى باھالاپ قوللىنىش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، مۇناسىۋەتلىك ئىناۋەت خاتىرىسىنى مەملىكەتلىك ئاممىۋى ئىناۋەت ئۇچۇرىدىن تەڭ پايدىلىنىش سۇپىسىغا كىرگۈزىدۇ.

3-باب دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى قوغداش

33-ماددا دۆلەت دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى قوغداشنى كۈچەيتىپ، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە سىستېمىسىنىڭ سۈپىتى ۋە كۆپ خىللىقى، مۇقىملىقى، سىجىللىقىنى ئاشۇرىدۇ.

گوۋۇيۈەن ۋە دېڭىز بويىدىكى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، مانگروۋا ئورمىنى، مارجان خادا تېشى، دېڭىز يۈسۈنى مەيدانى، دېڭىز چۆنى، دېڭىز ساھىلىدىكى سۇلۇق يەر، ئارال، دېڭىز قولتۇقى، دېڭىزغا قۇيۇلۇش ئېغىزى، مۇھىم بېلىقچىلىق سۇ رايونى قاتارلىق تىپىك، ۋەكىللىك دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە سىستېمىسىنى، ئەتىۋارلىق، يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان دېڭىز-ئوكيان جانلىقلىرىنىڭ تەبىئىي مەركەزلىك تارقىلىش رايونىنى نۇقتىلىق قوغدىشى كېرەك،
مۇھىم ئىقتىسادىي قىممەتكە ئىگە دېڭىز-ئوكيان جانلىقلىرى ياشاش رايونى ۋە زور پەن-مەدەنىيەت قىممىتىگە ئىگە دېڭىز-دېڭىز تەبىئىي خارابىسى ۋە تەبىئىي مەنزىرىسى.

34-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە دېڭىز بويىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى دېڭىز-ئوكياننى قوغداش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، مۇھىم دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە سىستېمىسى، ئەتىۋارلىق، يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان دېڭىز-ئوكيان جانلىقلىرى تەبىئىي مەركەزلىك تارقىلىش رايونى، دېڭىز-ئوكيان تەبىئىي خارابىسى ۋە تەبىئىي مەنزىرە مەركەزلىك تارقىلىش رايونى قاتارلىق رايونلارنى قانۇن بويىچە دۆلەت باغچىسى، تەبىئىي مۇھاپىزەت رايونى ياكى تەبىئىي باغچە قاتارلىق تەبىئىي مۇھاپىزەت يېرىگە كىرگۈزىدۇ.

35-ماددا دۆلەت دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى قوغداش تولۇقلىمىسى تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ، مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.

گوۋۇيۈەن ۋە دېڭىز بويىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى يۆتكىمە چىقىم قىلىش، كەسىپ ئارقىلىق يۆلەش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى قوغداش تولۇقلىمىسىنى قانات يايدۇرۇشقا مەدەت بېرىشى كېرەك.

دېڭىز بويىدىكى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى قوغداش تولۇقلىما مەبلىغىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، ئۇنى دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك ئېكولوگىيەسىنى قوغداش تولۇقلىمىسىغا ئىشلىتىشكە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

36-ماددا دۆلەت دېڭىز-ئوكيان جانلىقلىرىنىڭ كۆپ خىللىقىنى قوغداشنى كۈچەيتىپ، دېڭىز-ئوكيان جانلىقلارنىڭ كۆپ خىللىقىنى تەكشۈرۈش، كۆزىتىش، باھالاش ۋە قوغداش سىستېمىسىنى تاكامۇللاشتۇرۇپ، مۇھىم دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە كارىدورىنى قوغداپ ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈپ، دېڭىز-دېڭىز جانلىقلىرىنىڭ كۆپ خىل خىللىقىنى بۇزۇشنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

دېڭىز-ئوكيان ۋە دېڭىز قىرغىقى بەلبېغى بايلىقىنى ئېچىپ پايدىلىنىشتا، مۇھىم دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە سىستېمىسى، جانلىقلار تۈرى، جانلىقلار ئىرسىيەت بايلىقىنى ئۈنۈملۈك قوغداش، دېڭىز-ئوكيان جانلىقلىرىنىڭ كۆپ خىللىقىنى قوغداش كېرەك.

دېڭىز-ئوكيان ھايۋانات، ئۆسۈملۈك تۈرلىرىنى كىرگۈزۈشتە، ئىلمىي دەلىللەپ، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە سىستېمىسىغا خەۋپ يەتكۈزۈشتىن ساقلىنىش كېرەك.

37-ماددا دۆلەت سۇ جانلىقلىرىنى كۆپەيتىش-قويۇپ بېرىشنى ئىلمىي قانات يايدۇرۇشقا ئىلھام بېرىدۇ، ئىلمىي پىلانلاشقا مەدەت بېرىدۇ، سۈنئىي بېلىق، خادا تاش سېلىش ۋە دېڭىز يۈسۈنى ئۆستۈرۈش مەيدانى، دېڭىز چۆپى ماكانى، مارجان ئۆستۈرۈش قاتارلىق تەدبىرلەرنى شۇ جاينىڭ شارائىتىغا قاراپ قوللىنىپ، دېڭىز-ئوكيان جانلىقلىرىنىڭ كۆپ خىللىقىنى ئەسلىگە كەلتۈرىدۇ، دېڭىز-زېمىن ئېكولوگىيەسىنى ئەسلىگە كەلتۈرىدۇ ۋە ياخشىلايدۇ.

38-ماددا ئارال ۋە ئەتراپتىكى دېڭىز تەۋەلىكى بايلىقىنى ئېچىشتا، ئېكولوگىيەنى ئاسراشتا قاتتىق تەدبىر قوللىنىش كېرەك، ئارالنىڭ يەر شەكلى، ساھىلى، يېپىنچا ئۆسۈملۈك ۋە ئارال ئەتراپىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىغا زىيان يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ.

39-ماددا دۆلەت تەبىئىي قىرغاق لىنىيەسىنى قاتتىق قوغدايدۇ، تەبىئىي قىرغاق لىنىيەسىنىڭ تىزگىنلىنىش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.
دېڭىز بويىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى قىرغاق لىنىيەسىنى قاتتىق قوغداش دائىرىسىنى بېكىتىشكە مەسئۇل بولىدۇ ھەم ئېلان قىلىدۇ.

دېڭىز بويىدىكى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دېڭىز قىرغىقى لىنىيەسىنى تۈرگە ئايرىپ قوغداش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىشنى كۈچەيتىشى، تەبىئىي قىرغاق لىنىيەسىنى قوغدىشى-ئەسلىگە كەلتۈرۈشى، سۈنئىي قىرغاق لىنىيەسىنىڭ ئېكولوگىيەلىشىشىنى ئىلگىرى سۈرۈشى، قىرغاق لىنىيەسى بىلەن ساھىلنىڭ مۇقىم تەڭپۇڭلۇقىنى قوغدىشى، شارائىتىغا قاراپ ئىش كۆرۈپ، دېڭىز قىرغىقى قۇرۇلۇشلىرىنىڭ چېكىنىش سىزىقىنى ئىلمىي، مۇۋاپىق بېكىتىشى كېرەك.

تەبىئىي قىرغاق لىنىيەسىنى قانۇنغا خىلاپ ھالدا ئىگىلىۋېلىش، زىيانغا ئۇچرىتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

40-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى دېڭىزغا قۇيۇلىدىغان مۇھىم دەريا ئېقىنلىرىنىڭ ئېكولوگىيەلىك ئېقىن مىقدارىنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەش كۆرسەتكۈچىنى بېكىتكەندە، گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت، تەبىئىي بايلىق قاتارلىق تارماقلىرىدىن پىكىر ئېلىشى ھەمدە تەتقىق قىلىشى كېرەك.
ئېكولوگىيەلىك ئېقىن مىقدارىنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەش كۆرسەتكۈچىنى بېكىتىشتە، ئىلمىي دەلىللەش، سۇ بايلىقى شارائىتى، كىلىمات ئەھۋالى، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى قوغداش تەلىپى، تۇرمۇش، ئىشلەپچىقىرىشقا ئىشلىتىلىدىغان سۇ ئەھۋالى قاتارلىق ئامىللارنى ئۇنىۋېرسال ئويلىشىش كېرەك.

دېڭىزغا قۇيۇلۇش ئېغىزى جايلاشقان ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى دەريا-دېڭىز ھەمتۈرتكە بولۇش تەلىپى بويىچە، دەريا ئېغىزىنىڭ ئېكولوگىيەسىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە باشقا قوغداش تەدبىرى لايىھەسىنى تۈزۈپ يولغا قويۇپ، سۇ، قۇم، تۇز، تاشقىن-ساھىل، جانلىقلار تۈر توپى، دەريا ئېغىزىنىڭ ھالىتىنى ئۇنىۋېرسال كۆزىتىشنى كۈچەيتىپ، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ دېڭىز سۈيىنىڭ كىرىشى ۋە تەتۈر سۇغىرىلىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ،
دەريا ئېغىزىنىڭ ياخشى ئېكولوگىيەلىك فۇنكسىيەسىنى قوغداش كېرەك.

41-ماددا دېڭىز بويىدىكى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ جاينىڭ تەبىئىي مۇھىت ئالاھىدىلىكىگە بىرلەشتۈرۈپ، دېڭىز قىرغىقى مۇداپىئە ئەسلىھەلىرى، دېڭىز بويىدىكى ئىھاتە ئورمىنى، دېڭىز بويىدىكى شەھەر-بازارلاردىكى باغ-ئورمان ۋە يېشىللىق بەرپا قىلىپ، دېڭىز قىرغىقىدىكى چىرىتىش ۋە دېڭىز سۈيى تاجاۋۇز قىلىپ كىرگەن رايونلارنى ھەر تەرەپلىمە تۈزەشى كېرەك.

دېڭىز قىرغىقى مۇداپىئە ئەسلىھەلىرى، دېڭىز بويى ئىھاتە ئورمىنى، دېڭىز بويى شەھەر-بازارلاردىكى باغ-ئورمان ۋە يېشىللىقنى بۇزۇۋېتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

42-ماددا بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغان مۇھىم ئېكولوگىيە، ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي قىممەتكە ئىگە دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە سىستېمىسىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش كېرەك.
دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشتە ھاياتلىق مۇھىتىنى ياخشىلاش، جانلىقلارنىڭ كۆپ خىللىقىنى ۋە ئېكولوگىيە سىستېمىسىنىڭ ئاساسىي ئىقتىدارىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشنى مۇھىم نۇقتا، تەبىئىي ئەسلىگە كەلتۈرۈشنى ئاساس، سۈنئىي ئەسلىگە كەلتۈرۈشنى قوشۇمچە قىلىش ھەمدە تىپچانلىققا، ۋەكىللىك خاراكتېرگە ئىگە دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە سىستېمىسىنى ئاۋۋال ئەسلىگە كەلتۈرۈش كېرەك.

گوۋۇيۈەننىڭ تەبىئىي بايلىق مەسئۇل تارمىقى دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشنى بىرتۇتاش پىلانلاشقا مەسئۇل بولىدۇ، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە ئەسلىگە كەلتۈرۈش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشكە باشلامچىلىق بىلەن تەشكىللەيدۇ ھەمدە دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە ئالاقىدار مۇھىم، زور قۇرۇلۇشلارنى يولغا قويىدۇ.
دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشتە، ئىلمىي دەلىللەش، باھالاش كېرەك.

گوۋۇيۈەننىڭ تەبىئىي بايلىق، ئېكولوگىيەلىك مۇھىت قاتارلىق تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە ئەسلىگە كەلتۈرۈش ئۈنۈمىنى نازارەت قىلىش-باھالاشنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

43-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تەبىئىي بايلىق مەسئۇل تارمىقى مەملىكەت بويىچە دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، خەۋپ-خەتىرىنى باھالاش ۋە يوشۇرۇن خەۋپنى رەتكە تۇرغۇزۇپ تەكشۈرۈش، تۈزەشنى قانات يايدۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.

دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دېڭىز تەۋەلىكىدىكى دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك ئاپىتىگە تاقابىل تۇرۇش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولۇپ، زۆرۈر بولغان ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئېلىش، بىر تەرەپ قىلىش ۋە ئاپەتتىن كېيىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش تەدبىرلىرىنى قوللىنىپ، ئاپەتنىڭ تەسىرىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ ۋە ئۇنى ئازايتىدۇ.

كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار ۋە باشقا ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلغۇچىلار زۆرۈر تاقابىل تۇرۇش تەدبىرى قوللىنىپ، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك ئاپىتىنىڭ كېڭىيىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

44-ماددا دۆلەت ئېكولوگىيەلىك بېلىقچىلىقنى راۋاجلاندۇرۇشقا ئىلھام بېرىدۇ، كۆپ خىل ئېكولوگىيەلىك بېلىقچىلىق ئىشلەپچىقىرىش ئۇسۇلىنى كېڭەيتىدۇ، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە ئەھۋالىنى ياخشىلايدۇ، دېڭىز-زېمىن مۇھىتىنى قوغدايدۇ.

دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ جاينىڭ شارائىتىغا قاراپ ئىش كۆرۈپ، باقمىچىلىق سۇ رايونى ساھىل يىرىك پىلانىنى تۈزۈپ ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويۇپ، باقمىچىلىققا ئىشلىتىشكە بولىدىغان سۇ رايونى ۋە ساھىلنى بېكىتىپ، دېڭىز سۈيى باقمىچىلىقىنى چەكلەش رايونى، بېقىشقا چەك قويۇش رايونى ۋە باقمىچىلىق رايونىنى ئىلمىي بېكىتىپ، بېقىش چەكلەنگەن رايوندا دېڭىز سۈيى باقمىچىلىقنى تەرتىپكە سېلىش ۋە چېكىندۈرۈش مېخانىزمىنى بەرپا قىلىشى كېرەك.

45-ماددا دېڭىز سۈيى باقمىچىلىق پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، دېڭىز تەۋەسى مۇھىتىنى قوغداش، باقمىچىلىق كۆلىمى ۋە باقمىچىلىق زىچلىقىنى ئىلمىي بېكىتىش، مۇۋاپىق يەمچۈك سېلىش، ئوغۇت سېلىش، دورىنى توغرا ئىشلىتىش، قاتتىق تاشلاندۇقلارنى ۋاقتىدا، ئۆلچەملىك يىغىپ بىر تەرەپ قىلىش، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى زىيانغا ئۇچرىتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك.

ئازوت، فوسفورنىڭ قويۇقلۇقى ئېغىر دەرىجىدە ئۆلچەمدىن ئېشىپ كەتكەن قىرغاققا يېقىن دېڭىز تەۋەلىكىدە يەمچۈك تاشلاش، دېڭىز سۈيى باقمىچىلىقى كۆلىمىنى يېڭىدىن كۆپەيتىش ياكى كېڭەيتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

دېڭىز-ئوكيانغا باقمىچىلىق قالدۇق سۈيى بۇلغىمىسى قاتارلىقلارنى چىقىرىش بۇلغىما چىقىرىش ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك.
دېڭىز بويىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دېڭىز سۈيى باقمىچىلىقىغا بۇلغىما چىقىرىشقا مۇناسىۋەتلىك يەرلىك ئۆلچەم تۈزۈپ، باقمىچىلىقنىڭ قالدۇق سۈيىدىن بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

زاۋۇتلاشتۇرۇپ باققان ۋە بىرتۇتاش بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى تەسىس قىلغان مەركەزلىك تۇتاش باقمىچىلىقتىكى بۇلغىما چىقىرىش ئورۇنلىرى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە باقمىچىلىقتىن چىققان قالدۇق سۇنى ئۆز ئالدىغا كۆزىتىپ ئۆلچىشى كېرەك.

4-باب قۇرۇقلۇق بۇلغىمىسىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش

46-ماددا دېڭىز تەۋەلىكىگە قۇرۇقلۇق بۇلغىمىسى چىقىرىشتا، دۆلەت ياكى يەرلىك بەلگىلىگەن ئۆلچەم ۋە مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەرنى قاتتىق ئىجرا قىلىش كېرەك.

47-ماددا دېڭىزغا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزىنىڭ ئورنىنى تاللاش زېمىن بوشلۇقىنىڭ ئىشلىتىلىشىنى باشقۇرۇش تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىشى، دېڭىز سۈيىنىڭ ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچ شارائىتى ۋە مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىگە ئاساسەن، ئىلمىي دەلىللىگەندىن كېيىن، رايون بار شەھەر دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.
بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزىنىڭ جاۋابكار سۇبيېكتى بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزىنى كۆزىتىش-ئۆلچەشنى كۈچەيتىپ، بەلگىلىمە بويىچە نازارەت قىلىشى ۋە ئاپتوماتىك كۆزىتىشى كېرەك.

ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى ئەنگە ئالدۇرۇپ بولغاندىن كېيىنكى 15 ئىش كۈنى ئىچىدە دېڭىزغا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى قۇرۇش ئەھۋالىنى تەبىئىي بايلىق، بېلىقچىلىق قاتارلىق تارماقلار ۋە دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى، دېڭىز ساقچى ئاپپاراتى، ئارمىيەنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ئاسراش تارمىقىغا ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى تۈرى، مەسئۇلىيەت سۇبيېكتىغا ئاساسەن، مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى تەشكىللەپ شۇ مەمۇرىي رايوندىكى دېڭىزغا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزلىرىنى بىرمۇبىر تەكشۈرۈپ تۈزىشى ۋە كۈندىلىك نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشى، قىرغاققا يېقىن سۇ، دېڭىزغا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى، بۇلغىما چىقىرىش تۇرۇبا لىنىيەسى، بۇلغىما مەنبەسىنى پۈتۈن زەنجىرلىك تۈزەش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىشى ۋە تاكامۇللاشتۇرۇشى كېرەك.

گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى دېڭىزغا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزلىرىنى قۇرۇش ۋە باشقۇرۇش كونكرېت چارىسىنى تۈزۈشكە مەسئۇل بولۇپ، دېڭىزغا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى تېخنىكا قائىدىسىنى تۈزۈپ، بىرلىككە كەلگەن دېڭىزغا بۇلغىما چىقىرىش پورتى ئۇچۇر سۇپىسى قۇرۇشقا تەشكىللەپ، ھەرىكەتچان يېڭىلاش، ئۇچۇردىن تەڭ پايدىلىنىش ۋە ئاشكارىلاشنى كۈچەيتىدۇ.

48-ماددا تەبىئىي مۇھاپىزەت يېرى، مۇھىم بېلىقچىلىق سۇ رايونى، دېڭىز سۈيى ۋاننىسى، ئېكولوگىيەنى قوغداش قىزىل سىزىقى رايونىدا، شۇنىڭدەك ئالاھىدە قوغداشقا تېگىشلىك باشقا رايونلاردا يېڭىدىن سانائەت بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى ۋە شەھەر-بازار يۇندى بىر تەرەپ قىلىش زاۋۇتىنىڭ بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى قۇرۇش مەنئى قىلىنىدۇ؛
قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

شارائىتى بار رايونلاردا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزىنىڭ چوڭقۇر سۈيىنى چىقىرىۋېتىپ، سىرتقا چىقىرىۋېتىشنى يولغا قويۇش كېرەك.

49-ماددا ئېچىۋېتىلىدىغان ئېرىق ( ئۆستەڭ ) ئارقىلىق دېڭىز-ئوكيانغا بۇلغىما قويۇپ بېرىلىدىغانلارنىڭ ئېچىۋېتىلىدىغان ئېرىقچە ( ئۆستەڭ ) غا دۆلەتنىڭ ۋە يەرلىكنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى، ئۆلچىمى بويىچە سۇ مۇھىتى سۈپىتىنى باشقۇرۇش يولغا قويۇلىدۇ.

50-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ھەم ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى سۇ بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تۈزەشكە مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، دېڭىزغا قۇيۇلىدىغان دەريا ئېقىنىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، دېڭىز دەرياسىغا قۇيۇلىدىغان ئېقىن بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەشنى ماس ئالغا سىلجىتىپ، دېڭىزغا قۇيۇلۇش ئېغىزىنىڭ سۇ سۈپىتىنى دېڭىز قۇيۇلۇش ئېغىزىنىڭ مۇھىت سۈپىتىگە مۇناسىۋەتلىك تەلەپكە ئۇيغۇنلاشتۇرۇشى كېرەك.

دېڭىزغا قۇيۇلىدىغان دەريا ۋادىسىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلىرى بويىچە، دېڭىزغا قۇيۇلىدىغان ئومۇمىي ئازوت، ئومۇمىي فوسفور چىقىرىشنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەشنى كۈچەيتىشى، تىزگىنلەش لايىھەسى تۈزۈشى ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويۇشى كېرەك.

51-ماددا دېڭىز تەۋەلىكىگە ماي تۈرى، كىسلاتا سۇيۇقلۇقى، ئىشقار سۇيۇقلۇقى، قاتتىق زەھەرلىك كېرەكسىز سۇيۇقلۇقلارنى قويۇپ بېرىش مەنئى قىلىنىدۇ.

دېڭىز تەۋەلىكىگە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغايدىغان، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى بۇزىدىغان رادىيوئاكتىپلىق كېرەكسىز سۇ چىقىرىش مەنئى قىلىنىدۇ.

دېڭىز تەۋەلىكىگە تەركىبىدە ئاسان پارچىلانمايدىغان ئورگانىك ماددىلار ۋە ئېغىر مېتاللارنىڭ كېرەكسىز سۈيىنى قويۇپ بېرىشنى قاتتىق تىزگىنلەش كېرەك.

52-ماددا كېسەللىك قوزغاتقۇچى بار داۋالاش يۇندىسى، تۇرمۇش يۇندىسى ۋە سانائەت كېرەكسىز سۈيىنى بىر تەرەپ قىلىپ، دۆلەتنىڭ ۋە يەرلىكنىڭ ئالاقىدار چىقىرىش ئۆلچىمىگە ئۇيغۇنلاشقاندىن كېيىن، دېڭىز تەۋەلىكىگە چىقىرىشقا بولىدۇ.

53-ماددا ئورگانىك ماددىلار ۋە ئوزۇقلۇق ماددىلار بار سانائەت كېرەكسىز سۈيى، تۇرمۇش پاسكىنا سۈيىنى دېڭىز قولتۇقى، يېرىم يېپىق دېڭىز ۋە باشقا تازىلىنىش ئىقتىدارى ناچارراق دېڭىز تەۋەلىكىگە قويۇپ بېرىشنى قاتتىق تىزگىنلەش كېرەك.

54-ماددا دېڭىز تەۋەلىكىگە ئىسسىقلىق كېرەكسىز سۈيى قويۇپ بېرىشتە، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، يېقىن تەبىئىي مۇھاپىزەت يېرى، بېلىقچىلىق سۇ رايونىنىڭ سۇ تېمپېراتۇرىسىنىڭ دۆلەتنىڭ ۋە شۇ جاينىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى سۈپەت ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىپ، ئىسسىقلىقتىن بۇلغىنىشنىڭ ئەتىۋارلىق، يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان دېڭىز-ئوكيان جانلىقلىرى، دېڭىز-ئوكيان سۇ مەھسۇلاتلىرى بايلىقىغا زىيان يەتكۈزۈشىدىن ساقلىنىش كېرەك.

55-ماددا دېڭىز بويىدىكى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى يېزا ئىگىلىكىنىڭ دائىرىلىك بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەشنى كۈچەيتىشى كېرەك.
دېڭىز بويىدىكى ئېتىز-ئېرىق، ئورمانچىلىق مەيدانلىرىدا خىمىيەلىك دېھقانچىلىق دورىسى ئىشلىتىشتە، دۆلەتنىڭ دېھقانچىلىق دورىسىنى بىخەتەر ئىشلىتىش بەلگىلىمىسى ۋە ئۆلچىمىنى ئىجرا قىلىش كېرەك.
دېڭىز بويىدىكى ئېتىز-ئېرىق، ئورمانچىلىق مەيدانلىرى خىمىيەۋى ئوغۇت ۋە ئۆسۈملۈكلەرنىڭ ئۆسۈشىنى تەڭشەش دورىسىنى مۇۋاپىق ئىشلىتىشى كېرەك.

56-ماددا دېڭىز بويىدىكى قۇرۇقلۇق رايونىدا قالدۇق رۇدا، داشقال، كۆمۈر كۈلى داشقالى، ئەخلەت ۋە باشقا قاتتىق تاشلاندۇقلارنى تاشلىۋەتكەن، دۆۋىلەپ قويغان ۋە بىر تەرەپ قىلغانلار «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قاتتىق تاشلاندۇقنىڭ مۇھىتنى بۇلغىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش قانۇنى»دىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ ھەمدە ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، قاتتىق تاشلاندۇقلارنىڭ دېڭىز-ئوكيانغا كىرىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

قىرغاققا قاتتىق تاشلاندۇقلارنى تاشلىۋېتىش، دۆۋىلەپ قويۇش ۋە بىر تەرەپ قىلىش مەنئى قىلىنىدۇ؛
قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

57-ماددا دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دېڭىز تەۋەلىكىدىكى دېڭىز-ئوكيان ئەخلەتلىرىنىڭ بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەشكە مەسئۇل بولىدۇ، دېڭىز-ئوكيان ئەخلىتىنى كۆزىتىش-ئۆلچەش، تازىلاش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ، قۇرۇقلۇق رايونىدا دېڭىز-ئوكيان ئەخلەت قوبۇل قىلىدىغان، توشۇيدىغان، بىر تەرەپ قىلىدىغان ئەسلىھەلەرنى بىرتۇتاش پىلانلاپ قۇرىدۇ، مۇناسىۋەتلىك تارماق، يېزا-بازار، كوچا، كارخانا-كەسپىي ئورۇن قاتارلىقلارنىڭ دېڭىز-ئوكيان ئەخلەتلەرنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەش رايونىنى ئايدىڭلاشتۇرىدۇ،
دېڭىز-ئوكيان ئەخلىتىنى كۆزىتىش، توسۇش، يىغىۋېلىش، سۈزۈۋېلىش، توشۇش، بىر تەرەپ قىلىش سىستېمىسى بەرپا قىلىنىدۇ ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويۇلىدۇ، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، ئاممىنىڭ يۇقىرىقى پائالىيەتلەرگە قاتنىشىشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىلىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيە-مۇھىت، تۇرالغۇ ۋە شەھەر-يېزا قۇرۇلۇشى، تەرەققىيات ۋە ئىسلاھات تارمىقى قاتارلىق تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە، دېڭىز-ئوكيان ئەخلىتىدىن بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەشكە بولغان نازارەتچىلىك يېتەكچىلىكى ۋە كاپالىتىنى كۈچەيتىشى كېرەك.

58-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئىچكى سۇ تەۋەلىكى، دېڭىز تەۋەلىكى ئارقىلىق خەتەرلىك تاشلاندۇقلارنى يۆتكىشى مەنئى قىلىنىدۇ.

جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى باشقۇرۇشىدىكى باشقا دېڭىز تەۋەلىكىدىن خەتەرلىك تاشلاندۇقلارنى يۆتكەشتە، گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقىنىڭ يازما ماقۇللۇقىنى ئالدىن ئېلىش كېرەك.

59-ماددا دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى سۇ چىقىرىش تۇرۇبا تورى قۇرۇپ ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىت سۈپىتىنى ياخشىلاش ئېھتىياجىغا قاراپ، شەھەر-بازار پاسكىنا سۇ بىر تەرەپ قىلىش زاۋۇتى ۋە باشقا پاسكىنا سۇ بىر ياقلىق ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇپ، شەھەر-يېزا پاسكىنا سۈيىنى بىر تەرەپ قىلىشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

پاسكىنا سۇنى دېڭىز-ئوكياندا بىر تەرەپ قىلىش قۇرۇلۇشى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.

60-ماددا دۆلەت زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ، ئاتموسفېرا قاتلىمىدىن كەلگەن ياكى ئاتموسفېرا قاتلىمىدىن كېلىپ چىققان دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ، ئۇنى ئازايتىدۇ ۋە تىزگىنلەيدۇ.

5-باب قۇرۇلۇش تۈرىدە بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەش

61-ماددا يېڭىدىن قۇرۇلىدىغان، ئۆزگەرتىپ قۇرۇلىدىغان، كېڭەيتىپ قۇرۇلىدىغان قۇرۇلۇش تۈرلىرىدە، دۆلەتنىڭ قۇرۇلۇش تۈرىنىڭ مۇھىت ئاسراشنى باشقۇرۇشقا مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسىگە ئەمەل قىلىش ھەمدە بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەشكە ۋە ئېكولوگىيەنى ئاسراشقا كېرەكلىك مەبلەغنى قۇرۇلۇش تۈرىگە مەبلەغ سېلىش پىلانىغا كىرگۈزۈش كېرەك.

قانۇن بويىچە ئايرىلغان تەبىئىي مۇھاپىزەت يېرى، مۇھىم بېلىقچىلىق سۇ رايونى ۋە ئالاھىدە قوغداشقا تېگىشلىك باشقا رايونلاردا قانۇنغا خىلاپ ھالدا مۇھىتنى بۇلغايدىغان، ئېكولوگىيەنى بۇزىدىغان قۇرۇلۇش تۈرلىرىنى قىلىش ياكى باشقا پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىش مەنئى قىلىنىدۇ.

62-ماددا قۇرۇلۇش تۈرىدە مۇھىت تەسىرىنى باھالاشقا ئالاقىدار دۆلەتنىڭ قۇرۇلۇش تۈرىنىڭ مۇھىت تەسىرى توغرىسىدىكى بەلگىلىمىسى بويىچە باھالاش كېرەك.
قانۇن بويىچە ئېلىپ بېرىلمىغان ھەمدە مۇھىت تەسىرىنى باھالاشتىن ئۆتمىگەن قۇرۇلۇشلاردا ئىش باشلاشقا بولمايدۇ.

مۇھىت ئاسراش ئەسلىھەلىرىنى ئاساسىي گەۋدە قۇرۇلۇشى بىلەن تەڭ لايىھەلەش، تەڭ قۇرۇلۇش قىلىش، تەڭ ئىشقا كىرىشتۈرۈپ ئىشلىتىش كېرەك.
مۇھىت ئاسراش ئەسلىھەلىرى تەستىقلىتىلغان مۇھىت تەسىرىنى باھالاش دوكلاتى ( جەدۋىلى ) دىكى تەلەپكە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.
قۇرۇلۇش قىلدۇرغۇچى ئورۇنلار مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە مۇھىت ئاسراش ئەسلىھەلىرىنى تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشى، تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىش دوكلاتى تۈزۈشى ھەمدە جەمئىيەتكە ئاشكارىلىشى كېرەك.
مۇھىت ئاسراش ئەسلىھەلىرى تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىنمىسا ياكى تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشتا لاياقەتسىز بولسا، قۇرۇلۇش تۈرىنى ئىشلەپچىقىرىشقا كىرىشتۈرۈشكە ياكى ئىشلىتىشكە بولمايدۇ.

63-ماددا دېڭىز بويى ۋە قۇرۇقلۇق رايونىدا دۆلەتنىڭ كەسىپ سىياسىتىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان خىمىيەلىك بوتقا ياساش، قەغەز ياساش، خىمىيە سانائىتى، گۈل بېسىش-بوياش، خۇرۇم ياساش، ئېلېكتىر بىلەن ھەل بېرىش، ئېچىتىش، نېفىت ئايرىش، قىرغاقتىكى ساھىلنى تىندۇرۇش، كېمە چېقىش ۋە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى ئېغىر بۇلغايدىغان باشقا ئىشلەپچىقىرىش تۈرلىرىنى يېڭىدىن قۇرۇش مەنئى قىلىنىدۇ.

64-ماددا يېڭىدىن قۇرۇلىدىغان، ئۆزگەرتىپ قۇرۇلىدىغان، كېڭەيتىپ قۇرۇلىدىغان قۇرۇلۇش تۈرلىرىدە ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، دۆلەت ۋە يەرلىك نۇقتىلىق قوغدايدىغان ياۋايى ھايۋان، ياۋا ئۆسۈملۈكلەرنى ۋە ئۇنىڭ ياشاش مۇھىتىنى، دېڭىز-ئوكيان سۇ مەھسۇلاتلىرى بايلىقىنى قوغداش، دېڭىز-دېڭىز جانلىقلىرىغا بولغان تەسىرىدىن ساقلىنىش ياكى ئۇنى ئازايتىش كېرەك.

قىرغاق لىنىيەسىنى قاتتىق قوغداش دائىرىسىدە دېڭىز قۇم قېزىش مەنئى قىلىنىدۇ.
دېڭىز قۇم بايلىقىنى قانۇن بويىچە باشقا رايونلاردا ئېچىپ پايدىلىنىشتا، قاتتىق تەدبىر قوللىنىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش كېرەك.
دېڭىز قۇم بايلىقىنى توشۇشتا قانۇنلۇق مەنبە ئىسپاتى بولۇشى كېرەك؛
دېڭىز قۇمى قازغۇچى دېڭىز قۇمى توشۇيدىغان پاراخوتنى قانۇنلۇق مەنبە ئىسپاتى بىلەن تەمىنلىشى كېرەك.

قىرغاقتىن قۇدۇق قېزىپ دېڭىز ئاستى قېزىلما بايلىقىنى ئېچىشتا، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك.

65-ماددا قۇرۇلۇش تۈرىدە ئۆلچەمدىن ئېشىپ كەتكەن رادىيوئاكتىپلىق ماددىلارنى ياكى ئاسان ئېرىيدىغان زەھەرلىك، زىيانلىق ماددىلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ماتېرىياللارنى ئىشلىتىشكە بولمايدۇ؛
دېڭىز تەۋەلىكى ئاساسىي نۇقتىسى ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى مۇھىتنى چىرىتىشكە، تىنىپ قېلىشقا ۋە زىيانغا ئۇچرىتىشقا بولمايدۇ، دېڭىز تەۋەلىكى ئاساسىي نۇقتىسىنىڭ مۇقىملىقىغا خەۋپ يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ.

66-ماددا قۇرۇلۇش تۈرىدە پارتلىتىش مەشغۇلاتى قىلىشقا توغرا كەلگەندە، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى قوغداش كېرەك.

دېڭىز-ئوكياندىن نېفىت چارلاش-ئېچىش ۋە نېفىت يەتكۈزۈش جەريانىدا ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، نېفىت چىقىپ كېتىش ھادىسىسىنىڭ يۈز بېرىشىدىن ساقلىنىش كېرەك.

67-ماددا قۇرۇلۇش تۈرىدە دېڭىز-ئوكيانغا بۇلغىما، تاشلاندۇق ۋە باشقا زىيانلىق ماددىلارنى قانۇنغا خىلاپ ھالدا قويۇپ بېرىشكە بولمايدۇ.

دېڭىز-ئوكيان نېفىت-گاز بۇرغىلاش سۇپىسى ( كېمىسى )، ئىشلەپچىقىرىش-تۇرمۇش سۇپىسى، ئىشلەپچىقىرىش-ساقلاش-چۈشۈرۈش قۇرۇلمىسى قاتارلىق دېڭىز-ئوكيان ماي-گاز جابدۇقلىرىدىكى نېفىت بار پاسكىنا سۇ ۋە نېفىتلىك ئارىلاشما ماددىلارنى بىر تەرەپ قىلىپ ئۆلچەمگە يەتكۈزگەندىن كېيىن قويۇپ بېرىش كېرەك؛
قالدۇق نېفىت، كېرەكسىز ياغنى يىغىۋېلىش كېرەك، ئۇنى دېڭىزغا قويۇۋېتىشكە بولمايدۇ.

قۇدۇق قېزىشتا ئىشلىتىلىدىغان ماي ئاساسىدىكى لاي ۋە باشقا زەھەرلىك بىرىكمە لايلارنى دېڭىزغا قويۇۋېتىشكە بولمايدۇ.
رادىكاللىق لاي ۋە زەھەرسىز بىرىكمە لاي ۋە بۇرغىلاش ئۇۋاقلىرىنى چىقىرىش دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلىرىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.

68-ماددا دېڭىز-ئوكيان نېفىت-گاز بۇرغىلاش سۇپىسى ( كېمە )، ئىشلەپچىقىرىش-تۇرمۇش سۇپىسى، ئىشلەپچىقىرىش-ساقلاش-چۈشۈرۈش قۇرۇلمىسى قاتارلىق دېڭىز-ئوكيان ماي-گاز جابدۇقلىرى ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك دېڭىز ئەسلىھەلىرى دېڭىز تەۋەلىكىگە نېفىت بار سانائەت قاتتىق تاشلاندۇقلىرىنى بىر تەرەپ قىلسا بولمايدۇ.
باشقا قاتتىق تاشلاندۇقلارنى بىر تەرەپ قىلىشتا، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغاشقا يول قويۇلمايدۇ.

69-ماددا دېڭىزدا نېفىت سىناق قىلغاندا، نېفىت-گازنىڭ تولۇق كۆيۈشىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش كېرەك، نېفىت بىلەن ماينىڭ ئارىلاشمىسىنى دېڭىزغا قويۇۋېتىشكە بولمايدۇ.

70-ماددا دېڭىز-ئوكيان نېفىت-گاز بايلىقىنى چارلاش-ئېچىشتا، مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەرگە ئاساسەن نېفىت-گاز بۇلغىنىشىغا جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈپ، گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقىنىڭ دېڭىز تەۋەلىكىدىكى ۋاكالەت ئاپپاراتىغا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك.

6-باب تاشلاندۇق تۆكۈپ بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش

71-ماددا ھەرقانداق شەخس ۋە تەستىقلاتمىغان ئورۇننىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باشقۇرۇشىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىگە ھەرقانداق تاشلاندۇق تۆكۈشىگە يول قويۇلمايدۇ.

تاشلاندۇق تۆكۈشكە توغرا كەلگەندە، تاشلاندۇق پەيدا قىلىدىغان ئورۇن گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقىنىڭ دېڭىز تەۋەلىكىدىكى ۋاكالەت ئاپپاراتىغا يازما ئىلتىماس سۇنۇشى ھەمدە تاشلاندۇقلارنىڭ ئالاھىدىلىكى ۋە تەركىبىنى تەكشۈرۈش دوكلاتى چىقىرىپ، تۆكۈش ئىجازەتنامىسى ئالغاندىن كېيىن تۆكۈۋەتسە بولىدۇ.

دۆلەت ئادالاش دەرياسى قاتارلىق تاشلاندۇقلاردىن ئۇنىۋېرسال پايدىلىنىشقا ئىلھام بېرىپ، دېڭىز-ئوكياننىڭ ئۆرۈلۈپ چۈشۈشىدىن ساقلايدۇ ياكى ئۇنى ئازايتىدۇ.

جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگرا سىرتىدىكى تاشلاندۇقلارنىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىدە تۆكۈلۈشى مەنئى قىلىنىدۇ.

72-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى تاشلاندۇقلارنىڭ زەھەرلىكلىكى، زەھەرلىك ماددىلارنىڭ مىقدارىغا ۋە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىغا كۆرسىتىدىغان تەسىر دەرىجىسىگە قاراپ، دېڭىز-ئوكيان تاشلاندۇقلىرىنى تۆكۈشنى باھالاش تەرتىپى ۋە ئۆلچىمىنى تۈزىدۇ.

دېڭىزغا تۆكۈلىدىغان تاشلاندۇقلار تىزىملىكىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى بېكىتىدۇ.

73-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ تەبىئىي بايلىق مەسئۇل تارمىقى بىلەن بىرلىكتە مەملىكەت بويىچە دېڭىز-ئوكيان ئۆرۈلۈپ چۈشۈش رايونى يىرىك پىلانىنى تۈزىدۇ ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش-تىرانسپورت، بېلىقچىلىق قاتارلىق تارماقلىرى ۋە دېڭىز ساقچى ئاپپاراتلىرىدىن پىكىر ئېلىپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى مەملىكەت بويىچە دېڭىز-ئوكيان ئۆرۈلۈپ چۈشىدىغان رايون يىرىك پىلانىغا ئاساسەن، ئىلمىي، مۇۋاپىق، تېجەشلىك، بىخەتەر بولۇش پىرىنسىپى بويىچە، دېڭىز-ئوكيان يىقىلىپ چۈشىدىغان رايوننى ۋاقتىدا تاللاپ ئايرىپ، گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش-تىرانسپورت، بېلىقچىلىق تارمىقى قاتارلىق تارماقلىرى ۋە دېڭىز ساقچى ئاپپاراتىدىن پىكىر ئالىدۇ ھەمدە جەمئىيەتكە ئېلان قىلىدۇ.

74-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى دېڭىز-ئوكيان ئۆرۈلۈپ چۈشكەن رايوننىڭ ئىشلىتىلىش ئەھۋالىنى باھالاشنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇپ، باھالاش نەتىجىسىگە ئاساسەن دېڭىز-ئوكيان تۆكۈلگەن رايوننى تەڭشەيدۇ، ئىشلىتىشنى ۋاقتىنچە توختىتىدۇ ياكى پېچەتلەيدۇ.

دېڭىز-ئوكيان ئۆرۈلۈپ چۈشكەن رايوننى تەڭشەش، ۋاقتىنچە ئىشلىتىشنى توختىتىش ۋە بېكىتىۋېتىش ئەھۋالىنى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى، دېڭىز ساقچى ئاپپاراتىغا خەۋەرلەندۈرۈش ھەمدە جەمئىيەتكە ئېلان قىلىش كېرەك.

75-ماددا تاشلاندۇق تۆكۈشكە رۇخسەت قىلىنغان ۋە ئۇنى تۆككەن ئورۇنلار ئىجازەتنامىدە ئەسكەرتىلگەن مۇددەت ۋە شەرت بويىچە، بەلگىلەنگەن رايونغا بېرىپ تۆكۈشى كېرەك.
ئۆرۈش مەشغۇلاتى قىلىدىغان كېمە-پاراخوت قاتارلىق توشۇش قوراللىرىغا تەلەپكە ئۇيغۇن كېلىدىغان دېڭىز-ئوكيان ئۆرۈلۈشىنى توردا نازارەت قىلىش-تىزگىنلەش ئۈسكۈنىسى ئورنىتىش ۋە ئۇنى ئىشلىتىش ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقىنىڭ نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش سىستېمىسى بىلەن تورلاشتۇرۇش كېرەك.

76-ماددا تاشلاندۇق تۆكۈشكە رۇخسەت قىلىنغان ۋە ئۇنى تۆككەن ئورۇنلار بەلگىلىمە بويىچە ئىجازەتنامە بەرگەن گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقىنىڭ دېڭىز تەۋەلىكىدىكى ۋاكالەت ئاپپاراتىغا تۆكۈلۈش ئەھۋالىنى دوكلات قىلىشى كېرەك.
تاشلاندۇق تۆككەن كېمە-پاراخوتلار پورتتىن چىققان دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى، دېڭىز ساقچى ئاپپاراتىغا دوكلات قىلىشى كېرەك.

77-ماددا دېڭىزدا تاشلاندۇق كۆيدۈرۈش مەنئى قىلىنىدۇ.

دېڭىزدا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغايدىغان، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى بۇزىدىغان رادىيوئاكتىپلىق تاشلاندۇق ياكى باشقا رادىيوئاكتىپلىق ماددىلارنى بىر تەرەپ قىلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

78-ماددا تاشلاندۇق تۆكۈش ئىجازىتىگە ئېرىشكەن ئورۇنلارنىڭ تاشلاندۇقلارنى دېڭىز-ئوكياندا تۆكۈش مەشغۇلاتى قىلىشنى ھاۋالە قىلىشى ھاۋالە قىلىنغان بولسا، ھاۋالە قىلىنغۇچى ئورۇننىڭ ئاساسىي گەۋدىلىك سالاھىيىتى، تېخنىكا ئىقتىدارى ۋە ئىناۋەت ئەھۋالىنى ئېنىقلاپ، قانۇن بويىچە يازما توختام ئىمزالاپ، توختامدا بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەش بىلەن ئېكولوگىيەنى قوغداش تەلىپىنى پۈتۈشۈش ھەمدە يولغا قويۇشنى نازارەت قىلىش كېرەك.

ھاۋالە قىلىنغۇچى ئورۇن تاشلاندۇقلارنى دېڭىز-ئوكيانغا تۆكۈش مەشغۇلاتى قىلىشتا، مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە ۋە توختامدىكى پۈتۈم بويىچە بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش ۋە ئېكولوگىيەنى قوغداش تەلىپىنى ئادا قىلىشى كېرەك.

تاشلاندۇق تۆكۈش ئىجازىتىگە ئېرىشكەن ئورۇنلاردىن مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلىرىغا مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلگەندىن سىرت، يەنە مۇھىتنى بۇلغىغان، ئېكولوگىيەنى بۇزغان ھاۋالە قىلىنغۇچى ئورۇن بىلەن بىرلىكتە چاتما جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

7-باب كېمە-پاراخوت ۋە مۇناسىۋەتلىك مەشغۇلات پائالىيىتىنىڭ بۇلغىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەش

79-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باشقۇرۇشىدىكى دېڭىز تەۋەسىدە ھەرقانداق كېمە-پاراخوت ۋە مۇناسىۋەتلىك مەشغۇلاتلاردا دېڭىز-ئوكيانغا كېمە-پاراخوت ئەخلىتى، تۇرمۇش يۇندىسى، ماي تەركىبى پاسكىنا سۈيى، زەھەرلىك، زىيانلىق ماددا پاسكىنا سۈيى، كېرەكسىز گاز قاتارلىق بۇلغىمىلارنى، تاشلاندۇق، سۇ ۋە چۆكۈندى ماددىلار ۋە باشقا زىيانلىق ماددىلارنى قانۇنغا خىلاپ ھالدا قويۇپ بېرىشكە بولمايدۇ.

كېمىلەر دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، سۇ بېسىمى ۋە چۆكۈندىلەرنى بىر تەرەپ قىلىپ، سىرتتىن كىرگەن زىيانلىق جانلىقلارنى كىرگۈزۈشنىڭ قاتتىق ئالدىنى ئېلىشى-تىزگىنلىشى كېرەك.

پاراخوتتىكى بۇلغىما، تاشلاندۇقلارنى قوبۇل قىلىش ۋە پاراخوتتىكى بۆلۈمچىنى تازىلاش، بۆلۈمچىنى يۇيۇش مەشغۇلاتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلار مۇناسىپ قوبۇل قىلىش، بىر تەرەپ قىلىش ئىقتىدارىنى ھازىرلىشى كېرەك.

80-ماددا كېمە-پاراخوتلارغا مۇناسىپ بۇلغىنىشتىن ساقلىنىش ئۈسكۈنىسى ۋە سايمانلىرىنى سەپلەش كېرەك.

پاراخوتلارنىڭ قۇرۇلمىسى، سەپلەنگەن بۇلغىنىشتىن ساقلىنىش ئۈسكۈنىلىرى ۋە سايمانلىرى دۆلەتنىڭ پاراخوتلارنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشكە ئالاقىدار بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن بولۇشى ھەمدە تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولۇشى كېرەك.

كېمە-پاراخوتلار دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش گۇۋاھنامىسى ۋە ھۆججىتىنى ئېلىشى ھەمدە ئىلكىدە تۇتۇشى، كېمىگە چېتىلىدىغان بۇلغىما، سۇ بېسىمى ۋە چۆكۈندى نەرسىلەرنى قويۇپ بېرىش ۋە مەشغۇلات قىلىشتا، مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە كۆزىتىپ ئۆلچىتىشى، نازارەت قىلىشى-تىزگىنلىشى، ئەينەن خاتىرىلىشى ھەمدە ساقلىشى كېرەك.

81-ماددا كېمە-پاراخوتلار دېڭىز قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىلەرگە رىئايە قىلىشى، سوقۇلۇش، خادا تاشقا سوقۇلۇپ كېتىش، تېيىز سۇدا توختاپ قېلىش، ئوت ئاپىتى ياكى پارتلاش قاتارلىق سەۋەبلەردىن كېلىپ چىقىدىغان دېڭىز ھادىسىسى ھادىسىلىرىنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

82-ماددا دۆلەت كېمە-پاراخوتلاردىكى ماي بۇلغىمىسى سەۋەبىدىن ھەق تەلەپ تۆلەم جاۋابكارلىقى تۈزۈمىنى مۇكەممەللەشتۈرىدۇ ۋە يولغا قويىدۇ؛
كېمە-پاراخوتتىكى ماي بۇلغىمىسى زىيىنىنى تۆلەش جاۋابكارلىقىنى كېمە شەرقى بىلەن مال ئىگىسى خەۋپ-خەتەرنى ئورتاق ئۈستىگە ئېلىش پىرىنسىپى بويىچە، كېمە-پاراخوتلاردىكى ماي بۇلغىمىسى سۇغۇرتىسى، ماي بۇلغىمىسى زىيىنى تۆلەم فوندى تۈزۈمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈش ۋە يولغا قويۇشنىڭ كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.

83-ماددا بۇلغىنىش خەۋپى بار ماللارنى پورتقا ئېلىپ كىرىدىغان-چىقىدىغان پاراخوتلارنىڭ توشۇغۇچىسى، مال ئىگىدارى ياكى ۋاكالەتچىسى دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتىغا ئالدىن مەلۇم قىلىشى كېرەك.
تەستىقلانغاندىن كېيىن، پورتقا كىرىش-چىقىشقا ياكى قاچىلاش-چۈشۈرۈش مەشغۇلاتى قىلىشقا بولىدۇ.

84-ماددا پاراخوتقا بۇلغاپ زىيىنى بار مالنى قاچىلاپ تاپشۇرغاندا، توشۇتقۇچى مالنىڭ رەسمىي نامى، بۇلغاش خەۋپى شۇنىڭدەك قوللىنىشقا تېگىشلىك مۇداپىئەلىنىش تەدبىرىنى توشۇغۇچىغا ئەينەن ئېيتىشى كېرەك.
بۇلغىۋېتىش زىيىنى بار مالنىڭ تالونى، ئورۇسى، بەلگىسى، مىقدارىغا چەك قويۇش قاتارلىقلار تاپشۇرۇلغان مالغا ئالاقىدار بەلگىلىمىلەرگە ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك.

پاراخوتلاردا بۇلغىنىش زىيىنى ئېنىق بولمىغان ماللارنى توشۇشقا توغرا كەلسە، مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە بويىچە ئالدىن باھالاش كېرەك.

ماي تۈرىدىكى ماللار ۋە زەھەرلىك، زىيانلىق ماللارنى قاچىلاش-چۈشۈرۈش مەشغۇلاتىدا، كېمە بىلەن قىرغاقتىكى ئىككى تەرەپ بۇلغىنىشتىن ساقلىنىش بىخەتەرلىك مەشغۇلات قائىدىسىگە رىئايە قىلىشى كېرەك.

85-ماددا پورت، پىرىستان، قاچىلاش-چۈشۈرۈش پونكىتى ۋە كېمە-پاراخوتلارنى رېمونت قىلىش، ياساش، چۇۋۇش ئورنى تۇرۇشلۇق جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى كېمە-پاراخوتلاردىكى بۇلغىما قاتارلىقلارنى قوبۇل قىلىش، يۆتكەش، بىر تەرەپ قىلىش ئەسلىھەلىرىنى بىرتۇتاش پىلانلاپ قۇرۇپ، مۇناسىپ قوبۇل قىلىش، يۆتكەپ توشۇش، بىر تەرەپ قىلىشقا دائىر كۆپ تارماق بىرلىشىپ نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى كېرەك.

دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئۆزى باشقۇرىدىغان دېڭىز تەۋەلىكىدىكى بېلىقچىلىق پورتى ۋە بېلىقچىلىق كېمە-پاراخوتلىرىنى توختىتىش نۇقتىسى ۋە ئەتراپتىكى رايونلارنىڭ بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ، ئىشلەپچىقىرىش-تۇرمۇش پاسكىنا سۈيى ۋە بېلىقچىلىق ئەخلىتىنى يىغىۋېلىپ بىر تەرەپ قىلىشنى قېلىپلاشتۇرىدۇ، بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تۈزەش ئۈسكۈنىلىرى قۇرۇلۇشى ۋە مۇھىتنى تازىلاش-تۈزەشنى ئالغا سىلجىتىدۇ.

پورت، پىرىستان، قاچىلاش-چۈشۈرۈش پونكىتى ۋە كېمە-پاراخوتنى رېمونت قىلىش، چۇۋۇش ئورۇنلىرى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە كېمە-پاراخوتتىكى بۇلغىما، تاشلاندۇقلارنى بىر تەرەپ قىلىشقا ئىشلىتىدىغان يېتەرلىك ئەسلىھەنى سەپلەپ، شۇ ئەسلىھەنى ياخشى ھالەتكە كەلتۈرۈشى ھەمدە ئۈنۈملۈك يۈرۈشتۈرۈشى كېرەك.

ماي قاچىلاش-چۈشۈرۈش تۈرى قاتارلىق بۇلغىشى ئېغىر ماللارنى قاچىلايدىغان پورت، پىرىستان، قاچىلاش-چۈشۈرۈش پونكىتى ۋە كېمە-پاراخوتلار بۇلغىنىشقا جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈشى ھەمدە بۇلغىنىشقا جىددىي ئېھتىياجلىق مۇناسىپ ئۈسكۈنە-ئۈسكۈنىلەرنى سەپلىشى كېرەك.

86-ماددا دۆلەت دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى جۇڭگو پاراخوتلىرى قۇراشتۇرۇشنى مەنئى قىلىدىغان ياكى ئىشلىتىشكە چەك قويىدىغان زىيانلىق ماتېرىياللار تىزىملىكىنى تۈزۈشكە تەشكىللەيدۇ.

كېمە-پاراخوتنى رېمونت قىلغۇچى ئورۇن ياكى كېمە-پاراخوتنىڭ ئىگىدارى، تىجارەتچىسى ياكى باشقۇرغۇچىسى كېمىگە زىيانلىق ماتېرىياللار تىزىملىكىنى تەييارلاپ قويۇشى، كېمىنى ياساش، توشۇش ۋە رېمونت قىلىش جەريانىدا داۋاملىق يېڭىلاپ تۇرۇشى ھەمدە كېمىنى پارچىلاشتىن بۇرۇن كېمىنى پارچىلىغۇچى ئورۇنغا بېرىشى كېرەك.

87-ماددا كېمە-پاراخوتلارنى چۇۋۇش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلار بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەشتە ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، كېمە-پاراخوتنى چۇۋۇشتىن بۇرۇن كېمە-پاراخوتتىكى بۇلغىمىنى ئەڭ ئاز مىقدارغا چۈشۈرۈپ، چۇۋۇشتىن پەيدا بولغان كېمە-پاراخوتلاردىكى بۇلغىما، تاشلاندۇق ۋە باشقا زىيانلىق ماددىلارنى بىخەتەر ۋە مۇھىت زىيانسىزلاندۇرۇپ بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.
چۇۋۇلغان كېمە-پاراخوتلارنىڭ زاپچاسلىرىنى سۇغا كىرگۈزۈۋېتىشكە بولمايدۇ.

دېڭىز ساھىلىنى سۇ بۆسۈپ ئۆتۈش ئۇسۇلىنى قوللىنىپ كېمە-پاراخوتلارنى چۇۋۇش مەشغۇلاتى قىلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

88-ماددا دۆلەت يېشىل، تۆۋەن كاربونلۇق ئاقىل سۇ تىرانسپورتىنى تەشەببۇس قىلىدۇ، پاراخوتلارنىڭ يېڭى ئېنېرگىيە ياكى پاكىز ئېنېرگىيە ئىشلىتىشىگە، ئېنېرگىيە سەرپىياتى يۇقىرى، بۇلغىمىسى كۆپ كونا پاراخوتلارنى شاللىۋېتىشىگە ئىلھام بېرىدۇ، پارنىك گازى ۋە ئاتموسفېرا بۇلغىمىسىنىڭ چىقىرىلىشىنى ئازايتىدۇ.
دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى پورت قىرغىقى توكى، كېمە-پاراخوتلارنى توك قوبۇل قىلىش قاتارلىق ئەسلىھە قۇرۇلۇشى ۋە ئۆزگەرتىش پىلانىنى تۈزۈشى ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويۇشى كېرەك.
پورت قىرغىقى ئېلېكتىر ئەسلىھەلىرىنىڭ توك بېرىش ئىقتىدارى پورتقا تايىنىدىغان پاراخوتلارنىڭ توك ئىشلىتىش ئېھتىياجىغا ماس كېلىشى كېرەك.

كېمىلەر دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ ئېنېرگىيە ئۈنۈمى ۋە سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.
قىرغاق توكى ئىشلىتىش شارائىتىنى ھازىرلىغان كېمە-پاراخوتلار پورتقا يېقىنلاشقاندا دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە قىرغاق توكى ئىشلىتىشى كېرەك، لېكىن پاكىز ئېنېرگىيە ئىشلەتكەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
قىرغاق توكى بىلەن تەمىنلەش ئىقتىدارىنى ھازىرلىغان پورت تىجارەتچىلىرى، قىرغاق توكىنى توك بىلەن تەمىنلەش كارخانىلىرى دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە قىرغاق توكىنى ئىشلىتىش شارائىتىنى ھازىرلىغان كېمە-پاراخوتلارنى قىرغاق توكى بىلەن تەمىنلىشى كېرەك.

گوۋۇيۈەن ۋە دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى پورت قىرغىقى توك ئەسلىھەلىرى، كېمە-پاراخوتلارنىڭ توك قوبۇل قىلىش ئەسلىھەلىرىنى ئۆزگەرتىش ۋە ئىشلىتىش، پاكىز ئېنېرگىيەلىك ياكى يېڭى ئېنېرگىيەلىك ئېنېرگىيەلىك كېمە-پاراخوت ياساش قاتارلىقلارغا بەلگىلىمە بويىچە مەدەت بېرىدۇ.

89-ماددا كېمە-پاراخوتلار ۋە مۇناسىۋەتلىك مەشغۇلات پائالىيەتلىرىدە مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزام ۋە ئۆلچەمگە ئەمەل قىلىپ، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغاشنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك.
دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى قاتارلىقلار كېمە-پاراخوت ۋە مۇناسىۋەتلىك مەشغۇلات پائالىيەتلىرىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

كېمە-پاراخوتلار پارچە سۇيۇقلۇق ئارقىلىق بۇلغاش زىيىنى بار ماللارنى توشۇش مەشغۇلاتى قىلغاندا، مەشغۇلات لايىھەسى تۈزۈشى، ئۈنۈملۈك بىخەتەر بولۇش ۋە بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تۈزەش تەدبىرى قوللىنىشى ھەمدە ئالدىن مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىگە بىنائەن تەستىقلىتىشى كېرەك.

90-ماددا كېمە-پاراخوت دېڭىز ھادىسىسى تۇغدۇرۇپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى زور دەرىجىدە بۇلغاپ زىيان سېلىش ئېھتىمالى بولسا ياكى شۇنداق ئېھتىماللىق بولسا، دۆلەت دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى بۇلغىنىشتىن ساقلىنىش ياكى ئۇنى ئازايتىش تەدبىرىنى مەجبۇرىي قوللىنىشقا ھوقۇقلۇق.

ئوچۇق دېڭىزدا دېڭىز ھادىسىسى يۈز بېرىپ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىدە زور بۇلغىنىش زىيىنى كېلىپ چىققان ياكى بۇلغىنىش تەھدىتى بار كېمە-پاراخوت، دېڭىز ئەسلىھەلىرىگە دۆلەت دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى ئەمەلىي ياكى يۈز بېرىش ئېھتىمالى بولغان زىيانغا مۇناسىپ زۆرۈر تەدبىر قوللىنىشقا ھوقۇقلۇق.

91-ماددا بارلىق كېمىلەرنىڭ دېڭىز بۇلغىنىشىنى نازارەت قىلىش مەجبۇرىيىتى بار، دېڭىز بۇلغىنىش ۋەقەسى ياكى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپ قىلمىشلارنى بايقىغاندا، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان يېقىن ئەتراپتىكى تارماق ياكى ئاپپاراتقا دەرھال دوكلات قىلىشى كېرەك.

پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى دېڭىزدا بۇلغىما چىقىرىش ياكى بۇلغىنىش ۋەقەسى بايقالسا، يېقىن ئەتراپتىكى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورنىغا ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.
دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغان ئورۇنلار مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپاراتقا دەرھال ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىشى كېرەك.

92-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش-تىرانسپورت مەسئۇل تارمىقى كېمە-پاراخوت بۇلغىما چىقىرىشنى تىزگىنلەش رايونىنى بېكىتسە بولىدۇ.
تىزگىنلەش رايونىغا كىرگەن كېمە-پاراخوتلار كېمە-پاراخوتلارنىڭ بۇلغىما قويۇپ بېرىشىنى تىزگىنلەشكە مۇناسىۋەتلىك تىزگىنلەش تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك.

8-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

93-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات تۈزىتىشكە ياكى ئىشلەپچىقىرىشقا چەك قويۇش، ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىپ تۈزەش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىشقا بۇيرۇيدۇ، قوشۇمچە جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنى تەستىقلىتىش ھوقۇقى بار خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىش ئارقىلىق ئىش توختىتىش، تاقىۋېتىشكە بۇيرۇلىدۇ :

( 1 ) مۇشۇ قانۇندا چىقىرىش مەنئى قىلىنغان بۇلغىما ياكى باشقا ماددىلارنى دېڭىز تەۋەلىكىگە چىقارغانلار؛

( 2 ) بۇلغىما چىقىرىش ئىجازەتنامىسى ئالماي تۇرۇپ بۇلغىما چىقارغانلار؛

( 3 ) بۇلغىما چىقىرىش ئۆلچىمى، ئومۇمىي مىقدارنى تىزگىنلەش كۆرسەتكۈچىدىن ئېشىپ كەتكەنلەر؛

( 4 ) يوشۇرۇن باشقۇرۇش قۇرغان ياكى كۆزىتىش-ئۆلچەش سانلىق مەلۇماتلىرىنى ئۆزگەرتىۋەتكەن، ياسىۋالغان ياكى بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش ئەسلىھەلىرىنى نورمال يۈرۈشتۈرمەسلىك قاتارلىق نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشتىن قېچىش ئۇسۇلى بىلەن قانۇنغا خىلاپ ھالدا دېڭىز-ئوكيانغا بۇلغىما چىقارغانلار؛

( 5 ) مۇشۇ قانۇندىكى مۇناسىۋەتلىك پاراخوتلارغا سۇ بېسىمى ۋە چۆكۈندى ماددىلارنى چىقىرىش ۋە باشقۇرۇش بەلگىلىمىسىگە خىلاپلىق قىلغانلار؛

( 6 ) مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيانغا بۇلغىما، تاشلاندۇق چىقىرىدىغان باشقا كىشىلەر.

ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 1 ) تارماقچىسى، ( 2 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 3 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىش سادىر قىلغانلارغا 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 4 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ بۇلغىما چىقىرىش ئىجازەتنامىسى بىكار قىلىنىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 5 )، ( 6 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.
شەخسلەر ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قىرغاققا تۇرمۇش ئەخلىتىنى تاشلىۋەتكەن، دۆۋىلەپ قويغان ۋە بىر تەرەپ قىلغانلارغا قېتىم 100 يۈەندىن يۇقىرى، 1000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

94-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، جەرىمانە قويىدۇ :

( 1 ) بۇلغىما چىقىرىش ئۇچۇرىنى قانۇن بويىچە ئاشكارىلىمىغان ياكى ساختىپەزلىك قىلغانلار؛

( 2 ) ھادىسە ياكى باشقا تاسادىپىي ۋەقە سەۋەبىدىن دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشى، ئېكولوگىيەنىڭ بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان ياكى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ئېھتىمالى بولغانلارنى بەلگىلىمە بويىچە ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلمىغان ياكى دوكلات قىلمىغانلار؛

( 3 ) جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈش ھەمدە ئەنگە ئالدۇرۇشتا مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلمىغان ياكى جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرىدىغان ئۈسكۈنە، ئۈسكۈنىلەرنى سەپلەشتە مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلمىغانلار؛

( 4 ) ھادىسە ياكى باشقا تاسادىپىي ۋەقە تۇغدۇرۇپ ياكى دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغاش، ئېكولوگىيەنى بۇزۇش ۋەقەسى پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولۇپ، دەرھال ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللانمىغانلار ياكى قېچىپ كەتكەنلەر؛

( 5 ) زۆرۈر تاقابىل تۇرۇش تەدبىرى قوللانماي، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك ئاپىتىنىڭ خەۋپ-خەتىرىنى كېڭەيتىۋەتكەنلەر.

ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 1 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، تۈزىتىشنى رەت قىلغانلار ئىشلەپچىقىرىشقا چەك قويۇش، ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىپ تۈزەشكە بۇيرۇيدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 2 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىش سادىر قىلغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 10 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن بەدەل قويۇلىدۇ ھەمدە ئالاقىدار ۋەزىپە ئۆتەش سالاھىيىتى ئىجازىتىنى ۋاقتىنچە تۇتۇپ قالسا ياكى بىكار قىلسا بولىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 3 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 4 )، ( 5 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 2 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

95-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تەكشۈرۈش ۋە نەق مەيداننى تەكشۈرۈشنى رەت قىلغان، ئۇنىڭغا توسقۇنلۇق قىلغان ياكى تەكشۈرۈلگەندە ساختىپەزلىك قىلغانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

96-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، مارجان خادا تېشى قاتارلىق دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە سىستېمىسى ياكى تەبىئىي مۇھاپىزەت يېرىنى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراتقانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات تۈزىتىشكە، قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بۇيرۇيدۇ، ھەر كىۋادرات مېتىرىغا 1000 يۈەندىن يۇقىرى، 10 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

97-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، جەرىمانە قويىدۇ :

( 1 ) تەبىئىي قىرغاق لىنىيەسىنى ئىگىلىۋالغان، ئۇنىڭغا زىيان يەتكۈزگەنلەر؛

( 2 ) قىرغاق لىنىيەسىنى قاتتىق قوغداش دائىرىسىدە دېڭىز قۇم قازغانلار؛

( 3 ) مۇشۇ قانۇندىكى دېڭىز قۇمى، قېزىلما بايلىق توغرىسىدىكى باشقا بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلغانلار.

ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 1 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىش سادىر قىلغانلارغا ھەر مېتىر يەرگە 500 يۈەندىن يۇقىرى، 10 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 2 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا مال قىممىتى سوممىسىنىڭ ئىككى ھەسسىسىدىن يۇقىرى، 20 ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، مال قىممىتى سوممىسى 100 مىڭ يۈەنگە يەتمىسە، 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 2 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 3 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

98-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېڭىز سۈيى باقمىچىلىقى ھەرىكىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنى تەستىقلىتىش ھوقۇقى بار خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىش ئارقىلىق ئىش توختىتىش، تاقىۋېتىشكە بۇيرۇلىدۇ :

( 1 ) بېقىش چەكلەنگەن رايون، بېقىش چەكلەنگەن رايون بەلگىلىمىسىگە خىلاپلىق قىلغانلار؛

( 2 ) باقمىچىلىق كۆلىمى، باقمىچىلىق زىچلىقى توغرىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلار؛

( 3 ) يەمچۈك سېلىش، ئوغۇت بېرىش، دورا ئىشلىتىش بەلگىلىمىسىگە خىلاپلىق قىلغانلار؛

( 4 ) باقمىچىلىقنىڭ قالدۇق سۈيىنى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە ئۆز ئالدىغا كۆزەتمىگەنلەر.

99-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېڭىزغا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى قۇرغانلارنى ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى تاقىۋېتىش ياكى چۇۋۇۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ، 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
تاقىۋېتىشنى رەت قىلغانلار ياكى چېقىۋېتىشنى رەت قىلغانلار مەجبۇرىي تاقىۋېتىلىدۇ، چېقىۋېتىلىدۇ، بۇنىڭغا كېتىدىغان خىراجەتنى قانۇنغا خىلاپلىق قىلغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ، 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنى ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىپ تۈزەشكە بۇيرۇشقا بولىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېڭىزغا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى تەسىس قىلىشنى ئەنگە ئالدۇرمىغانلارنى ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېڭىزغا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزىدىن جاۋابكار سۇبيېكت نازارەت قىلىش-تىزگىنلەش، ئاپتوماتىك كۆزىتىش-ئۆلچەشنى بەلگىلىمە بويىچە قانات يايدۇرمىغانلارنى ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغانلار ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىپ تۈزەشكە بۇيرۇلسا بولىدۇ.

تەبىئىي بايلىق، بېلىقچىلىق قاتارلىق تارماقلار ۋە دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى، دېڭىز ساقچى ئاپپاراتى، ئارمىيەنىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ئاسراش تارمىقى ئالدىنقى ئۈچ تارماقتىكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشنىڭ بىرىنى بايقىسا، ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقىغا ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىشى كېرەك.

100-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باشقۇرۇشىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىدىن خەتەرلىك تاشلاندۇقلارنى يۆتكەپ كەتكەنلەرنى دۆلەت دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى بۇ خەتەرلىك تاشلاندۇقلارنى قانۇنسىز توشۇيدىغان كېمە-پاراخوتلارنى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تەۋەلىكىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىدىن چېكىندۈرۈشكە بۇيرۇيدۇ، 500 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 5 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

101-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، قۇرۇلۇش قىلدۇرغۇچى ئورۇنلاردىن قۇرۇلۇش تۈرىگە مەبلەغ سېلىش پىلانىغا ئالاقىدار تەلەپلەرنى ئەمەلىيلەشتۈرمىگەنلىرىنى ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغانلارغا 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇنلاردىن مۇھىت تەسىرى دوكلاتى ( جەدۋىلى ) نى قانۇن بويىچە تەستىقلاتماي ياكى قايتا تەكشۈرۈشكە يوللىماي، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قۇرۇلۇش باشلىغانلىرىنى ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى ياكى دېڭىز ساقچى ئاپپاراتى قۇرۇلۇشنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ قىلمىشى ۋە خەتەرلىك ئاقىۋىتىگە قاراپ، قۇرۇلۇش تۈرى ئومۇمىي سېلىنما سوممىسىنىڭ ％ 1 تىن يۇقىرى، ％ 5 تىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ،
ھەمدە ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈشكە بۇيرۇسا بولىدۇ؛
قۇرۇلۇش ئورنىنىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.
قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇنلاردىن مۇھىت تەسىرىنى تىزىملاش جەدۋىلىنى قانۇن بويىچە ئەنگە ئالدۇرمىغانلىرىنى ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى ئەنگە ئالدۇرۇشقا بۇيرۇيدۇ، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

102-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، قانۇن بويىچە ئايرىلغان تەبىئىي مۇھاپىزەت يېرى، مۇھىم بېلىقچىلىق سۇ رايونى ۋە ئالاھىدە قوغداشقا تېگىشلىك باشقا رايونلاردا مۇھىتنى بۇلغايدىغان، ئېكولوگىيەنى بۇزىدىغان قۇرۇلۇش تۈرى بەرپا قىلغان ياكى باشقا پائالىيەت بىلەن شۇغۇللانغان ياكى دېڭىز بويى قۇرۇقلۇق رايونىدا دۆلەتنىڭ كەسىپ سىياسىتىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان ئىشلەپچىقىرىش تۈرىنى يېڭىدىن قۇرغان بولسا،
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى باشقۇرۇش ھوقۇق دائىرىسى بويىچە تاقاشقا بۇيرۇيدۇ.

ئېكولوگىيەلىك مۇھىت ئىجازىتى تىزىملىكىگە خىلاپ ھالدا ئىشلەپچىقىرىش، قۇرۇلۇش ھەرىكىتى قىلغانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە چۇۋۇپ تاشلاشقا ھەمدە ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈشكە بۇيرۇيدۇ، كېرەكلىك خىراجەتنى قانۇنغا خىلاپلىق قىلغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ، 500 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 5 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ،
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنى تەستىقلىتىش ھوقۇقى بار خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىپ تاقىۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ.

103-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، مۇھىت ئاسراش ئەسلىھەلىرى ئاساسىي گەۋدە قۇرۇلۇشى بىلەن تەڭ لايىھەلەنمەي، تەڭ قۇرۇلۇش قىلىنماي، تەڭ ئىشلەپچىقىرىشقا كىرىشتۈرۈلسە ياكى مۇھىت ئاسراش ئەسلىھەلىرى پۈتمەي، بەلگىلەنگەن تەلەپكە يەتمىگەن، تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىنماي ياكى تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشتا لاياقەتسىز بولغان ھامان ئىشلەپچىقىرىشقا، ئىشلىتىشكە كىرىشتۈرۈلسە،
ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى ياكى دېڭىز ساقچى ئاپپاراتى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغانلارغا 1 مىليون يۈەندىن يۇقىرى، 2 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا جاۋابكارلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئېغىر مۇھىت بۇلغىنىش، ئېكولوگىيە بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغانلارنى ئىشلەپچىقىرىش، ئىشلىتىشنى توختىتىشقا بۇيرۇسا ياكى تەستىقلاش ھوقۇقى بار خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىپ، تاقىۋېتىشكە بۇيرۇسا بولىدۇ.

104-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، قۇرۇلۇش تۈرلىرىدە تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، خەۋپنى تۈگىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنى تەستىقلىتىش ھوقۇقى بار خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىش ئارقىلىق ئىش توختىتىش، تاقىۋېتىشكە بۇيرۇلىدۇ :

( 1 ) تەركىبىدە ئۆلچەمدىن ئېشىپ كەتكەن رادىيوئاكتىپلىق ماددا ياكى زەھەرلىك، زىيانلىق ماددىلار ئاسان ئېرىيدىغان ماتېرىياللارنى ئىشلەتكەنلەر؛

( 2 ) دېڭىز تەۋەلىكى ئاساسىي نۇقتىسى ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى مۇھىتنى چىرىتىش، تىنىپ قېلىش، زىيانغا ئۇچرىتىشنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلار ياكى دېڭىز تەۋەلىكى ئاساسىي نۇقتىسىنىڭ مۇقىملىقىغا خەۋپ يەتكۈزگەنلەر.

105-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا دېڭىز-ئوكيان نېفىت-گاز چارلاش-ئېچىش ھەرىكىتى قىلىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلارنى دېڭىز ساقچى ئاپپاراتى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ ھەمدە 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

106-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۇنىڭ دېڭىز تەۋەسىدىكى ۋاكالەت ئاپپاراتى، دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى ياكى دېڭىز ساقچى ئاپپاراتى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، جەرىمانە قويىدۇ، زۆرۈر تېپىلغاندا كېمە-پاراخوتلارنى تۇتۇپ قالسا بولىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنى تەستىقلىتىش ھوقۇقى بار خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىش ئارقىلىق ئىش توختىتىش، تاقىۋېتىشكە بۇيرۇلىدۇ :

( 1 ) تاشلاندۇق تۆككەن كېمە-پاراخوتلار پورتتىن چىققاندا مەلۇم قىلمىغان بولسا؛

( 2 ) تۆكۈش ئىجازەتنامىسى ئالماي تۇرۇپ، دېڭىز-ئوكيانغا تاشلاندۇق تۆككەنلەر؛

( 3 ) دېڭىزدا تاشلاندۇق كۆيدۈرگەن ياكى رادىيوئاكتىپلىق تاشلاندۇق ۋە باشقا رادىيوئاكتىپلىق ماددىلارنى بىر تەرەپ قىلغانلار.

ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 1 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا قانۇنغا خىلاپ كېمە-پاراخوتنىڭ ئىگىدارى، باشقۇرغۇچىسى ياكى باشقۇرغۇچىسىغا 3000 يۈەندىن يۇقىرى، 30 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، كېمە باشلىقى، جاۋابكار كېمە خادىمى ياكى باشقا جاۋابكار خادىملارغا 500 يۈەندىن يۇقىرى، 5000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 2 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 2 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 3 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 500 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 5 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 2 ) تارماقچىسى، ( 3 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ، ئىككى يىل ئىچىدە ئۈچ قېتىمدىن ئارتۇق مەمۇرىي جازا بېرىلگەنلەرنىڭ ئۈچ يىل ئىچىدە تاشلاندۇق دېڭىز-ئوكيان تۆكۈش ھەرىكىتى بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

107-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۇنىڭ دېڭىز تەۋەسىدىكى ۋاكالەت ئاپپاراتى، دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى ياكى دېڭىز ساقچى ئاپپاراتى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، جەرىمانە قويىدۇ، تۆكۈش ئىجازەتنامىسىنى ۋاقتىنچە تۇتۇپ قالىدۇ ياكى بىكار قىلىدۇ، زۆرۈر تېپىلغاندا كېمە-پاراخوتلارنى تۇتۇپ قالسا بولىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنى تەستىقلىتىش ھوقۇقى بار خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىش ئارقىلىق ئىش توختىتىش، تاقىۋېتىشكە بۇيرۇلىدۇ :

( 1 ) ئۆرۈلۈپ چۈشۈش ئەھۋالىنى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە دوكلات قىلمىغانلار؛

( 2 ) دېڭىز-ئوكيان تاشلاندۇقلىرىنى توردا نازارەت قىلىش-تىزگىنلەش ئۈسكۈنىسىنى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئورناتمىغانلار، ئىشلەتمىگەنلەر؛

( 3 ) تاشلاندۇق تۆكۈش ئىجازىتىگە ئېرىشكەن ئورۇن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە تاشلاندۇقلارنى دېڭىز-ئوكيانغا تۆكۈش مەشغۇلاتى قىلىشنى ھاۋالە قىلمىغان ياكى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە نازارەت قىلىپ يولغا قويمىغان بولسا؛

( 4 ) تاشلاندۇقلارنى تۆكۈش ئىجازەتنامىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە تۆكمىگەنلەر.

ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 1 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا قېتىم 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 2 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 3 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 30 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 4 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، تۆكۈش ئىجازەتنامىسى بىكار قىلىنغان بولسا، ئۈچ يىل ئىچىدە تاشلاندۇق دېڭىز-ئوكيان تۆكۈش ھەرىكىتى بىلەن شۇغۇللانسا بولمايدۇ.

ساختا ئىلتىماس ماتېرىيالى بېرىش، ئالدامچىلىق قىلىش، پارا بېرىش قاتارلىق ناتوغرا ۋاسىتىلەر بىلەن ئۆرۈلۈپ چۈشۈش ئىجازەتنامىسى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلسا، گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۇنىڭ دېڭىز تەۋەلىكىدىكى ۋاكالەت ئاپپاراتى ئۆرۈلۈپ چۈشۈش ئىجازەتنامىسىنى قانۇن بويىچە بىكار قىلىدۇ ھەمدە 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
ئۈچ يىل ئىچىدە ئۆرۈلۈپ چۈشۈش ئىجازەتنامىسىنى يەنە بىر قېتىم ئىلتىماس قىلىشقا بولمايدۇ.

108-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ چېگرا سىرتىدىكى تاشلاندۇقلارنى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى باشقۇرۇشىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىگە توشۇپ كىرىپ تۆككەنلەرنى دېڭىز ساقچى ئاپپاراتى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، كەلتۈرۈپ چىقىرىش ياكى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ئېھتىمالى بولغان خەتەرلىك ئاقىۋەت بويىچە، 500 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 5 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

109-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، جەرىمانە قويىدۇ :

( 1 ) پورت، پىرىستان، قاچىلاش-چۈشۈرۈش پونكىتى، كېمە-پاراخوتنى رېمونت قىلىش، چۇۋۇش ئورۇنلىرى كېمە-پاراخوتتىكى بۇلغىما، تاشلاندۇق قوبۇل قىلىش ئەسلىھەلىرىنى بەلگىلىمە بويىچە سەپلىمىگەن ياكى ئۈنۈملۈك يۈرۈشتۈرمىگەن بولسا ياكى كېمە-پاراخوتنىڭ قۇرۇلمىسى، سەپلەنگەن بۇلغىنىشتىن ساقلىنىش ئۈسكۈنىسى ۋە سايمانلىرى دۆلەتنىڭ بۇلغىنىشتىن مۇداپىئەلىنىش بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن كەلمىسە ياكى تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولمىسا؛

( 2 ) پاراخوتتىكى بۇلغىما، تاشلاندۇقلارنى قوبۇل قىلىش ۋە پاراخوتتىكى بۆلۈمچىنى تازىلاش، بۆلۈمچىنى يۇيۇش مەشغۇلاتى بىلەن شۇغۇللىنىپ، مۇناسىپ قوبۇل قىلىپ بىر تەرەپ قىلىش ئىقتىدارىنى ھازىرلىمىغانلار؛

( 3 ) پاراخوتنى چۇۋۇش، كونا پاراخوتنى ئۆزگەرتىپ قۇراشتۇرۇش، سۈزۈۋېلىش ۋە باشقا سۇ ئۈستى، سۇ ئاستى قۇرۇلۇشى مەشغۇلاتى قىلىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغىغانلار؛

( 4 ) ساھىلنى بۆسۈپ ئۆتۈش ئۇسۇلىنى قوللىنىپ كېمە-پاراخوتلارنى چۇۋۇش مەشغۇلاتى قىلغانلار.

ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 1 ) تارماقچىسى، ( 2 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 3 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 4 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

110-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، جەرىمانە قويىدۇ :

( 1 ) زىيانلىق ماتېرىياللار تىزىملىكىنى كېمىدە تەييارلىۋالمىغان، پاراخوت ياساش، توشۇش ۋە رېمونت قىلىش جەريانىدا زىيانلىق ماتېرىياللار تىزىملىكىنى داۋاملىق يېڭىلىماي ياكى پاراخوتنى پارچىلاشتىن بۇرۇن زىيانلىق ماتېرىياللار تىزىملىكىنى پاراخوتنى پارچىلىغۇچى ئورۇنغا بېرىپ قويمىغانلار؛

( 2 ) كېمە-پاراخوتلاردا بۇلغىنىشتىن ساقلىنىش گۇۋاھنامىسى، بۇلغىنىشتىن ساقلىنىش ھۆججىتى بولمىغان ياكى بەلگىلىمە بويىچە كۆزىتىپ ئۆلچىمىگەن، نازارەت قىلمىغان، پاراخوتتىكى بۇلغىما، سۇ بېسىمى ۋە چۆكۈندى نەرسىلەرنىڭ چىقىرىلىشى ۋە مەشغۇلات خاتىرىسىنى ئەينەن خاتىرىلىگەن ۋە ساقلىمىغانلار؛

( 3 ) كېمە-پاراخوتلار تەدبىر قوللىنىپ ئېنېرگىيە ئۈنۈم سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ ئالاقىدار بەلگىلىمىگە يەتمىگەن بولسا؛

( 4 ) تىزگىنلەش رايونىغا كىرگەن كېمە-پاراخوتلار پاراخوتتىكى بۇلغىما چىقىرىشنى تىزگىنلەشكە مۇناسىۋەتلىك تىزگىنلەش تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلمىسە؛

( 5 ) قىرغاق توكى بىلەن تەمىنلەش ئىقتىدارىنى ھازىرلىغان پورت تىجارەتچىلىرى، قىرغاق توكىنى توك بىلەن تەمىنلەش كارخانىلىرى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە قىرغاق توكىنى ئىشلىتىش شارائىتىنى ھازىرلىغان كېمە-پاراخوتلارغا قىرغاق توكى يەتكۈزۈپ بەرمىگەن بولسا؛

( 6 ) قىرغاق توكىنى ئىشلىتىش شارائىتىنى ھازىرلىغان كېمە-پاراخوتلار پورتقا يېقىنلىشىپ، قىرغاق توكىنى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئىشلەتمىگەنلەر.

ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 1 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 2 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 3 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىش سادىر قىلغانلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 4 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 30 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 5 )، ( 6 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، قىلمىشى ئېغىرلىرىغا 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى

111-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، جەرىمانە قويىدۇ :

( 1 ) كېمە-پاراخوتنىڭ بۇلغىنىش خەۋپى بار ماللارنى قاچىلاپ مەلۇم قىلىش ئىشلىرىنى مەلۇم قىلىشنى رەت قىلغان ياكى يالغان مەلۇم قىلغانلار؛

( 2 ) توشۇتقۇچى توشۇتۇلغان بۇلغايدىغان مالنىڭ رەسمىي نامى، بۇلغاش خەۋپى ھەمدە قوللىنىشقا تېگىشلىك مۇداپىئەلىنىش تەدبىرىنى توشۇغۇچىغا ئەينەن ئېيتمىسا؛

( 3 ) توشۇتقۇچى توشۇغۇچىغا تاپشۇرغان زىيانغا ئۇچرىغان مالنىڭ تالونى، ئورۇسى، بەلگىسى، مىقدار چەكلىمىسى تاپشۇرۇلغان مالغا ئالاقىدار بەلگىلىمىلەرگە ئۇيغۇن كەلمىسە؛

( 4 ) توشۇتقۇچى توشۇتقان ئادەتتىكى مال ئارىسىغا بۇلغىمىلىق مال سالغان ياكى بۇلغىمىلىق مالنى ئادەتتىكى مال دەپ يالغان مەلۇم قىلغان بولسا؛

( 5 ) بۇلغىنىش خەۋپى ئېنىق بولمىغان ماللارنى پاراخوتقا قاچىلاپ توشۇشقا توغرا كېلىپ، ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە ئالدىن باھالاتمىغانلار.

ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 1 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 2 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 3 ) تارماقچىسى، ( 5 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 4 ) تارماقچىسىدىكى قىلمىشنى سادىر قىلغانلارغا 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

112-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ :

( 1 ) بۇلغىنىش خەۋپى بار مال توشۇيدىغان كېمىلەر رۇخسەتسىز پورتقا كىرگەن-چىققان ياكى قاچىلاش-چۈشۈرۈش مەشغۇلاتى قىلغانلار؛

( 2 ) ماي تۈرىدىكى ۋە زەھەرلىك، زىيانلىق ماللارنى قاچىلاش-چۈشۈرۈش مەشغۇلاتىدا، پاراخوت بىلەن قىرغاقتىكى ئىككى تەرەپ بۇلغىنىشتىن ساقلىنىش بىخەتەرلىك مەشغۇلات قائىدىسىگە رىئايە قىلمىغان بولسا؛

( 3 ) كېمە-پاراخوتلار پارچە قاچىلانغان سۇيۇقلۇقتىن بۇلغىنىش زىيىنى بار ماللارنى توشۇش مەشغۇلاتى قىلغاندا مەشغۇلات لايىھەسى تۈزمىگەن ياكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە بويىچە تەستىقلاتمىغانلار.

113-ماددا كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار ۋە باشقا ئىشلەپچىقىرىش تىجارەتچىلىرىدىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، بۇلغىما، تاشلاندۇق ياكى باشقا نەرسىلەرنى قويۇپ بېرىپ، تۆكۈپ، بىر تەرەپ قىلىپ، جەرىمانە جازاسى بېرىلگەنلىرى، تۈزىتىشكە بۇيرۇلغانلىرى قانۇن بويىچە جازا قارارى چىقارغان تارماق ياكى ئاپپارات قايتا تەكشۈرۈشكە تەشكىللىشى كېرەك،
ئۇنىڭ قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى داۋاملىق سادىر قىلغانلىقى ياكى قايتا تەكشۈرۈشنى رەت قىلغانلىقى، توسقۇنلۇق قىلغانلىقى بايقالسا، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مۇھىت ئاسراش قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە كۈن بويىچە ئۇدا جازا بېرىلىدۇ.

114-ماددا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغاپ، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى بۇزۇپ باشقىلارغا زىيان سالغانلار «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھەق تەلەپ قانۇن دەستۇرى»قاتارلىق قانۇنلاردىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغاپ، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەسىنى بۇزۇپ، دۆلەتكە زور زىيان سالغانلارغا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق دۆلەتكە ۋاكالىتەن جاۋابكارلارغا زىيان تۆلىمى تەلىپى قويىدۇ.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن تارماقلار دەۋا قىلمىسا، خەلق تەپتىش مەھكىمىسى خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ.
ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن تارماقلار دەۋا قىلسا، خەلق تەپتىش مەھكىمىسى ئەيىبلەشنى قوللىسا بولىدۇ.

115-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغىغان، ئېكولوگىيەسىنى بۇزۇش ھادىسىسى پەيدا قىلغان ئورۇنلارغا قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالغانلىرىغا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماق ياكى ئاپپارات جەرىمانە قويىدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا ئالدىنقى يىلى شۇ ئورۇندىن ئالغان كىرىمىنىڭ% 50 تىن تۆۋەن جەرىمانىسى قويۇلسا بولىدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلار ھۆكۈمەت خادىمىغا تەۋە بولسا، قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

ئادەتتىكىچە ياكى بىرقەدەر زور دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشى، ئېكولوگىيەنىڭ بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلارغا بىۋاسىتە زىياننىڭ ％ 20 ى بويىچە جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئېغىر ياكى پەۋقۇلئاددە زور دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى بۇلغىنىش، ئېكولوگىيە بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراش ھادىسىسى پەيدا قىلغانلارغا بىۋاسىتە زىياننىڭ ％ 30 ى بويىچە جەرىمانە قويۇلىدۇ.

116-ماددا پۈتۈنلەي تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى بولغانلىقتىن، ۋاقتىدا مۇۋاپىق تەدبىر قوللىنىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى بۇلغاپ زىيان سېلىشتىن يەنىلا ساقلىنالمىغاندا، بۇلغاپ زىيان سالغان ئالاقىدار جاۋابكارلار جاۋابكارلىقتىن كەچۈرۈم قىلىنىدۇ :

( 1 ) ئۇرۇش؛

( 2 ) قارشى تۇرغىلى بولمايدىغان تەبىئىي ئاپەتلەر؛

( 3 ) ماياك ياكى ئۇچۇشقا ياردەم بېرىدىغان باشقا ئۈسكۈنىلەرگە مەسئۇل مەسئۇل تارماق ۋەزىپە ئىجرا قىلغاندا بىخەستەلىك قىلغان ياكى باشقا سەۋەنلىك ئۆتكۈزگەن قىلمىشلار.

117-ماددا تۆكۈش ھەققىنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە تاپشۇرمىغانلارنى گوۋۇيۈەننىڭ ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۇنىڭ دېڭىز تەۋەلىكىدىكى ۋاكالەت ئاپپاراتى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تاپشۇرۇشقا بۇيرۇيدۇ؛
مۇددەت ئۆتسىمۇ تاپشۇرمىغانلارغا تۆلەنگەن چىقىم سوممىسىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئۈچ ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ ھەمدە تەستىقلاش ھوقۇقى بار خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىپ، ئىشنى توختىتىشقا، تاقىۋېتىشكە بۇيرۇسا بولىدۇ.

118-ماددا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرغۇچى خادىملاردىن خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشىنى، ئېكولوگىيەسىنىڭ بۇزۇلۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

119-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئامانلىق باشقۇرۇشقا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلغانلارغا قانۇن بويىچە ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

9-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

120-ماددا بۇ قانۇندا تۆۋەندىكى سۆزلەرنىڭ مەنىسى :

( 1 ) دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشى سەۋەبىدىن زىيانغا ئۇچراش ماددا ياكى ئېنېرگىيەنى بىۋاسىتە ياكى ۋاسىتىلىك ھالدا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىغا كىرگۈزۈپ، دېڭىز-ئوكيان جانلىقلار بايلىقىغا زىيان يەتكۈزۈش، تەن ساغلاملىقىغا زىيان يەتكۈزۈش، بېلىقچىلىققا ۋە دېڭىزدىكى باشقا قانۇنلۇق پائالىيەتلەرگە دەخلى يەتكۈزۈش، دېڭىز سۈيىنىڭ ئىشلىتىلىش ساپاسىغا زىيان يەتكۈزۈش ۋە مۇھىت سۈپىتىگە زىيان يەتكۈزۈش قاتارلىق زىيانلىق تەسىرلەرنى پەيدا قىلىشنى كۆرسىتىدۇ.

( 2 ) ئىچكى سۇ دۆلىتىمىزنىڭ دېڭىز تەۋەلىكى ئاساسىي لىنىيەسىنىڭ ئىچكى قۇرۇقلۇق تەرىپىدىكى بارلىق دېڭىز تەۋەلىكىنى كۆرسىتىدۇ.

( 3 ) دېڭىز بويىدىكى قۇرۇقلۇق رايونى دېڭىز قىرغىقى بىلەن تۇتىشىدىغان ياكى تۇرۇبا، ئېرىق-ئۆستەڭ، ئەسلىھە ئارقىلىق، بىۋاسىتە ياكى ۋاسىتىلىك ھالدا دېڭىز-ئوكيانغا بۇلغىما قويۇپ بېرىدىغان ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك پائالىيەت قىلىدىغان شۇ ئەتراپنى كۆرسىتىدۇ.

( 4 ) دېڭىز ساھىلىدىكى سۇلۇق يەر − تۆۋەن تاشقىندا سۇ چوڭقۇرلۇقى ئالتە مېتىردىن ئاشمايدىغان سۇ رايونى ۋە ئۇنىڭ قىرغىقىدىكى سۇلۇق يەرنى، جۈملىدىن چوڭقۇرلۇقى ئالتە مېتىردىن ئاشىدىغان مەڭگۈلۈك سۇ رايونى، تاشقىن ئارىلىقىدىكى بەلباغ ( ياكى كەلكۈن تاشقىنىدىكى بەلباغ ) ۋە دېڭىز بويىدىكى پەس يەر قاتارلىقلارنى كۆرسىتىدۇ، لېكىن باقمىچىلىققا ئىشلىتىلىدىغان سۈنئىي سۇ رايونى ۋە ساھىل بۇنىڭ سىرتىدا.

( 5 ) قۇرۇقلۇقتىن بۇلغىنىش مەنبەسى ( قىسقارتىلىپ قۇرۇقلۇق مەنبەسى دېيىلىدۇ ) قۇرۇقلۇقتىن دېڭىز تەۋەلىكىگە بۇلغىما قويۇپ بېرىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنىڭ بۇلغىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ياكى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ئېھتىمالى بولغان سورۇن، ئەسلىھە قاتارلىقلارنى كۆرسىتىدۇ.

( 6 ) قۇرۇقلۇق مەنبەلىك بۇلغىما قۇرۇقلۇقتىكى بۇلغىما مەنبەسىدىن چىقىرىلىدىغان بۇلغىمىنى كۆرسىتىدۇ.

( 7 ) تۆكۈش كېمە-پاراخوت، ئاۋىئاتسىيە ئۈسكۈنىسى، سۇپا ياكى باشقا توشۇش قوراللىرى ئارقىلىق دېڭىز-ئوكيانغا تاشلاندۇق ۋە باشقا زىيانلىق ماددىلارنى بىر تەرەپ قىلىش قىلمىشىنى، جۈملىدىن كېمە-پاراخوت.ئاۋىئاتسىيە ئۈسكۈنىسى، سۇپىلارنى ۋە ئۇنىڭ قوشۇمچە ئەسلىھەلىرىنى ھەم باشقا لەيلىمە قوراللارنى تاشلىۋېتىش ھەرىكىتىنى كۆرسىتىدۇ.

( 8 ) دېڭىز قىرغىقى لىنىيەسى كۆپ يىللىق چوڭ دولقۇننىڭ ئوتتۇرىچە يۇقىرى دولقۇن ئورنىدىكى دېڭىز-قۇرۇقلۇق پاسىل سىزىقىنى كۆرسىتىدۇ، دۆلەت تەشكىللەپ قانات يايدۇرغان دېڭىز قىرغىقى لىنىيەسىنى رېمونت قىلىش نەتىجىسى ئۆلچەم قىلىنىدۇ.

( 9 ) دېڭىزغا قۇيۇلۇش ئېغىزى، دەريا ئېقىنى ئۇچى بىلەن سۇ ( دېڭىز ) نىڭ بىرىكىپ كەتكەن بۆلىكىنى كۆرسىتىدۇ.

( 10 ) دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيە ئاپىتى تەبىئىي مۇھىتنىڭ ئۆزگىرىشى ياكى سۈنئىي ئامىللارنىڭ تەسىرىدە بىر خىل ياكى كۆپ خىل دېڭىز-ئوكيان جانلىقىنىڭ بىراقلا كۆپىيىشى ياكى يۈكسەك دەرىجىدە توپلىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، دېڭىز-ئوكيان ئېكولوگىيەلىك سىستېمىسىنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسىگە زىيان يەتكۈزۈشنى كۆرسىتىدۇ.

( 11 ) بېلىقچىلىق سۇ رايونى − بېلىق، راك، قىسقۇچپاقا، قۇلۇلە تۈرىدىكىلەرنىڭ تۇخۇم تۇغۇش مەيدانى، يەم بېرىش مەيدانى، قىشتىن ئۆتۈش مەيدانى، يۆتكىلىش يولى ۋە بېلىق، راك.قىسقۇچپاقا، سوغىگۈل تۈرىدىكىلەر ۋە باشقا سۇ ھايۋانلىرى، ئۆسۈملۈكلىرىنىڭ باقمىچىلىق مەيدانىنى كۆرسىتىدۇ.

( 12 ) چىقىرىش بۇلغىمىنى دېڭىزغا چىقىرىش ھەرىكىتىنى، جۈملىدىن پومپا بىلەن چىقىرىش، تېشىپ چىقىش، چىقىرىش، پۈركۈپ چىقىرىش ۋە چىقىرىشنى كۆرسىتىدۇ.

( 13 ) نېفىت تۈرى ھەر قانداق تۈردىكى نېفىتنى ۋە ئۇنىڭدىن ئىشلەنگەن مەھسۇلاتلارنى كۆرسىتىدۇ.

( 14 ) دېڭىزغا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى − بىۋاسىتە ياكى تۇرۇبا، ئېرىقچە، ئۆستەڭ قاتارلىق بۇلغىما چىقىرىش يوللىرى ئارقىلىق دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىدىكى سۇغا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزىنى كۆرسىتىدۇ، بۇ سانائەت بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى، شەھەر-بازار يۇندى بىر تەرەپ قىلىش زاۋۇتىنىڭ كېرەكسىز سۇ چىقىرىش ئېغىزى، يېزا ئىگىلىك بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى ۋە باشقا بۇلغىما چىقىرىش ئېغىزى قاتارلىق تۈرلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

( 15 ) مايلىق ئارىلاشما، تەركىبىدە ماي بولغان ھەر قانداق ئارىلاشما ماددىنى كۆرسىتىدۇ.

( 16 ) دېڭىزدا كۆيدۈرۈش قىزدۇرۇپ ۋەيران قىلىشنى مەقسەت قىلىپ، دېڭىزدىكى كۆيدۈرۈش ئەسلىھەلىرىدە تاشلاندۇق ياكى باشقا نەرسىلەرنى قەستەن كۆيدۈرۈش قىلمىشىنى كۆرسىتىدۇ، لېكىن كېمە-پاراخوت، سۇپا ياكى باشقا سۈنئىي قۇرۇلمىلار نورمال مەشغۇلات قىلىۋاتقاندا قوشۇمچە يۈز بېرىدىغان قىلمىشلار بۇنىڭ سىرتىدا.

121-ماددا دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا چېتىلىدىغان مۇناسىۋەتلىك تارماقنىڭ كونكرېت خىزمەت ھوقۇقىنى ئايرىشتا، بۇ قانۇندا بەلگىلەنمىگەنلىرىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.

دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان تارماقلىرىنىڭ مەسئۇلىيىتىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇشۇ قانۇن ۋە گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن بېكىتىدۇ.

122-ماددا ھەربىي كېمە-پاراخوت ۋە ھەربىي دېڭىز مۇھىتىنى ئاسراش-باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەن، مەركىزىي ھەربىي كومىتېت مۇشۇ قانۇن بويىچە چىقىرىدۇ.

123-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان دېڭىز-ئوكيان مۇھىتىنى ئاسراشقا ئالاقىدار خەلقئارا شەرتنامىلەردە مۇشۇ قانۇنغا ئوخشاش بولمىغان بەلگىلىمە بولسا، خەلقئارا شەرتنامىلەردىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە بولىدۇ؛
لېكىن، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ساقلاپ قېلىشنى ئېلان قىلغان ماددىلار بۇنىڭ سىرتىدا.

124-ماددا بۇ قانۇن 2024-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.