( 2016-يىلى 11-ئاينىڭ 7-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 24-يىغىنىدا ماقۇللاندى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب تور بىخەتەرلىكىنى قوللاش ۋە ئىلگىرى سۈرۈش

ئۈچىنچى باب تورنىڭ ئايلىنىش بىخەتەرلىكى

1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە

2-پاراگراف ھالقىلىق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنىڭ يۈرۈشۈش بىخەتەرلىكى

تۆتىنچى باب تور ئۇچۇرىنىڭ بىخەتەرلىكى

5-باب كۆزىتىش-سىگنال بېرىش ۋە جىددىي بىر تەرەپ قىلىش

6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن تور بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش، تور بوشلۇقىنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى ۋە دۆلەت خەۋپسىزلىكى، جەمئىيەتنىڭ ئاممىۋى مەنپەئىتىنى قوغداش، پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، ئىقتىساد، جەمئىيەتنىڭ ئۇچۇرلىشىشىنىڭ ساغلام تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە تور قۇرۇش، ئىشلىتىش، ئاسراش ۋە ئىشلىتىش، شۇنىڭدەك تور بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

3-ماددا دۆلەت تور بىخەتەرلىكى بىلەن ئۇچۇرلاشتۇرۇش تەرەققىياتىغا تەڭ ئەھمىيەت بېرىشتە چىڭ تۇرۇپ، پائال پايدىلىنىش، ئىلمىي تەرەققىي قىلدۇرۇش، قانۇن بويىچە باشقۇرۇش، بىخەتەرلىككە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش فاڭجېنىغا ئەمەل قىلىپ، تور ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشى ۋە ئالاقىسىنى ئالغا سۈرۈپ، تور تېخنىكىسىدا يېڭىلىق يارىتىش ۋە ئۇنى قوللىنىشقا ئىلھام بېرىدۇ، تور بىخەتەرلىكى ئىختىساسلىقلىرىنى يېتىشتۈرۈشكە مەدەت بېرىدۇ، تور بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىدۇ ۋە تاكامۇللاشتۇرىدۇ،
تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.

4-ماددا دۆلەت تور بىخەتەرلىكى ئىستراتېگىيەسىنى تۈزۈپ ھەمدە ئۈزلۈكسىز مۇكەممەللەشتۈرۈپ، تور بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشنىڭ ئاساسىي تەلىپى ۋە ئاساسلىق نىشانىنى ئايدىڭلاشتۇرۇپ، نۇقتىلىق ساھەلەردىكى تور بىخەتەرلىكى سىياسەتلىرى، خىزمەت ۋەزىپىلىرى ۋە تەدبىرلىرىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ.

5-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ چېگرا ئىچى-سىرتىدىكى تور بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرى ۋە تەھدىتىنى كۆزىتىپ ئۆلچەپ، مۇداپىئەلىنىپ، بىر تەرەپ قىلىپ، ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنى ھۇجۇم قىلىش، بېسىپ كىرىش، كاشىلا قىلىش ۋە بۇزۇۋېتىشتىن قوغداپ، توردىكى قانۇنغا خىلاپ جىنايى ھەرىكەتلەرنى قانۇن بويىچە جازالاپ، تور بوشلۇقىنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە تەرتىپىنى قوغدايدۇ.

6-ماددا دۆلەت سەمىمىي، لەۋزىدە تۇرىدىغان، ساغلام، مەدەنىي تور ھەرىكىتىنى تەشەببۇس قىلىپ، سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى تارقىتىشقا تۈرتكە بولۇپ، تەدبىر قوللىنىپ پۈتۈن جەمئىيەتنىڭ تور بىخەتەرلىكى ئېڭى ۋە سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ، پۈتۈن جەمئىيەت تور بىخەتەرلىكىنى ئىلگىرى سۈرۈشكە ئورتاق قاتنىشىدىغان ياخشى مۇھىت شەكىللەندۈرىدۇ.

7-ماددا دۆلەت تور بوشلۇقىنى تۈزەش، تور تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىپ يارىتىش ۋە ئۆلچەم بېكىتىش، توردىكى قانۇنغا خىلاپ جىنايەتلەرگە زەربە بېرىش قاتارلىق جەھەتلەردىكى خەلقئارا ئالماشتۇرۇش ۋە ھەمكارلىقنى پائال قانات يايدۇرۇپ، تىنچ، بىخەتەر، ئوچۇق، ھەمكارلىشىدىغان تور بوشلۇقى بەرپا قىلىشقا تۈرتكە بولۇپ، كۆپ تەرەپلىك، دېموكراتىك، ئاشكارا بولغان تورنى ئىدارە قىلىش سىستېمىسى بەرپا قىلىدۇ.

8-ماددا دۆلەتنىڭ تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارمىقى تور بىخەتەرلىكى خىزمىتى ۋە مۇناسىۋەتلىك نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش خىزمىتىنى بىرتۇتاش ماسلاشتۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ تېلېگراف مەسئۇل تارمىقى، جامائەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك ئورگانلار مۇشۇ قانۇن ۋە مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، ئۆز مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش ۋە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىنىڭ تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش ۋە نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە بېكىتىلىدۇ.

9-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلار تىجارەت ۋە مۇلازىمەت پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇشتا، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملارغا رىئايە قىلىشى، ئىجتىمائىي ئەخلاققا ھۆرمەت قىلىشى، سودا ئەخلاقىغا رىئايە قىلىشى، سەمىمىي-لەۋزىدە تۇرۇشى، تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشى، ھۆكۈمەت ۋە جەمئىيەتنىڭ نازارىتىنى قوبۇل قىلىشى، ئىجتىمائىي مەسئۇلىيەتنى ئۈستىگە ئېلىشى شەرت.

10-ماددا تور قۇرۇش، يۈرۈشتۈرۈش ياكى تور ئارقىلىق مۇلازىمەت قىلىشتا، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە ۋە دۆلەت ئۆلچىمىدىكى مەجبۇرلاش تەلىپىگە ئاساسەن، تېخنىكىلىق تەدبىر ۋە باشقا زۆرۈر تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، تورنىڭ بىخەتەر، مۇقىم يۈرۈشۈشىنى كاپالەتلەندۈرۈش، تور بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىگە ئۈنۈملۈك تاقابىل تۇرۇش، توردىكى قانۇنغا خىلاپ جىنايى ھەرىكەتلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك،
تور سانلىق مەلۇماتلىرىنىڭ مۇكەممەللىكى، مەخپىيەتلىكى ۋە قوللىنىشچانلىقىنى قوغداش.

11-ماددا تورغا مۇناسىۋەتلىك ساھە تەشكىلاتلىرى نىزامنامە بويىچە ساھە تەلەپچانلىقىنى كۈچەيتىپ، تور بىخەتەرلىكى ھەرىكەت قائىدىسىنى تۈزۈپ، ئەزالارنىڭ تور بىخەتەرلىكىنى قوغداشنى كۈچەيتىشىگە يېتەكچىلىك قىلىپ، تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ، ساھەنىڭ ساغلام تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

12-ماددا دۆلەت پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلارنىڭ تورنى قانۇن بويىچە ئىشلىتىش ھوقۇقىنى قوغدايدۇ، تورنى ئۇلاش-ئومۇملاشتۇرۇشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ، تور مۇلازىمىتى سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ، جەمئىيەتكە بىخەتەر، قولايلىق تور مۇلازىمىتى قىلىدۇ، تور ئۇچۇرىنىڭ قانۇن بويىچە تەرتىپلىك، ئەركىن يۆتكىلىشىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.

ھەرقانداق شەخس ۋە تەشكىلات تور ئىشلەتكەندە ئاساسىي قانۇن ۋە قانۇنلارغا رىئايە قىلىشى، ئاممىۋى تەرتىپكە رىئايە قىلىشى، ئىجتىمائىي ئەخلاققا ھۆرمەت قىلىشى كېرەك، تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈشكە يول قويۇلمايدۇ، توردىن پايدىلىنىپ دۆلەت خەۋپسىزلىكى، شان-شەرەپ ۋە مەنپەئەتكە خەۋپ يەتكۈزىدىغان ئىشلار بىلەن شۇغۇللىنىشقا يول قويۇلمايدۇ، دۆلەت ھاكىمىيىتىنى ئاغدۇرۇشقا، سوتسىيالىزم تۈزۈمىنى ئاغدۇرۇشقا قۇتراتقۇلۇق قىلىشى، دۆلەتنى پارچىلاشقا، دۆلەتنىڭ بىرلىكىگە بۇزغۇنچىلىق قىلىشقا قۇترىتىشى، تېررورىزم، ئەسەبىزمنى تەرغىب قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ،
مىللىي ئۆچمەنلىك، مىللىي كەمسىتىش، زوراۋانلىق، شەھۋانىي ئۇچۇرلارنى تەرغىب قىلىش، ساختا ئۇچۇر ئويدۇرۇپ چىقىرىپ ۋە تارقىتىپ ئىقتىسادىي تەرتىپ ۋە جەمئىيەت تەرتىپىنى قالايمىقانلاشتۇرۇش، شۇنىڭدەك باشقىلارنىڭ نام-شۆھرىتى، شەخسىيىتى، بىلىم مۈلۈك ھوقۇقى ۋە باشقا قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزۈش قاتارلىق ھەرىكەتلەر.

13-ماددا دۆلەت قۇرامىغا يەتمىگەنلەرنىڭ ساغلام ئۆسۈپ يېتىلىشىگە پايدىلىق تور مەھسۇلاتى ۋە مۇلازىمىتىنى تەتقىق قىلىپ يارىتىشنى قوللايدۇ، توردىن پايدىلىنىپ قۇرامىغا يەتمىگەنلەرنىڭ جىسمانىي ۋە روھىي ساغلاملىقىغا خەۋپ يەتكۈزىدىغان ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللانغانلارنى قانۇن بويىچە جازالاپ، قۇرامىغا يەتمىگەنلەرگە بىخەتەر، ساغلام تور مۇھىتى يارىتىپ بېرىدۇ.

14-ماددا ھەرقانداق شەخس ۋە تەشكىلات تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان قىلمىشلارنى تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش، تېلېگراف، جامائەت خەۋپسىزلىكى قاتارلىق تارماقلارغا پاش قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
پاش قىلىشنى تاپشۇرۇۋالغان تارماق ۋاقتىدا قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك؛
شۇ تارماقنىڭ مەسئۇلىيىتىگە تەۋە بولمىسا، بىر تەرەپ قىلىش ھوقۇقى بار تارماققا ۋاقتىدا ئۆتكۈزۈپ بېرىش كېرەك.

مۇناسىۋەتلىك تارماقلار پاش قىلغۇچىنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلىرىنى مەخپىي تۇتۇشى، پاش قىلغۇچىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدىشى كېرەك.

2-باب تور بىخەتەرلىكىنى قوللاش ۋە ئىلگىرى سۈرۈش

15-ماددا دۆلەت تور بىخەتەرلىكى ئۆلچەم سىستېمىسىنى بەرپا قىلىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ ئۆلچەملەشتۈرۈش مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ئۆز مەسئۇلىيىتىگە ئاساسەن، تور بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش، شۇنىڭدەك تور مەھسۇلاتى، مۇلازىمىتى ۋە يۈرۈشۈش بىخەتەرلىكىگە مۇناسىۋەتلىك دۆلەت ئۆلچىمى، ساھە ئۆلچىمىنى تۈزۈشكە تەشكىللەيدۇ ھەمدە مۇۋاپىق پەيتتە تۈزىتىدۇ.

دۆلەت كارخانا، تەتقىقات ئاپپاراتى، ئالىي مەكتەپ، تورغا مۇناسىۋەتلىك ساھە تەشكىلاتلىرىنىڭ تور بىخەتەرلىكىنىڭ دۆلەت ئۆلچىمى، ساھە ئۆلچىمىنى تۈزۈشكە قاتنىشىشىنى قوللايدۇ.

16-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بىر تۇتاش پىلانلاپ، سېلىنمىنى ئاشۇرۇپ، نۇقتىلىق تور بىخەتەرلىكى تېخنىكىسى كەسىپلىرى ۋە تۈرلىرىگە مەدەت بېرىشى، تور بىخەتەرلىكى تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىپ يارىتىش ۋە قوللىنىشقا مەدەت بېرىشى، بىخەتەر، ئىشەنچلىك تور مەھسۇلاتلىرى ۋە مۇلازىمىتىنى كېڭەيتىشى، تور تېخنىكىسى بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنى قوغدىشى كېرەك،
كارخانا، تەتقىقات ئاپپاراتى ۋە ئالىي مەكتەپ قاتارلىقلارنىڭ دۆلەتنىڭ تور بىخەتەرلىكى تېخنىكىسىدا يېڭىلىق يارىتىش تۈرىگە قاتنىشىشىغا مەدەت بېرىلىدۇ.

17-ماددا دۆلەت تور بىخەتەرلىكى ئىجتىمائىيلاشقان مۇلازىمەت سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى ئالغا سىلجىتىپ، مۇناسىۋەتلىك كارخانا، ئاپپاراتلارنىڭ تور بىخەتەرلىكى بويىچە دەلىللەش، تەكشۈرۈش ۋە خەۋپ-خەتەرنى باھالاش قاتارلىق بىخەتەرلىك مۇلازىمىتىنى قانات يايدۇرۇشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

18-ماددا دۆلەت تور سانلىق مەلۇمات بىخەتەرلىكىنى قوغداش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىش تېخنىكىسىنى يارىتىشقا ئىلھام بېرىدۇ، ئاممىۋى سانلىق مەلۇمات بايلىقىنى ئېچىۋېتىشنى ئىلگىرى سۈرۈپ، تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىشقا ۋە ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتقا تۈرتكە بولىدۇ.

دۆلەت تور بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش ئۇسۇلىدا يېڭىلىق يارىتىشنى، تور يېڭى تېخنىكىسىنى قوللىنىشنى قوللاپ، تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

19-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى دائىملىق تور بىخەتەرلىكى تەشۋىق-تەربىيەسىنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇشى ھەمدە مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارنىڭ تور بىخەتەرلىكى تەشۋىق ۋە تەربىيە خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشىگە يېتەكچىلىك قىلىشى، ھەيدەكچىلىك قىلىشى كېرەك.

ئاممىۋى تاراتقۇلار جەمئىيەتكە قاراتمىلىق ھالدا تور بىخەتەرلىكى تەشۋىق-تەربىيەسى بېرىشى كېرەك.

20-ماددا دۆلەت كارخانا ۋە ئالىي مەكتەپ، كەسپىي مەكتەپ قاتارلىق تەلىم-تەربىيە ئاپپاراتلىرىنىڭ تور بىخەتەرلىكىگە مۇناسىۋەتلىك تەلىم-تەربىيە ۋە تەربىيەلەشنى قانات يايدۇرۇشىنى قوللاپ، كۆپ خىل ئۇسۇللارنى قوللىنىپ تور بىخەتەرلىكى ئىختىساسلىقلىرىنى يېتىشتۈرۈپ، تور بىخەتەرلىكى بويىچە ئىختىساسلىقلارنى ئالماشتۇرۇشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

ئۈچىنچى باب تورنىڭ ئايلىنىش بىخەتەرلىكى

1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە

21-ماددا دۆلەت تور بىخەتەرلىكى دەرىجىسىنى قوغداش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
تور تىجارىتى قىلغۇچىلار تور بىخەتەرلىك دەرىجىسىنى قوغداش تۈزۈمىنىڭ تەلىپى بويىچە، تۆۋەندىكى بىخەتەرلىكنى قوغداش مەجبۇرىيەتلىرىنى ئادا قىلىپ، تورنىڭ كاشىلا قىلىنماسلىقى، بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىماسلىقى ياكى ھوقۇق بېرىلمىگەن زىيارەت قىلىنىشىغا كاپالەتلىك قىلىپ، تور سانلىق مەلۇماتلىرىنىڭ ئاشكارىلىنىپ قېلىشى ياكى ئوغرىلىنىشى، ئۆزگەرتىۋېتىلىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك :

( 1 ) ئىچكى بىخەتەرلىك باشقۇرۇش تۈزۈمى ۋە مەشغۇلات قائىدىسىنى تۈزۈش، تور بىخەتەرلىكى مەسئۇلىنى بېكىتىش، تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش مەسئۇلىيىتىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈش؛

( 2 ) كومپيۇتېر ۋىرۇسى ۋە تور ھۇجۇمى، تور بېسىپ كىرىش قاتارلىق تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان قىلمىشلارنىڭ ئالدىنى ئالىدىغان تېخنىكىلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىش؛

( 3 ) تورنىڭ يۈرۈشۈش ھالىتى، تور بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىنى كۆزىتىش، خاتىرىلەش تېخنىكىلىق تەدبىرىنى قوللىنىش ھەمدە بەلگىلىمە بويىچە مۇناسىۋەتلىك تور كۈندىلىك خاتىرىسىنى ساقلاش ۋاقتى ئالتە ئايدىن كەم بولماسلىق؛

( 4 ) سانلىق مەلۇماتلارنى تۈرگە ئايرىش، مۇھىم سانلىق مەلۇماتلارنى زاپاس ساقلاش ۋە شىفىرلاشتۇرۇش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىش؛

( 5 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا مەجبۇرىيەتلەر.

22-ماددا تور مەھسۇلاتى، مۇلازىمىتى مۇناسىۋەتلىك دۆلەت ئۆلچىمىدىكى مەجبۇرلاش تەلىپىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.
تور مەھسۇلاتلىرى، مۇلازىمىتى قىلغۇچىلار يامان غەرەزلىك تەرتىپ ئورناتسا بولمايدۇ؛
ئۇلارنىڭ تور مەھسۇلاتى، مۇلازىمىتىدە بىخەتەرلىك كەمتۈكلۈكى، يوچۇق قاتارلىق خەۋپ-خەتەرلەرنىڭ ساقلانغانلىقىنى بايقىغاندا، دەرھال قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىش، بەلگىلىمە بويىچە ئابۇنىچىغا ۋاقتىدا ئۇقتۇرۇش ھەمدە ئالاقىدار مەسئۇل تارماققا دوكلات قىلىش كېرەك.

تور مەھسۇلاتلىرى، مۇلازىمىتى قىلغۇچىلار ئۆزىنىڭ مەھسۇلاتى، مۇلازىمىتىنى داۋاملىق بىخەتەر قىلىشى، ئاسرىشى كېرەك؛
بەلگىلەنگەن ياكى توختاملاشقۇچىلار پۈتۈشكەن مۇددەت ئىچىدە بىخەتەرلىكنى ئاسراشنى توختىتىشقا بولمايدۇ.

تور مەھسۇلاتلىرى، مۇلازىمىتىدە ئىشلەتكۈچىلەرنىڭ ئۇچۇرىنى توپلاش ئىقتىدارى بولسا، تەمىنلىگۈچى ئىشلەتكۈچىلەرگە ئېنىق كۆرسىتىشى ھەمدە ماقۇللۇقىنى ئېلىشى كېرەك؛
ئابۇنىچىلارنىڭ شەخسىي ئۇچۇرىغا چېتىلىدىغانلىرىدا يەنە مۇشۇ قانۇن ۋە مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى شەخسىي ئۇچۇرنى قوغداشقا دائىر بەلگىلىمىلەرگە رىئايە قىلىش كېرەك.

23-ماددا توردىكى ئاچقۇچلۇق ئۈسكۈنىلەر ۋە تور بىخەتەرلىكى مەخسۇس مەھسۇلاتلىرىنى مۇناسىۋەتلىك دۆلەت ئۆلچىمىدىكى مەجبۇرلاش تەلىپى بويىچە، سالاھىيەت ھازىرلىغان ئاپپاراتنىڭ بىخەتەرلىك ئىسپاتى بېرىشتە لاياقەتلىك بولغان ياكى بىخەتەرلىك تەكشۈرۈشى تەلەپكە ئۇيغۇن بولغاندىن كېيىن ساتسا ياكى بەرسە بولىدۇ.
دۆلەت تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە تور ئاچقۇچلۇق ئۈسكۈنىلىرى ۋە تور بىخەتەرلىكى مەخسۇس مەھسۇلاتلىرى مۇندەرىجىسىنى تۈزىدۇ، ئېلان قىلىدۇ ھەمدە بىخەتەرلىك بويىچە ئىسپات بېرىش ۋە بىخەتەرلىك بويىچە تەكشۈرۈش نەتىجىسىنى ئۆزئارا ئېتىراپ قىلىشقا تۈرتكە بولۇپ، تەكرار ئىسپات بېرىش، تەكشۈرۈشتىن ساقلايدۇ.

24-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلار ئابۇنىچىغا تورنى ئۇلاش، ساھە نامىنى رويخەتكە ئالدۇرۇش مۇلازىمىتىنى بېجىرىپ بېرىدۇ، مۇقىم تېلېفون، كۆچمە تېلېفون قاتارلىقلارنى تورغا چىقىرىش رەسمىيىتىنى بېجىرىدۇ ياكى ئابۇنىچىغا ئۇچۇر ئېلان قىلىش، شۇ ۋاقىتنىڭ ئۆزىدە ئالاقىلىشىش قاتارلىق مۇلازىمەتلەرنى قىلىدۇ، ئابۇنىچى بىلەن كېلىشىم تۈزگەندە ياكى مۇلازىمەت قىلىشنى مۇئەييەنلەشتۈرگەندە، ئابۇنىچىدىن ھەقىقىي سالاھىيەت ئۇچۇرى بىلەن تەمىنلەشنى تەلەپ قىلىشى كېرەك.
ئىشلەتكۈچىلەر ھەقىقىي سالاھىيەت ئۇچۇرى بىلەن تەمىنلىمىسە، تور تىجارىتى قىلغۇچىلار ئۇنى ئالاقىدار مۇلازىمەت بىلەن تەمىنلىسە بولمايدۇ.

دۆلەت توردا ئىشەنچلىك سالاھىيەت ئىستراتېگىيەسىنى يولغا قويۇپ، بىخەتەر، قولايلىق ئېلېكتىرونلۇق سالاھىيەت دەلىللەش تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىش-يارىتىشنى قوللاپ، ئوخشاش بولمىغان ئېلېكتىرونلۇق سالاھىيەت دەلىللەشنىڭ ئۆزئارا ئېتىراپ قىلىنىشىغا تۈرتكە بولىدۇ.

25-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلار تور بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈپ، سىستېمىدىكى يوچۇق، كومپيۇتېر ۋىرۇسى، تور ھۇجۇمى، تور بېسىپ كىرىش قاتارلىق بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىنى ۋاقتىدا بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك؛
تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان ۋەقە يۈزبەرگەندە، جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى دەرھال باشلاپ، مۇناسىپ قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىش ھەمدە بەلگىلىمە بويىچە ئالاقىدار مەسئۇل تارماققا دوكلات قىلىش كېرەك.

26-ماددا تور بىخەتەرلىكىگە ئىسپات بېرىش، تەكشۈرۈش-ئۆلچەش، خەۋپ-خەتەرنى باھالاش قاتارلىق پائالىيەتلەرنى قانات يايدۇرۇپ، جەمئىيەتكە سىستېمىدىكى يوچۇق، كومپيۇتېر ۋىرۇسى، تور ھۇجۇمى، تور بېسىپ كىرىش قاتارلىق تور بىخەتەرلىكى ئۇچۇرلىرىنى ئېلان قىلىشتا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلىرىگە رىئايە قىلىش كېرەك.

27-ماددا ھەرقانداق شەخس ۋە تەشكىلاتنىڭ باشقىلارنىڭ تورىغا قانۇنسىز بېسىپ كىرىش، باشقىلارنىڭ تورىنىڭ نورمال ئىقتىدارىغا كاشىلا قىلىش، تور سانلىق مەلۇماتىنى ئوغرىلاش قاتارلىق تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلمايدۇ؛
تورغا بېسىپ كىرىش، تورنىڭ نورمال ئىقتىدارىغا كاشىلا قىلىش ۋە مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى، تور سانلىق مەلۇماتىنى ئوغرىلاش قاتارلىق تور بىخەتەرلىكىگە زىيان يەتكۈزۈش ھەرىكەتلىرىگە مەخسۇس ئىشلىتىلىدىغان تەرتىپ، قورال بىلەن تەمىنلەشكە يول قويۇلمايدۇ؛
باشقىلارنىڭ تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان ھەرىكەت بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلىقىنى بىلىپ تۇرۇپ، ئۇنىڭغا تېخنىكا مەدىتى، ئېلان كېڭەيتىش، چىقىم راسچوتى قاتارلىق ياردەملەرنى بەرسە بولمايدۇ.

28-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلار جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى، دۆلەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ دۆلەت خەۋپسىزلىكىنى قانۇن بويىچە قوغداش ۋە جىنايەت تەھقىقلەش ھەرىكىتىگە تېخنىكا مەدىتى ۋە ياردىمى بېرىشى كېرەك.

29-ماددا دۆلەت تور تىجارىتى قىلغۇچىلار ئارا تور بىخەتەرلىك ئۇچۇرلىرىنى توپلاش، تەھلىل قىلىش، خەۋەرلەندۈرۈش ۋە جىددىي بىر تەرەپ قىلىش قاتارلىق جەھەتلەردە ھەمكارلىشىپ، تور تىجارىتى قىلغۇچىلارنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشنى قوللايدۇ.

ئالاقىدار ساھە تەشكىلاتلىرى شۇ ساھەنىڭ تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش قائىدىسى ۋە ھەمكارلىشىش مېخانىزمىنى ئورنىتىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، تور بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنى تەھلىل قىلىش-باھالاشنى كۈچەيتىپ، ئەزالارغا خەۋپ-خەتەر بويىچە قەرەللىك ئاگاھ بېرىپ، ئەزالارنىڭ تور بىخەتەرلىكى خەۋپ – خەتىرىگە تاقابىل تۇرۇشىنى قوللايدۇ ۋە ئۇلارغا ياردەملىشىدۇ.

30-ماددا تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارماقلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلار تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىش جەريانىدا ئېرىشكەن ئۇچۇرلارنى پەقەت تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش ئېھتىياجىغىلا ئىشلەتسە بولىدۇ، باشقا ئىشلارغا ئىشلەتسە بولمايدۇ.

2-پاراگراف ھالقىلىق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنىڭ يۈرۈشۈش بىخەتەرلىكى

31-ماددا دۆلەت ئاممىۋى خەۋەرلىشىش ۋە ئۇچۇر مۇلازىمىتى، ئېنېرگىيە، قاتناش، سۇچىلىق، پۇل مۇئامىلە، ئاممىۋى مۇلازىمەت، ئېلېكتىرونلۇق مەمۇرىيەت قاتارلىق مۇھىم كەسىپ ۋە ساھەلەر، شۇنىڭدەك بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغان، ئىقتىدارىنى يوقاتقان ياكى سانلىق مەلۇمات ئاشكارىلىنىپ قالغاندا، دۆلەت خەۋپسىزلىكى، دۆلەت ئىقتىسادى ۋە خەلق تۇرمۇشى، ئاممىۋى مەنپەئەتكە ئېغىر خەۋپ يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان باشقا ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىدە،
تور بىخەتەرلىك دەرىجىسىنى قوغداش تۈزۈمى ئاساسىدا، نۇقتىلىق قوغداش يولغا قويۇلىدۇ.
ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنىڭ كونكرېت دائىرىسى ۋە بىخەتەرلىكىنى قوغداش چارىسىنى گوۋۇيۈەن تۈزىدۇ.

دۆلەت ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەسىدىن باشقا تور تىجارەتچىلىرىنىڭ ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنى قوغداش سىستېمىسىغا ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن قاتنىشىشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

32-ماددا گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن مەسئۇلىيەت ئىش تەقسىماتى بويىچە، ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداش خىزمىتىگە مەسئۇل تارماق شۇ كەسىپ، شۇ ساھەنىڭ ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھە بىخەتەرلىكى يىرىك پىلانىنى ئايرىم-ئايرىم تۈزىدۇ ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ، ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇلىنىڭ يۈرۈشۈش بىخەتەرلىكىنى قوغداش خىزمىتىگە يېتەكچىلىك قىلىدۇ ۋە نازارەتچىلىك قىلىدۇ.

33-ماددا ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇشتا، ئۇنىڭ كەسىپلەرنىڭ مۇقىم بولۇشى، داۋاملىق يۈرۈشۈشىنى قوللاش ئىقتىدارىغا ئىگە بولۇشىغا ھەمدە بىخەتەرلىك تېخنىكا تەدبىرلىرىنى ماس قەدەمدە پىلانلاش، ماس قەدەمدە قۇرۇش، ماس قەدەمدە ئىشلىتىشكە كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

34-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 21-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىدىن باشقا، ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنى تىجارەت قىلغۇچىلار يەنە تۆۋەندىكى بىخەتەرلىكنى قوغداش مەجبۇرىيەتلىرىنى ئادا قىلىشى كېرەك :

( 1 ) مەخسۇس بىخەتەرلىك باشقۇرۇش ئاپپاراتى ۋە بىخەتەرلىك باشقۇرۇش مەسئۇلى تەسىس قىلىش ھەمدە شۇ مەسئۇل ۋە ئاچقۇچلۇق ئىش ئورنىدىكى خادىملارنىڭ بىخەتەرلىك ئارقا كۆرۈنۈشىنى تەكشۈرۈش؛

( 2 ) كەسىپكارلارغا تور بىخەتەرلىكى تەربىيەسى، تېخنىكا تەربىيەسى ۋە ماھارەت تەربىيەسىنى قەرەللىك ئېلىپ بېرىش؛

( 3 ) مۇھىم سىستېما ۋە سانلىق مەلۇمات ئامبىرىنى ئاپەتكە تاقابىل تۇرۇش زاپىسى قىلىش؛

( 4 ) تور بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈش ھەمدە قەرەللىك مانېۋىر ئۆتكۈزۈش؛

( 5 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا مەجبۇرىيەتلەر.

35-ماددا ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەسى تىجارىتى قىلغۇچىلار تور مەھسۇلاتى ۋە مۇلازىمىتىنى سېتىۋالغاندا، دۆلەت خەۋپسىزلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولسا، دۆلەتنىڭ تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تەشكىللىگەن دۆلەت خەۋپسىزلىكى تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكۈزۈشى كېرەك.

36-ماددا ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنى تىجارەت قىلغۇچىلار تور مەھسۇلاتى ۋە مۇلازىمىتىنى سېتىۋالغاندا، بەلگىلىمە بويىچە تەمىنلىگۈچى بىلەن بىخەتەرلىك، مەخپىيەتلىكنى ساقلاش كېلىشىمى ئىمزالاپ، بىخەتەرلىك ۋە مەخپىيەتلىكنى ساقلاش مەجبۇرىيىتى ۋە مەسئۇلىيىتىنى ئايدىڭلاشتۇرۇشى كېرەك.

37-ماددا ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەسىنى باشقۇرغۇچى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدىكى تىجارەتتە توپلىغان ۋە ھاسىل قىلغان شەخسىي ئۇچۇر ۋە مۇھىم سانلىق مەلۇماتلارنى چېگرا ئىچىدە ساقلىشى كېرەك.
كەسىپ ئېھتىياجى بىلەن چېگرا سىرتىغا ھەقىقەتەن تەمىنلەشكە توغرا كەلسە، دۆلەتنىڭ تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تۈزگەن چارە بويىچە بىخەتەرلىك باھالىشى كېرەك؛
قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلىمە بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

38-ماددا ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەسىنى تىجارەت قىلغۇچىلار تور بىخەتەرلىكى ۋە ساقلىنىش ئېھتىماللىقى بولغان خەۋپ-خەتەرنى يىلدا ئاز دېگەندە بىر قېتىم تەكشۈرۈپ باھالاشنى ئۆزى ياكى تور بىخەتەرلىكى مۇلازىمەت ئاپپاراتىغا ھاۋالە قىلىشى ھەمدە تەكشۈرۈپ باھالاش ئەھۋالى ۋە ياخشىلاش تەدبىرلىرىنى ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداش خىزمىتىگە مەسئۇل ئالاقىدار تارماققا يوللىشى كېرەك.

39-ماددا دۆلەتنىڭ تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى بىرتۇتاش ماسلاشتۇرۇپ، ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداشتا تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللىنىشى كېرەك :

( 1 ) ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنىڭ بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىنى ئارىلاپ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈپ ئۆلچەش، ياخشىلاش تەدبىرلىرىنى ئوتتۇرىغا قويۇش، زۆرۈر تېپىلغاندا تور بىخەتەرلىكى مۇلازىمەت ئاپپاراتىغا توردا ساقلانغان بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرىنى تەكشۈرۈش، باھالاشنى ھاۋالە قىلسا بولىدۇ؛

( 2 ) ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرى تىجارىتى قىلغۇچىلارنى تور بىخەتەرلىكى بويىچە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش مانېۋىرى ئۆتكۈزۈشكە قەرەللىك تەشكىللەپ، تور بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىگە تاقابىل تۇرۇش سەۋىيەسى ۋە ماسلىشىش، ھەمكارلىشىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈش؛

( 3 ) ئالاقىدار تارماقلار، ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنى باشقۇرغۇچىلار، شۇنىڭدەك ئالاقىدار تەتقىقات ئاپپاراتلىرى، تور بىخەتەرلىكى مۇلازىمەت ئاپپاراتلىرى قاتارلىقلار ئوتتۇرىسىدىكى تور بىخەتەرلىكى ئۇچۇرىدىن ئورتاق بەھرىمەن بولۇشنى ئىلگىرى سۈرۈش؛

( 4 ) تور بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىنى جىددىي بىر تەرەپ قىلىش ۋە تور ئىقتىدارىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش قاتارلىقلار توغرىسىدا تېخنىكا مەدىتى ۋە ياردىمى بېرىش.

تۆتىنچى باب تور ئۇچۇرىنىڭ بىخەتەرلىكى

40-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلار ئۆزى توپلىغان ئابونت ئۇچۇرىنى قاتتىق مەخپىي تۇتۇشى ھەمدە ئابونت ئۇچۇرىنى قوغداش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈشى كېرەك.

41-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلار شەخسىي ئۇچۇرنى توپلاش، ئىشلىتىشتە قانۇنلۇق بولۇش، يوللۇق بولۇش، زۆرۈر بولۇش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىشى، توپلاش، ئىشلىتىش قائىدىسىنى ئاشكارا توپلىشى، ئىشلىتىشنىڭ مەقسىتى، ئۇسۇلى ۋە دائىرىسىنى ئېنىق كۆرسىتىشى ھەمدە توپلانغۇچىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىشى كېرەك.

تور تىجارىتى قىلغۇچىلار ئۆزى تەمىنلىگەن مۇلازىمەتكە مۇناسىۋەتسىز شەخسىي ئۇچۇرنى توپلىسا، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە ۋە ئىككى تەرەپنىڭ پۈتۈمىگە خىلاپ ھالدا شەخسىي ئۇچۇرنى توپلىسا، ئىشلەتسە بولمايدۇ ھەمدە ئۆزى ساقلىغان شەخسىي ئۇچۇرنى قانۇن، مەمۇرىي نىزامدىكى بەلگىلىمە ۋە ئىشلەتكۈچىلەر بىلەن بولغان پۈتۈم بويىچە بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

42-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلار ئۆزى توپلىغان شەخسىي ئۇچۇرنى ئاشكارىلاپ قويسا، ئۆزگەرتىۋەتسە، بۇزۇۋەتسە بولمايدۇ؛
توپلانغۇچىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالماي تۇرۇپ، باشقىلارغا شەخسىي ئۇچۇر بېرىشكە بولمايدۇ.
لېكىن، بىر تەرەپ قىلىش ئارقىلىق مۇئەييەن شەخسنى پەرقلەندۈرگىلى بولمايدىغان ھەمدە ئەسلىگە كەلتۈرگىلى بولمايدىغان قىلىۋېتىلگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

تور تىجارىتى قىلغۇچىلار تېخنىكىلىق تەدبىرلەر ۋە باشقا زۆرۈر تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، توپلىغان شەخسىي ئۇچۇرنىڭ بىخەتەرلىكىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى، ئۇچۇرنىڭ ئاشكارىلىنىپ كېتىشى، بۇزۇلۇپ كېتىشى، يوقاپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.
شەخسىي ئۇچۇر ئاشكارىلىنىپ قېلىش، بۇزۇلۇش، يىتۈپ كېتىش ئەھۋالى كۆرۈلگەن ياكى يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغان ئەھۋالدا، دەرھال قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىش، بەلگىلىمە بويىچە ئابۇنىچىغا ۋاقتىدا ئۇقتۇرۇش ھەمدە ئالاقىدار مەسئۇل تارماققا دوكلات قىلىش كېرەك.

43-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلارنىڭ قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە ياكى ئىككى تەرەپنىڭ پۈتۈمىگە خىلاپ ھالدا شەخسىي ئۇچۇرىنى توپلىغانلىقى، ئىشلەتكەنلىكىنى بايقىغان شەخسلەر تور تىجارىتى قىلغۇچىلاردىن شەخسىي ئۇچۇرىنى ئۆچۈرۈۋېتىشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق؛
تور تىجارەتچىسى توپلىغان، ساقلىغان ئۆزىنىڭ شەخسىي ئۇچۇرىدا خاتالىق بارلىقىنى بايقىسا، تور تىجارەتچىسىدىن تۈزىتىشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
تور تىجارىتى قىلغۇچىلار تەدبىر قوللىنىپ ئۆچۈرۈشى ياكى تۈزىتىشى كېرەك.

44-ماددا ھەرقانداق شەخس ۋە تەشكىلاتنىڭ شەخسىي ئۇچۇرنى ئوغرىلىشىغا ياكى باشقا قانۇنسىز ئۇسۇللار بىلەن ئېرىشىشىگە، شەخسىي ئۇچۇرنى قانۇنسىز سېتىپ بېرىشىگە ياكى قانۇنسىز تەمىنلەپ بېرىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

45-ماددا قانۇن بويىچە تور بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتى بار تارماقلار ۋە ئۇنىڭ خادىملىرى مەسئۇلىيەت ئادا قىلىش جەريانىدا بىلىپ قالغان شەخسىي ئۇچۇر، شەخسىيەت ۋە سودا مەخپىيىتىنى قاتتىق مەخپىي تۇتۇشى، باشقىلارغا ئاشكارىلاپ قويماسلىقى، سېتىپ بەرمەسلىكى ياكى قانۇنسىز بەرمەسلىكى شەرت.

46-ماددا ھەرقانداق شەخس ۋە تەشكىلات ئۆزىنىڭ تور ئىشلىتىش قىلمىشىغا مەسئۇل بولۇشى كېرەك، ئالدامچىلىق قىلىشقا، جىنايەت ئۆتكۈزۈش ئۇسۇلى ئۆگىتىشكە، مەنئى قىلىنغان بۇيۇم، تىزگىنلىنىدىغان بۇيۇم قاتارلىق قانۇنغا خىلاپ جىنايى ھەرىكەتلەرگە ئىشلىتىلىدىغان تور بېكەت، خەۋەرلىشىش توپى گۇرۇپپىسى قۇرۇشقا ياكى سېتىشقا يول قويۇلمايدۇ، توردىن پايدىلىنىپ ئالدامچىلىق قىلىشقا چېتىلىدىغان بۇيۇملارنى ئېلان قىلىشقا يول قويۇلمايدۇ،
مەنئى قىلىنغان بۇيۇم، تىزگىنلىنىدىغان بۇيۇم، شۇنىڭدەك قانۇنغا خىلاپ باشقا جىنايى ھەرىكەت ئۇچۇرلىرىنى ياساش ياكى سېتىش.

47-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلار ئىشلەتكۈچىلەر ئېلان قىلغان ئۇچۇرلارنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئېلان قىلىش ياكى يەتكۈزۈش مەنئى قىلىنغان ئۇچۇرلارنى بايقىسا، شۇ ئۇچۇرنى يەتكۈزۈشنى دەرھال توختىتىشى، تۈگىتىش قاتارلىق بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرلىرىنى قوللىنىپ، ئۇچۇرلارنىڭ كېڭىيىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى، مۇناسىۋەتلىك خاتىرىلەرنى ساقلىشى ھەمدە ئالاقىدار مەسئۇل تارماققا دوكلات قىلىشى كېرەك.

48-ماددا ھەرقانداق شەخس ۋە تەشكىلات ئەۋەتكەن ئېلېكتىرونلۇق ئۇچۇر، تەمىنلىگەن قوللىنىشچان يۇمشاق ماتېرىياللاردا يامان غەرەزلىك تەرتىپ ئورنىتىشقا بولمايدۇ، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئېلان قىلىش ياكى يەتكۈزۈش مەنئى قىلىنغان ئۇچۇرلارنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشقا بولمايدۇ.

ئېلېكتىرونلۇق ئۇچۇر يوللاش مۇلازىمىتى قىلغۇچىلار ۋە قوللىنىشچان يۇمشاق ماتېرىياللارنى چۈشۈرۈش مۇلازىمىتى قىلغۇچىلار بىخەتەرلىك باشقۇرۇش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشى، ئابۇنىچىنىڭ ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن قىلمىشى بارلىقىنى بىلسە، مۇلازىمەت قىلىشنى توختىتىشى، تۈگىتىش قاتارلىق بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرلىرىنى قوللىنىشى، مۇناسىۋەتلىك خاتىرىنى ساقلىشى ھەمدە ئالاقىدار مەسئۇل تارماققا دوكلات قىلىشى كېرەك.

49-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلار تور ئۇچۇرى بىخەتەرلىكىگە دائىر ئەرز-شىكايەت، پاش قىلىش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، ئەرز، پاش قىلىش ئۇسۇلى قاتارلىق ئۇچۇرلارنى ئېلان قىلىپ، تور ئۇچۇرى بىخەتەرلىكىگە ئائىت ئەرز-شىكايەت ۋە پاش قىلىشنى ۋاقتىدا قوبۇل قىلىشى ھەمدە بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

تور تىجارىتى قىلغۇچىلار تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارماقلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنىڭ قانۇن بويىچە نازارەت قىلىشى، تەكشۈرۈشىگە ماسلىشىشى كېرەك.

50-ماددا دۆلەتنىڭ تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارمىقى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارمىقى تور ئۇچۇرى بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىپ، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئېلان قىلىش ياكى يەتكۈزۈش مەنئى قىلىنغان ئۇچۇرنى بايقىسا، تور تىجارەتچىسىدىن يەتكۈزۈشنى توختىتىشنى، تۈگىتىش قاتارلىق بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرلىرىنى قوللىنىپ، مۇناسىۋەتلىك خاتىرىنى ساقلاشنى تەلەپ قىلىشى كېرەك؛
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ چېگرا سىرتىدىن كەلگەن يۇقىرىقى ئۇچۇرلارغا تېخنىكىلىق تەدبىر ۋە باشقا زۆرۈر تەدبىرلەر ئارقىلىق تارقىتىشنى توسۇشنى ئۇقتۇرۇش كېرەك.

5-باب كۆزىتىش-سىگنال بېرىش ۋە جىددىي بىر تەرەپ قىلىش

51-ماددا دۆلەت تور بىخەتەرلىكىنى كۆزىتىش، سىگنال بېرىش ۋە ئۇچۇرنى ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
دۆلەت تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارماقلىرى مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى بىرتۇتاش پىلانلاپ ماسلاشتۇرۇپ، تور بىخەتەرلىكى ئۇچۇرلىرىنى توپلاش، تەھلىل قىلىش ۋە ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىش خىزمىتىنى كۈچەيتىپ، بەلگىلىمە بويىچە تور بىخەتەرلىكىنى كۆزىتىش-ئۆلچەش، ئالدىن سىگنال بېرىش ئۇچۇرلىرىنى بىرتۇتاش ئېلان قىلىشى كېرەك.

52-ماددا ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداش خىزمىتىگە مەسئۇل تارماق شۇ ساھە، شۇ ساھەنىڭ تور بىخەتەرلىكىنى كۆزىتىش-سىگنال بېرىش ۋە ئۇچۇرنى ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈشى ھەمدە بەلگىلىمە بويىچە تور بىخەتەرلىكىنى كۆزىتىش، سىگنال بېرىش ئۇچۇرىنى يوللىشى كېرەك.

53-ماددا دۆلەت تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى ماسلاشتۇرۇپ، تور بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنى باھالاش ۋە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش خىزمەت مېخانىزمى ئورنىتىپ ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈپ، تور بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈشى ھەمدە قەرەللىك مانېۋىرغا تەشكىللىشى كېرەك.

ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداش خىزمىتىگە مەسئۇل تارماق شۇ كەسىپ، شۇ ساھەنىڭ تور بىخەتەرلىكى ۋەقەسىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى تۈزۈشى ھەمدە قەرەللىك مانېۋىرغا تەشكىللىشى كېرەك.

تور بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىدە، ۋەقە يۈزبەرگەندىن كېيىنكى خەۋپ دەرىجىسى، تەسىر دائىرىسى قاتارلىق ئامىللارغا ئاساسەن تور بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىنى دەرىجىگە ئايرىش ھەمدە مۇناسىپ جىددىي تاقابىل تۇرۇش-بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرىنى بەلگىلەش كېرەك.

54-ماددا تور بىخەتەرلىكى ۋەقەسىنىڭ يۈز بېرىش خەۋپ-خەتىرى زورايغاندا، ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بەلگىلەنگەن ھوقۇق دائىرىسى ۋە تەرتىپ بويىچە ھەمدە تور بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنىڭ ئالاھىدىلىكى ۋە كېلىپ چىقىش ئېھتىمالى بولغان خەۋپ-خەتەرگە ئاساسەن تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللىنىشى كېرەك :

( 1 ) مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، ئاپپاراتلار ۋە خادىملاردىن مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى ۋاقتىدا توپلاش، دوكلات قىلىشنى، تور بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنى كۆزىتىپ ئۆلچەشنى كۈچەيتىشنى تەلەپ قىلىش؛

( 2 ) ئالاقىدار تارماق، ئاپپارات ۋە كەسپىي خادىملارنى تەشكىللەپ، تور بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرى ئۇچۇرلىرىنى تەھلىل قىلىش ۋە باھالاش، ۋەقەنىڭ يۈز بېرىش مۇمكىنچىلىكى، تەسىر دائىرىسى ۋە خەۋپ دەرىجىسىنى ئالدىن مۆلچەرلەش؛

( 3 ) جەمئىيەتكە تور بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىدىن سىگنال بېرىش، خەتەردىن ساقلىنىش، يېنىكلىتىش تەدبىرلىرىنى قوللىنىش.

55-ماددا تور بىخەتەرلىكى ۋەقەسى يۈزبەرگەندە، تور بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى دەرھال قوزغىتىپ، تور بىخەتەرلىكى ۋەقەسىنى تەكشۈرۈش ۋە باھالاش، تور تىجارەتچىلىرىدىن تېخنىكىلىق تەدبىر ۋە باشقا زۆرۈر تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، بىخەتەرلىك يوشۇرۇن خەۋپىنى تۈگىتىش، خەۋپنىڭ كېڭىيىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشنى ھەمدە ئاممىغا مۇناسىۋەتلىك ئاگاھ ئۇچۇرلىرىنى جەمئىيەتكە ۋاقتىدا ئېلان قىلىشنى تەلەپ قىلىش كېرەك.

56-ماددا ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى تور بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىش جەريانىدا، توردا بىرقەدەر زور بىخەتەرلىك خەۋپ-خەتىرى بارلىقىنى ياكى بىخەتەرلىك ۋەقەسى يۈزبەرگەنلىكىنى بايقىسا، بەلگىلەنگەن ھوقۇق دائىرىسى ۋە تەرتىپ بويىچە شۇ تور تىجارىتى قىلغۇچىنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ياكى ئاساسلىق مەسئۇلى بىلەن كېلىشىپ قويۇپ سۆھبەتلەشسە بولىدۇ.
تور تىجارىتى قىلغۇچىلار تەلەپ بويىچە تەدبىر قوللىنىپ، تۈزىتىپ، يوشۇرۇن خەۋپنى تۈگىتىشى كېرەك.

57-ماددا تور بىخەتەرلىكى ۋەقەسى سەۋەبىدىن تاسادىپىي ۋەقە ياكى ئىشلەپچىقىرىش بىخەتەرلىك ھادىسىسى يۈز بەرگەنلەرنى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تاسادىپىي ۋەقەگە تاقابىل تۇرۇش قانۇنى»، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش قانۇنى»قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بىر تەرەپ قىلىش كېرەك.

58-ماددا دۆلەت خەۋپسىزلىكىنى ۋە جەمئىيەتنىڭ ئاممىۋى تەرتىپىنى قوغداش، ئېغىر، زور تاسادىپىي جەمئىيەت بىخەتەرلىكى ۋەقەلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش ئېھتىياجى بىلەن، گوۋۇيۈەننىڭ قارار قىلىشى ياكى تەستىقلىشى بىلەن، مۇئەييەن رايوندا تور خەۋەرلىشىشىگە چەك قويۇش قاتارلىق ۋاقىتلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىشقا بولىدۇ.

6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

59-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلاردىن مۇشۇ قانۇننىڭ 21-، 25-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلمىغانلىرىنى ئالاقىدار مەسئۇل تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغانلارغا ياكى تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈش قاتارلىق ئاقىۋەتلەرنى پەيدا قىلغانلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن بەدەل قويۇلىدۇ.

ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىنى باشقۇرغۇچىلاردىن مۇشۇ قانۇننىڭ 33-، 34-، 36-، 38-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلمىغانلىرىنى ئالاقىدار مەسئۇل تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغانلارغا ياكى تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈش قاتارلىق ئاقىۋەتلەرنى پەيدا قىلغانلارغا 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا 10 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

60-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 22-ماددا 1-تارمىقى، 2-تارمىقى ۋە 48-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغانلارغا ياكى تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈش قاتارلىق ئاقىۋەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىملارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى

( 1 ) يامان غەرەزلىك تەرتىپ ئورناتقانلار؛

( 2 ) مەھسۇلاتى، مۇلازىمىتىدە ساقلانغان بىخەتەرلىك كەمتۈكلۈكى، يوچۇق قاتارلىق خەۋپ-خەتەرلەرگە دەرھال قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللانمىغان ياكى خېرىدارغا بەلگىلىمە بويىچە ۋاقتىدا ئۇقتۇرمىغان ھەمدە ئالاقىدار مەسئۇل تارماققا دوكلات قىلمىغانلار؛

( 3 ) مەھسۇلاتى، مۇلازىمىتىنى بىخەتەرلىك بويىچە ئاسراشنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئاخىرلاشتۇرغانلار.

61-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلاردىن مۇشۇ قانۇننىڭ 24-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئابۇنىچىدىن ھەقىقىي سالاھىيەت ئۇچۇرى بىلەن تەمىنلەشنى تەلەپ قىلمىغان ياكى ھەقىقىي سالاھىيەت ئۇچۇرى يوق ئابۇنىچىغا مۇناسىۋەتلىك مۇلازىمەت قىلغانلىرىنى ئالاقىدار مەسئۇل تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغان ياكى قىلمىشى ئېغىر بولغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ ھەمدە ئالاقىدار مەسئۇل تارماق ئالاقىدار كەسىپلەرنى ۋاقتىنچە توختىتىپ تۇرۇش، تىجارەتنى توختىتىپ تەرتىپكە سېلىش، تور بېكەتلىرىنى تاقاش، ئالاقىدار كەسىپ ئىجازەتنامىسىنى بىكار قىلىش ياكى تىجارەت كىنىشكىسىنى بىكار قىلىشقا بۇيرۇسا بولىدۇ،
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

62-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 26-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تور بىخەتەرلىكى بويىچە ئىسپات بېرىش، تەكشۈرۈش-ئۆلچەش، خەۋپ-خەتەرنى باھالاش قاتارلىق پائالىيەتلەرنى قانات يايدۇرغان ياكى جەمئىيەتكە سىستېمىدىكى يوچۇق، كومپيۇتېر ۋىرۇسى، تور ھۇجۇمى، تور بېسىپ كىرىش قاتارلىق تور بىخەتەرلىكى ئۇچۇرلىرىنى ئېلان قىلغانلارنى ئالاقىدار مەسئۇل تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغان ياكى قىلمىشى ئېغىر بولغانلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ ھەمدە ئالاقىدار مەسئۇل تارماق ئالاقىدار كەسىپلەرنى ۋاقتىنچە توختىتىپ تۇرۇش، تىجارەتنى توختىتىپ تەرتىپكە سېلىش، تور بېكەتلىرىنى تاقاش، ئالاقىدار كەسىپ ئىجازەتنامىسىنى بىكار قىلىش ياكى تىجارەت كىنىشكىسىنى بىكار قىلىشقا بۇيرۇسا بولىدۇ،
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

63-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 27-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان ھەرىكەتلەردە بولغان ياكى تور بىخەتەرلىكىگە زىيان يەتكۈزىدىغان ھەرىكەتلەردە مەخسۇس ئىشلىتىلىدىغان تەرتىپ، قورال بىلەن تەمىنلىگەن ياكى تور بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈش ھەرىكەتلىرىدە باشقىلارنىڭ تېخنىكا مەدىتى، ئېلان كېڭەيتىش، چىقىم راسچوتى قىلىش قاتارلىق ياردەملەرنى بەرگەن بولسىمۇ، جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەر
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، بەش كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىلىدۇ، قوشۇمچە 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرراقلىرىغا بەش كۈندىن يۇقىرى، 15 كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىلىدۇ، قوشۇمچە 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ.

ئورۇنلاردا ئالدىنقى تارماقتىكى قىلمىش كۆرۈلسە، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ ھەمدە بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ.

مۇشۇ قانۇننىڭ 27-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسىغا ئۇچرىغانلارنىڭ بەش يىل ئىچىدە تور بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش ۋە تور تىجارىتىدىكى ئاچقۇچلۇق ئىش ئورنىدا خىزمەت قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ؛
جىنايى ئىشلار جازاسىغا ئۇچرىغانلارنىڭ تور بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش ۋە تور تىجارىتىدىكى ئاچقۇچلۇق ئىش ئورۇنلىرىدا خىزمەت قىلىشىغا ئۆمۈر بويى يول قويۇلمايدۇ.

64-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلار، تور مەھسۇلاتى ياكى مۇلازىمىتى قىلغۇچىلار مۇشۇ قانۇننىڭ 22-ماددىسىنىڭ 3-تارمىقى، 41-ماددىسىدىن 43-ماددىسىغىچە بولغان بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، شەخسىي ئۇچۇرنىڭ قانۇن بويىچە قوغدىلىش ھوقۇقىغا زىيان يەتكۈزسە، مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ،
ئەھۋالغا قاراپ يەككە ياكى قوشۇمچە ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىلسە، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلسا، قانۇنغا خىلاپ تاپقىنىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئون ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنى ھەمدە ئالاقىدار كەسىپلەرنى ۋاقتىنچە توختىتىپ تۇرۇش، ئىشنى توختىتىپ تەرتىپكە سېلىش، تور بېكەتلىرىنى تاقاش، ئالاقىدار كەسىپ ئىجازەتنامىسىنى بىكار قىلىش ياكى تىجارەت كىنىشكىسىنى بىكار قىلىشقا بۇيرۇسا بولىدۇ.

مۇشۇ قانۇننىڭ 44-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، باشقىلارغا شەخسىي ئۇچۇرىنى ئوغرىلىغان ياكى باشقا قانۇنسىز ئۇسۇللار بىلەن ئېرىشكەن، قانۇنسىز ساتقان ياكى قانۇنسىز بەرگەنلەرنىڭ ھېچقانداق جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئون ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلىرىغا 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

65-ماددا ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەسى تىجارىتى قىلغۇچىلار مۇشۇ قانۇننىڭ 35-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، بىخەتەرلىك تەكشۈرۈشىدىن ئۆتمىگەن ياكى بىخەتەرلىك تەكشۈرۈشىدىن ئۆتەلمىگەن تور مەھسۇلاتى ياكى مۇلازىمىتىنى ئىشلەتكەنلەرنى ئالاقىدار مەسئۇل تارماق ئىشلىتىشنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، سېتىۋېلىش سوممىسىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئون ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

66-ماددا ئاچقۇچلۇق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھە تىجارىتى قىلغۇچىلاردىن مۇشۇ قانۇننىڭ 37-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تور سانلىق مەلۇماتىنى چېگرا سىرتىدا ساقلىغانلىرى ياكى چېگرا سىرتىغا تور سانلىق مەلۇماتى بىلەن تەمىنلىگەنلىرىنى ئالاقىدار مەسئۇل تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ،
ھەمدە ئالاقىدار كەسىپلەرنى ۋاقتىنچە توختىتىش، ئىش توختىتىپ تەرتىپكە سېلىش، تور بېكەتلىرىنى تاقاش، ئالاقىدار كەسىپ ئىجازەتنامىسىنى بىكار قىلىش ياكى تىجارەت كىنىشكىسىنى بىكار قىلىشقا بۇيرۇسا بولىدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

67-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 46-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، قانۇنغا خىلاپ جىنايى ھەرىكەت قىلىشقا ئىشلىتىلىدىغان تور بېكەت، خەۋەرلىشىش توپى-گۇرۇپپىسى قۇرغان ياكى توردىن پايدىلىنىپ قانۇنغا خىلاپ جىنايى قىلمىش سادىر قىلىشقا چېتىلىدىغان ئۇچۇرلارنى ئېلان قىلغان بولسىمۇ، جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى بەش كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىدۇ، قوشۇمچە 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرراقلىرىغا بەش كۈندىن يۇقىرى، 15 كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىلىدۇ، قوشۇمچە 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ.
قانۇنغا خىلاپ جىنايى ھەرىكەت قىلىشقا ئىشلىتىلىدىغان تور بېكىتى، خەۋەرلىشىش توپى گۇرۇپپىسىنى تاقاش.

ئورۇندا ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن قىلمىش كۆرۈلسە، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ ھەمدە بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ.

68-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلاردىن مۇشۇ قانۇننىڭ 47-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئېلان قىلىش مەنئى قىلىنغان ياكى يەتكۈزۈش مەنئى قىلىنغان ئۇچۇر يەتكۈزۈشنى توختاتمىغان، تۈگىتىش قاتارلىق بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرلىرىنى قوللانمىغان، مۇناسىۋەتلىك خاتىرىنى ساقلىغانلىرىنى ئالاقىدار مەسئۇل تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغان ياكى قىلمىشى ئېغىر بولغانلارغا 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ ھەمدە مۇناسىۋەتلىك كەسىپلەرنى ۋاقتىنچە توختىتىپ تۇرۇشقا، ئىشنى توختىتىپ تەرتىپكە سېلىشقا، تور بېكەتلىرىنى تاقاشقا، مۇناسىۋەتلىك كەسىپ ئىجازەتنامىسىنى بىكار قىلىشقا ياكى تىجارەت كىنىشكىسىنى بىكار قىلىشقا بۇيرۇلسا بولىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى

ئېلېكتىرونلۇق ئۇچۇر تارقىتىش مۇلازىمىتى قىلغۇچىلار، قوللىنىشچان يۇمشاق ماتېرىياللارنى چۈشۈرۈش مۇلازىمىتى قىلغۇچىلار مۇشۇ قانۇننىڭ 48-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن بىخەتەرلىك باشقۇرۇش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلمىسا، ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

69-ماددا تور تىجارىتى قىلغۇچىلاردىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىنى مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغان ياكى قىلمىشى ئېغىر بولغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى

( 1 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئېلان قىلىش ياكى يەتكۈزۈش مەنئى قىلىنغان ئۇچۇرلارنى مۇناسىۋەتلىك تارماقنىڭ تەلىپىگە بىنائەن بىر تەرەپ قىلماسلىق، يەتكۈزۈشنى توختىتىش، تۈگىتىش قاتارلىق بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرلىرىنى قوللانمىغانلار؛

( 2 ) مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنىڭ قانۇن بويىچە نازارەت قىلىشى، تەكشۈرۈشىنى رەت قىلغان، ئۇنىڭغا توسقۇنلۇق قىلغانلار؛

( 3 ) جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى، دۆلەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىغا تېخنىكا جەھەتتىن مەدەت ۋە ياردەم بېرىشنى رەت قىلغانلار.

70-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 12-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقى ۋە باشقا قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئېلان قىلىش ياكى يەتكۈزۈش مەنئى قىلىنغان ئۇچۇرلارنى ئېلان قىلغان ياكى يەتكۈزگەنلەرگە مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

71-ماددا مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن قانۇنغا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلغانلار مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىناۋەت ئارخىپىغا خاتىرىلىنىدۇ ھەمدە ئېلان قىلىنىدۇ.

72-ماددا دۆلەت ئورگانلىرىنىڭ مەمۇرىي تور تىجارىتى قىلغۇچىلار مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلمىسا، ئۇنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك ئورگىنى ياكى مۇناسىۋەتلىك ئورگىنى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

73-ماددا تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارماقلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلاردىن مۇشۇ قانۇننىڭ 30-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىش داۋامىدا ئېرىشكەن ئۇچۇرلارنى باشقا ئىشلارغا ئىشلەتكەنلىرىنىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

تور بىخەتەرلىكى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارماقلىرى ۋە ئالاقىدار تارماقلارنىڭ خادىملىرىدىن خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلغان، خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلانغان، نەپسانىيەتچىلىك قىلغانلىرى جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

74-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، باشقىلارغا زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئامانلىق باشقۇرۇشقا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلغانلارغا قانۇن بويىچە ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

75-ماددا چېگرا سىرتىدىكى ئاپپارات، تەشكىلات، شەخسلەردىن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھالقىلىق ئۇچۇر ئۇل ئەسلىھەلىرىگە ھۇجۇم قىلىش، تاجاۋۇز قىلىپ كىرىش، كاشىلا قىلىش، بۇزغۇنچىلىق قىلىش قاتارلىق ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىپ ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلغانلىرى قانۇن بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ؛
گوۋۇيۈەننىڭ جامائەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ئاپپارات، تەشكىلات ۋە شەخسكە مال-مۈلكىنى توڭلىتىش ياكى باشقا زۆرۈر جازا تەدبىرى قوللىنىشنى قارار قىلسا بولىدۇ.

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

76-ماددا بۇ قانۇندىكى تۆۋەندىكى سۆزلەرنىڭ مەنىسى :

( 1 ) تور كومپيۇتېر ياكى باشقا ئۇچۇر تېرمىنالى ۋە مۇناسىۋەتلىك ئۈسكۈنىلەردىن تەركىب تاپقان، بەلگىلىك قائىدە ۋە تەرتىپ بويىچە ئۇچۇر توپلايدىغان، ساقلايدىغان، يەتكۈزىدىغان، ئالماشتۇرىدىغان، بىر تەرەپ قىلىدىغان سىستېمىنى كۆرسىتىدۇ.

( 2 ) تور بىخەتەرلىكى زۆرۈر تەدبىر قوللىنىش ئارقىلىق تورغا ھۇجۇم قىلىش، بېسىپ كىرىش، كاشىلا قىلىش، بۇزغۇنچىلىق قىلىش ۋە تاسادىپىي ھادىسىلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، تورنى مۇقىم، ئىشەنچلىك ئايلىنىش ھالىتىگە كەلتۈرۈش، شۇنداقلا تور سانلىق مەلۇماتلىرىنىڭ مۇكەممەللىكى، مەخپىيەتلىكى، ئىشلىتىلىشچانلىقىغا كاپالەتلىك قىلىش ئىقتىدارىنى كۆرسىتىدۇ.

( 3 ) تور تىجارىتى قىلغۇچىلار تور ئىگىدارى، باشقۇرغۇچىسى ۋە تور مۇلازىمىتى قىلغۇچىنى كۆرسىتىدۇ.

( 4 ) تور سانلىق مەلۇماتى تور ئارقىلىق توپلانغان، ساقلانغان، يەتكۈزۈلگەن، بىر تەرەپ قىلىنغان ۋە ھاسىل قىلىنغان ھەر خىل ئېلېكتىرونلۇق سانلىق مەلۇماتلارنى كۆرسىتىدۇ.

( 5 ) شەخسىي ئۇچۇر ‐ ‐ ئېلېكترونلۇق ئۇسۇل ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن خاتىرىلىنىدىغان، ئايرىم ھالدا ياكى باشقا ئۇچۇرلار بىلەن بىرلەشكەندە تەبىئىي ئىگىنىڭ شەخسىي سالاھىيىتىنى پەرق ئەتكىلى بولىدىغان ھەر خىل ئۇچۇرلارنى كۆرسىتىدۇ، ئۇ تەبىئىي ئىگىنىڭ ئىسىم-فامىلىسى، تۇغۇلغان ۋاقتى، كىملىك نومۇرى، شەخسىي بىيولوگىيەلىك پەرق ئېتىش ئۇچۇرى، ئادرېسى، تېلېفون نومۇرى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، لېكىن بۇلار بىلەنلا چەكلەنمەيدۇ.

77-ماددا دۆلەتنىڭ مەخپىي ئۇچۇرىنى ساقلايدىغان، بىر تەرەپ قىلىدىغان تورنىڭ يۈرۈشۈش بىخەتەرلىكىنى قوغداشتا مۇشۇ قانۇنغا رىئايە قىلغاندىن سىرت، مەخپىيەتلىكنى ساقلاشقا دائىر قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگىمۇ رىئايە قىلىش كېرەك.

78-ماددا ھەربىي تورنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداشنى مەركىزىي ھەربىي كومىتېت ئايرىم بەلگىلەيدۇ.

79-ماددا بۇ قانۇن 2017-يىل 6-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.