( 1995-يىل 5-ئاينىڭ 10-كۈنى 8-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 13-يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2004-يىل 8-ئاينىڭ 28-كۈنى 10-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 11-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ چەك قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن تۈزىتىلگەن )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب پېرېۋوت چېكى

1-پاراگراف بېلەت چىقىرىش

2-پاراگراف كىتاب يادلاش

3-پاراگراف ئېتىراپلىق چىقىم

4-پاراگراف كاپالەتلىك قىلىش

5-پاراگراف پۇل تۆلەش

6-پاراگراف سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقى

3-باب خاس بېلەت

4-باب پۇل چېكى

5-باب چەت ئەلگە چېتىشلىق چەك-ھۆججەتلەرنىڭ قانۇننى تەتبىقلىشى

6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن چەك ھەرىكىتىنى قېلىپلاشتۇرۇش، چەك پائالىيىتىدىكى توختاملاشقۇچىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى كاپالەتلەندۈرۈش، ئىجتىمائىي-ئىقتىسادىي تەرتىپنى قوغداش، سوتسىيالىستىك بازار ئىگىلىكىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدىكى چەك پائالىيىتىگە مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان ۋېكسېل پېرېۋوت چېكى، خاس چەك ۋە پۇل چېكىنى كۆرسىتىدۇ.

3-ماددا چەك پائالىيىتىدە قانۇن، مەمۇرىي نىزاملارغا رىئايە قىلىش كېرەك، ئاممىۋى مەنپەئەتكە زىيان يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ.

4-ماددا ۋېكسېل چىقارغۇچى ۋېكسېل ياساشتا، قانۇندا بەلگىلەنگەن شەرت بويىچە ۋېكسېلغا ئىمزا قويۇشى ۋە تامغا بېسىلغان ئىشلار بويىچە ۋېكسېل جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

بېلەت ئىگىسى چەك ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈشتە، قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە چەك-تالونغا ئىمزا قويۇشى ۋە ئۇنى كۆرسىتىشى كېرەك.

باشقا ۋېكسېل قەرزدارلىرى ۋېكسېلغا ئىمزا قويغان ۋە تامغا باسقان بولسا، ۋېكسېلدا خاتىرىلەنگەن ئىشلار بويىچە ۋېكسېل جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان چەك ھوقۇقى چەك ئىگىسىنىڭ چەك قەرزدارىدىن چەك سوممىسىنى تۆلەشنى تەلەپ قىلىش ھوقۇقىنى كۆرسىتىدۇ، بۇ پۇل تۆلەشنى تەلەپ قىلىش ھوقۇقى ۋە سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان چەك جاۋابكارلىقى چەك قەرزدارىنىڭ چەك ئىگىسىگە چەك سوممىسىنى تۆلەش مەجبۇرىيىتىنى كۆرسىتىدۇ.

5-ماددا ۋېكسېل ئالاقىدارلىرى ۋاكالەتچىسىگە ۋېكسېل تالونىغا ئىمزا قويۇشنى ھاۋالە قىلسا بولىدۇ ھەمدە ۋېكسېلغا ئۆزىنىڭ ۋاكالەتچىلىك مۇناسىۋىتىنى ئېنىق كۆرسىتىشى كېرەك.

ۋاكالەتلىك ھوقۇقى بولماي تۇرۇپ ۋاكالەتچى نامىدا تالونغا ئىمزا قويغان ۋە تامغا باسقان بولسا، ئىمزا قويغۇچى تالون جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك؛
ۋاكالەتچى ۋاكالەتلىك ھوقۇق دائىرىسىدىن ھالقىپ كەتكەن بولسا، ئۇنىڭ ھوقۇق دائىرىسىدىن ئېشىپ كەتكەن قىسمى ئۈچۈن چەك جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

6-ماددا ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارى يوقلار ياكى ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىنى چەكلىگەنلەر تالونغا ئىمزا قويغان ۋە تامغا باسقان بولسا، ئۇنىڭ ئىمزاسى ۋە تامغىسى ئىناۋەتسىز بولىدۇ، لېكىن باشقا تامغىلارنىڭ كۈچىگە تەسىر يەتكۈزمەيدۇ.

7-ماددا ۋېكسېلغا ئىمزا قويۇلىدۇ، تامغا بېسىلىدۇ ياكى تامغا بېسىلىدۇ.

قانۇنىي ئىگە ۋە ۋېكسېل ئىشلىتىدىغان باشقا ئورۇنلار ۋېكسېل ھۆججىتىگە شۇ قانۇنىي ئىگە ياكى شۇ ئورۇننىڭ تامغىسىغا ئۇنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ياكى ھوقۇق بەرگەن ۋاكالەتچىسىنىڭ تامغىسىنى باسىدۇ.

ۋېكسېلغا ئىمزا قويۇش شۇ توختاملاشقۇچىنىڭ ئۆز ئىسمى بولۇشى كېرەك.

8-ماددا ۋېكسېل سوممىسى خەنزۇچە چوڭ خەت ۋە رەقەم بىلەن بىرلا ۋاقىتتا خاتىرىلىنىدۇ، ئىككىسى چوقۇم بىردەك بولۇشى كېرەك، ئىككىسى بىردەك بولمىسا، ۋېكسېل ئىناۋەتسىز بولىدۇ.

9-ماددا ۋېكسېل ھۆججىتىگە خاتىرىلەنگەن ئىشلار مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە ئۇيغۇن بولۇشى شەرت.

ۋېكسېل سوممىسى، ۋاقتى، پۇل تاپشۇرۇۋالغۇچىنىڭ نامىنى ئۆزگەرتىشكە بولمايدۇ، ئۆزگەرتىلگەن ۋېكسېل ئىناۋەتسىز.

ۋېكسېل تالونىغا خاتىرىلەنگەن باشقا ئىشلارغا قارىتا، ئەسلىي خاتىرىگە ئېلىنغان ئادەم سانىنى ئۆزگەرتىشكە بولىدۇ، ئۆزگەرتىلىدىغان چاغدا ئەسلىدىكى خاتىرىگە ئېلىنغان ئىمزا-تامغا ئىسپاتى بولۇشى كېرەك.

10-ماددا تالوننى ئىمزا قويۇپ تارقىتىش، ئېرىشىش ۋە ئۆتۈنۈپ بېرىشتە، سەمىمىي بولۇش، لەۋزىدە تۇرۇش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىش كېرەك، ئۇ ھەقىقىي سودا مۇناسىۋىتى ۋە ھەقدارلىق-قەرزدارلىق مۇناسىۋىتىگە ئىگە.

تالوننى قولغا كەلتۈرۈشتە، جەزمەن توغرا باھا قويۇش، يەنى تالوننى توختاملاشقۇچى ئىككى تەرەپ ئېتىراپ قىلغان شۇنىڭغا مۇناسىپ بەدەل بېرىش كېرەك.

11-ماددا باج، ۋارىسلىق، ھەدىيە قىلىش ئارقىلىق قانۇن بويىچە تالوننى ھەقسىز ئالغىلى بولسا، باھاغا چەك قويۇلمايدۇ.
لېكىن، بەھرىمەن بولىدىغان چەك ھوقۇقى ئۇنىڭ ئالدىدىكى ھوقۇقىدىن ياخشى بولسا بولمايدۇ.

ئالدى قول ۋېكسېلغا ئىمزا قويغۇچى ياكى بېلەت ئىگىسىدىن بۇرۇن ئىمزا قويغان باشقا ۋېكسېل قەرزدارلىرىنى كۆرسىتىدۇ.

12-ماددا چەك تالونىنى ئالدامچىلىق، ئوغرىلىق ياكى تەھدىت سېلىش قاتارلىق ۋاسىتىلەر بىلەن ئالغان ياكى ئالدىنقى قاتاردا بارلىقىنى بىلىپ تۇرۇپ يامان غەرەزدە ئالغان بولسا، چەك ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولسا بولمايدۇ.

بېلەت ئىگىسى زور سەۋەنلىك بىلەن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان تالونغا ئېرىشكەن بولسا، تالون ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولۇشىغىمۇ يول قويۇلمايدۇ.

13-ماددا ۋېكسېل قەرزدارى ئۆزى بىلەن بېلەت چىقارغۇچى ياكى بېلەت ئىگىسى ئوتتۇرىسىدىكى تالاش-تارتىش سەۋەبى بىلەن بېلەت ئىگىسى بىلەن قارشىلاشسا بولمايدۇ.
لېكىن، بېلەت ئىگىسى قارشىلىق كۆرسىتىش سەۋەبىنىڭ بارلىقىنى بىلىپ تۇرۇپ تالونغا ئېرىشكەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

چەك قەرزدارى پۈتۈشكەن مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلمايدىغان، ئۆزى بىلەن بىۋاسىتە ھەقدارلىق-قەرزدارلىق مۇناسىۋىتى بولغان بېلەت ئىگىسىگە رەددىيە بەرسە بولىدۇ.

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان رەددىيە چەك قەرزدارىنىڭ مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئاساسەن، چەك ھەقدارى ئالدىدا مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشنى رەت قىلىش ھەرىكىتىنى كۆرسىتىدۇ.

14-ماددا ۋېكسېل ھۆججىتىگە خاتىرىلەنگەن ئىشلار ھەقىقىي بولۇشى كېرەك، ئۇنى ياسىۋېلىشقا، ئۆزگەرتىۋېلىشقا بولمايدۇ.
ۋېكسېل ئۈستىدىكى ئىمزا-تامغا ۋە باشقا خاتىرىلەنگەن ئىشلارنى ياسىۋالغان، ئۆزگەرتىۋالغانلار قانۇن جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

ۋېكسېل ھۆججىتىدە ياسىۋېلىنغان، ئۆزگەرتىۋېلىنغان ئىمزا ۋە تامغا بولسا، ۋېكسېل قەغىزىدىكى باشقا ھەقىقىي ئىمزا ۋە تامغىلارنىڭ كۈچىگە تەسىر يەتمەيدۇ.

ۋېكسېل خاتىرىلەنگەن باشقا ئىشلار ئۆزگەرتىۋېلىنغان بولسا، ئۆزگەرتىشتىن ئىلگىرىكى ئىمزا ۋە تامغىنى ئۆزگەرتكەن كىشى ئەسلىي خاتىرىلەنگەن ئىشلار ئالدىدا جاۋابكار بولىدۇ؛
ئۆزگەرتىلگەندىن كېيىنكى ئىمزا ۋە تامغا باسقان كىشى ئۆزگەرتىلگەندىن كېيىنكى خاتىرىلەنگەن ئىشلارغا مەسئۇل بولىدۇ؛
چەك ئۆزگەرتىلىشتىن ئىلگىرى ياكى كېيىن ئىمزا قويغان-تامغا ئىكەنلىكىنى پەرقلەندۈرگىلى بولمىسا، ئۆزگەرتىلىشتىن ئىلگىرىكى ئىمزا ۋە تامغا دەپ قارىلىدۇ.

15-ماددا چەك يوقاپ كەتكەندە، چەك ئىگىسى چەك بەرگۈچىگە يوقالغانلىقىنى مەلۇم قىلىپ، پۇل تۆلەشنى توختىتىشنى ۋاقتىدا ئۇقتۇرسا بولىدۇ، لېكىن، پۇل تۆلىگۈچى خاتىرىلەنمىگەن ياكى پۇل تۆلىگۈچى ۋە ئۇنىڭغا ۋاكالىتەن پۇل تۆلىگۈچىنىڭ چېكىنى بېكىتكىلى بولمايدىغان چەك بۇنىڭ سىرتىدا.

يوقالغانلىقىنى مەلۇم قىلىش ئۇقتۇرۇشىنى تاپشۇرۇۋالغان پۇل تۆلىگۈچى تۆلەشنى ۋاقتىنچە توختىتىشى كېرەك.

يىتكەنلىكىنى مەلۇم قىلغۇچى يىتكەنلىكىنى مەلۇم قىلىپ پۇل تۆلەشنى توختىتىشنى ئۇقتۇرۇپ ئۈچ كۈن ئىچىدە، چەك يوقالغاندىن كېيىن قانۇن بويىچە خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئېلان قىلىپ سۈيلەشنى ئىلتىماس قىلسىمۇ ياكى خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسىمۇ بولىدۇ.

16-ماددا بېلەت ئىگىسى چەك قەرزدارىغا قارىتا چەك ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈش ياكى چەك ھوقۇقىنى ئامان ساقلاشتا، چەك ئالاقىدارلىرىنىڭ تىجارەت سورۇنى ۋە تىجارەت ۋاقتى ئىچىدە ئېلىپ بېرىشى كېرەك، چەك ئالاقىدارلارنىڭ تىجارەت ئورنى بولمىسا، ئۇلار تۇرۇشلۇق جايدا ئېلىپ بېرىشى كېرەك.

17-ماددا ۋېكسېل ھوقۇقى تۆۋەندىكى مۆھلەت ئىچىدە يۈرگۈزۈلمىسە يوقىلىدۇ :

( 1 ) بېلەت ئىگىسىنىڭ ۋېكسېل چىقىرىش ھوقۇقى ۋە نەقلەشتۈرگۈچىنىڭ ھوقۇقى ۋېكسېل مۇددىتى توشقان كۈندىن باشلاپ 2 يىل بولىدۇ.
بېلەت كۆرسىلا تۆلىنىدىغان پېرېۋوت چېكى، خاس چەك بېلەت چىقىرىلغان كۈندىن باشلاپ 2 يىل بولىدۇ؛

( 2 ) بېلەت ئىگىسىنىڭ پۇل چېكى چىقارغۇچىغا بېرىدىغان ھوقۇقى بېلەت چىقىرىلغان كۈندىن باشلاپ ئالتە ئاي بولىدۇ؛

( 3 ) بېلەت ئىگىسىنىڭ ئالدىنقى قولىدىن سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقى ئېتىراپلىق قىلىش رەت قىلىنغان ياكى پۇل تۆلەش رەت قىلىنغان كۈندىن باشلاپ 6 ئاي بولىدۇ؛

( 4 ) بېلەت ئىگىسىنىڭ ئالدىنقى قولىدىن قايتا سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقى قەرز قايتۇرغان كۈن ياكى دەۋا قىلىنغان كۈندىن باشلاپ ئۈچ ئاي بولىدۇ.

ۋېكسېل تالون چىقىرىلغان كۈن ۋە ئۇنىڭ مۇددىتى توشقان كۈننى توختاملاشقۇچىلار قانۇن بويىچە بېكىتىدۇ.

18-ماددا بېلەت ئىگىسى چەك ھوقۇقىنىڭ ۋاقىت چېكىدىن ئېشىپ كەتكەنلىكتىن ياكى ۋېكسېل خاتىرىلەنگەن ئىشلار كەم بولۇپ قالغانلىقتىن چەك ھوقۇقىدىن مەھرۇم بولسا، يەنىلا ھەق تەلەپ ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولۇۋەرسە، بېلەت چىقارغۇچى ياكى نەقلەشتۈرگۈچىدىن ئۆزى تۆلىمىگەن ۋېكسېل سوممىسى بىلەن باراۋەر پايدىنى قايتۇرۇپ بېرىشنى تەلەپ قىلسا بولىدۇ.

2-باب پېرېۋوت چېكى

1-پاراگراف بېلەت چىقىرىش

19-ماددا پېرېۋوت چېكىنى چەك چىقارغۇچى ئىمزا قويۇپ تارقىتىدۇ، ھاۋالە قىلغۇچى تالون كۆرگەندە ياكى بېكىتىلگەن ۋاقىتتا شەرتسىز چىقىم قىلىپ بېكىتكەن سوممىنى پۇل تاپشۇرۇۋالغۇچىغا ياكى بېلەت ئىگىسىگە بېرىدىغان تالونغا بېرىدۇ.

پېرېۋوت چېكى بانكا پېرېۋوت چېكى ۋە سودا پېرېۋوت چېكىگە بۆلۈنىدۇ.

20-ماددا تالون چىقىرىش بېلەت بەرگۈچىنىڭ تالون كېسىپ بېرىدىغان ھەمدە ئۇنى پۇل تاپشۇرۇۋالغۇچىغا تاپشۇرۇپ بېرىدىغان تالون ھەرىكىتىنى كۆرسىتىدۇ.

21-ماددا پېرېۋوت چېكىنىڭ چەك چىقارغۇچىسى پۇل بەرگۈچى بىلەن ھەقىقىي ھاۋالىلىك پۇل تۆلەش مۇناسىۋىتىگە ئىگە بولۇشى ھەمدە پېرېۋوت چېكى سوممىسىنى تۆلەيدىغان ئىشەنچلىك مەبلەغ مەنبەسىگە ئىگە بولۇشى شەرت.

تەڭداشسىز پېرېۋوت چېكىنى ئىمزا قويۇپ تارقىتىپ بانكا ياكى باشقا ۋېكسېل ئالاقىدارلىرىنىڭ مەبلىغىنى ئالداپ ئېلىۋېلىشقا يول قويۇلمايدۇ.

22-ماددا پېرېۋوت چېكىگە تۆۋەندىكى ئىشلار خاتىرىلىنىشى شەرت :

( 1 ) «پېرېۋوت چېكى»دېگەن خەت نۇسخىسىنى بىلدۈرۈش؛

( 2 ) شەرتسىز تۆلەيدىغان ھاۋالە؛

( 3 ) بېكىتىلگەن پۇل سانى؛

( 4 ) پۇل تاپشۇرغۇچىنىڭ نامى؛

( 5 ) پۇل تاپشۇرۇۋالغۇچىنىڭ نامى؛

( 6 ) بېلەت چىقىرىلغان ۋاقىت؛

( 7 ) بېلەت چىقارغۇچى ئىمزا قويۇپ تامغا بېسىش.

پېرېۋوت چېكىگە ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئىشلارنىڭ بىرى خاتىرىلەنمىگەن بولسا، پېرېۋوت چېكى ئىناۋەتسىز بولىدۇ.

23-ماددا پېرېۋوت چېكىگە پۇل تۆلىگەن كۈن، پۇل تۆلىگەن جاي، بېلەت چىقىرىلغان جاي قاتارلىق ئىشلار خاتىرىلەنگەن بولسا، ئېنىق، ئېنىق بولۇشى كېرەك.

پېرېۋوت چېكىگە پۇل تۆلىگەن كۈن خاتىرىلەنمىگەن بولسا، چەكنى كۆرگەن ھامان پۇل تۆلىگەن بولىدۇ.

پېرېۋوت چېكىگە پۇل تۆلىگەن جاي خاتىرىلەنمىگەن بولسا، پۇل تاپشۇرغۇچىنىڭ تىجارەت سورۇنى، تۇرۇشلۇق جايى ياكى دائىم تۇرۇشلۇق جايى پۇل تۆلەيدىغان جاي بولىدۇ.

پېرېۋوت چېكىگە چەك چىقىرىلغان جاي خاتىرىلەنمىگەن بولسا، چەك چىقارغۇچىنىڭ تىجارەت سورۇنى، تۇرۇشلۇق جايى ياكى دائىم تۇرۇشلۇق جايى بېلەت چىقىرىلغان جاي بولىدۇ.

24-ماددا پېرېۋوت چېكىدە مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن ئىشلاردىن باشقا بېلەت چىقىرىدىغان ئىشلار خاتىرىلەنسە بولىدۇ، لېكىن شۇ ئىشلار پېرېۋوت چېكىدەك كۈچكە ئىگە ئەمەس.

25-ماددا پۇل تۆلەش ۋاقتى تۆۋەندىكى شەكىللەرنىڭ بىرى بويىچە خاتىرىلەنسە بولىدۇ :

( 1 ) بېلەتنى كۆرگەن ھامان تۆلەش؛

( 2 ) بەلگىلەنگەن كۈندە ھەق تاپشۇرۇش؛

( 3 ) بېلەت چىقىرىلغاندىن كېيىن قەرەللىك پۇل تۆلەش؛

( 4 ) بېلەتنى كۆرگەندىن كېيىن قەرەللىك پۇل تۆلەش.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن پۇل تۆلەش كۈنى پېرېۋوت چېكىنىڭ مۇددىتى توشقان كۈن بولىدۇ.

26-ماددا چەك چىقارغۇچى پېرېۋوت چېكىنى ئىمزا قويۇپ تارقاتقاندىن كېيىن، شۇ پېرېۋوت چېكىنى ئېتىراپلىق قىلىش ۋە پۇل تۆلەشكە كاپالەتلىك قىلىش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.
چەك چىقارغۇچى پېرېۋوت چېكى ئېتىراپقا ئېرىشەلمىگەندە ياكى پۇل تۆلىيەلمىگەندە، چەك ئىگىسىگە مۇشۇ قانۇننىڭ 70-، 71-ماددىلىرىدا بەلگىلەنگەن سومما ۋە خىراجەتنى ئۈزۈشى كېرەك.

2-پاراگراف كىتاب يادلاش

27-ماددا بېلەت ئىگىسى پېرېۋوت چېكى ھوقۇقىنى باشقىلارغا ئۆتۈنۈپ بەرسە ياكى بەلگىلىك پېرېۋوت چېكى ھوقۇقىنى باشقىلارنىڭ يۈرگۈزۈشىگە بەرسە بولىدۇ.

بېلەت چىقارغۇچى پېرېۋوت چېكىگە «ئۆتۈنۈپ بېرىشكە بولمايدۇ»دېگەن خەت يېزىلغان بولسا، پېرېۋوت چېكىنى ئۆتۈنۈپ بېرىشكە بولمايدۇ.

بېلەت ئىگىسى 1-تارماقتا بەلگىلەنگەن ھوقۇقىنى يۈرگۈزگەندە، پۇل چېكىگە ئىمزا قويۇشى ھەمدە پېرېۋوت چېكىگە تاپشۇرۇشى كېرەك.

كىتاب يادلاش ۋېكسېلنىڭ كەينىگە ياكى تالونغا مۇناسىۋەتلىك ئىشلار خاتىرىلەنگەن ھەمدە ئىمزا قويۇلغان ۋېكسېل ھەرىكىتىنى كۆرسىتىدۇ.

28-ماددا ۋېكسېل ئىسپاتى كىتاب يادلىغۇچىنىڭ ئىشلارنى خاتىرىلەش ئېھتىياجىنى قاندۇرالمىسا، تالوننى قوشۇپ قويۇپ، ۋېكسېل ئىسپاتىغا چاپلاپ قويسا بولىدۇ.

تالون چاپلانغان بىرىنچى خاتىرىگە ئادەم سېلىشتا، پېرېۋوت چېكى ۋە تالون چاپلانغان جايغا ئىمزا قويۇش ۋە تامغا بېسىش كېرەك.

29-ماددا كىتاب يادلىغۇچىغا ئىمزا قويىدۇ ھەمدە كىتاب يادلانغان ۋاقىت خاتىرىلىنىدۇ.

كىتاب ئىمزاسىغا چېسلا يېزىلمىغان بولسا، پېرېۋوت چېكىنىڭ مۇددىتى توشۇشتىن بۇرۇن كىتاب يادلانغان دەپ قارىلىدۇ.

30-ماددا پېرېۋوت چېكى پۇل يادلاش ئارقىلىق ئۆتۈنۈپ بېرىلگەندە ياكى كىتاب يادلاش ئارقىلىق بەلگىلىك پېرېۋوت چېكى ھوقۇقىنى باشقىلارغا يۈرگۈزۈشكە بەرگەندە، يادلىۋېلىنغۇچىنىڭ نامى خاتىرىلىنىشى شەرت.

31-ماددا كىتاب يادلاش ئارقىلىق ئۆتۈنۈپ بېرىلگەن پېرېۋوت چېكىنىڭ كىتاب يادلىنىشى ئۇدا بولۇشى كېرەك.
بېلەت ئىگىسى تالوننىڭ ئۇدا ئىمزا قويۇلۇشى بىلەن ئۆزىنىڭ پېرېۋوت چېكى ھوقۇقىنى ئىسپاتلايدۇ؛
پېرېۋوت چېكىنى كىتاب يادلاپ ئۆتۈنۈپ بەرمەي تۇرۇپ قانۇنلۇق باشقا ئۇسۇللار بىلەن ئالغان بولسا، قانۇن بويىچە دەلىل-ئىسپات كۆرسىتىپ، ئۆزىنىڭ پېرېۋوت چېكى ھوقۇقىنى ئىسپاتلايدۇ.

ئالدىنقى تارماقتا ئېيتىلغان كىتاب ئىمزاسىنىڭ ئۇدا بولۇشى چەك ئۆتۈنۈپ بېرىشتە پېرېۋوت چېكىنى ئۆتۈنۈپ بەرگۈچى بىلەن پېرېۋوت چېكىنى قوبۇل قىلغۇچى پېرېۋوت چېكىگە ئىمزا قويۇلغۇچىنىڭ پېرېۋوت چېكىگە تەرتىپ بويىچە ئالدى-كەينى جىپسىلاشتۇرۇلۇشىنى كۆرسىتىدۇ.

32-ماددا كىتاب يادلاش ئارقىلىق ئۆتۈنۈپ بېرىلگەن پېرېۋوت چېكىدە، كەچقۇرۇن ئۆزى بىۋاسىتە ئالدى قول يادلىغان تالوننىڭ چىنلىقىغا مەسئۇل بولۇشى كېرەك.

ئارقىسى ۋېكسېلغا ئىمزا قويغۇچىنىڭ كەينىگە ئىمزا قويغان باشقا ۋېكسېل قەرزدارىنى كۆرسىتىدۇ.

33-ماددا كىتاب يادلاشقا شەرتلەرنى قوشۇمچە قىلىشقا بولمايدۇ.
كىتاب يادلىغاندا قوشۇمچە شەرت قويۇلغان بولسا، قوشۇمچە شەرت پېرېۋوت چېكىدىكى كۈچكە ئىگە بولمايدۇ.

پېرېۋوت چېكى سوممىسىنىڭ بىر قىسمىنى ئۆتۈنۈپ بېرىدىغان كىتاب يادلاش ياكى پېرېۋوت چېكى سوممىسىنى ئىككىدىن ئارتۇق كىشىگە ئايرىم-ئايرىم ئۆتۈنۈپ بېرىدىغان كىتاب يادىلىقى ئىناۋەتسىز.

34-ماددا كىتاب يادلىغۇچى پېرېۋوت چېكىگە «ئۆتۈنۈپ بېرىشكە بولمايدۇ»دېگەن خەت يېزىلغان خەتنى يېزىپ بولغاندىن كېيىن كىتاب يادلاپ ئۆتۈنۈپ بەرگەن بولسا، كىتاب يادلىغۇچى ئارقا قولىدىكى كىتاب يادلانغۇچى ئالدىدا كاپالەت جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.

35-ماددا شۇجىغا «ھاۋالە قىلىنغان پۇل تاپشۇرۇۋېلىش»دېگەن خەت يېزىلغان بولسا، يۈدۈۋالغۇچى ھاۋالە قىلىنغان پېرېۋوت چېكىنى يۈدۈۋالغۇچىغا ۋاكالىتەن يۈرگۈزۈشكە ھوقۇقلۇق.
لېكىن، كىتاب يادلانغۇچى يەنە كىتاب يادلاش ئارقىلىق پېرېۋوت چېكى ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بەرسە بولمايدۇ.

پېرېۋوت چېكىنى گۆرۈگە قويۇشقا بولىدۇ؛
گۆرۈ قويغاندا، دۈمبە شۇجىسىغا «گۆرۈ»دېگەن خەتنى يېزىش كېرەك.
دۈمبە قىلىنغۇچى گۆرۈ ھوقۇقىنى قانۇن بويىچە ئەمەلگە ئاشۇرغاندا، پېرېۋوت چېكى ھوقۇقىنى يۈرگۈزسە بولىدۇ.

36-ماددا پېرېۋوت چېكى ئېتىراپلىق قىلىش رەت قىلىنغان، پۇل تۆلەش رەت قىلىنغان ياكى پۇل تۆلەشنى ئەسكەرتىش مۇددىتىدىن ئېشىپ كەتكەن بولسا، پۇل يادلاپ ئۆتۈنۈپ بېرىشكە بولمايدۇ؛
كىتاب يادلاپ ئۆتۈنۈپ بېرىشتە، يادلىۋالغۇچى پېرېۋوت چېكىنىڭ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

37-ماددا كىتاب يادلىغۇچى پېرېۋوت چېكىنى كىتاب يادلاش ئارقىلىق ئۆتۈنۈپ بەرگەندىن كېيىن، ئارقا قولىدىكى پېرېۋوت چېكىنى ئېتىراپلىق قىلىش ۋە پۇل تۆلەشكە كاپالەتلىك قىلىش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.
خەتتات پېرېۋوت چېكى ئېتىراپقا ئېرىشەلمىگەندە ياكى پۇل تۆلىيەلمىگەندە، چەك ئىگىسىگە مۇشۇ قانۇننىڭ 70-، 71-ماددىلىرىدا بەلگىلەنگەن سومما ۋە خىراجەتنى ئۈزۈشى كېرەك.

3-پاراگراف ئېتىراپلىق چىقىم

38-ماددا ئېتىراپلىق پېرېۋوت چېكى چىقىم قىلغۇچى پېرېۋوت چېكى مۇددىتى توشقان كۈنى پېرېۋوت چېكى سوممىسىنى تۆلەشكە ۋەدە بەرگەن چەك ھەرىكىتىنى كۆرسىتىدۇ.

39-ماددا پۇل بەلگىلەنگەن كۈندە تۆلىنىدىغان ياكى چەك چىقىرىلغاندىن كېيىن قەرەللىك تۆلىنىدىغان پېرېۋوت چېكىنى چەك ئىگىسى پېرېۋوت چېكىنىڭ مۇددىتى توشۇشتىن بۇرۇن پۇل تۆلىگۈچىگە ئېتىراپلىق قىلىشنى ئەسكەرتىشى كېرەك.

ئېتىراپلىق ئەسكەرتىش بېلەت ئىگىسى پۇل بەرگۈچىگە پېرېۋوت چېكىنى كۆرسىتىدىغان ھەمدە پۇل تۆلىگۈچىدىن پۇل تۆلەشكە ۋەدە بېرىشنى تەلەپ قىلىدىغان ھەرىكەتنى كۆرسىتىدۇ.

40-ماددا چەك كۆرسىتىلگەندىن كېيىن قەرەللىك پۇل تۆلىنىدىغان پېرېۋوت چېكىنى چەك ئىگىسى چەك چىقىرىلغان كۈندىن باشلاپ 1 ئاي ئىچىدە پۇل تۆلىگۈچىگە ئېتىراپلىق قىلىشنى ئەسكەرتىشى كېرەك.

پېرېۋوت چېكى ئېتىراپلىق بولۇشنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئەسكەرتمىسە، چەك ئىگىسى ئۇنىڭ ئالدىنقى قولىدىن سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىدىن مەھرۇم بولىدۇ.

بېلەتنى كۆرۈپلا تۆلەيدىغان پېرېۋوت چېكىنى ئېتىراپلىق قىلىشنى ئەسكەرتىش ھاجەتسىز.

41-ماددا پۇل تۆلىگۈچى ئېتىراپلىق پېرېۋوت چېكىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ ئۈچ كۈن ئىچىدە ئېتىراپلىق قىلىشى ياكى ئېتىراپلىق قىلىشنى رەت قىلىشى كېرەك.

پۇل تۆلىگۈچى بېلەت ئىگىسى ئېتىراپلىق پېرېۋوت چېكىنى تاپشۇرۇۋالغاندا، بېلەت ئىگىسىگە پېرېۋوت چېكىنى تاپشۇرۇۋېلىش ئۇچۇر تالونىنى ئىمزا قويۇپ بېرىشى كېرەك.
ئۇچۇر تالونىغا پېرېۋوت چېكىنىڭ ئېتىراپلىق ۋاقتىنى ئېنىق يېزىش ھەمدە ئىمزا قويۇپ تامغا بېسىش كېرەك.

42-ماددا پۇل تۆلىگۈچى پېرېۋوت چېكىنى ئېتىراپلىق قىلىشتا، پېرېۋوت چېكىنىڭ ئالدى تەرىپىگە «ئېتىراپلىق»دېگەن خەت ۋە ئېتىراپلىق ۋاقىت خاتىرىلىنىشى ھەمدە ئىمزا قويۇشى كېرەك؛
بېلەت كۆرگەندىن كېيىن قەرەللىك پۇل تۆلىنىدىغان پېرېۋوت چېكىگە ئېتىراپلىق قىلغاندا پۇل تۆلەنگەن كۈن خاتىرىلىنىشى كېرەك.

پېرېۋوت چېكىگە ئېتىراپلىق ۋاقىت خاتىرىلەنمىگەن بولسا، ئالدىنقى ماددىنىڭ 1-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن مۆھلەتنىڭ ئاخىرقى كۈنى ئېتىراپلىق كۈن بولىدۇ.

43-ماددا پۇل تۆلىگۈچى ئېتىراپلىق پېرېۋوت چېكىنى قوشۇمچە قىلسا بولمايدۇ؛
ئېتىراپلىق چىقىمدانغا قوشۇمچە شەرت قويۇلغان بولسا، ئېتىراپلاشنى رەت قىلدى دەپ قارىلىدۇ.

44-ماددا پۇل تۆلىگۈچى پېرېۋوت چېكىنى ئېتىراپلىق قىلغاندىن كېيىن، قەرەلى توشقاندا پۇل تۆلەش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

4-پاراگراف كاپالەتلىك قىلىش

45-ماددا پېرېۋوت چېكى قەرزىگە كاپالەتلىگۈچى كاپالەت جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالسا بولىدۇ.

كاپالەتلىگۈچىنى پېرېۋوت چېكى قەرزدارىدىن باشقا باشقىلار ئۈستىگە ئالىدۇ.

46-ماددا كاپالەتلىگۈچى پېرېۋوت چېكى ياكى يېپىشقاق تالونغا تۆۋەندىكى ئىشلارنى خاتىرىلىشى شەرت :

( 1 ) «كاپالەت»دېگەن خەتنى كۆرسىتىش؛

( 2 ) كاپالەتلىگۈچىنىڭ نامى ۋە تۇرۇشلۇق جايى؛

( 3 ) كاپالەتلەنگۈچىنىڭ نامى؛

( 4 ) كاپالەت ۋاقتى؛

( 5 ) كاپالەتلىگۈچىنىڭ ئىمزاسى ۋە تامغىسى.

47-ماددا كاپالەتلىگۈچى پېرېۋوت چېكى ياكى يېپىشقاق تالونغا ئالدىنقى ماددىنىڭ ( 3 ) تارماقچىسىنى يازمىغان بولسا، ئېتىراپلىق پېرېۋوت چېكىدە، نەقلەشتۈرگۈچى كاپالەتلەنگۈچى بولىدۇ؛
ئېتىراپلىق پېرېۋوت چېكىدە چەك چىقارغۇچى كاپالەتلەنگۈچى بولىدۇ.

كاپالەتلىگۈچى پېرېۋوت چېكى ياكى يېپىشقاق تالونغا ئالدىنقى ماددىنىڭ ( 4 ) تارماقچىسىنى يازمىغان بولسا، چەك چىقىرىلغان كۈن كاپالەت ۋاقتى بولىدۇ.

48-ماددا قوشۇمچە شەرت قويۇشقا بولمايدىغانلىقىغا كاپالەتلىك قىلىنىدۇ؛
قوشۇمچە شەرت بولسا، پېرېۋوت بېلىتىنىڭ كاپالەت جاۋابكارلىقىغا تەسىر يەتمەيدۇ.

49-ماددا كاپالەتلىگۈچى پېرېۋوت چېكىنى قانۇنلۇق ئالغان چەك ئىگىسى بەھرىمەن بولىدىغان پېرېۋوت چېكى ھوقۇقىدا كاپالەت جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.
لېكىن، كاپالەتلەنگۈچىنىڭ قەرزى پېرېۋوت چېكىدە خاتىرىلەنگەن ئىشلار كەم بولۇپ قالغانلىقى سەۋەبىدىن ئىناۋەتسىز بولغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

50-ماددا كاپالەتلىك قىلىنغان پېرېۋوت بېلىتىدە، كاپالەتلىگۈچى بىلەن كاپالەتلەنگۈچى بېلەت ئىگىسى ئالدىدا چاتما جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
پېرېۋوت چېكىنىڭ مۇددىتى توشقاندىن كېيىن پۇل تۆلەنمىسە، چەك ئىگىسى كاپالەتلىگۈچىدىن پۇل تۆلەشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق، كاپالەتلىگۈچى پۇلنى تولۇق بېرىشى كېرەك.

51-ماددا كاپالەتلىگۈچى ئىككىدىن ئارتۇق بولسا، كاپالەتلىگۈچىلەر ئوتتۇرىسىدا چاتما جاۋابكارلىق ئۈستىگە ئېلىنىدۇ.

52-ماددا كاپالەتلىگۈچى پېرېۋوت چېكى قەرزىنى ئۈزۈپ بولغاندىن كېيىن، بېلەت ئىگىسىنىڭ كاپالەتلەنگۈچى ۋە ئۇنىڭ ئالدىنقى قولىدىن سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزسە بولىدۇ.

5-پاراگراف پۇل تۆلەش

53-ماددا بېلەت ئىگىسى تۆۋەندىكى مۆھلەت ئەسكەرتمىسى بويىچە پۇل تۆلىشى كېرەك :

( 1 ) بېلەتنى كۆرۈپلا تۆلەيدىغان پېرېۋوت چېكى بېلەت چىقىرىلغان كۈندىن باشلاپ بىر ئاي ئىچىدە پۇل تۆلىگۈچىگە پۇل تۆلەشنى ئەسكەرتسە؛

( 2 ) پۇل بەلگىلەنگەن كۈندە تاپشۇرۇلىدىغان، چەك چىقىرىلغاندىن كېيىن قەرەللىك پۇل تۆلىنىدىغان ياكى چەك كۆرگەندىن كېيىن قەرەللىك پۇل تاپشۇرۇلىدىغان پېرېۋوت چېكى مۇددىتى توشقان كۈندىن باشلاپ 10 كۈن ئىچىدە نەقلەشتۈرگۈچىگە پۇل تۆلەشنى ئەسكەرتىدۇ.

بېلەت ئىگىسى ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلەنگەن مۆھلەت ئىچىدە پۇل تۆلەشنى ئەسكەرتمىسە، ئىزاھات بەرگەندىن كېيىن، نەقلەشتۈرگۈچى ياكى پۇل تۆلىگۈچى بېلەت ئىگىسى ئالدىدا پۇل تۆلەش جاۋابكارلىقىنى يەنىلا داۋاملىق ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

پۇل تاپشۇرۇۋالىدىغان بانكىغا ھاۋالە قىلىش ياكى ۋېكسېل ئالماشتۇرۇش سىستېمىسى ئارقىلىق پۇل تۆلىگۈچىگە پۇل تۆلەشنى ئەسكەرتسە، بېلەت ئىگىسىنىڭ پۇل تۆلەشنى ئەسكەرتكەنلىكىگە ئوخشاش بولىدۇ.

54-ماددا بېلەت ئىگىسى ئالدىنقى ماددىدىكى بەلگىلىمە بويىچە پۇل تۆلەشنى ئەسكەرتسە، پۇل تۆلىگۈچى شۇ كۈنى تولۇق پۇل تۆلىشى شەرت.

55-ماددا بېلەت ئىگىسى پۇل تۆلەشنى قولغا كەلتۈرگەندە، پېرېۋوت چېكىگە قول قويۇپ ئېلىشى ھەمدە پېرېۋوت چېكىنى پۇل تۆلىگۈچىگە تاپشۇرۇپ بېرىشى كېرەك.
بېلەت ئىگىسى بانكىغا پۇل ئېلىشنى ھاۋالە قىلغان بولسا، ھاۋالە قىلىنغان بانكا ۋاكالىتەن ئالغان پېرېۋوت چېكى سوممىسىنى ھېساب يۆتكەپ كىرىم قىلىدۇ، بېلەت ئىگىسىنىڭ ئىسچوتىغا ئىمزا قويۇپ تاپشۇرۇۋالغانلىق دەپ قارايدۇ.

56-ماددا چەك ئىگىسى ھاۋالە قىلغان پۇل تاپشۇرۇۋالغۇچى بانكىنىڭ جاۋابكارلىقى پېرېۋوت تالونىغا خاتىرىلەنگەن ئىشلار بويىچە پېرېۋوت چېكىنىڭ سوممىسىنى بېلەت ئىگىسىنىڭ ھېساباتىغا كىرگۈزۈش بىلەنلا چەكلىنىدۇ.

پۇل تۆلىگۈچى ھاۋالە قىلغان پۇل تۆلىگۈچى بانكىنىڭ جاۋابكارلىقى پېرېۋوت چېكىدە خاتىرىلەنگەن ئىشلار بويىچە پۇل تۆلىگۈچىنىڭ ئىسچوتىدىن پېرېۋوت چېكىدىكى سوممىنى تۆلەش بىلەنلا چەكلىنىدۇ.

57-ماددا پۇل تۆلىگۈچى ۋە ئۇنىڭ ۋاكالىتەن پۇل تۆلىگۈچىسى پۇل تۆلىگەندە، پېرېۋوت چېكى ئىمزا قويۇشنىڭ ئۈزۈكسىز داۋاملىشىشىنى تەكشۈرۈشى ھەمدە پۇل تۆلىگۈچىنىڭ قانۇنلۇق سالاھىيەت ئىسپاتى ياكى كۈچكە ئىگە گۇۋاھنامىسىنى تەكشۈرۈپ سەمىگە سېلىشى كېرەك.

پۇل تۆلىگۈچى ۋە ئۇنىڭ ۋاكالىتەن پۇل تۆلىگۈچىلىرىدىن يامان غەرەزدە ياكى زور سەۋەنلىك بىلەن پۇل تۆلىگەنلىرى جاۋابكارلىقنى ئۆزى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

58-ماددا پۇل تۆلىگەن، چەك چىقىرىلغاندىن كېيىن قەرەللىك پۇل تۆلەيدىغان ياكى چەك كۆرگەندىن كېيىن قەرەللىك پۇل تۆلەيدىغان پېرېۋوت بېلىتىدە، پۇل تۆلىگۈچى مۇددىتى توشۇشتىن بۇرۇن پۇل تۆلەيدىغان بولسا، پۇل تۆلىگۈچ كېلىپ چىققان جاۋابكارلىقنى ئۆزى ئۈستىگە ئالىدۇ.

59-ماددا پېرېۋوت چېكىنىڭ سوممىسى چەت ئەل پۇلى بولسا، پۇل تۆلىگەن كۈندىكى بازار پېرېۋوت باھاسى بويىچە خەلق پۇلى ئارقىلىق تۆلىنىدۇ.

پېرېۋوت چېكى ئالاقىدارلىرى پېرېۋوت چېكىدە تۆلىنىدىغان پۇلنىڭ تۈرىنى ئايرىم پۈتۈشكەن بولسا، شۇ پۈتۈم بويىچە بولىدۇ.

60-ماددا پۇل تۆلىگۈچى پۇلنى قانۇن بويىچە تولۇق بەرگەندىن كېيىن، بارلىق پېرېۋوت چېكى قەرزدارىنىڭ جاۋابكارلىقى بىكار قىلىنىدۇ.

6-پاراگراف سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقى

61-ماددا پېرېۋوت چېكىنىڭ مۇددىتى توشقاندا پۇل تۆلەش رەت قىلىنسا، چەك ئىگىسى كىتاب يادلىۋالغۇچى، بېلەت چىقارغۇچى شۇنىڭدەك پېرېۋوت چېكىنىڭ باشقا قەرزدارلىرىدىن سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزسە بولىدۇ.

پېرېۋوت چېكىنىڭ مۇددىتى توشۇشتىن بۇرۇن، تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، بېلەت ئىگىسىمۇ سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزسە بولىدۇ :

( 1 ) پېرېۋوت چېكى ئېتىراپلاش رەت قىلىنغان بولسا؛

( 2 ) نەقلەشتۈرگۈچى ياكى پۇل تۆلىگۈچى ئۆلۈپ كەتكەن، قېچىپ كەتكەن بولسا؛

( 3 ) نەقلەشتۈرگۈچى ياكى پۇل تۆلىگۈچى ۋەيران بولغانلىقىنى قانۇن بويىچە جاكارلىغان بولسا ياكى قانۇنغا خىلاپلىق قىلغانلىقتىن كەسپىي ھەرىكەتنى ئاخىرلاشتۇرۇشقا بۇيرۇلغان بولسا.

62-ماددا بېلەت ئىگىسى سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزگەندە، ئېتىراپلىق قىلىش ياكى پۇل تۆلەش رەت قىلىنغانلىقىغا ئالاقىدار ئىسپات بېرىشى كېرەك.

بېلەت ئىگىسى ئېتىراپلىق بولۇشنى ئەسكەرتسە ياكى پۇل تۆلەشتە رەت قىلىنىدىغانلىقىنى ئەسكەرتسە، نەقلەشتۈرگۈچى ياكى پۇل تۆلىگۈچى رەت قىلىش ئىسپاتى بېرىشى ياكى بېلەت قايتۇرۇش سەۋەبنامىسى بېرىشى شەرت.
رەت قىلىش ئىسپاتى ياكى بېلەت قايتۇرۇش سەۋەبنامىسى چىقارمىغانلار بۇنىڭدىن كېلىپ چىققان ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

63-ماددا نەقلەشتۈرگۈچى ياكى پۇل تۆلىگۈچىنىڭ ئۆلۈپ كەتكەنلىكى، قېچىپ كەتكەنلىكى ياكى باشقا سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن بېلەت ئىگىسى رەت قىلىش ئىسپاتىنى ئالالمىسا، قانۇن بويىچە باشقا مۇناسىۋەتلىك ئىسپاتلارغا ئېرىشسە بولىدۇ.

64-ماددا نەقلەشتۈرگۈچى ياكى پۇل تۆلىگۈچىنىڭ ۋەيران بولغانلىقىنى خەلق سوت مەھكىمىسى قانۇن بويىچە جاكارلىغان بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئەدلىيە ھۆججەتلىرى رەت قىلىش ئىسپاتى ئېلىش كۈچىگە ئىگە.

نەقلەشتۈرگۈچى ياكى پۇل بەرگۈچى قانۇنغا خىلاپ ھالدا كەسپىي پائالىيىتىنى ئاخىرلاشتۇرۇشقا بۇيرۇلغان بولسا، ئالاقىدار مەمۇرىي مەسئۇل تارماقنىڭ جازا قارارى رەت قىلىش ئىسپاتى ئېلىش كۈچىگە ئىگە.

65-ماددا بېلەت ئىگىسى رەت قىلىش ئىسپاتى، بېلەت قايتۇرۇش باھانىسىنى كۆرسەتمىسە ياكى باشقا قانۇنلۇق ئىسپاتلارنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تەمىنلەپ بەرمىسە، ئالدىنقى قولىدىن سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىدىن مەھرۇم بولىدۇ.
لېكىن، نەقلەشتۈرگۈچى ياكى پۇل تۆلىگۈچى يەنىلا بېلەت ئىگىسى ئالدىدا جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

66-ماددا بېلەت ئىگىسى ئېتىراپلىق قىلىش ياكى پۇل تۆلەش رەت قىلىنغانلىق ئىسپاتىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ ئۈچ كۈن ئىچىدە، رەت قىلىنىش سەۋەبىنى ئالدىغا يازما ئۇقتۇرۇشى كېرەك؛
ئۇ ئالدىنقى قول ئۇقتۇرۇشنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ ئۈچ كۈن ئىچىدە ئۇنىڭغا يەنە ئالدىنقى قول يازما ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
بېلەت ئىگىسى ھەرقايسى پېرېۋوت چەكلىرىنىڭ قەرزدارلىرىغا بىرلا ۋاقىتتا يازما ئۇقتۇرۇش قىلسىمۇ بولىدۇ.

ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلەنگەن مۇددەت ئىچىدە ئۇقتۇرۇش قىلمىغان بولسا، بېلەت ئىگىسى سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزسىمۇ بولىدۇ.
ئالدىنقى قولى ياكى بېلەت چىقارغۇچىغا كېچىكتۈرۈپ ئۇقتۇرۇش قىلىش سەۋەبىدىن زىيان كېلىپ چىققان بولسا، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئۇقتۇرمىغان پېرېۋوت چېكى ئالاقىدارلىرى شۇ زىياننى تۆلەش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ، لېكىن تۆلىگەن سومما پېرېۋوت چېكىنىڭ سوممىسى بىلەن چەكلىنىدۇ.

ئۇقتۇرۇشنى بەلگىلەنگەن مۇددەت ئىچىدە قانۇندا بەلگىلەنگەن ئادرېس ياكى پۈتۈشكەن ئادرېس بويىچە پوچتىدىن ئەۋەتىپ بەرگەن بولسا، ئۇقتۇرۇش چىقىرىلغان دەپ قارىلىدۇ.

67-ماددا ئالدىنقى ماددىنىڭ 1-تارمىقىدا بېرىلگەن يازما ئۇقتۇرۇشتا، پېرېۋوت چېكىگە ئاساسلىق خاتىرىلەنگەن ئىشلار ئېنىق يېزىلىشى ھەمدە شۇ پېرېۋوت چېكىنىڭ قايتۇرۇلغانلىقىنى ئىزاھلىشى كېرەك.

68-ماددا پېرېۋوت چېكىنى چىقارغۇچى، خەتتات، نەقلەشتۈرگۈچى ۋە كاپالەتلىگۈچى بېلەت ئىگىسى ئالدىدا چاتما جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

بېلەت ئىگىسى پېرېۋوت چېكى قەرزدارىنىڭ ئىلگىرى-كېيىنلىك تەرتىپى بويىچە، ئۇلارنىڭ خالىغان بىر كىشى، بىرنەچچە كىشى ياكى ھەممىسىدىن سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزمىسە بولىدۇ.

بېلەت ئىگىسى پېرېۋوت چېكىنىڭ قەرزدارلىرىدىن بىرى ياكى بىرقانچە كىشىنى سۈرۈشتۈرگەن بولسا، باشقا پېرېۋوت بېلىتىنىڭ قەرزدارلىرىدىن سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزسىمۇ بولىدۇ.
سۈرۈشتۈرۈلگۈچى قەرزىنى ئۈزۈپ بولغاندىن كېيىن، بېلەت ئىگىسى بىلەن بىر ھوقۇقتىن بەھرىمەن بولىدۇ.

69-ماددا بېلەت ئىگىسى بېلەت چىقارغۇچى بولسا، ئۇنىڭ ئالدىدىن سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقى بولمايدۇ.
بېلەت ئىگىسى كىتابنى يۈدۈۋالغان كىشى بولسا، ئۇنىڭ قولىدىن سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقى يوق.

70-ماددا بېلەت ئىگىسى سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈشتە، سۈرۈشتۈرۈلگۈچىدىن تۆۋەندىكى پۇل ۋە خىراجەتلەرنى تۆلەشنى تەلەپ قىلسا بولىدۇ :

( 1 ) پۇل تۆلەش رەت قىلىنغان پېرېۋوت چېكىنىڭ سوممىسى؛

( 2 ) پېرېۋوت چېكىنىڭ سوممىسى مۇددىتى توشقان كۈن ياكى پۇل تۆلەش ئەسكەرتىلگەن كۈندىن باشلاپ قەرز تۆلەيدىغان كۈنگىچە جۇڭگو خەلق بانكىسى بەلگىلىگەن ئۆسۈم نىسبىتى بويىچە ھېسابلىنىدىغان ئۆسۈم؛

( 3 ) رەت قىلىشقا مۇناسىۋەتلىك ئىسپات ۋە ئۇقتۇرۇش چىقىرىش ھەققىگە ئېرىشىش.

سۈرۈشتۈرۈلگۈچى قەرزىنى ئۈزۈپ بولغاندا، چەك ئىگىسى پېرېۋوت چېكى ۋە رەت قىلىش ئىسپاتىنى بېرىشى ھەمدە تاپشۇرۇۋالغان ئۆسۈم ۋە خىراجەتكە دائىر ھۆججەتلەرنى بېرىشى كېرەك.

71-ماددا سۈرۈشتۈرۈلگۈچى ئالدىنقى ماددىدىكى بەلگىلىمە بويىچە قەرزنى ئۈزۈپ بولغاندىن كېيىن، باشقا پېرېۋوت چېكى قەرزدارلىرىغا قايتا سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈپ، باشقا پېرېۋوت چېكىنىڭ قەرزدارلىرىدىن تۆۋەندىكى سومما ۋە خىراجەتلەرنى تۆلەشنى تەلەپ قىلسا بولىدۇ :

( 1 ) تۆلىنىپ بولغان بارلىق سومما؛

( 2 ) ئالدىنقى تۈر سوممىسى قەرزنى ئېنىقلىغان كۈندىن باشلاپ قايتا سۈرۈشتۈرۈپ قەرز تۆلەيدىغان كۈنگىچە، جۇڭگو خەلق بانكىسى بەلگىلىگەن ئۆسۈم نىسبىتى بويىچە ھېسابلانغان ئۆسۈم؛

( 3 ) ئۇقتۇرۇش چىقىرىش خىراجىتى.

قايتا سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزگەن سۈرۈشتۈرۈلگۈچى قەرزنى ئۈزگەندە، پېرېۋوت چېكى ۋە رەت قىلىش ئالاقىدار ئىسپاتىنى بېرىشى ھەمدە تاپشۇرۇۋالغان ئۆسۈم ۋە خىراجەتكە دائىر ھۆججەتلەرنى بېرىشى كېرەك.

72-ماددا سۈرۈشتۈرۈلگۈچى ئالدىنقى 2-ماددىدىكى بەلگىلىمە بويىچە قەرزىنى ئۈزۈپ بولغاندىن كېيىن، ئۇنىڭ جاۋابكارلىقى بىكار قىلىنىدۇ.

3-باب خاس بېلەت

73-ماددا بۇ چەك چەك چەك چەك چىقارغۇچى ئىمزا قويۇپ تارقىتىلغان بولىدۇ، ئۇ ئۆزىنىڭ بېلەت كۆرگەندە بېكىتىلگەن سوممىنى پۇل تاپشۇرۇۋالغۇچىغا ياكى بېلەت ئىگىسىگە شەرتسىز چىقىم قىلىدىغانلىقى ھەققىدە ۋەدە بېرىدۇ.

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان خاس چەك بانكىنىڭ خاس چېكىنى كۆرسىتىدۇ.

74-ماددا بۇ بېلەت چىقارغۇچى شۇ بېلەتنىڭ سوممىسىنى تۆلەيدىغان ئىشەنچلىك مەبلەغ مەنبەسىگە ئىگە بولۇشى ھەمدە تۆلەشكە كاپالەتلىك قىلىشى شەرت.

75-ماددا خاس بېلەتكە تۆۋەندىكى ئىشلار خاتىرىلىنىشى شەرت :

( 1 ) «خاس بېلەت»نىڭ خەت نۇسخىسىنى كۆرسىتىش؛

( 2 ) شەرتسىز بېرىش ۋەدىسى؛

( 3 ) بېكىتىلگەن پۇل سانى؛

( 4 ) پۇل تاپشۇرۇۋالغۇچىنىڭ نامى؛

( 5 ) بېلەت چىقىرىلغان ۋاقىت؛

( 6 ) بېلەت چىقارغۇچى ئىمزا قويۇپ تامغا بېسىش.

خاس بېلەتكە ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئىشلارنىڭ بىرى خاتىرىلەنمىگەن بولسا، خاس بېلەت ئىناۋەتسىز.

76-ماددا بۇ بېلەتكە پۇل تۆلىگەن جاي، بېلەت چىقىرىلغان جاي قاتارلىق ئىشلار ئېنىق، ئېنىق خاتىرىلىنىشى كېرەك.

كاسسىرغا پۇل تۆلىگەن جاي خاتىرىلەنمىگەن بولسا، بېلەت چىقارغۇچىنىڭ تىجارەت ئورنى پۇل تۆلەيدىغان جاي بولىدۇ.

كاسسىرغا بېلەت چىقىرىلغان جاي خاتىرىلەنمىگەن بولسا، بېلەت چىقارغۇچىنىڭ تىجارەت ئورنى بېلەت چىقىرىلغان جاي بولىدۇ.

77-ماددا خاس بېلەت چىقارغۇچى بېلەت ئىگىسى بېلەت بىلەن كۆرۈشۈشنى ئەسكەرتكەندە، پۇل تۆلەش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى شەرت.

78-ماددا خاس بېلەت چىقىرىلغان كۈندىن باشلاپ، پۇل تۆلەش مۇددىتى ئەڭ ئۇزۇن بولغاندا ئىككى ئايدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.

79-ماددا خاس بېلەت ئىگىلىرى بېلەتنى بەلگىلەنگەن مۆھلەت ئىچىدە ئەسكەرتمە بويىچە كۆرمىسە، بېلەت چىقارغۇچىدىن باشقا كىشىلەردىن سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىدىن مەھرۇم بولىدۇ.

80-ماددا بۇ بېلەتنىڭ كىتاب يادلاش، كاپالەتلىك قىلىش، پۇل تۆلەش ھەرىكىتى ۋە سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈشتە، مۇشۇ بابتا بەلگىلەنگىنىدىن باشقىلىرىغا مۇشۇ قانۇننىڭ 2-بابىدىكى پېرېۋوت چېكىگە دائىر بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

بۇ بېلەتنىڭ بېلەت چىقىرىش ھەرىكىتىگە مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمىلەردىن باشقا، مۇشۇ قانۇننىڭ 24-ماددىسىدىكى پېرېۋوت چېكىگە دائىر بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

4-باب پۇل چېكى

81-ماددا پۇل چېكى بېلەت چىقارغۇچى ئىمزا قويۇپ تارقىتىدىغان چەك، پۇل چەك ئامانەت كەسپى بېجىرىشنى ھاۋالە قىلغان بانكا ياكى باشقا پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتى بېلەت كۆرگەندە بېكىتىلگەن سوممىنى پۇل تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى بېلەت ئىگىسىنىڭ تالونىغا شەرتسىز چىقىم قىلىدۇ.

82-ماددا پۇل چەك ئامانەت پۇل ئىسچوتى ئېچىشتا، ئىلتىماس قىلغۇچى ئۆز ئىسمىنى ئىشلىتىشى ھەمدە ئۆز سالاھىيىتىنى ئىسپاتلاپ بېرىدىغان قانۇنلۇق گۇۋاھنامىنى تاپشۇرۇشى شەرت.

پۇل چەك ئامانەت پۇل ئىسچوتى ئېچىش ۋە پۇل چېكى ئېلىشتا، ئىشەنچلىك مەبلەغ ئىناۋىتى بولۇشى ھەمدە بەلگىلىك مەبلەغ بولۇشى كېرەك.

پۇل چەك ئامانەت پۇل ئىسچوتى ئېچىشتا، ئىلتىماس قىلغۇچى ئۆز ئىسمىنىڭ ئىمزا نۇسخىسى ۋە تامغىسىنى ئالدىن قالدۇرۇشى كېرەك.

83-ماددا پۇل چېكىدە نەق پۇل ئالسىمۇ، ھېسابات يۆتكىسىمۇ بولىدۇ، ھېسابات يۆتكىگەندە، پۇل چېكىنىڭ ئالدى تەرىپىگە ئەسكەرتىپ قويۇش كېرەك.

پۇل چېكىدە مەخسۇس نەق پۇل ئېلىشقا ئىشلىتىلسە، ئايرىم نەق پۇل چېكى ئىشلەشكە بولىدۇ، نەق پۇل چېكى پەقەت نەق پۇل ئېلىشقىلا ئىشلىتىلىدۇ.

پۇل چېكىدە مەخسۇس ھېسابات يۆتكەشكە ئىشلىتىلسە، ئايرىم ھېسابات يۆتكەش چېكى ياساشقا بولىدۇ، ھېسابات يۆتكەش چېكىنى پەقەت ھېسابات يۆتكەشكىلا ئىشلىتىلىدۇ، نەق پۇل ئېلىشقا بولمايدۇ.

84-ماددا پۇل چېكىگە تۆۋەندىكى ئىشلار خاتىرىلىنىشى شەرت :

( 1 ) «پۇل چېكى»دېگەن خەتنى كۆرسىتىش؛

( 2 ) شەرتسىز تۆلەيدىغان ھاۋالە؛

( 3 ) بېكىتىلگەن پۇل سانى؛

( 4 ) پۇل تاپشۇرغۇچىنىڭ نامى؛

( 5 ) بېلەت چىقىرىلغان ۋاقىت؛

( 6 ) بېلەت چىقارغۇچى ئىمزا قويۇپ تامغا بېسىش.

پۇل چېكىگە ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئىشلارنىڭ بىرى خاتىرىلەنمىگەن بولسا، پۇل چېكى ئىناۋەتسىز بولىدۇ.

85-ماددا پۇل چېكىدىكى سوممىنى بېلەت چىقارغۇچى تولۇقلاپ خاتىرىلەشكە ھوقۇق بەرسە بولىدۇ، تولۇقلاپ خاتىرىلىنىشتىن بۇرۇنقى پۇل چېكىنى ئىشلىتىشكە بولمايدۇ.

86-ماددا پۇل چېكىگە پۇل تاپشۇرۇۋالغۇچىنىڭ نامى خاتىرىلەنمىگەن بولسا، بېلەت چىقارغۇچىنىڭ ھوقۇق بېرىشى بىلەن تولۇقلاپ خاتىرىلەشكە بولىدۇ.

پۇل چېكىگە پۇل تۆلىگەن جاي خاتىرىلەنمىگەن بولسا، پۇل تاپشۇرغۇچىنىڭ تىجارەت ئورنى پۇل تۆلەيدىغان جاي بولىدۇ.

پۇل چېكىگە بېلەت چىقىرىلغان جاي خاتىرىلەنمىگەن بولسا، بېلەت چىقارغۇچىنىڭ تىجارەت سورۇنى، تۇرۇشلۇق جايى ياكى دائىم تۇرۇشلۇق جايى بېلەت چىقىرىلغان جاي بولىدۇ.

بېلەت چىقارغۇچى پۇل چېكىگە ئۆزىنىڭ پۇل تاپشۇرۇۋالغۇچى ئىكەنلىكىنى خاتىرىلەپ قويسا بولىدۇ.

87-ماددا پۇل چېكى چىقارغۇچى تارقاتقان پۇل چېكىنىڭ سوممىسى ئۇ پۇل تۆلىگەن ۋاقىتتا پۇل بەرگۈچىگە بەرگەن ئەمەلىي ئامانەت پۇل سوممىسىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.

بېلەت چىقارغۇچى ئىمزا قويۇپ تارقاتقان پۇل چېكىنىڭ سوممىسى ئۆزى پۇل تۆلىگەندە پۇل بەرگۈچىگە نەق بەرگەن ئامانەت پۇل سوممىسىدىن ئېشىپ كەتسە، قۇرۇق پۇل چېكى بولىدۇ.
قۇرۇق چەك تارقىتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

88-ماددا پۇل چېكى چىقارغۇچى ئۆز نامىغا قالدۇرغان ئىمزالىق نۇسخا ياكى بېسىپ باھالاشقا ئۇيغۇن كەلمەيدىغان پۇل چېكىنى ئىمزا قويۇپ تارقاتسا بولمايدۇ.

89-ماددا بېلەت چىقارغۇچى ئىمزا قويۇپ تارقىتىلغان پۇل چېكى سوممىسى بويىچە شۇ بېلەت ئىگىسىگە پۇل تۆلەش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى شەرت.

بېلەت چىقارغۇچىنىڭ پۇل تۆلىگۈچىدىكى ئامانەت پۇلى چەك سوممىسىنى تۆلەشكە يەتكەندە، پۇل تۆلىگۈچى شۇ كۈنى تولۇق پۇل تۆلىشى كېرەك.

90-ماددا پۇل چېكى بېلەتنى كۆرسىلا تۆلەش چەكلىمىسىگە ئۇچرايدۇ، پۇل تۆلەيدىغان ۋاقىتنى ئايرىم خاتىرىلەشكە بولمايدۇ.
پۇل تۆلىگەن ۋاقىت ئايرىم خاتىرىلەنگەن بولسا، خاتىرىلەنگىنى ئىناۋەتسىز.

91-ماددا پۇل چېكى ئىگىسى بېلەت چىققان كۈندىن باشلاپ 10 كۈن ئىچىدە پۇل تۆلەشنى ئەسكەرتىشى كېرەك؛
باشقا جايدا ئىشلىتىلىدىغان پۇل چېكىدە پۇل تۆلەشنى ئەسكەرتىش مۇددىتىنى جۇڭگو خەلق بانكىسى ئايرىم بەلگىلەيدۇ.

ئەسكەرتىلگەن پۇل تۆلەش مۇددىتىدىن ئېشىپ كەتسە، پۇل تۆلىگۈچى پۇل تۆلىمىسە بولىدۇ؛
پۇل تۆلىگۈچى پۇل تۆلىمىسە، بېلەت چىقارغۇچى بېلەت ئىگىسىنىڭ ئالدىدا چەك جاۋابكارلىقىنى يەنىلا ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

92-ماددا پۇل تۆلىگۈچى پۇل چېكى سوممىسىنى قانۇن بويىچە تۆلىگەن بولسا، بېلەت چىقارغۇچى ھاۋالە قىلىنغان پۇل تۆلەش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالمايدۇ، بېلەت ئىگىسى پۇل تۆلەش جاۋابكارلىقىدىن خالاس بولىدۇ.
لېكىن، پۇل تۆلىگۈچىدىن يامان غەرەزدە ياكى زور سەۋەنلىك بىلەن پۇل تۆلىگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

93-ماددا پۇل چېكى ئىمزا قويۇش، پۇل تۆلەش ھەرىكىتى ۋە سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈشتە، مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمىدىن باشقا، مۇشۇ قانۇننىڭ 2-بابىدىكى پېرېۋوت چېكىگە ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

پۇل چېكىنى چەك چىقىرىش ھەرىكىتىگە مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمىلەردىن باشقا، مۇشۇ قانۇننىڭ 24-، 26-ماددىسىدىكى پېرېۋوت چېكىگە دائىر بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

5-باب چەت ئەلگە چېتىشلىق چەك-ھۆججەتلەرنىڭ قانۇننى تەتبىقلىشى

94-ماددا چەت ئەلگە چېتىشلىق چەك-چېگرالارغا قانۇن تەتبىقلاش مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە بېكىتىلىدۇ.

ئالدىنقى تارماقتا ئېيتىلغان چەت ئەلگە چېتىشلىق ۋېكسېل − بېلەت كۆرسىتىش، كىتاب يادلاش، ئېتىراپلىق قىلىش، كاپالەتلىك قىلىش، پۇل تۆلەش قاتارلىق ھەرىكەتلەردە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ھەم جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ چېگراسى سىرتىدا يۈزبەرگەن ۋېكسېل كۆرسىتىدۇ.

95-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەردە مۇشۇ قانۇندىكىگە ئوخشاش بولمىغان بەلگىلىمە بولسا، خەلقئارا شەرتنامىلەردىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە بولىدۇ.
لېكىن، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ساقلاپ قېلىشنى ئېلان قىلغان ماددىلار بۇنىڭ سىرتىدا.

بۇ قانۇن ۋە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەردە بەلگىلىمە بولمىسا، خەلقئارا ئادەت بويىچە بولسا بولىدۇ.

96-ماددا چەك قەرزدارىنىڭ ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىغا ئۆز دۆلىتىنىڭ قانۇنى تەتبىقلىنىدۇ.

چەك قەرزدارىنىڭ ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارى ئۆز دۆلىتىنىڭ قانۇنى بويىچە ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىدىن قالغان ياكى ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىنى چەكلەش ئۈچۈن ھەرىكەت قىلغان جاينىڭ قانۇنى بويىچە تولۇق ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىغا ئىگە بولسا، ھەرىكەت ئورنى قانۇنى تەتبىقلىنىدۇ.

97-ماددا پېرېۋوت چېكى، خاس چەك چىقىرىلغاندا خاتىرىلىنىدىغان ئىشلار بېلەت چىقىرىلغان جاينىڭ قانۇنى بويىچە بولىدۇ.

پۇل چېكىگە چەك بېرىلگەندە خاتىرىلىنىدىغان ئىشلار بېلەت چىقىرىلغان جاينىڭ قانۇنى بويىچە بولىدۇ، توختاملاشقۇچىلار كېلىشىم تۈزگەندىن كېيىن، پۇل تۆلەيدىغان جاينىڭ قانۇنى بويىچە بولسىمۇ بولىدۇ.

98-ماددا چەك يادلاش، ئېتىراپلىق قىلىش، پۇل تۆلەش ۋە كاپالەتلىك قىلىش ھەرىكىتىگە ھەرىكەتكە كېلىدىغان قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

99-ماددا چەك سۈرۈشتۈرۈش ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈش مۇددىتى بېلەت چىقىرىلغان جاينىڭ قانۇنى بويىچە بولىدۇ.

100-ماددا ۋېكسېل ئەسكەرتىش مۇددىتى، رەت قىلىش ئىسپاتى بېرىش ئۇسۇلى، رەت قىلىش گۇۋاھنامىسى بېرىش مۇددىتى پۇل تۆلەيدىغان جاينىڭ قانۇنى بويىچە بولىدۇ.

101-ماددا چەك يوقالغاندا، چەك يىتتۈرگۈچىنىڭ چەك ھوقۇقىنى ئامان ساقلاشنى تەلەپ قىلىش تەرتىپى پۇل تۆلەيدىغان جاينىڭ قانۇنى بويىچە بولىدۇ.

6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

102-ماددا تۆۋەندىكى چەك ئالدامچىلىقى قىلمىشلىرىنىڭ بىرى كۆرۈلسە، قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ :

( 1 ) چەك-تالوننى ياسىۋالغان، ئۆزگەرتىۋالغانلار؛

( 2 ) ياسىۋالغان، ئۆزگەرتىۋالغان تالوننى قەستەن ئىشلەتكەنلەر؛

( 3 ) قۇرۇق پۇل چېكى كېسىپ بېرىپ ياكى ئۆزىگە ئالدىن قالدۇرغان ئۆز نامىدىكى ئىمزا نۇسخىسى ياكى بېسىپ باھالاشقا ئۇيغۇن كەلمەيدىغان پۇل چېكىنى قەستەن ئىمزالاپ، پۇل-مالنى ئالداپ ئېلىۋالغانلار؛

( 4 ) ئىشەنچلىك مەبلەغ مەنبەسى بولمىغان پېرېۋوت چېكى، خاس چەكنى ئىمزا قويۇپ تارقىتىپ، مەبلەغنى ئالداپ ئېلىۋالغانلار؛

( 5 ) پېرېۋوت چېكى، خاس چەك چىقارغۇچى چەك چىقارغاندا ساختا خاتىرە قالدۇرۇپ، پۇل-مېلىنى ئالداپ ئېلىۋالغان بولسا؛

( 6 ) باشقىلارنىڭ تالونىنى سۇيىئىستېمال قىلىپ ياكى ۋاقتى ئۆتكەن ياكى بىكار قىلىنغان تالوننى قەستەن ئىشلىتىپ، پۇل-مالنى ئالداپ ئېلىۋالغان بولسا؛

( 7 ) پۇل تۆلىگۈچى بېلەت چىقارغۇچى، بېلەت ئىگىسى بىلەن يامان غەرەزدە تىل بىرىكتۈرۈۋېلىپ، ئالدىنقى ئالتە تارماقچىدا كۆرسىتىلگەن قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغان بولسا.

103-ماددا ئالدىنقى ماددىدا كۆرسىتىلگەن قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلاردىن قىلمىشى يېنىك بولۇپ، جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ.

104-ماددا پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتى خادىملىرىدىن چەك كەسپىدە بىپەرۋالىق قىلىپ، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ تالوننى ئېتىراپلىق قىلغان، پۇل تۆلىگەن ياكى كاپالەتلەندۈرگەنلىرىگە چارە كۆرۈلىدۇ؛
ئېغىر زىيان سېلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتىنىڭ خادىملىرى ئالدىنقى تارماقتىكى قىلمىشى سەۋەبىدىن توختاملاشقۇچىلارغا زىيان سالغان بولسا، شۇ پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتى ۋە بىۋاسىتە جاۋابكارلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

105-ماددا ۋېكسېل تۆلىگۈچى بېلەتنى كۆرگەن ھامان تۆلەيدىغان ياكى مۇددىتى توشقان ۋېكسېل بېلىتىنى قەستەن باستۇرۇپ قويۇپ، تۆلەشنى كېچىكتۈرسە، پۇل مۇئامىلە مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى جەرىمانە قويىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا چارە كۆرىدۇ.

ۋېكسېل پۇل تۆلىگۈچى بېلەتنى قەستەن باستۇرۇپ قويۇپ، تۆلەشنى كېچىكتۈرۈپ، بېلەت ئىگىلىرىگە زىيان سالغان بولسا، قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

106-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشتىن باشقا، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ باشقا قىلمىشلار بىلەن شۇغۇللىنىپ باشقىلارغا زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى لازىم.

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

107-ماددا بۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن مۆھلەتلەرنى ھېسابلاش ھەق تەلەپ قانۇنى ئومۇمىي قائىدىسىدىكى ھېسابلاش مۇددىتى توغرىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

قەرەلى ئاي بويىچە ھېسابلىنىلسا، مۇددىتى توشقان ئاينىڭ ئوتتۇرىسى بويىچە ھېسابلىنىدۇ؛
توغرا كۈن بولمىسا، ئاينىڭ ئاخىرى كۈنى توشىدۇ.

108-ماددا پېرېۋوت چېكى، خاس چەك، پۇل چېكىنىڭ شەكلى بىرلىككە كېلىشى كېرەك.

چەك ئىسپاتىنىڭ شەكلى ۋە بېسىشنى باشقۇرۇش چارىسىنى جۇڭگو خەلق بانكىسى بەلگىلەيدۇ.

109-ماددا چەك باشقۇرۇشنى كونكرېت يولغا قويۇش چارىسىنى جۇڭگو خەلق بانكىسى مۇشۇ قانۇن بويىچە تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن يولغا قويىدۇ.

110-ماددا بۇ قانۇن 1996-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.