( 2020-يىلى 10-ئاينىڭ 17-كۈنى 13-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 22-يىغىنىدا ماقۇللاندى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب بىيو بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش تۈزۈلمىسى

3-باب ئېغىر، زور يېڭىدىن پەيدا بولغان، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك يۇقۇمىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش

4-باب بىيولوگىيە تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىش، ئېچىش ۋە قوللىنىش بىخەتەرلىكى

5-باب كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىنىڭ بىيو بىخەتەرلىكى

6-باب ئىنسانلار ئىرسىيەت بايلىقى ۋە جانلىقلار بايلىقى بىخەتەرلىكى

7-باب بىيو تېررورلۇق ۋە بىيو قوراللارنىڭ تەھدىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش

8-باب بىيو بىخەتەرلىك ئىقتىدارى قۇرۇلۇشى

9-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

10-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن دۆلەت خەۋپسىزلىكىنى قوغداش، بىيو بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنىڭغا تاقابىل تۇرۇش، خەلقنىڭ ھاياتى-ساغلاملىقىنى كاپالەتلەندۈرۈش، بىيو بايلىق ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى قوغداش، بىيو تېخنىكىنىڭ ساغلام تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش، ئىنسانىيەت تەقدىرى ئورتاق گەۋدىسى بەرپا قىلىشقا تۈرتكە بولۇش، ئادەم بىلەن تەبىئەتنىڭ ئىناق بىللە ئۆتۈشىنى ئىشقا ئاشۇرۇش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى دۆلەتنىڭ خەتەرلىك بىيولوگىيە فاكتورى ۋە مۇناسىۋەتلىك ئامىللارنىڭ تەھدىتىدىن ئۈنۈملۈك ئالدىنى ئالىدىغانلىقى ۋە ئۇنىڭغا تاقابىل تۇرىدىغانلىقىنى، بىيولوگىيە تېخنىكىسىنىڭ مۇقىم، ساغلام تەرەققىي قىلالايدىغانلىقىنى، خەلقنىڭ ھاياتىي ساغلاملىقى ۋە ئېكولوگىيە سىستېمىسىنىڭ نىسبەتەن خەۋپسىز ۋە تەھدىتكە ئۇچرىمايدىغان ھالەتتە تۇرىدىغانلىقىنى، بىيولوگىيەلىك ساھەنىڭ دۆلەت خەۋپسىزلىكىنى ۋە سىجىل تەرەققىياتنى قوغداش ئىقتىدارىنى ھازىرلايدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.

تۆۋەندىكى ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىشقا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ :

( 1 ) ئېغىر، زور يېڭىدىن پەيدا بولغان، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك يۇقۇمىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش؛

( 2 ) بىيولوگىيە تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىش، ئېچىش ۋە قوللىنىش؛

( 3 ) كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىنىڭ بىيو بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش؛

( 4 ) ئىنسانلار ئىرسىيەت بايلىقى ۋە جانلىقلار بايلىقى بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش؛

( 5 ) سىرتتىن كىرگەن تۈرلەرنىڭ تاجاۋۇز قىلىپ كىرىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە جانلىقلارنىڭ كۆپ خىللىقىنى قوغداش؛

( 6 ) مىكرو ئورگانىزملىق دورىغا چىداملىق بولۇشقا تاقابىل تۇرۇش؛

( 7 ) بىيولوگىيەلىك تېررورلۇق ھۇجۇمىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە بىيولوگىيەلىك قورال تەھدىتىدىن مۇداپىئەلىنىش؛

( 8 ) بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە مۇناسىۋەتلىك باشقا پائالىيەتلەر.

3-ماددا بىيو بىخەتەرلىك دۆلەت خەۋپسىزلىكىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى.
بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىنى قوغداشتا ئومۇمىي دۆلەت خەۋپسىزلىكى قارىشىنى ئىزچىللاشتۇرۇپ، تەرەققىيات بىلەن خەۋپسىزلىكنى بىرتۇتاش پىلانلاپ، ئادەمنى ئاساس قىلىش، خەۋپ ـ خەتەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش، تۈرگە ئايرىپ باشقۇرۇش، ماسلىشىپ ھەمكارلىشىش پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇش كېرەك.

4-ماددا جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسىنىڭ دۆلەت بىيو بىخەتەرلىكى خىزمىتىگە بولغان رەھبەرلىكىدە چىڭ تۇرۇپ، دۆلەت بىيو بىخەتەرلىكى رەھبەرلىك تۈزۈلمىسىنى بەرپا قىلىپ، تاكامۇللاشتۇرۇپ، دۆلەتنىڭ بىيو بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش ۋە ئىدارە قىلىش سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، دۆلەتنىڭ بىيو بىخەتەرلىكىنى ئىدارە قىلىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرىمىز.

5-ماددا دۆلەت بىيو پەن-تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىشقا ئىلھام بېرىدۇ، بىيو بىخەتەرلىك ئۇل ئەسلىھەلىرى ۋە بىيو پەن-تېخنىكا ئىختىساسلىقلىرى قوشۇنى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، بىيو كەسىپنىڭ تەرەققىياتىغا مەدەت بېرىپ، يېڭىلىق يارىتىش ئارقىلىق بىيو پەن-تېخنىكىسى سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ، بىيو بىخەتەرلىككە كاپالەتلىك قىلىش ئىقتىدارىنى كۈچەيتىدۇ.

6-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىك ساھەسىدىكى خەلقئارا ھەمكارلىقنى كۈچەيتىپ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەردە بەلگىلەنگەن مەجبۇرىيەتنى ئادا قىلىپ، بىيو پەن-تېخنىكا ئالاقە-ھەمكارلىقى ۋە بىيو بىخەتەرلىك ۋەقەلىرىنى خەلقئارا قۇتقۇزۇشقا قاتنىشىشنى قوللاپ، بىيو بىخەتەرلىك خەلقئارا قائىدىسىنى تەتقىق قىلىش ۋە تۈزۈشكە پائال قاتنىشىپ، دۇنياۋى بىيو بىخەتەرلىك بويىچە ئىدارە قىلىشنى مۇكەممەللەشتۈرۈشكە تۈرتكە بولىدۇ.

7-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملار ۋە بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى بىلىملىرىنى تەشۋىق قىلىش، ئومۇملاشتۇرۇش خىزمىتىنى كۈچەيتىپ، ئاساسىي قاتلامدىكى ئاممىۋى ئاپتونومىيە تەشكىلاتلىرى، ئىجتىمائىي تەشكىلاتلارنى بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزام ۋە بىيولوگىيەلىك بىخەتەرلىك بىلىملىرى تەشۋىقاتىنى قانات يايدۇرۇشقا يېتەكلەپ، پۈتكۈل جەمئىيەتنىڭ بىيولوگىيە بىخەتەرلىك ئېڭىنى ئۆستۈرۈشىنى ئىلگىرى سۈرۈشى كېرەك.

ئالاقىدار پەن تەتقىقات مەكتەپلىرى، داۋالاش ئاپپاراتلىرى، شۇنىڭدەك باشقا كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملار ۋە بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى بىلىملىرىنى تەلىم-تەربىيە مەزمۇنىغا كىرگۈزۈپ، ئوقۇغۇچىلار، كەسىپكارلارنىڭ بىيولوگىيە بىخەتەرلىك ئېڭى ۋە ئېتىكا ئېڭىنى يېتىلدۈرۈشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

ئاخبارات تاراتقۇلىرى بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن ـ نىزاملار ۋە بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى بىلىملىرى ئاممىۋى مەنپەئەت تەشۋىقاتىنى قانات يايدۇرۇپ، بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىدىكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارغا قارىتا ئاممىۋى پىكىر نازارەتچىلىكى قىلىپ، ئاممىنىڭ بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىنى قوغداشتىكى ئىجتىمائىي مەسئۇلىيەت ئېڭىنى كۈچەيتىشى كېرەك.

8-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ بىيو بىخەتەرلىككە خەۋپ يەتكۈزۈشىگە يول قويۇلمايدۇ.

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس بىيو بىخەتەرلىككە خەۋپ يەتكۈزىدىغان قىلمىشلارنى پاش قىلىشقا ھوقۇقلۇق؛
پاش قىلىشنى تاپشۇرۇۋالغان تارماق ۋاقتىدا قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

9-ماددا بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خىزمىتىدە گەۋدىلىك تۆھپە قوشقان ئورۇن ۋە شەخسلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە تەقدىرلەيدۇ ۋە مۇكاپاتلايدۇ.

2-باب بىيو بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش تۈزۈلمىسى

10-ماددا مەركەز دۆلەت خەۋپسىزلىكى رەھبەرلىك ئاپپاراتى دۆلەتنىڭ بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خىزمىتىنىڭ تەدبىر بەلگىلەش ۋە كېڭىشىش، ماسلاشتۇرۇشىغا مەسئۇل بولۇپ، دۆلەتنىڭ بىيولويە بىخەتەرلىكى ئىستراتېگىيەسى ۋە ئالاقىدار مۇھىم، زور فاڭجېن-سىياسەتلەرنى تەتقىق قىلىپ تۈزۈپ، ئۇنىڭغا يېتەكچىلىك قىلىپ، دۆلەتنىڭ بىيولوگىيەلىك بىخەتەرلىكىدىكى مۇھىم، زور ئىشلار ۋە مۇھىم خىزمەتلەرنى بىرتۇتاش پىلانلاپ ماسلاشتۇرۇپ، دۆلەت بىيولوگىيە خەۋپسىزلىكى خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى ئورنىتىدۇ.

ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى ئورنىتىپ، شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە ئالاقىدار خىزمەتلىرىنى ئالغا سىلجىتىشقا تەشكىللەيدۇ، ھەيدەكچىلىك قىلىدۇ.

11-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىكى خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە-ساغلاملىق، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، پەن-تېخنىكا، دىپلوماتىيە قاتارلىق مەسئۇل تارماقلىرى ۋە ئالاقىدار ھەربىي ئورگانلاردىن تەركىب تاپقان بولۇپ، دۆلەتنىڭ بىيو بىخەتەرلىكى ۋەزىيىتىنى تەھلىل قىلىپ ۋە مۇھاكىمە قىلىپ ھۆكۈم چىقىرىپ، دۆلەتنىڭ بىيو بىخەتەرلىكىگە مۇناسىۋەتلىك خىزمەتلەرنى ئالغا سىلجىتىشقا تەشكىللەيدۇ، ھەيدەكچىلىك قىلىدۇ.
دۆلەت بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمىدا ئىشخانا تەسىس قىلىنىپ، ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمىنىڭ كۈندىلىك خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

دۆلەت بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمىغا ئەزا ئورۇنلار ۋە گوۋۇيۈەننىڭ باشقا ئالاقىدار تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى، ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە ئالاقىدار خىزمەتلەرگە مەسئۇل بولىدۇ.

12-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىكى خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمىدا مۇتەخەسسىسلەر كومىتېتى تەسىس قىلىنىپ، دۆلەتنىڭ بىيو بىخەتەرلىكى ئىستراتېگىيەسىنى تەتقىق قىلىش، سىياسەت تۈزۈش ۋە يولغا قويۇشنى تەدبىر بەلگىلەش مەسلىھەتچىلىكى بىلەن تەمىنلەيدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ ئالاقىدار تارماقلىرى ئالاقىدار ساھە، ساھەلەردىكى بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى تېخنىكا مەسلىھەتچىلىك مۇتەخەسسىسلەر كومىتېتىنى تەشكىللەپ قۇرۇپ، بىيولوگىيە بىخەتەرلىك خىزمىتىنى مەسلىھەت بېرىش، باھالاش، دەلىللەش قاتارلىق تېخنىكا تىرىكى بىلەن تەمىنلەيدۇ.

13-ماددا يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ جانلىقلار بىخەتەرلىكى خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئالاقىدار تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە ئالاقىدار خىزمەتلەرگە مەسئۇل بولىدۇ.

ئاساسىي قاتلام ئاممىۋى ئاپتونومىيە تەشكىلاتلىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى، شۇنىڭدەك مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنىڭ بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش، جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش-بىر تەرەپ قىلىش ۋە تەشۋىق-تەربىيە قاتارلىق خىزمەتلەرنى ياخشى ئىشلىشىگە ھەمكارلىشىشى كېرەك.

مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار ۋە شەخسلەر بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خەۋپ ـ خەتىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ـ تىزگىنلەش ۋە جىددىي ۋەقەلەرگە تاقابىل تۇرۇش ـ بىر تەرەپ قىلىش قاتارلىق خىزمەتلەرنى ياخشى ئىشلەشكە ماسلىشىشى كېرەك.

14-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىنى كۆزىتىش-سىگنال بېرىش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
دۆلەت بىيو بىخەتەرلىكى خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى دۆلەت بىيو بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنى كۆزىتىش، سىگنال بېرىش سىستېمىسىنى تەشكىللەپ قۇرۇپ، بىيو بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىنى پەرقلەندۈرۈش ۋە تەھلىل قىلىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرىدۇ.

15-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىنى تەكشۈرۈش-باھالاش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
دۆلەت بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى خەۋپ ـ خەتەرنى كۆزىتىپ ئۆلچەش سانلىق مەلۇماتى، ماتېرىيالى قاتارلىق ئۇچۇرلارغا ئاساسەن، بىيولوگىيە بىخەتەرلىك خەۋپ ـ خەتىرىنى تەكشۈرۈش ـ باھالاشنى قەرەللىك تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئالاقىدار تارماقلار بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خەۋپ ـ خەتىرىنى تەكشۈرۈپ باھالاشنى ۋاقتىدا قانات يايدۇرۇپ، قانۇن بويىچە زۆرۈر بولغان خەۋپ ـ خەتەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ـ تىزگىنلەش تەدبىرلىرىنى قوللىنىشى كېرەك :

( 1 ) خەۋپ-خەتەرنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ياكى پاش قىلىش ئارقىلىق بىيو بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرى مەۋجۇت ئىكەنلىكىنى بايقاش؛

( 2 ) نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشتىكى نۇقتىلىق ساھە، نۇقتىلىق تۈرلەرنى بېكىتىش ئۈچۈن، بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە مۇناسىۋەتلىك تىزىملىك ياكى تىزىملىك تۈزۈش، تەڭشەش؛

( 3 ) يېڭىدىن، تاسادىپىي يۈزبەرگەن ئېغىر، زور يۇقۇملۇق كېسەل، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك يۇقۇمى قاتارلىق جانلىقلار بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان ۋەقەلەر يۈزبېرىش؛

( 4 ) تەكشۈرۈپ باھالاشقا تېگىشلىك باشقا ئەھۋاللار.

16-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىك ئۇچۇرلىرىدىن ئورتاق بەھرىلىنىش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
دۆلەت بىيوبىخەتەرلىك خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى بىرلىككە كەلگەن دۆلەت بىيوبىخەتەرلىك ئۇچۇر سۇپىسىنى تەشكىللەپ قۇرىدۇ، ئالاقىدار تارماقلار بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى سانلىق مەلۇماتى، ماتېرىيالى قاتارلىق ئۇچۇرلارنى دۆلەت بىيو بىخەتەرلىك ئۇچۇر سۇپىسىغا جەملەپ تاپشۇرۇپ، ئۇچۇردىن تەڭ پايدىلىنىشنى ئىشقا ئاشۇرۇشى كېرەك.

17-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىك ئۇچۇرلىرىنى ئېلان قىلىش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
دۆلەت بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىنىڭ ئومۇمىي ئەھۋالى، ئېغىر، زور بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خەۋپ ـ خەتىرى ئاگاھ ئۇچۇرى، مۇھىم، زور بىيولوگىيەلىك بىخەتەرلىك ۋەقەلىرى ۋە ئۇنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىش ئۇچۇرى قاتارلىق مۇھىم، زور بېيولوگىيە بىخەتەرلىكى ئۇچۇرلىرىنى دۆلەت بىيولوسىيە بىخەتەرلىكى خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمىغا ئەزا ئورۇنلار مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن ئېلان قىلىدۇ؛
باشقا بىيوبىخەتەرلىك ئۇچۇرلىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ھەم ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ھوقۇق دائىرىسىگە ئاساسەن ئېلان قىلىدۇ.

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ ساختا بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى ئۇچۇرىنى ئويدۇرۇشىغا، تارقىتىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

18-ماددا دۆلەت جانلىقلار بىخەتەرلىكى تىزىملىكى ۋە تىزىملىكى تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
گوۋۇيۈەن ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خىزمىتىنىڭ ئېھتىياجىغا ئاساسەن، بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە چېتىلىدىغان ماتېرىيال، ئۈسكۈنە، تېخنىكا، پائالىيەت، مۇھىم بىيولوگىيە بايلىقى سانلىق مەلۇماتى، يۇقۇملۇق كېسەل، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك يۇقۇمى، سىرتتىن تاجاۋۇز قىلىپ كىرگەن تۈر قاتارلىقلارغا تىزىملىك تۈزىدۇ، ئېلان قىلىدۇ ھەمدە ھەرىكەتچان تەڭشەيدۇ.

19-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىك ئۆلچىمى تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ ئۆلچەملەشتۈرۈش مەسئۇل تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، بىيوبىخەتەرلىك ساھەسىگە مۇناسىۋەتلىك ئۆلچەملەرنى تۈزىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.

دۆلەت بىيوبىخەتەرلىك خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى ئالاقىدار تارماقلارنى ئوخشاش بولمىغان ساھەلەرنىڭ بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى ئۆلچىمىنى ماسلاشتۇرۇش ۋە جىپسىلاشتۇرۇشنى كۈچەيتىشكە تەشكىللەپ، بىيولوگىيە بىخەتەرلىك ئۆلچىمى سىستېمىسىنى بەرپا قىلىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.

20-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىك تەكشۈرۈش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
دۆلەت خەۋپسىزلىكىگە تەسىر كۆرسىتىدىغان ياكى تەسىر كۆرسىتىش ئېھتىمالى بولغان بىيولوگىيە ساھەسىدىكى مۇھىم، زور ئىشلار ۋە پائالىيەتلەرنى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى بويىچە تەكشۈرۈپ، بىيولوگىيە خەۋپسىزلىكى خەۋپ ـ خەتىرىنىڭ ئۈنۈملۈك ئالدىنى ئالىدۇ ۋە ئۇنى تۈگىتىدۇ.

21-ماددا دۆلەت بىرتۇتاش رەھبەرلىك قىلىدىغان، ماسلىشىپ ھەمتۈرتكە بولىدىغان، تەرتىپلىك، يۇقىرى ئۈنۈملۈك بولغان بىيو بىخەتەرلىك بويىچە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى مۇناسىۋەتلىك ساھە، ساھە بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى تۈزۈشكە تەشكىللەپ، جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى ۋە بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرمىغا ئاساسەن جىددىي تاقابىل تۇرۇش مانېۋىرى، جىددىي ئىشلارنى بىر تەرەپ قىلىش، جىددىي ۋەقەلەردىن قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ۋە ئىشتىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش قاتارلىق خىزمەتلەرنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مۇناسىۋەتلىك كارخانا، كەسپىي ئورۇنلارنىڭ بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى تۈزۈشىگە تەشكىللىشى ھەمدە يېتەكچىلىك قىلىشى ۋە ھەيدەكچىلىك قىلىشى، جىددىي تاقابىل تۇرۇش تەييارلىقى، خادىملارنى تەربىيەلەش ۋە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش مانېۋىرىنى كۈچەيتىشى، بىيولوگىيە بىخەتەرلىك ۋەقەلىرىگە جىددىي كاپالەتلىك قىلىش ـ بىر تەرەپ قىلىش، جىددىي قۇتقۇزۇش ـ ياردەم بېرىش ۋە ئىشتىن كېيىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش قاتارلىق خىزمەتلەرنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى، جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسمى مەركىزىي ھەربىي كومىتېتنىڭ بۇيرۇقى بويىچە، قانۇن بويىچە بىيوبىخەتەرلىك ۋەقەلىرىنى جىددىي بىر تەرەپ قىلىش ۋە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش بويىچە قۇتقۇزۇش خىزمىتىگە قاتنىشىدۇ.

22-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىك ۋەقەلىرىنى تەكشۈرۈپ مەنبەسىنى سۈرۈشتۈرۈش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
ئېغىر، زور، يېڭىدىن يۈزبەرگەن، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك يۇقۇمى ۋە سەۋەبى ئېنىق بولمىغان بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى ۋەقەسى يۈزبەرگەندە، دۆلەت بىيولوگىيە بىخەتەرلىك خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى مەنبەنى تەكشۈرۈپ تەكشۈرۈشنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇپ، ۋەقەنىڭ خاراكتېرىنى بېكىتىپ، ۋەقەنىڭ تەسىرىنى ئومۇميۈزلۈك باھالاپ، پىكىر ـ تەكلىپ بېرىشى كېرەك.

23-ماددا دۆلەت تۇنجى قېتىم چېگرادىن كىرىدىغان ياكى ۋاقتىنچە توختىتىلغاندىن كېيىن چېگرادىن ئەسلىگە كېلىدىغان ھايۋانات-ئۆسۈملۈك، ھايۋانات-ئۆسۈملۈك مەھسۇلاتلىرى، خەۋپ-خەتىرى يۇقىرى بىيو فاكتور بويىچە دۆلەت ئىجازەت تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.

چېگرادىن كىرىدىغان-چىقىدىغان خادىملار، تىرانسپورت قوراللىرى، يۈك ساندۇقى، مال، بۇيۇم، ئورۇ ۋە خەلقئارالىق يۈرۈۋاتقان پاراخوتلارنىڭ بۆلۈمچىدىكى سۇ بېسىمى قاتارلىقلارنى چىقىرىش دۆلىتىمىزنىڭ بىيو خەۋپسىزلىكنى باشقۇرۇش تەلىپىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.

تاموژنا چېگرادىن كىرىش-چىقىشتا ۋە چېگرادىن ئۆتۈشتە بايقالغان جانلىقلار بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنى قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.
بىيوبىخەتەرلىك بويىچە خەۋپ-خەتەر دەرىجىسى دەپ باھالانغان خادىملار، تىرانسپورت قوراللىرى، مال، بۇيۇم قاتارلىقلار بەلگىلەنگەن دۆلەت چېگراسىدىكى پورتتىن چېگرادىن كىرىشى ھەمدە خەۋپ-خەتەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەشتە قاتتىق تەدبىر قوللىنىشى كېرەك.

24-ماددا دۆلەت چېگرا سىرتىدىكى ئېغىر، زور بىيو خەۋپسىزلىك ۋەقەلىرىگە تاقابىل تۇرۇش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
چېگرا سىرتىدا ئېغىر، زور بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرى يۈزبەرسە، تاموژنا قانۇن بويىچە بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە قارىتا جىددىي ئالدىنى ئېلىش ـ تىزگىنلەش تەدبىرلىرىنى قوللىنىپ، گۇۋاھنامىنى تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىپ، تەكشۈرۈش نىسبىتىنى ئۆستۈرۈپ، ئالاقىدار خادىملار، تىرانسپورت قوراللىرى، مال، بۇيۇم قاتارلىقلارنىڭ چېگرادىن كىرىشىنى ۋاقتىنچە توختىتىدۇ.
زۆرۈر تېپىلغاندا گوۋۇيۈەننىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن، مۇناسىۋەتلىك پورتلارنى ۋاقىتلىق تاقاش، مۇناسىۋەتلىك دۆلەت چېگراسىنى قامال قىلىش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللانسا بولىدۇ.

25-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ تەكشۈرۈش خىزمىتىنى قانۇن بويىچە قانات يايدۇرۇشى، تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇن ۋە شەخسلەر ماسلىشىشى، ئەھۋالنى ئەينەن چۈشەندۈرۈشى، ماتېرىيال بىلەن تەمىنلىشى كېرەك، رەت قىلىشقا، توسقۇنلۇق قىلىشقا بولمايدۇ.

كەسپىي تېخنىكىغا چېتىلىدىغان تەلىپى بىرقەدەر يۇقىرى، قانۇن ئىجرا قىلىش كەسپىنىڭ قىيىنلىق دەرىجىسى بىرقەدەر يۇقىرى بولغان نازارەت قىلىش، تەكشۈرۈش خىزمىتىگە بىيوبىخەتەرلىك كەسپىي تېخنىكا خادىملىرى قاتنىشىشى كېرەك.

26-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ تەكشۈرۈشنى يولغا قويۇشتا، قانۇن بويىچە تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللانسا بولىدۇ :

( 1 ) تەكشۈرۈلىدىغان ئورۇن، ئورۇن ياكى بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇنغا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلىشقا چېتىشلىق سورۇنغا كىرىپ نەق مەيداننى كۆزىتىش، تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ياكى تەكشۈرۈش؛

( 2 ) مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ۋە شەخستىن ئەھۋال ئىگىلەش؛

( 3 ) مۇناسىۋەتلىك ھۆججەت، ماتېرىيال، ئارخىپ، خاتىرە، ئىسپات قاتارلىقلارنى كۆرۈپ چىقىش، كۆپەيتىش؛

( 4 ) بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇنغا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلىشقا چېتىشلىق سورۇن، ئەسلىھەلەرنى پېچەتلەش؛

( 5 ) بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇنغا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلىشقا چېتىشلىق قورال، ئۈسكۈنە، شۇنىڭدەك مۇناسىۋەتلىك بۇيۇملارنى تۇتۇپ قېلىش؛

( 6 ) قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا تەدبىرلەر.

ئالاقىدار ئورۇن ۋە شەخسلەر بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىدىكى قانۇنغا خىلاپ ئۇچۇرلارنى قانۇن بويىچە مەملىكەتلىك ئىناۋەت ئۇچۇرلىرىدىن ئورتاق بەھرىلىنىش سۇپىسىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

3-باب ئېغىر، زور يېڭىدىن پەيدا بولغان، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك يۇقۇمىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش

27-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە-ساغلاملىق، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئورمانچىلىق-ئوتلاق، تاموژنا، ئېكولوگىيەلىك مۇھىت مەسئۇل تارمىقى يېڭىدىن پەيدا بولغان، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەل، ھايۋانات-ئۆسۈملۈك يۇقۇمى، چېگرادىن كىرىش-چىقىشتا كارانتىن قىلىش، بىيوتېخنىكا مۇھىت بىخەتەرلىكىنى كۆزىتىش-ئۆلچەش تورى بەرپا قىلىپ، كۆزىتىش-ئۆلچەش پونكىت-نۇقتىلىرىنىڭ جايلىشىشى، قۇرۇلۇشىنى تەشكىللەپ، كۆزىتىش-تىزگىنلەش ئۇچۇرىنى دوكلات قىلىش سىستېمىسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، تەشەببۇسكارلىق بىلەن كۆزىتىش-ئۆلچەش ۋە كېسەللىك مەنبەسىنى تەكشۈرۈشنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك،
ھەمدە دۆلەتنىڭ بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خەۋپ ـ خەتىرىنى كۆزىتىش، ئالدىن سىگنال بېرىش سىستېمىسىغا كىرگۈزۈلىدۇ.

28-ماددا كېسەللىكنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش ئاپپاراتى، ھايۋانات يۇقۇمىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش ئاپپاراتى، ئۆسۈملۈك كېسەللىك-ھاشارات زىيىنىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-ئۇنى تىزگىنلەش ئاپپاراتى ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ كەسپىي ئاپپارات دېيىلىدۇ ) يۇقۇملۇق كېسەل، ھايۋانات-ئۆسۈملۈك يۇقۇمى ۋە كۆزىتىش-ئۆلچەش دائىرىسىگە كىرگۈزۈلگەن سەۋەبى ئېنىق بولمىغان كېسەللىكلەرنى تەشەببۇسكارلىق بىلەن كۆزىتىپ ئۆلچىشى، كۆزىتىش ئۇچۇرلىرىنى توپلىشى، تەھلىل قىلىشى، دوكلات قىلىشى كېرەك،
يېڭىدىن پەيدا بولغان، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك يۇقۇمىنىڭ يۈز بېرىش، تارقىلىش يۈزلىنىشىنى مۆلچەرلەش.

گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مۆلچەر ۋە مەسئۇلىيەت ھوقۇق دائىرىسىگە ئاساسەن ۋاقتىدا سىگنال بېرىشى ھەمدە مۇناسىپ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش تەدبىرى قوللىنىشى كېرەك.

29-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس يۇقۇملۇق كېسەل، ھايۋانات-ئۆسۈملۈك يۇقۇمىنى بايقىسا، داۋالاش ئاپپاراتى، مۇناسىۋەتلىك كەسپىي ئاپپارات ياكى تارماققا ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.

داۋالاش ئاپپاراتى، كەسپىي ئاپپارات ۋە ئۇنىڭ خادىملىرى يۇقۇملۇق كېسەل، ھايۋانات-ئۆسۈملۈك يۇقۇمى ياكى سەۋەبى ئېنىق بولمىغان توپلىنىش خاراكتېرلىك كېسەلنى بايقىسا، ۋاقتىدا مەلۇم قىلىشى ھەمدە قوغداش خاراكتېرلىك تەدبىر قوللىنىشى كېرەك.

قانۇن بويىچە دوكلات قىلىشقا تېگىشلىك بولغانلىرىنى ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ يوشۇرۇپ مەلۇم قىلىشىغا، يالغان مەلۇم قىلىشىغا، كېچىكتۈرۈپ مەلۇم قىلىشىغا، مەلۇم قىلماي چۈشۈرۈپ قويۇشىغا يول قويۇلمايدۇ، باشقىلارغا يوشۇرۇپ مەلۇم قىلماسلىق، يالغان مەلۇم قىلىش، كېچىكتۈرۈپ مەلۇم قىلىشقا يول قويۇلمايدۇ، باشقىلارنىڭ دوكلات قىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلسا بولمايدۇ.

30-ماددا دۆلەت ئېغىر، زور يېڭىدىن پەيدا بولغان، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر، ھايۋانات-ئۆسۈملۈك يۇقۇمىنىڭ بىرلىشىپ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش مېخانىزمى بەرپا قىلىدۇ.

ئېغىر، زور، يېڭىدىن يۈزبەرگەن، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەل، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك يۇقۇمى يۈزبېرىشتە، مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزام ۋە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ۋاقتىدا تىزگىنلەش تەدبىرى قوللىنىش كېرەك؛
گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە-ساغلاملىق، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئورمانچىلىق-ئوتلاق مەسئۇل تارمىقى يۇقۇم ئەھۋالىنى كېڭىشىپ ھۆكۈم قىلىشقا دەرھال تەشكىللىشى، كېڭىشىپ ھۆكۈم قىلىش يەكۈنىنى مەركەزدىكى دۆلەت خەۋپسىزلىكى رەھبەرلىك ئاپپاراتى ۋە گوۋۇيۈەنگە دوكلات قىلىشى ھەمدە دۆلەت بىيو بىخەتەرلىكى خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمىغا ئەزا باشقا ئورۇنلار ۋە گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىغا ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىشى كېرەك.

ئېغىر، زور، يېڭىدىن يۈزبەرگەن، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك يۇقۇمى يۈزبەرگەندە، يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ يۇقۇمنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش مەسئۇلىيىتىنى بىرتۇتاش ئادا قىلىدۇ، تەشكىلىي رەھبەرلىكنى كۈچەيتىدۇ، ئامما ئالدىنى ئېلىش، ئامما تىزگىنلەش، داۋالاش-قۇتقۇزۇش خىزمىتىنى قانات يايدۇرىدۇ، جەمئىيەت كۈچلىرىنى يۇقۇمنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىگە قانۇن بويىچە تەرتىپلىك قاتنىشىشقا سەپەرۋەر قىلىدۇ ۋە ئىلھاملاندۇرىدۇ.

31-ماددا دۆلەت چېگراسى، پورت يۇقۇملۇق كېسەللىكلىرى ۋە ھايۋانات-ئۆسۈملۈك يۇقۇمىنىڭ بىرلىشىپ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش ئىقتىدارى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، يۇقۇملۇق كېسەل، ھايۋانات-ئۆسۈملۈك يۇقۇمنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەشكە دائىر خەلقئارا ھەمكارلىق تورى بەرپا قىلىپ، ئېغىر، زور، يېڭىدىن پەيدا بولغان، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر، ھايۋانات-زىرائەت يۇقۇمىنى بالدۇرراق بايقايدۇ، تىزگىنلەيدۇ.

32-ماددا دۆلەت ياۋايى ھايۋانلارنى قوغدايدۇ، ھايۋانات يۇقۇم مۇداپىئەسىنى كۈچەيتىپ، ھايۋانات مەنبەلىك يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ تارقىلىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

33-ماددا دۆلەت ئانتىبىيوتىكقا قارشى دورىلار قاتارلىق مىكرو ئورگانىزملارغا قارشى دورىلارنى ئىشلىتىش ۋە قالدۇقلىرىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، مىكرو ئورگانىزملارنىڭ دورىغا چىداملىق ئۇل تەتقىقاتى ۋە پەن-تېخنىكا ئۆتكىلىگە ھۇجۇم قىلىشىغا مەدەت بېرىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە-ساغلاملىق مەسئۇل تارمىقى داۋالاش ئاپپاراتلىرىنىڭ مۇۋاپىق دورا ئىشلىتىشىگە يېتەكچىلىك قىلىش ۋە ئۇنى نازارەت قىلىشنى كۈچەيتىپ، تەدبىر قوللىنىپ، ئۇششاق جانلىقلارغا قارشى دورىلارنى مۇۋاپىق ئىشلەتمەسلىكنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئورمانچىلىق-ئوتلاق مەسئۇل تارمىقى يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىدا مۇۋاپىق دورا ئىشلىتىشكە بولغان يېتەكچىلىك ۋە نازارەتچىلىكنى كۈچەيتىپ، تەدبىر قوللىنىپ ئۇششاق جانلىقلارغا قارشى دورىلارنى مۇۋاپىق ئىشلەتمەسلىكنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش مۇھىتىدىكى قالدۇقنى تۆۋەنلىتىشى كېرەك.

گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە-ساغلاملىق، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئورمانچىلىق-ئوتلاق، ئېكولوگىيەلىك مۇھىت قاتارلىق مەسئۇل تارماقلىرى ۋە دورا نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، مىكرو ئورگانىزمغا قارشى دورا قالدۇقىنىڭ ئادەم ساغلاملىقى ۋە مۇھىتقا كەلتۈرىدىغان خەۋپىنى باھالاپ، مىكرو بىيولوگىيەلىك دورىغا قارشى بۇلغىما كۆرسەتكۈچىنى باھالاش سىستېمىسى بەرپا قىلىشى كېرەك.

4-باب بىيولوگىيە تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىش، ئېچىش ۋە قوللىنىش بىخەتەرلىكى

34-ماددا دۆلەت بىيولوگىيە تېخنىكا تەتقىقاتى، يارىتىش ۋە قوللىنىش پائالىيىتىنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئاممىنىڭ ساغلاملىقىغا خەۋپ يەتكۈزىدىغان، جانلىقلار بايلىقىغا زىيان يەتكۈزىدىغان، ئېكولوگىيە سىستېمىسىغا ۋە جانلىقلارنىڭ كۆپ خىللىقىغا بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغان، جانلىقلار بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان بىيولوگىيەلىك تېخنىكا تەتقىقاتى، ئېچىش ۋە قوللىنىش پائالىيەتلىرى بىلەن شۇغۇللىنىشنى مەنئى قىلىدۇ.

بىيولوگىيە تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىش، ئېچىش ۋە قوللىنىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، ئېتىكا پىرىنسىپىغا ئۇيغۇن كېلىش كېرەك.

35-ماددا بىيولوگىيە تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىش، يارىتىش ۋە قوللىنىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلار شۇ ئورۇننىڭ بىيولوگىيە تېخنىكا تەتقىقاتى، ئېچىش ۋە قوللىنىشنىڭ بىخەتەرلىكىگە مەسئۇل بولۇشى، بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش تەدبىرلىرىنى قوللىنىپ، بىيولويولوگىيە بىخەتەرلىكى بويىچە تەربىيەلەش، ئىزلاپ تەكشۈرۈش، قەرەللىك دوكلات قىلىش قاتارلىق خىزمەت تۈزۈملىرىنى تۈزۈپ، جەرياننى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

36-ماددا دۆلەت بىيوتېخنىكا تەتقىقاتى، يارىتىش پائالىيىتىنى تۈر بويىچە باشقۇرىدۇ.
ئاممىنىڭ ساغلاملىقى، سانائەت، يېزا ئىگىلىكى، ئېكولوگىيەلىك مۇھىت قاتارلىقلارغا زىيان يەتكۈزىدىغان خەۋپ-خەتەر دەرىجىسىگە ئاساسەن، بىيوتېخنىكا تەتقىقات، ئېچىش پائالىيىتى خەۋپ-خەتىرى يۇقىرى، خەۋپ-خەتىرى ئوتتۇراھال، خەۋپ-خەتىرىنى تۆۋەنلىتىشتىن ئىبارەت ئۈچ تۈرگە ئايرىلىدۇ.

بىيوتېخنىكا تەتقىقات، يارىتىش پائالىيىتى خەۋپ-خەتىرىنى تۈرگە ئايرىش ئۆلچىمى ۋە تىزىملىكىنى گوۋۇيۈەننىڭ پەن-تېخنىكا، سەھىيە-ساغلاملىق، يېزا ئىگىلىكى-يېزا قاتارلىق مەسئۇل تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ، تەڭشەيدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.

37-ماددا بىيوتېخنىكا تەتقىقاتى، يارىتىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، دۆلەتنىڭ بىيوتېخنىكا تەتقىقاتى-يارىتىش بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش قائىدىسىگە رىئايە قىلىش كېرەك.

بىيولوگىيە تېخنىكا تەتقىقاتى، يارىتىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، خەۋپ-خەتەر تۈرىگە ھۆكۈم چىقىرىپ، خەۋپ-خەتەرنىڭ ئۆزگىرىشىگە يېقىندىن دىققەت قىلىپ، ۋاقتىدا تاقابىل تۇرۇش تەدبىرى قوللىنىش كېرەك.

38-ماددا خەۋپ-خەتىرى يۇقىرى، خەۋپ-خەتىرى ئوتتۇراھال بولغان بىيو تېخنىكا تەتقىقاتى، يارىتىش پائالىيىتىنى دۆلىتىمىز چېگراسى ئىچىدە قانۇن بويىچە قۇرۇلغان قانۇنىي ئىگە تەشكىلات ئېلىپ بېرىشى ھەمدە قانۇن بويىچە تەستىقلىتىشى ياكى ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.

خەۋپ-خەتىرى يۇقىرى، ئوتتۇراھال خەۋپ-خەتىرى بار بىيو تېخنىكا تەتقىقات، يارىتىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، خەۋپ-خەتەرنى باھالاپ، خەۋپ-خەتەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش پىلانى ۋە بىيو بىخەتەرلىك ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈپ، تەتقىق قىلىش، يارىتىش پائالىيىتىنىڭ يولغا قويۇلۇش خەۋپ-خەتىرىنى تۆۋەنلىتىش كېرەك.

39-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىككە چېتىلىدىغان مۇھىم ئۈسكۈنىلەر ۋە ئالاھىدە بىيو فاكتورلارغا قارىتا سۈرۈشتۈرۈشنى باشقۇرۇشنى يولغا قويىدۇ.
باشقۇرۇش-تىزگىنلەش تىزىملىكىگە كىرگۈزۈلگەن مۇھىم ئۈسكۈنە ۋە ئالاھىدە بىيو ئامىللارنى سېتىۋالغان ياكى كىرگۈزگەندە، ئۇنى تىزىملاپ، سۈرۈشتۈرگىلى بولۇشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىغا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك.

شەخسلەرنىڭ باشقۇرۇش-تىزگىنلەش تىزىملىكىگە كىرگۈزۈلگەن مۇھىم ئۈسكۈنە ۋە ئالاھىدە بىيولوگىيەلىك ئامىللارنى سېتىۋېلىشىغا ياكى ئىلكىدە تۇتۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.

40-ماددا بىيوتېبابەت يېڭى تېخنىكىسىنىڭ كىلىنىكىلىق تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، ئېتىكا تەكشۈرۈشىدىن ئۆتۈش ھەمدە مۇناسىپ شەرتنى ھازىرلىغان داۋالاش ئاپپاراتىدا ئېلىپ بېرىش كېرەك؛
ئادەم بەدىنىنى كىلىنىكىلىق تەتقىق قىلىش مەشغۇلاتىنى مۇناسىپ شەرتكە ئۇيغۇن كېلىدىغان سەھىيە كەسپىي تېخنىكا خادىمى ئىجرا قىلىشى كېرەك.

41-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى قانۇن بويىچە بىيولوگىيە تېخنىكىسىنى قوللىنىش پائالىيىتىنى ئىز قوغلاپ باھالاپ، بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنىڭ بارلىقىنى بايقىسا، ۋاقتىدا ئۈنۈملۈك قۇتقۇزۇش ۋە باشقۇرۇش-تىزگىنلەش تەدبىرلىرىنى قوللىنىشى كېرەك.

5-باب كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىنىڭ بىيو بىخەتەرلىكى

42-ماددا دۆلەت كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىلىرىنىڭ بىيو بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، بىرلىككە كەلگەن تەجرىبىخانا بىيو بىخەتەرلىك ئۆلچىمىنى تۈزۈپ چىقىدۇ.
كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسى بىيو بىخەتەرلىكنىڭ دۆلەت ئۆلچىمى ۋە تەلىپىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.

كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبە پائالىيىتى قىلىشتا، مۇناسىۋەتلىك دۆلەت ئۆلچىمى ۋە تەجرىبىخانىنىڭ تېخنىكا قائىدىسى، مەشغۇلات قائىدىسىگە قاتتىق رىئايە قىلىش، بىخەتەرلىك بويىچە ئالدىنى ئېلىش تەدبىرلىرىنى قوللىنىش كېرەك.

43-ماددا دۆلەت كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزمىنىڭ يۇقۇشچانلىقى، يۇقۇملانغاندىن كېيىنكى ئادەم ۋە ھايۋاندىكى يەككە ياكى كىشىلەر توپىغا كەلتۈرىدىغان خەۋپ دەرىجىسىگە قاراپ، كېسەل مەنبەسى مىكرو ئورگانىزملىرىنى تۈرگە ئايرىپ باشقۇرىدۇ.

كېسەللىك پەيدا قىلىش نىسبىتى يۇقىرى ياكى كېسەللىك پەيدا قىلىش دەرىجىسى يۇقىرى دەپ گۇمان قىلىنغان كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزملاردىن ئەۋرىشكە ئېلىش، ساقلاش، توشۇش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، مۇناسىپ شارائىتنى ھازىرلاش، بىيو بىخەتەرلىكنى باشقۇرۇش قائىدىسىگە ئۇيغۇن كېلىش كېرەك.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە-ساغلاملىق، يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقى بېكىتىدۇ.

44-ماددا كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسى قۇرۇشتا، قانۇن بويىچە تەستىقلىتىش ياكى ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك.

شەخسلەرنىڭ كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسى قۇرۇشىغا ياكى كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزملار تەجرىبە پائالىيىتى قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

45-ماددا دۆلەت كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزملىرىنىڭ بىيو بىخەتەرلىك بويىچە مۇداپىئەلىنىش سەۋىيەسىگە ئاساسەن، كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىلىرىنى دەرىجىگە ئايرىپ باشقۇرىدۇ.

كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا مۇناسىپ دەرىجىلىك تەجرىبىخانىدا ئېلىپ بېرىش كېرەك.
تۆۋەن دەرىجىلىك كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىنىڭ دۆلەتنىڭ كېسەللىك مەنبەسى مىكرو جانلىقلار مۇندەرىجىسىدە بەلگىلەنگەن يۇقىرى دەرىجىلىك كېسەللىك مەنبەسى مىكروئورگانىزم تەجرىبىخانىسىدا ئېلىپ بارىدىغان كېسەللىك مەنبەسى مىكرو بىيو تەجرىبە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

46-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك كېسەل مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسى كېسەل پەيدا قىلىش خاراكتېرى يۇقىرى ياكى كېسەل پەيدا قىلىش مەنبەسى يۇقىرى دەپ گۇمان قىلىنغان كېسەل مەنبەسى مىكرو بىيو تەجرىبە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە-ساغلاملىق ياكى يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئېلىشى ھەمدە تەجرىبە پائالىيىتى ئەھۋالىنى تەستىقلىغۇچى تارماققا دوكلات قىلىشى كېرەك.

دۆلىتىمىزدە تېخى بايقالمىغان ياكى يوقىغانلىقى ئېلان قىلىنغان كېسەللىك مەنبەسى بولغان مىكرو ئورگانىزملارغا قارىتا تەستىقلاتماي تۇرۇپ مۇناسىۋەتلىك تەجرىبە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشقا بولمايدۇ.

47-ماددا كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسى تەدبىر قوللىنىپ، تەجرىبە ھايۋانلىرىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، تەجرىبە ھايۋانلىرىنىڭ قېچىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى، ئىشلىتىلگەندىن كېيىنكى تەجرىبە ھايۋانلىرىنى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە زىيانسىزلاشتۇرۇپ بىر تەرەپ قىلىپ، تەجرىبە ھايۋانىنى سۈرۈشتۈرگىلى بولۇشنى ئىشقا ئاشۇرۇشى كېرەك.
ئىشلىتىلگەندىن كېيىنكى تەجرىبە ھايۋانلىرىنى بازارغا كىرگۈزۈش مەنئى قىلىنىدۇ.

كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسى تەجرىبە پائالىيىتى تاشلاندۇقلىرىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، كېرەكسىز سۇ، كېرەكسىز گاز، شۇنىڭدەك باشقا تاشلاندۇقلارنى قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىشى، تەدبىر قوللىنىپ بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

48-ماددا كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىنى تەسىس قىلغۇچى ئورۇن تەجرىبىخانىنىڭ بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ، ئىلمىي، قاتتىق باشقۇرۇش تۈزۈمى تۈزۈپ، بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىگە ئالاقىدار بەلگىلىمىلەرنىڭ ئەمەلىيلىشىش ئەھۋالىنى قەرەللىك تەكشۈرىدۇ، تەجرىبىخانىنىڭ ئەسلىھە، ئۈسكۈنە، ماتېرىيال قاتارلىقلارنى تەكشۈرۈپ، ئاسراپ ۋە يېڭىلاپ، ئۇلارنىڭ دۆلەت ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىدۇ.

كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىنى قۇرغان ئورۇننىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ۋە تەجرىبىخانا مەسئۇلى تەجرىبىخانىنىڭ بىيوبىخەتەرلىكى ئۈچۈن مەسئۇل بولىدۇ.

49-ماددا كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىنى قۇرغۇچى ئورۇن بىخەتەرلىكنى قوغداش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈپ، بىخەتەرلىكنى قوغداش تەدبىرى قوللىنىپ، تەجرىبىخانا ۋە ئۇنىڭ كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزملىرىنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

دۆلەت يۇقىرى دەرىجىلىك كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداشنى كۈچەيتىدۇ.
يۇقىرى دەرىجىلىك كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قاتارلىق تارماقلارنىڭ ئالاقىدار تەجرىبىخانىلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداش خىزمىتىنىڭ نازارەتچىلىكى ۋە يېتەكچىلىكىنى قوبۇل قىلىشى، كېسەللىك مەنبەسى يۇقىرى مىكرو جانلىقلارنىڭ چىقىپ كېتىشى، يوقاپ كېتىشى ۋە ئوغرىلىنىشى، بۇلىنىشىنىڭ قاتتىق ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

دۆلەت يۇقىرى دەرىجىلىك كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىدىكى خادىملارنى تەكشۈرۈش تۈزۈمىنى ئورناتتى.
ئالىي دەرىجىلىك كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىغا كىرىدىغان خادىملار تەجرىبىخانا مەسئۇلىنىڭ تەستىقىنى ئېلىشى كېرەك.
تەجرىبىخانىنىڭ بىيو بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغانلىرىنى تەستىقلىمايدۇ؛
كىرىشنى تەستىقلىغانلارغا قارىتا بىخەتەرلىكنى كاپالەتلەندۈرۈش تەدبىرى قوللىنىش كېرەك.

50-ماددا كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىنى قۇرغان ئورۇنلار بىيوبىخەتەرلىك ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈپ، خادىملارنى تەربىيەلەش ۋە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش مانېۋىرىنى قەرەللىك تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇشى كېرەك.
كېسەل قوزغاتقۇچى مىكرو ئورگانىزم چىقىپ كېتىش، يوقاپ كېتىش ۋە ئوغرىلىنىش، بۇلىنىش ياكى باشقا بىيولوگىيەلىك بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرى كۆرۈلگەندە، جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ۋاقتىدا تىزگىنلەش تەدبىرى قوللىنىش ھەمدە دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە دوكلات قىلىش كېرەك.

51-ماددا كېسەل مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسى تۇرۇشلۇق جايدىكى ئۆلكە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ سەھىيە-ساغلاملىق مەسئۇل تارمىقى تەجرىبىخانا تۇرۇشلۇق جايدىكى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنى داۋالاش بايلىقىنى تەقسىملەشنى كۈچەيتىپ، يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنى داۋالاش-قۇتقۇزۇش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

52-ماددا كارخانا كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزملىرى مەشغۇلاتىغا چېتىلىدىغان ئىشلەپچىقىرىش سېخىنىڭ بىيو بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇشتا، كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىنىڭ بەلگىلىمىسى ۋە باشقا بىيو بىخەتەرلىكنى باشقۇرۇش قائىدىسى بويىچە بولىدۇ.

بىيولوگىيەلىك زەھەر، ئۆسۈملۈك زىيانلىق جانلىقلىرى ھەم باشقا بىيولوگىيەلىك فاكتور مەشغۇلاتىغا چېتىلىدىغان بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى تەجرىبىخانىسىنى قۇرۇش ۋە باشقۇرۇش كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىغا ئالاقىدار بەلگىلىمە ئىجرا قىلىنىدۇ.

6-باب ئىنسانلار ئىرسىيەت بايلىقى ۋە جانلىقلار بايلىقى بىخەتەرلىكى

53-ماددا دۆلەت دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقى ۋە جانلىقلار بايلىقىنى توپلاش، ساقلاش، پايدىلىنىش، سىرتقا تەمىنلەش قاتارلىق پائالىيەتلىرىنى باشقۇرۇش ۋە نازارەت قىلىشنى كۈچەيتىپ، ئىنسانلار ئىرسىيەت بايلىقى ۋە بىيو بايلىقىنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.

دۆلەت دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقى ۋە جانلىقلار بايلىقىغا ئىگىلىك ھوقۇقى بار.

54-ماددا دۆلەت ئىنسانلار ئىرسىيەت بايلىقى ۋە جانلىقلار بايلىقىنى تەكشۈرۈشنى قانات يايدۇرىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ پەن-تېخنىكا مەسئۇل تارمىقى دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىنى تەكشۈرۈشنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇپ، مۇھىم ئىرسىيەتچىلەر سىستېمىسى ۋە مۇئەييەن رايوندىكى ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىنى تىزىملىتىشقا ئىلتىماس قىلىش چارىسىنى تۈزۈپ چىقىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ پەن-تېخنىكا، تەبىئىي بايلىق، ئېكولوگىيەلىك مۇھىت، سەھىيە-ساغلاملىق، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئورمانچىلىق-ئوتلاق، جۇڭيى تېبابىتى دورىگەرلىكى مەسئۇل تارمىقى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، بىيو بايلىقنى تەكشۈرۈشنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇپ، مۇھىم بىيو بايلىقنى تىزىملىتىشنى ئىلتىماس قىلىش چارىسىنى تۈزىدۇ.

55-ماددا دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىنى توپلاش، ساقلاش، پايدىلىنىش، سىرتقا تەمىنلەشتە، ئېتىكا پىرىنسىپىغا ئۇيغۇن كېلىش كېرەك، ئاممىنىڭ ساغلاملىقىغا، دۆلەت خەۋپسىزلىكىگە ۋە ئاممىۋى مەنپەئەتكە زىيان يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ.

56-ماددا تۆۋەندىكى پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ پەن-تېخنىكا مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئېلىش كېرەك :

( 1 ) دۆلىتىمىزنىڭ مۇھىم ئىرسىيەتشۇناسلار سىستېمىسى، مۇئەييەن رايوندىكى ئىنسانلارنىڭ ئىرسىيەت بايلىقىنى توپلاش ياكى گوۋۇيۈەننىڭ پەن-تېخنىكا مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن تۈر ۋە مىقداردىكى ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىنى توپلاش؛

( 2 ) دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىنى ساقلاش؛

( 3 ) دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانلار ئىرسىيەت بايلىقىدىن پايدىلىنىپ خەلقئارا ئىلمىي تەتقىقات ھەمكارلىقىنى قانات يايدۇرۇش؛

( 4 ) دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقى ماتېرىيالىنى توشۇش، پوچتىدىن ئەۋەتىش، چېگرادىن ئېلىپ چىقىش.

ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە كىلىنىكىلىق داۋالاش، قان ئېلىش-قان بىلەن تەمىنلەش مۇلازىمىتى، قانۇنغا خىلاپ جىنايەتلەرنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىش، روھلاندۇرۇش دورىلىرىنى تەكشۈرۈش ۋە دەپنە قىلىش قاتارلىقلارنى مەقسەت قىلىپ ئىنسانلارنىڭ ئىرسىيەت بايلىقىنى يىغىش، ساقلاش ۋە قانات يايدۇرۇشقا ئالاقىدار پائالىيەتلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ.

ئالاقىدار دورا ۋە داۋالاش ئۈسكۈنىلىرىنى دۆلىتىمىزدە بازارغا سېلىش ئىجازىتىگە ئېرىشىش ئۈچۈن، كىلىنىكىلىق سىناق ئاپپاراتلىرى دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىدىن پايدىلىنىپ خەلقئارا ھەمكارلىقنى كىلىنىكىلىق سىناق قىلىشنى قانات يايدۇرغان، ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىغا چېتىلماي چېگرادىن چىقارغان بولسا، تەستىقلىتىش ھاجەتسىز؛
لېكىن، كىلىنىكىلىق تەجرىبىنى قانات يايدۇرۇشتىن بۇرۇن ئىشلىتىلىدىغان ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىنىڭ تۈرى، مىقدارى ۋە ئىشلىتىلىش ئورنىنى گوۋۇيۈەننىڭ پەن-تېخنىكا مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇش كېرەك.

چېگرا سىرتىدىكى تەشكىلات، شەخسلەر ۋە ئۇلار قۇرغان ياكى ئەمەلىي كونترول قىلغان ئاپپاراتلار دۆلىتىمىز چېگراسى ئىچىدە دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىنى توپلىسا، ساقلىسا، چېگرا سىرتىغا دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقى بەرسە بولمايدۇ.

57-ماددا دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقى ئۇچۇرىنى چېگرا سىرتىدىكى تەشكىلات، شەخس ۋە ئۇنىڭ تەسىس قىلىنغان ياكى ئەمەلىي كونترول قىلىنغان ئاپپاراتىغا تەمىنلىگەندە ياكى ئىشلىتىشكە ئېچىۋەتكەندە، گوۋۇيۈەننىڭ پەن-تېخنىكا مەسئۇل تارمىقىغا ئالدىن دوكلات قىلىش ھەمدە ئۇچۇر زاپىسىنى تاپشۇرۇش كېرەك.

58-ماددا دۆلىتىمىزنىڭ قىممەتلىك، يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان، خاس تۈرلىرىنى ھەمدە ئۇنى قايتا ھاسىل قىلىش ياكى كۆپەيتىپ ئەۋلادمۇئەۋلاد قالدۇرۇشقا بولىدىغان يەككە، ئەزا، توقۇلما، ھۈجەيرە، گېن قاتارلىق ئىرسىيەت بايلىقىنى توپلاش، ساقلىتىش، پايدىلىنىش، چېگرادىن چىقىرىشتا، مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملارغا رىئايە قىلىش كېرەك.

چېگرا سىرتىدىكى تەشكىلاتلار، شەخسلەر ۋە ئۇلارنى قۇرغان ياكى ئەمەلىي كونترول قىلغان ئاپپاراتلار دۆلىتىمىزنىڭ جانلىقلار بايلىقىغا ئېرىشىش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىشتا، قانۇن بويىچە تەستىقلىنىشى كېرەك.

59-ماددا دۆلىتىمىزنىڭ جانلىقلار بايلىقىدىن پايدىلىنىپ خەلقئارا پەن تەتقىقات ھەمكارلىقىنى قانات يايدۇرۇشتا، قانۇن بويىچە تەستىقلىتىش كېرەك.

دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانلار ئىرسىيەت بايلىقى ۋە جانلىقلار بايلىقىدىن پايدىلىنىپ خەلقئارا ئىلمىي تەتقىقات ھەمكارلىقىنى قانات يايدۇرۇشتا، جۇڭگو تەرەپ ئورۇنلىرى ھەم ئۇلارنىڭ تەتقىقات خادىملىرىنىڭ تەتقىقاتقا پۈتۈن جەريانلىق، ماھىيەتلىك قاتنىشىشىغا، مۇناسىۋەتلىك ھوقۇق-مەنپەئەتتىن قانۇن بويىچە بەھرىلىنىشىگە كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

60-ماددا دۆلەت سىرتتىن كىرگەن تۈرلەرنىڭ تاجاۋۇز قىلىشىدىن مۇداپىئەلىنىش ۋە ئۇنىڭغا تاقابىل تۇرۇشنى كۈچەيتىپ، جانلىقلارنىڭ كۆپ خىللىقىنى قوغدايدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە سىرتتىن تاجاۋۇز قىلىپ كىرگەن تۈرلەر تىزىملىكى ۋە باشقۇرۇش چارىسىنى تۈزىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، سىرتتىن تاجاۋۇز قىلىپ كىرگەن تۈرلەرنى تەكشۈرۈش، كۆزىتىش، سىگنال بېرىش، تىزگىنلەش، باھالاش، تازىلاش ۋە ئېكولوگىيەنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش قاتارلىق خىزمەتلەرنى كۈچەيتىدۇ.

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ تەستىقلاتماي تۇرۇپ، سىرتتىن كىرگەن تۈرلەرنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن كىرگۈزۈشىگە، قويۇپ بېرىشىگە ياكى تاشلىۋېتىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

7-باب بىيو تېررورلۇق ۋە بىيو قوراللارنىڭ تەھدىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش

61-ماددا دۆلەت بارلىق زۆرۈر تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، بىيولوگىيەلىك تېررورلۇق ۋە بىيولوگىيەلىك قورال تەھدىتىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

بىيولوگىيەلىك قوراللارنى يارىتىش، ياساش ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن ئېرىشىش، ساقلاش، ئىلكىدە تۇتۇش ۋە ئىشلىتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

بىيولوگىيەلىك قوراللارنى ھەرقانداق ئۇسۇلدا ئېچىشقا كۈشكۈرتۈش، ياردەم بېرىش، ياساش ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن ئېرىشىش مەنئى قىلىنىدۇ.

62-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بىيولوگىيەلىك تېررورلۇق ھەرىكىتى، بىيولوگىيەلىك قورال ياساشقا ئىشلىتىلىدىغان بىيولوگىيەلىك تەن، بىيولوگىيەلىك زەھەر، ئۈسكۈنە ياكى تېخنىكا تىزىملىكىنى تۈزۈپ، تۈزىتىپ، ئېلان قىلىپ، نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئۇنىڭ بىيولوگىيەلىك قورال ياكى تېررورلۇق ياساش مەقسىتىگە ئىشلىتىلىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

63-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك ھەربىي ئورگانلار مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، بىيولوگىيەلىك تېررورلۇق ھەرىكىتىگە، بىيولوگىيەلىك قورال ياساشقا ئىشلىتىشكە بولىدىغان بىيولوگىيەلىك تەن، بىيولوگىيەلىك زەھەر، ئۈسكۈنە ياكى تېخنىكىنى چېگرادىن كىرگۈزۈش-چىقىرىش، ئىمپورت-ئېكسپورت، ئېرىشىش، ياساش، يۆتكەش ۋە قويۇش قاتارلىق پائالىيەتلەرنى كۆزىتىش-ئۆلچەش، تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىپ، زۆرۈر ئالدىنى ئېلىش ۋە بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرلىرىنى قوللىنىدۇ.

64-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى، ئۆلكە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ھەم ئۇلارنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىيولوگىيەلىك تېررورلۇق ھۇجۇمى، بىيولوگىيەلىك قوراللارنىڭ ھۇجۇمىغا ئۇچرىغاندىن كېيىنكى كىشىلەرنى قۇتقۇزۇش-داۋالاش ۋە ئورۇنلاشتۇرۇش، مۇھىتنى دېزىنفېكسىيەلەش، ئېكولوگىيەنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، بىخەتەرلىكنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ۋە جەمئىيەت تەرتىپىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش قاتارلىق خىزمەتلەرنى تەشكىللەشكە مەسئۇل بولىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى، ئۆلكە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ئىجتىمائىي ئاممىۋى پىكىر ئىلمىنى بىيولوگىيەلىك تېررورلۇق ھۇجۇمى ۋە بىيولوگىيەلىك قورال ھۇجۇمى ۋەقەسىنى توغرا خەۋەر قىلىشقا ئۈنۈملۈك يېتەكلەپ، تارقاقلاشتۇرۇش، يۆتكەش ۋە جىددىي پاناھلىنىش قاتارلىق ئۇچۇرلارنى ۋاقتىدا ئېلان قىلىپ، جىددىي بىر تەرەپ قىلىش ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈش جەريانىدا بۇلغانغان رايون ۋە كىشىلەرگە قارىتا ئۇزاق مۇددەت مۇھىتنى كۆزىتىپ ئۆلچىشى ۋە ساغلاملىقنى كۆزىتىپ ئۆلچىشى كېرەك.

65-ماددا دۆلەت دۆلىتىمىز چېگراسى ئىچىدىكى ئۇرۇش قالدۇق بىيولوگىيەلىك قوراللىرى ھەم ئۇنىڭ خەۋپ نەتىجىسى، يوشۇرۇن تەسىرىنى تەكشۈرۈشنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرىدۇ.

دۆلەت ئۇرۇشتىن قېپقالغان بىيولوگىيەلىك قوراللارنى ساقلاش ۋە بىر تەرەپ قىلىشقا تەشكىللەپ، ئۇرۇشتىن قېپغان بىيولوگىيەلىك قوراللارنىڭ بىخەتەرلىكىنى بىر تەرەپ قىلىشقا كاپالەتلىك قىلىدۇ.

8-باب بىيو بىخەتەرلىك ئىقتىدارى قۇرۇلۇشى

66-ماددا دۆلەت بىيو بىخەتەرلىك ئىشلىرىنىڭ تەرەققىيات يىرىك پىلانىنى تۈزۈپ، بىيو بىخەتەرلىك ئىقتىدار قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، بىيو بىخەتەرلىك ۋەقەلىرىگە تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارى ۋە سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى بىيو بىخەتەرلىك ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىنى قوللاپ، ئىش ھوقۇقىغا قاراپ ئايرىپ، تۆۋەندىكى بىيو بىخەتەرلىك ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىغا مەدەت بېرىشكە ئالاقىدار چىقىملارنى ھۆكۈمەت خامچوتىغا كىرگۈزۈشى كېرەك :

( 1 ) تورنىڭ بەرپا قىلىنىشى ۋە يۈرۈشۈشىنى كۆزىتىش؛

( 2 ) جىددىي بىر تەرەپ قىلىش ۋە ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش ماددىي ئەشيالىرىنى زاپاس ساقلاش؛

( 3 ) ئاچقۇچلۇق ئۇل ئەسلىھەلەرنى قۇرۇش ۋە يۈرۈشتۈرۈش؛

( 4 ) ئاچقۇچلۇق تېخنىكا ۋە مەھسۇلاتلارنى تەتقىق قىلىش، يارىتىش؛

( 5 ) ئىنسانلارنىڭ ئىرسىيەت بايلىقى ۋە جانلىقلار بايلىقىنى تەكشۈرۈش، ساقلاش؛

( 6 ) قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا مۇھىم بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى ئىشلىرى.

67-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ، بىيو بىخەتەرلىك پەن-تېخنىكا تەتقىقاتىنى قوللاپ، بىيو بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىدىن مۇداپىئەلىنىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش تېخنىكا تەتقىقاتىنى كۈچەيتىپ، ئەۋزەل كۈچلەر ۋە بايلىقلارنى بىرىكتۈرۈپ، كۆپ پەن، كۆپ تارماق ماسلىشىپ يېڭىلىق يارىتىدىغان بىرلىشىپ ئۆتكەلگە ھۇجۇم قىلىش مېخانىزمى بەرپا قىلىپ، بىيو بىخەتەرلىكتىكى يادرولۇق ئاچقۇچلۇق تېخنىكىلار ۋە مۇھىم، زور مۇداپىئە مەھسۇلاتلىرىنىڭ نەتىجىسىنى ئىشلەپچىقىرىش ۋە ئايلاندۇرۇش، قوللىنىشقا تۈرتكە بولىدۇ،
بىيوبىخەتەرلىكنىڭ پەن-تېخنىكا كاپالىتى ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.

68-ماددا دۆلەت پۈتۈن مەملىكەتنىڭ بىيو بىخەتەرلىكى ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنى بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ ئالاقىدار تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، بىيولوگىيە ئۇچۇرى، ئىنسانلار ئىرسىيەت بايلىقىنى ساقلاش، زەمبۇرۇغ ( زەھەر ) تۈرىنى ساقلاش، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك ئىرسىيەت بايلىقىنى قوغداش، يۇقىرى دەرىجىلىك كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسى قاتارلىق تەرەپلەردىكى بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى بويىچە دۆلەت ئىستراتېگىيەلىك بايلىق سۇپىسى قۇرۇشنى تېزلىتىپ، ئورتاق بەھرىلىنىش، پايدىلىنىش مېخانىزمى ئورنىتىپ، بىيولوسىيە بىخەتەرلىكى پەن-تېخنىكىسىدا يېڭىلىق يارىتىشنى ئىستراتېگىيەلىك كاپالەت ۋە تىرەككە ئىگە قىلىدۇ.

69-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، بىيو ئاساسىي پەن تەتقىقات ئىختىساسلىقلىرى ۋە بىيو ساھەسىدىكى كەسپىي تېخنىكا ئىختىساسلىقلىرىنى يېتىشتۈرۈشنى كۈچەيتىپ، بىيو ئاساسىي پەنىنىڭ پەن قۇرۇلۇشى ۋە پەن تەتقىقاتىغا تۈرتكە بولىدۇ.

دۆلەت بىيوبىخەتەرلىك ئۇل ئەسلىھەسى مۇھىم ئىش ئورنىدىكى كەسىپكارلار تەلەپكە ئۇيغۇن سالاھىيەتنى ھازىرلىشى، مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى ھەمدە ئىش ئورنىدا تەربىيەلىنىشى كېرەك.

70-ماددا دۆلەت ئېغىر، زور، يېڭىدىن پەيدا بولغان، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك يۇقۇمى قاتارلىق بىيو بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش ماددىي ئەشيا زاپىسىنى كۈچەيتىدۇ.

دۆلەت بىيو بىخەتەرلىكتە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرىدىغان دورا، جابدۇق قاتارلىق ماددىي ئەشيالارنى تەتقىق قىلىش، يارىتىش ۋە تېخنىكا زاپىسىنى كۈچەيتىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ ئالاقىدار تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، بىيوبىخەتەرلىكتە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش دورا، جابدۇق قاتارلىق ماددىي ئەشيالارنى تەتقىق قىلىش، ئېچىش ۋە تېخنىكا زاپىسىغا ئالاقىدار تەدبىرلەرنى ئەمەلىيلەشتۈرىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىيوبىخەتەرلىك ۋەقەسىنى جىددىي بىر تەرەپ قىلىشقا كېرەكلىك داۋالاش-قۇتقۇزۇش ئۈسكۈنىلىرى، قۇتقۇزۇش-داۋالاش دورىلىرى، داۋالاش ئۈسكۈنىلىرى قاتارلىق ماددىي ئەشيالارنى ئىشلەپچىقىرىش، تەمىنلەش ۋە تەقسىملەشكە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك؛
قاتناش-تىرانسپورت مەسئۇل تارمىقى تىرانسپورت تىجارىتى ئورۇنلىرىنى ئالدىن توشۇشقا ۋاقتىدا تەشكىللىشى، ماسلاشتۇرۇشى كېرەك.

71-ماددا دۆلەت يۇقىرى كېسەللىك مەنبەسى بولغان مىكرو ئورگانىزم تەجرىبە پائالىيىتى، بىيو بىخەتەرلىك ۋەقەسىنى نەق مەيداندا بىر تەرەپ قىلىش قاتارلىق خەۋپ-خەتىرى يۇقىرى بىيو بىخەتەرلىك خىزمىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان خادىملارنى ئۈنۈملۈك مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى ۋە داۋالاش كاپالىتى بىلەن تەمىنلەيدۇ.

9-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

72-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، بىيولوگىيە بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىدىغان خادىملاردىن بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى خىزمىتىدە خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلانغان، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلغان، نەپسانىيەتچىلىك قىلغانلىرىغا ياكى قانۇنغا خىلاپ باشقا قىلمىش سادىر قىلغانلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

73-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، داۋالاش ئاپپاراتى، كەسپىي ئاپپارات ياكى ئۇنىڭ خادىملىرىدىن يوشۇرۇپ مەلۇم قىلماي، يالغان مەلۇم قىلىپ، كېچىكتۈرۈپ مەلۇم قىلىپ، چالا مەلۇم قىلىپ، باشقىلارغا يوشۇرۇپ مەلۇم قىلماسلىق، يالغان مەلۇم قىلىش، كېچىكتۈرۈپ مەلۇم قىلىشقا يول كۆرسەتكەن ياكى باشقىلارنىڭ يۇقۇملۇق كېسەل، ھايۋانات-ئۆسۈملۈك يۇقۇمى ياكى سەۋەبى ئېنىق بولمىغان توپلىنىش خاراكتېرلىك كېسەللىكلەرنى دوكلات قىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلغانلىرىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ؛
قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىل، ئاساسلىق مەسئۇل، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ ھەمدە مۇناسىۋەتلىك كەسىپكارلىق گۇۋاھنامىسىنى بىكار قىلغانغا قەدەر قانۇن بويىچە بەلگىلىك مۇددەت كەسىپكارلىق پائالىيىتىنى ۋاقتىنچە توختىتىپ تۇرسا بولىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ساختا بىيوبىخەتەرلىك ئۇچۇرىنى ئويدۇرغان، تارقىتىپ، ئامانلىق باشقۇرۇشقا خىلاپ قىلمىش شەكىللەندۈرگەنلەرگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قانۇن بويىچە ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىدۇ.

74-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دۆلەت مەنئى قىلغان بىيوتېخنىكا تەتقىقاتى، يارىتىش ۋە قوللىنىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللانغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە-ساغلاملىق، پەن-تېخنىكا، يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە، قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ،
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت، تېخنىكا ماتېرىيالى ۋە قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارغا ئىشلىتىلگەن قورال، ئۈسكۈنە، خام ئەشيا-ماتېرىيال قاتارلىق بۇيۇملارنى مۇسادىرە قىلىدۇ، 1 مىليون يۈەندىن يۇقىرى، 10 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت 1 مىليون يۈەندىن ئارتۇق بولسا، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ 10 ھەسسىسىدىن يۇقىرى، 20 ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ
ھەمدە بەلگىلىك مۇددەت ئىچىدە مۇناسىپ بىيوتېخنىكا تەتقىقات، ئېچىش ۋە قوللىنىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشنى قانۇن بويىچە مەنئى قىلسا، مۇناسىۋەتلىك ئىجازەت كىنىشكىلىرىنى بىكار قىلسا بولىدۇ؛
قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىللەر، ئاساسلىق مەسئۇللار، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىملار ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ، 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، مۇناسىپ بىيوتېخنىكا تەتقىقاتى، يارىتىش ۋە قوللىنىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىش 10 يىلغىچە مەنئى قىلىنىدۇ، مۇناسىۋەتلىك كەسىپكارلىق گۇۋاھنامىسى قانۇن بويىچە بىكار قىلىنىدۇ.

75-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، بىيوتېخنىكا تەتقىقاتى، يارىتىش پائالىيىتىدە دۆلەتنىڭ بىيوتېخنىكا تەتقىقاتى-يارىتىش بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش قائىدىسىگە رىئايە قىلمىغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ، قوشۇمچە 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغانلار ياكى ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلغانلار تەتقىق قىلىش، ئېچىش پائالىيىتىنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ ھەمدە 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 2 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

76-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، كېسەل مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىپ مۇناسىپ دەرىجىلىك تەجرىبىخانىدا ئېلىپ بارمىغان ياكى يۇقىرى دەرىجىلىك كېسەل مەنبەسى مىكرو بىيو تەجرىبىخانىلىرىدىن تەستىقلاتماي تۇرۇپ يۇقىرى كېسەللىك قوزغاتقۇچى، گۇمانىي يۇقىرى كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزمى تەجرىبە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللانغانلىرىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە-ساغلاملىق، يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ،
ئۇنىڭ تەجرىبە پائالىيىتىگە ئىشلىتىدىغان كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزملىرىنى كۆيدۈرۈۋېتىشى ياكى ساقلاش ئاپپاراتىغا تاپشۇرۇپ بېرىشىنى نازارەت قىلسا، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ؛
يۇقۇملۇق كېسەلنىڭ تارقىلىشى، تارقىلىشى ياكى باشقا ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلغانلارنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى، ئاساسلىق مەسئۇلى، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش، خىزمەتتىن ھەيدەش جازاسى بېرىلىدۇ.

77-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئىشلەتكەندىن كېيىنكى تەجرىبە ھايۋانلىرىنى بازارغا كىرگۈزگەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ پەن-تېخنىكا مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى 200 مىڭ يۈەندىن كۆپ بولغانلىرىغا قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بەش ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئون ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولسا، گۇۋاھنامە تارقاتقان تارماق ئالاقىدار ئىجازەت كىنىشكىلىرىنى بىكار قىلىدۇ.

78-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىدۇ، قوشۇمچە 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ :

( 1 ) باشقۇرۇش-تىزگىنلەش تىزىملىكىگە كىرگۈزۈلگەن مۇھىم ئۈسكۈنە، ئالاھىدە بىيولوگىيەلىك ئامىللارنى سېتىۋېلىپ ياكى كىرگۈزۈپ تىزىملاتمىغانلار ياكى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىنىڭ ئەنگە ئالدۇرۇشىغا يوللىمىغانلار؛

( 2 ) باشقۇرۇش-تىزگىنلەش تىزىملىكىگە كىرگۈزۈلگەن مۇھىم ئۈسكۈنە ياكى ئالاھىدە بىيولوگىيەلىك فاكتورنى شەخسىي سېتىۋېلىش ياكى ئىلكىدە تۇتۇش؛

( 3 ) شەخسلەر كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسى قۇرۇش ياكى كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزملىق تەجرىبە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىش؛

( 4 ) تەجرىبىخانا مەسئۇلىنىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ، يۇقىرى دەرىجىلىك كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزم تەجرىبىخانىسىغا كىرىش.

79-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تەستىقلاتماي تۇرۇپ، دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىنى توپلىغان، ساقلىغان ياكى دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىدىن پايدىلىنىپ خەلقئارا پەن تەتقىقاتى ھەمكارلىقىنى قانات يايدۇرغانلارنى گوۋۇيۈەننىڭ پەن-تېخنىكا مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى ۋە قانۇنغا خىلاپ ئالغان، ساقلىغان ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىنى مۇسادىرە قىلىدۇ،
قوشۇمچە 500 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 5 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى 1 مىليون يۈەندىن يۇقىرى بولغانلىرىغا قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بەش ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئون ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى، ئاساسلىق مەسئۇلى، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ، بەش يىل ئىچىدە مۇناسىپ ھەرىكەت بىلەن شۇغۇللىنىشى مەنئى قىلىنىدۇ.

80-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، چېگرا سىرتىدىكى تەشكىلاتلار، شەخسلەر ۋە ئۇلارنىڭ قۇرغان ياكى ئەمەلىي كونترول قىلىدىغان ئاپپاراتلىرىدىن دۆلىتىمىز چېگراسى ئىچىدە دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىنى توپلىغان، ساقلىغان ياكى چېگرا سىرتىغا دۆلىتىمىزنىڭ ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقى بىلەن تەمىنلىگەنلىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ پەن-تېخنىكا مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ،
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى ۋە قانۇنغا خىلاپ ھالدا توپلىغان، ساقلاپ قويغان ئىنسانىيەت ئىرسىيەت بايلىقىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قوشۇمچە 1 مىليون يۈەندىن يۇقىرى، 10 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى 1 مىليون يۈەندىن يۇقىرى بولسا، قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ 10 ھەسسىسىدىن يۇقىرى، 20 ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

81-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تەستىقلاتماي تۇرۇپ سىرتتىن كىرگەن تۈرلەرنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن كىرگۈزگەنلەرگە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە، كىرگۈزگەن سىرتتىن كىرگەن تۈرلەرنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 250 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تەستىقلاتماي تۇرۇپ، سىرتتىن كىرگەن تۈرلەرنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قويۇپ بەرگەنلەرنى ياكى تاشلىۋەتكەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتىغا ئاساسەن، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۇتۇپ كېلىشكە، قويۇپ بەرگەن ياكى تاشلىۋەتكەن سىرتتىن كىرگەن تۈرلەرنى قايتۇرۇپ كېلىشكە بۇيرۇيدۇ، 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

82-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىسمانىي زىيان، مال-مۈلۈك ياكى باشقا زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

83-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ بىيولوگىيە بىخەتەرلىكى قانۇنىغا خىلاپ قىلمىشلارغا مۇشۇ قانۇندا قانۇن جاۋابكارلىقى بەلگىلەنمىگەن، باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلىمە بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

84-ماددا چېگرا سىرتىدىكى تەشكىلاتلار ياكى شەخسلەردىن توشۇش، پوچتىدىن ئەۋەتىش، خەتەرلىك بىيو فاكتورلارنى ئېلىپ چېگرادىن كىرگەنلىرى ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن دۆلىتىمىزنىڭ بىيو بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزگەنلىرى قانۇن بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ ھەمدە باشقا زۆرۈر تەدبىرلەرنى قوللانسا بولىدۇ.

10-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

85-ماددا بۇ قانۇندىكى تۆۋەندىكى ئاتالغۇلارنىڭ مەنىسى :

( 1 ) بىيو فاكتور ھايۋانات، ئۆسۈملۈك، مىكرو ئورگانىزم، بىيو زەھەر ۋە باشقا بىيو ئاكتىپ ماددىلارنى كۆرسىتىدۇ.

( 2 ) ئېغىر، زور يېڭىدىن پەيدا بولغان، تاسادىپىي يۈزبەرگەن يۇقۇملۇق كېسەل دۆلىتىمىز چېگراسى ئىچىدە تۇنجى قېتىم كۆرۈلگەن ياكى يوقىتىلغانلىقىنى جاكارلىغان، ياكى تۇيۇقسىز يۈزبەرگەن، ئاممىنىڭ ساغلاملىقى ۋە ھاياتىي بىخەتەرلىكىگە ئېغىر زىيان يەتكۈزىدىغان، جەمئىيەتتە ۋەھىمە پەيدا قىلىدىغان، جەمئىيەت مۇقىملىقىغا تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان يۇقۇملۇق كېسەلنى كۆرسىتىدۇ.

( 3 ) ئېغىر، زور يېڭىدىن تارقالغان، تاسادىپىي ھايۋانات يۇقۇمى دۆلىتىمىز تەۋەسىدە تۇنجى قېتىم كۆرۈلگەن ياكى يوقىتىلغانلىقى جاكارلانغان ھايۋانات يۇقۇمى قايتا كۆرۈلگەن ياكى كېسەل بولۇش نىسبىتى، ئۆلۈش نىسبىتى بىرقەدەر يۇقىرى بولغان يوشۇرۇن ھايۋانات يۇقۇمى تۇيۇقسىز يۈزبېرىپ ھەمدە تېز تارقىلىپ، باقمىچىلىق ئىشلەپچىقىرىش بىخەتەرلىكىگە ئېغىر تەھدىت، خەۋپ يەتكۈزۈشنى كۆرسىتىدۇ،
شۇنداقلا ئاممىنىڭ ساغلاملىقى ۋە ھاياتىي بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان ئەھۋاللار.

( 4 ) ئېغىر، زور يېڭىدىن يۈزبەرگەن، تۇيۇقسىز يۈزبەرگەن ئۆسۈملۈك يۇقۇمى دۆلىتىمىز تەۋەسىدە تۇنجى قېتىم يۈزبەرگەن ياكى يوقىتىلغانلىقى جاكارلانغان ئۆسۈملۈكلەرگە ئېغىر خەۋپ يەتكۈزىدىغان زەمبۇرۇغ، باكتېرىيە، ۋىرۇس، ھاشارات، يىپچە قۇرت، ئوت-چۆپ، زىيانداش چاشقان، يۇمشاق تەنلىك ھايۋان قاتارلىقلارنىڭ يەنە بىر قېتىم كېسەللىك-ھاشارات زىيىنىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشىنى ياكى شۇ جايدىكى زىيانلىق جانلىقلارنىڭ تۇيۇقسىز كەڭ دائىرىدە يۈزبېرىشى ھەم تېز تارقىلىشىنى كۆرسىتىدۇ،
زىرائەت، دەل-دەرەخ قاتارلىق ئۆسۈملۈكلەرگە ئېغىر خەۋپ يەتكۈزىدىغان ئەھۋاللار.

( 5 ) بىيولوگىيە تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىش، يارىتىش ۋە قوللىنىش ئىلىم-پەن ۋە قۇرۇلۇش قائىدىلىرى ئارقىلىق بىيولوگىيەنى تونۇش، ئۆزگەرتىش، بىرىكتۈرۈش، پايدىلىنىش ئارقىلىق شۇغۇللىنىدىغان پەن تەتقىقات، تېخنىكا يارىتىش ۋە قوللىنىش قاتارلىق پائالىيەتلەرنى كۆرسىتىدۇ.

( 6 ) كېسەللىك مەنبەسى مىكرو ئورگانىزملىرى ئادەم، ھايۋانلارغا تاجاۋۇز قىلىپ يۇقۇملىنىش، ھەتتا يۇقۇملۇق كېسەل پەيدا قىلالايدىغان مىكرو ئورگانىزملارنى كۆرسىتىدۇ، جۈملىدىن ۋىرۇس، باكتېرىيە، زەمبۇرۇغ، رىككېتسىيە، پارازىت قۇرت قاتارلىقلار.

( 7 ) ئۆسۈملۈك زىيانلىق جانلىقلىرى زىرائەت، دەل-دەرەخ قاتارلىق ئۆسۈملۈكلەرگە خەۋپ يەتكۈزەلەيدىغان زەمبۇرۇغ، باكتېرىيە، ۋىرۇس، ھاشارات، يىپچە قۇرت، ئوت-چۆپ، زىيانداش چاشقان، يۇمشاق تەنلىك ھايۋان قاتارلىق جانلىقلارنى كۆرسىتىدۇ.

( 8 ) ئىنسانلارنىڭ ئىرسىيەت بايلىقى، جۈملىدىن ئىنسانلارنىڭ ئىرسىيەت بايلىقى ماتېرىيالى ۋە ئىنسانلارنىڭ ئىرسىيەت بايلىقى ئۇچۇرى.
ئىنسانلارنىڭ ئىرسىيەت بايلىقى ماتېرىيالى ئادەم بەدىنىدىكى گېن گۇرۇپپىسى، گېن قاتارلىق ئىرسىيەت ماددىلىرى بولغان ئەزا، توقۇلما، ھۈجەيرە قاتارلىق ئىرسىيەت ماتېرىياللىرىنى كۆرسىتىدۇ.
ئىنسانلارنىڭ ئىرسىيەت بايلىقى ئۇچۇرى ئىنسانلارنىڭ ئىرسىيەت بايلىقى ماتېرىيالىدىن پايدىلىنىپ ھاسىل بولغان سانلىق مەلۇمات قاتارلىق ئۇچۇر ماتېرىياللىرىنى كۆرسىتىدۇ.

( 9 ) مىكرو ئورگانىزملارنىڭ دورىغا چىدامچانلىقى مىكرو ئورگانىزملارنىڭ مىكرو ئورگانىزملارغا قارشى دورىلار ئارقىلىق تاقابىل تۇرۇشچانلىق پەيدا قىلىپ، مىكرو ئورگانىزملىققا قارشى دورىلارنىڭ مىكرو ئورگانىزملارنىڭ يۇقۇملىنىشىنى ئۈنۈملۈك كونترول قىلالماسلىقىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشىنى كۆرسىتىدۇ.

( 10 ) بىيولوگىيەلىك قورال تۈرى ۋە مىقدارى ئالدىنى ئېلىش، قوغداش ياكى باشقا تىنچ ئىشلىتىش ئورنىغا تەۋە بولمىغان يوللۇق ئېھتىياج، ھەرقانداق مەنبە ياكى ھەرقانداق ئۇسۇلدا ھاسىل بولغان مىكرو بىيو دورا، باشقا بىيو دورا، شۇنىڭدەك بىيولوگىيەلىك زەھەرنى كۆرسىتىدۇ؛
يۇقىرىقى بىيولوگىيەلىك دورىلار، بىيولوگىيەلىك زەھەرنى دۈشمەن مەقسەت ياكى قوراللىق توقۇنۇشقا ئىشلىتىش ئۈچۈن لايىھەلەنگەن قورال، ئۈسكۈنە ياكى توشۇش قوراللىرىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

( 11 ) بىيو تېررورلۇق كېسەللىك پەيدا قىلغۇچى مىكرو ئورگانىزم، بىيو زەھەر قاتارلىقلارنى قەستەن ئىشلىتىپ ھۇجۇم قىلىش، ئىنسانلار ياكى ھايۋانات، ئۆسۈملۈكلەرنىڭ ساغلاملىقىغا زىيان يەتكۈزۈش، جەمئىيەتتە ۋەھىمە پەيدا قىلىش، مۇئەييەن سىياسىي مەقسەتكە يېتىشكە ئۇرۇنۇش قىلمىشىنى كۆرسىتىدۇ.

86-ماددا بىيو بىخەتەرلىك ئۇچۇرى دۆلەت مەخپىيىتىگە تەۋە بولسا، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت مەخپىيىتىنى ساقلاش قانۇنى»ۋە دۆلەتنىڭ باشقا ئالاقىدار مەخپىيەتلىكنى ساقلاش بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن مەخپىيەتلىكنى ساقلاشنى باشقۇرۇش كېرەك.

87-ماددا جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى، جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسمىنىڭ بىيو بىخەتەرلىك پائالىيىتىنى مەركىزىي ھەربىي كومىتېت مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن پىرىنسىپ بويىچە ئايرىم بەلگىلەيدۇ.

88-ماددا بۇ قانۇن 2021-يىل 4-ئاينىڭ 15-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.