( 1997 ـ يىل 11 ـ ئاينىڭ 1 ـ كۈنى 8 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 28 ـ يىغىنىدا ماقۇللاندى، 2007 ـ يىل 10 ـ ئاينىڭ 28 ـ كۈنى 10 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 30 ـ يىغىنىدا تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى، 2016 ـ يىل 7 ـ ئاينىڭ 2 ـ كۈنى 12 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 21 ـ يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش قانۇنى > قاتارلىق ئالتە قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن
تۈزىتىلمە )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب ئېنېرگىيە تېجەشنى باشقۇرۇش

3-باب ئېنېرگىيەنى مۇۋاپىق ئىشلىتىش ۋە تېجەش

1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە

2-پاراگراف سانائەتتە ئېنېرگىيە تېجەش

3 §.بىناكارلىقتا ئېنېرگىيە تېجەش

4-پاراگراف قاتناش-تىرانسپورتتا ئېنېرگىيە تېجەش

5-پاراگراف ئاممىۋى ئاپپاراتلاردا ئېنېرگىيە تېجەش

6-پاراگراف ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان ئورۇنلار ئېنېرگىيەنى نۇقتىلىق تېجەيدۇ

4-باب ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىنىڭ تەرەققىياتى

5-باب رىغبەتلەندۈرۈش تەدبىرى

6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن پۈتۈن جەمئىيەتنىڭ ئېنېرگىيە تېجىشىگە تۈرتكە بولۇش، ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈش، مۇھىت ئاسراش ۋە ياخشىلاش، ئىقتىساد ۋە جەمئىيەتنىڭ ئومۇميۈزلۈك، ماس، ئىمكانىيەتلىك سىجىل تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان ئېنېرگىيە كۆمۈر، نېفىت، تەبىئىي گاز، بىيوماسسا ئېنېرگىيەسى ۋە ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسى، ئىسسىقلىق ئېنېرگىيەسى، شۇنىڭدەك باشقا بىۋاسىتە ياكى پىششىقلاش، ئايلاندۇرۇش ئارقىلىق ئەسقاتىدىغان ئېنېرگىيەگە ئېرىشكەن تۈرلۈك بايلىقلارنى كۆرسىتىدۇ.

3-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان ئېنېرگىيە تېجەش ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ ئېنېرگىيە تېجەش دېيىلىدۇ ) ئېنېرگىيە ئىشلىتىشنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، تېخنىكا جەھەتتە يولغا قويۇشقا بولىدىغان، ئىقتىساد جەھەتتە مۇۋاپىق بولغان، شۇنىڭدەك مۇھىت ۋە جەمئىيەت بەرداشلىق بېرەلەيدىغان تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، ئېنېرگىيە ئىشلەپچىقىرىشتىن ئىستېمال قىلىشقىچە بولغان ھەرقايسى ھالقىلاردا سەرپىياتنى تۆۋەنلىتىش، زىياننى ئازايتىش ۋە بۇلغىما چىقىرىش، ئىسراپچىلىقنى توسۇشنى كۆرسىتىدۇ،
ئېنېرگىيەدىن ئۈنۈملۈك، مۇۋاپىق پايدىلىنىش.

4-ماددا بايلىق تېجەش دۆلىتىمىزنىڭ تۈپ سىياسىتى.
دۆلەت تېجەش بىلەن ئېچىشنى تەڭ تۇتۇش، تېجەشنى بىرىنچى ئورۇنغا قويىدىغان ئېنېرگىيە تەرەققىيات ئىستراتېگىيەسىنى يولغا قويىدۇ.

5-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانى، يىللىق پىلانىغا كىرگۈزۈشى ھەمدە ئېنېرگىيە تېجەشكە دائىر ئوتتۇرا، ئۇزاق مەزگىللىك مەخسۇس يىرىك پىلان، يىللىق ئېنېرگىيە تېجەش پىلانىنى تۈزۈشكە تەشكىللىشى ۋە يولغا قويۇشى كېرەك.

گوۋۇيۈەن ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى ياكى ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتىغا ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىدىن ھەر يىلى دوكلات بېرىدۇ.

6-ماددا دۆلەت ئېنېرگىيە تېجەش نىشان مەسئۇلىيەت تۈزۈمى ۋە ئېنېرگىيە تېجەشنى سىناش-باھالاش تۈزۈمىنى يولغا قويۇپ، ئېنېرگىيە تېجەش نىشانىنىڭ ئورۇندىلىش ئەھۋالىنى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مەسئۇللىرىنى سىناش-باھالاشنىڭ مەزمۇنى قىلىدۇ.

ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئېنېرگىيە تېجەش نىشان مەسئۇلىيىتىنىڭ ئادا قىلىنىش ئەھۋالىنى ھەر يىلى گوۋۇيۈەنگە دوكلات قىلىدۇ.

7-ماددا دۆلەت ئېنېرگىيە تېجەش ۋە مۇھىت ئاسراشقا پايدىلىق كەسىپ سىياسىتىنى يولغا قويىدۇ، ئېنېرگىيە سەرپىياتى يۇقىرى، بۇلغىشى ئېغىر ساھەلەرنى تەرەققىي قىلدۇرۇشقا چەك قويىدۇ، ئېنېرگىيە تېجەيدىغان، مۇھىت ئاسرايدىغان كەسىپلەرنى تەرەققىي قىلدۇرىدۇ.

گوۋۇيۈەن ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى كۈچەيتىپ، كەسىپ قۇرۇلمىسى، كارخانا قۇرۇلمىسى، مەھسۇلات قۇرۇلمىسى ۋە ئېنېرگىيە ئىستېمال قۇرۇلمىسىنى مۇۋاپىق تەڭشەپ، كارخانىلارنىڭ بىرلىك مەھسۇلات قىممىتىنىڭ ئېنېرگىيە سەرپىياتى ۋە بىرلىك مەھسۇلاتنىڭ ئېنېرگىيە سەرپىياتىنى تۆۋەنلىتىشىگە تۈرتكە بولۇپ، قالاق ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى شاللاپ، ئېنېرگىيە يارىتىش، پىششىقلاش، ئايلاندۇرۇش، يەتكۈزۈش، ساقلاش ۋە تەمىنلەشنى ياخشىلىشى كېرەك،
ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.

دۆلەت يېڭى ئېنېرگىيە، ھاسىلىي ئېنېرگىيەنى ئېچىش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىشقا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ.

8-ماددا دۆلەت ئېنېرگىيە تېجەيدىغان پەن-تېخنىكىنى تەتقىق قىلىش، يارىتىش، ئۈلگە كۆرسىتىش ۋە كېڭەيتىشكە ئىلھام ۋە مەدەت بېرىپ، ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىدا يېڭىلىق يارىتىش ۋە ئۇنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

دۆلەت ئېنېرگىيە تېجەش تەشۋىقاتى ۋە تەربىيەسىنى قانات يايدۇرۇپ، ئېنېرگىيە تېجەش بىلىملىرىنى خەلق مائارىپى ۋە تەربىيەلەش سىستېمىسىغا كىرگۈزۈپ، ئېنېرگىيە تېجەشكە دائىر ئىلىم-پەن بىلىملىرىنى ئومۇملاشتۇرۇپ، ئومۇمىي خەلقنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش ئېڭىنى كۈچەيتىپ، تېجەشچان ئىستېمال ئۇسۇلىنى تەشەببۇس قىلىدۇ.

9-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس ئېنېرگىيە تېجەش مەجبۇرىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىشى كېرەك، ئېنېرگىيە ئىسراپچىلىقى قىلمىشلىرىنى پاش قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

ئاخبارات تاراتقۇلىرى ئېنېرگىيە تېجەشكە دائىر قانۇن-نىزام ۋە سىياسەتلەرنى تەشۋىق قىلىپ، ئاممىۋى پىكىرنىڭ نازارەتچىلىك رولىنى جارى قىلدۇرۇشى كېرەك.

10-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرۇش تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ ئېنېرگىيە تېجەشنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە ئېنېرگىيە تېجەشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ يېتەكچىلىكىنى قوبۇل قىلىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماقلىرى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئېنېرگىيە تېجەشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە ئېنېرگىيە تېجەشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ ھەمدە تەڭ دەرىجىلىك ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماقنىڭ يېتەكچىلىكىنى قوبۇل قىلىدۇ.

2-باب ئېنېرگىيە تېجەشنى باشقۇرۇش

11-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىگە بولغان رەھبەرلىكنى كۈچەيتىپ، ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى ئورۇنلاشتۇرما قىلىشى، ماسلاشتۇرۇشى، نازارەت قىلىشى، تەكشۈرۈشى، ئۇنىڭغا تۈرتكە بولۇشى كېرەك.

12-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماقلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە ئېنېرگىيە تېجەشكە دائىر قانۇن-نىزاملار ۋە ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىپ، قانۇنغا خىلاپ ئېنېرگىيە ئىشلىتىش قىلمىشلىرىنى قانۇن بويىچە تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

ئېنېرگىيە تېجەشنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىشتا نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ئوبيېكتىدىن ھەق ئېلىشقا بولمايدۇ.

13-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئۆلچەملەشتۈرۈش مەسئۇل تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ئېنېرگىيە تېجەشكە مۇناسىۋەتلىك دۆلەت ئۆلچىمى، ساھە ئۆلچىمىنى قانۇن بويىچە تۈزۈشكە تەشكىللەپ ھەمدە مۇۋاپىق پەيتتە تۈزىتىپ، ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمى سىستېمىسىنى بەرپا قىلىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ ئۆلچەملەشتۈرۈش مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بىلەن بىرلىكتە مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك ئېنېرگىيە ئىشلىتىش مەھسۇلاتى، ئۈسكۈنىسىنىڭ ئېنېرگىيە ئۈنۈمى ئۆلچىمى ۋە ئىشلەپچىقىرىش جەريانىدا ئېنېرگىيە سەرپىياتى يۇقىرى مەھسۇلاتنىڭ بىرلىك مەھسۇلاتىنىڭ ئېنېرگىيە سەرپىياتى چەكلىك ئۆلچىمىنى تۈزىدۇ.

دۆلەت كارخانىلارنىڭ دۆلەت ئۆلچىمى، ساھە ئۆلچىمىدىن قاتتىق بولغان كارخانىلارنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمى تۈزۈشىگە ئىلھام بېرىدۇ.

ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلەر مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك دۆلەت ئۆلچىمى، ساھە ئۆلچىمىدىن قاتتىق يەرلىك ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ؛
بۇ قانۇندا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

14-ماددا بىناكارلىقتا ئېنېرگىيە تېجەشنىڭ دۆلەت ئۆلچىمى، ساھە ئۆلچىمىنى گوۋۇيۈەننىڭ قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقى تۈزۈشكە تەشكىللەيدۇ ھەمدە قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە ئېلان قىلىدۇ.

ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقى ئۆز جايىنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئاساسەن، دۆلەت ئۆلچىمى ياكى ساھە ئۆلچىمىدىن قاتتىق بولغان يەرلىك ئىمارەتلەردە ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىنى بېكىتسە ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ ئۆلچەملەشتۈرۈش مەسئۇل تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرسا بولىدۇ.

15-ماددا دۆلەت تۇراقلىق مۈلۈك سېلىنما تۈرىنى ئېنېرگىيە تېجەش بويىچە باھالاش ۋە تەكشۈرۈش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان تۈرلەردە قۇرۇلۇش قىلدۇرغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇش باشلىسا بولمايدۇ؛
پۈتكەنلىرىنى ئىشلەپچىقىرىشقا، ئىشلىتىشكە بولمايدۇ.
ھۆكۈمەتنىڭ مەبلەغ سالغان تۈرى مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كەلمىسە، تۈرنى تەستىقلاشقا قانۇن بويىچە مەسئۇل ئورگان قۇرۇلۇشنى تەستىقلىسا بولمايدۇ.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرۇش تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ.

16-ماددا دۆلەت ئېنېرگىيە سەرپىياتى زىيادە يۇقىرى، قالاق مەھسۇلات، ئۈسكۈنە ۋە ئىشلەپچىقىرىش ھۈنەر-سەنئىتىنى شاللاش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
شاللانغان ئېنېرگىيە ئىشلىتىش مەھسۇلاتى، ئۈسكۈنىسى، ئىشلەپچىقىرىش ھۈنەر-سەنئىتى مۇندەرىجىسى ۋە يولغا قويۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.

ئىشلەپچىقىرىش جەريانىدا ئېنېرگىيە سەرپىياتى يۇقىرى مەھسۇلاتنى ئىشلەپچىقارغان ئورۇن بىرلىك مەھسۇلاتنىڭ ئېنېرگىيە سەرپىيات نورمىسى ئۆلچىمىنى ئىجرا قىلىشى كېرەك.
بىرلىك مەھسۇلاتنىڭ ئېنېرگىيە سەرپىياتى نورمىسى ئۆلچىمىدىن ئاشۇرۇپ ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان ئورۇنلارنى ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماق گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسىدە بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزەشكە بۇيرۇيدۇ.

ئېنېرگىيە سەرپىياتى يۇقىرى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرگە قارىتا، گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئېنېرگىيە تېجەشنى تەكشۈرۈش ۋە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش يولغا قويۇلىدۇ.

17-ماددا دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن ياكى مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك ئېنېرگىيە ئۈنۈمى ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، ئىمپورت قىلىش، سېتىش مەنئى قىلىنىدۇ؛
دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن ئېنېرگىيە ئىشلىتىش ئۈسكۈنىسى، ئىشلەپچىقىرىش ھۈنەر-سەنئىتىنى ئىشلىتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

18-ماددا دۆلەت ئائىلە ئېلېكتىر سايمانلىرى قاتارلىق ئىشلىتىش دائىرىسى كەڭ، ئېنېرگىيە سەرپىياتى زور بولغان ئېنېرگىيە ئىشلىتىش مەھسۇلاتلىرىغا قارىتا ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسى قويۇپ باشقۇرۇشنى يولغا قويىدۇ.
ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسىنى باشقۇرۇش يولغا قويۇلىدىغان مەھسۇلات مۇندەرىجىسى ۋە يولغا قويۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرۇش تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مەھسۇلات سۈپىتىنى نازارەت قىلىش تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.

19-ماددا ئىشلەپچىقارغۇچى ۋە ئىمپورت سودىگەرلىرى دۆلەتنىڭ ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسىنى باشقۇرۇش مەھسۇلات مۇندەرىجىسىگە كىرگۈزۈلگەن ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان مەھسۇلاتقا ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسىنى ئەسكەرتىپ قويۇشى، مەھسۇلات ئورۇسى ياكى چۈشەندۈرمىسىگە ئىزاھات بېرىشى ھەمدە بەلگىلىمە بويىچە گوۋۇيۈەننىڭ مەھسۇلات سۈپىتىنى نازارەت قىلىش تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرۇش تارمىقى ئورتاق ھوقۇق بەرگەن ئاپپاراتقا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.

ئىشلەپچىقارغۇچى ۋە ئىمپورت سودىگەرلىرى ئۆزى بەلگە قىلغان ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسى ۋە مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنىڭ توغرىلىقىغا مەسئۇل بولۇشى كېرەك.
بەلگە سېلىشقا تېگىشلىك، لېكىن ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسى يېزىلمىغان مەھسۇلاتلارنى سېتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسىنى ياسىۋېلىش، ئىشلىتىۋېلىش ياكى ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسىدىن پايدىلىنىپ ساختا تەشۋىقات قىلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

20-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان مەھسۇلاتنى ئىشلەپچىقارغۇچى، ساتقۇچىلار ئىختىيار پىرىنسىپىغا ئاساسەن، دۆلەتنىڭ ئېنېرگىيە تېجەيدىغان مەھسۇلاتقا ئىسپات بېرىشتىكى بەلگىلىمە بويىچە، گوۋۇيۈەننىڭ ئىسپات بېرىپ ئېتىراپ قىلىشى، نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش تارمىقى ئېتىراپ قىلغان ئېنېرگىيە تېجەيدىغان مەھسۇلاتقا گۇۋاھلىق بېرىدىغان ئاپپاراتقا ئېنېرگىيە تېجەش مەھسۇلاتىغا ئىسپات بېرىش ئىلتىماسى سۇنسا بولىدۇ؛
ئېتىراپنامىدە لاياقەتلىك بولغاندىن كېيىن، ئېنېرگىيە تېجەيدىغان مەھسۇلات ئېتىراپنامىسى ئالغاندا، ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان مەھسۇلات ياكى ئۇنىڭ ئورۇسىغا ئېنېرگىيە تېجەيدىغان مەھسۇلات ئىسپات بەلگىسىنى ئىشلىتىشكە بولىدۇ.

ساختا ئېنېرگىيە تېجەش مەھسۇلاتى ئىسپات بەلگىسىنى ئىشلىتىش ياكى ئېنېرگىيە تېجەش مەھسۇلاتى دەلىللەش بەلگىسىنى ساختا ئىشلىتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

21-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئىستاتىستىكا تارمىقى تەڭ دەرىجىلىك مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە ئېنېرگىيە ئىستاتىستىكا تۈزۈمىنى ئورنىتىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئېنېرگىيە ئىستاتىستىكا كۆرسەتكۈچى سىستېمىسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ئېنېرگىيە ئىستاتىستىكا ئۇسۇلىنى ياخشىلاپ ۋە قېلىپلاشتۇرۇپ، ئېنېرگىيە ئىستاتىستىكا سانلىق مەلۇماتىنىڭ ھەقىقىي، مۇكەممەل بولۇشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

گوۋۇيۈەننىڭ ئىستاتىستىكا تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرۇش تارمىقى بىلەن بىرلىكتە، جەمئىيەتكە ھەرقايسى ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلەر شۇنىڭدەك ئاساسلىق ئېنېرگىيە سەرپ قىلىدىغان كەسىپلەرنىڭ ئېنېرگىيە ئىستېمالى ۋە ئېنېرگىيە تېجەش ئەھۋالى قاتارلىق ئۇچۇرلارنى قەرەللىك ئېلان قىلىدۇ.

22-ماددا دۆلەت ئېنېرگىيە تېجەش مۇلازىمىتى ئاپپاراتلىرىنىڭ تەرەققىياتىغا ئىلھام بېرىدۇ، ئېنېرگىيە تېجەش مۇلازىمەت ئاپپاراتلىرىنىڭ ئېنېرگىيە تېجەشتىن مەسلىھەت بېرىش، لايىھەلەش، باھالاش، تەكشۈرۈش، ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىش، ئىسپات بېرىش قاتارلىق مۇلازىمەتلەرنى قانات يايدۇرۇشىنى قوللايدۇ.

دۆلەت ئېنېرگىيە تېجەش مۇلازىمەت ئاپپاراتلىرىنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش بىلىملىرى تەشۋىقاتى ۋە ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسى بويىچە تەربىيەلەشنى قانات يايدۇرۇپ، ئېنېرگىيە تېجەش ئۇچۇرى، ئېنېرگىيە تېجەش ئۈلگىسى ۋە باشقا ئاممىۋى مەنپەئەتدارلىق ئېنېرگىيە تېجەش مۇلازىمىتى قىلىشىنى قوللايدۇ.

23-ماددا دۆلەت ساھە جەمئىيەتلىرىنىڭ ساھەنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش يىرىك پىلانى، ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىنى تۈزۈش ۋە يولغا قويۇش، ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىنى كېڭەيتىش، ئېنېرگىيە ئىستېمالىنى ئىستاتىستىكا قىلىش، ئېنېرگىيە تېجەش تەشۋىق-تەربىيەسى ۋە ئۇچۇردىن مەسلىھەت بېرىش قاتارلىق جەھەتلەردە رولىنى جارى قىلدۇرۇشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

3-باب ئېنېرگىيەنى مۇۋاپىق ئىشلىتىش ۋە تېجەش

1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە

24-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئېنېرگىيەنى مۇۋاپىق ئىشلىتىش پىرىنسىپى بويىچە، ئېنېرگىيە تېجەشنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئېنېرگىيە تېجەش پىلانى ۋە ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكا تەدبىرى تۈزۈپ ھەمدە يولغا قويۇپ، ئېنېرگىيە سەرپىياتىنى تۆۋەنلىتىشى كېرەك.

25-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئېنېرگىيە تېجەش نىشان مەسئۇلىيەت تۈزۈمى ئورنىتىشى، ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىدە نەتىجىگە ئېرىشكەن كوللېكتىپ، شەخسلەرنى مۇكاپاتلىشى كېرەك.

26-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان ئورۇنلار ئېنېرگىيە تېجەش تەربىيەسى ۋە ئىش ئورنىدا ئېنېرگىيە تېجەش تەربىيەسىنى قەرەللىك قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

27-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئېنېرگىيە ئۆلچىمىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، قانۇن بويىچە تەكشۈرۈپ بېكىتىلگەن لاياقەتلىك ئېنېرگىيە ئۆلچەم سايمانلىرىنى بەلگىلىمە بويىچە سەپلىشى ۋە ئىشلىتىشى كېرەك.

ئېنېرگىيە ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئېنېرگىيە ئىستېمالىنى ئىستاتىستىكا قىلىش ۋە ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئەھۋالىنى تەھلىل قىلىش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، تۈرلۈك ئېنېرگىيە ئىستېمالىنى تۈرگە ئايرىپ ئۆلچىشى ۋە ئىستاتىستىكا قىلىشى ھەمدە ئېنېرگىيە ئىستېمالى ئىستاتىستىكا سانلىق مەلۇماتىنىڭ ئەينەن، مۇكەممەل بولۇشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

28-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت ئورۇنلىرى شۇ ئورۇننىڭ ئىشچى-خىزمەتچىلىرىگە ئېنېرگىيەنى ھەقسىز بەرسە بولمايدۇ.
ھەرقانداق ئورۇن ئېنېرگىيە ئىستېمالىغا قارىتا ھەقنى ھۆددە ئېلىش تۈزۈمىنى يولغا قويسا بولمايدۇ.

2-پاراگراف سانائەتتە ئېنېرگىيە تېجەش

29-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئېنېرگىيە بايلىقىنى ياخشى ئېچىش، پايدىلىنىش ۋە ئۇنى مۇۋاپىق تەقسىملەشنى ئالغا سۈرۈپ، ئېنېرگىيە تېجەشكە پايدىلىق ساھەلەر قۇرۇلمىسىنى تەڭشەشنى ئالغا سىلجىتىپ، ئېنېرگىيە ئىشلىتىش قۇرۇلمىسى ۋە كارخانىلارنىڭ جايلىشىشىنى ياخشىلايدۇ.

30-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بىلەن بىرلىكتە ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسى، پولات-تۆمۈر، رەڭلىك مېتال، قۇرۇلۇش ماتېرىياللىرى، نېفىت پىششىقلاش، خىمىيە سانائىتى، كۆمۈر قاتارلىق ئاساسلىق ئېنېرگىيە سەرپ قىلىدىغان ساھەلەرگە دائىر ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكا سىياسەتلىرىنى تۈزۈپ، كارخانىلارنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىنى ئۆزگەرتىشىگە تۈرتكە بولىدۇ.

31-ماددا دۆلەت سانائەت كارخانىلىرىنىڭ يۇقىرى ئۈنۈملۈك، ئېنېرگىيە تېجەيدىغان ئېلېكتىر موتور، پار قازان، خۇمدان، شامال گېنېراتورى، پومپا تۈرىدىكى ئۈسكۈنىلەرنى قوللىنىپ، ئىسسىقلىق بىلەن توكنى بىرلەشتۈرۈپ ئىشلەپچىقىرىش، قالدۇق ئىسسىقلىق، قالدۇق بېسىمدىن پايدىلىنىش، ساپ كۆمۈر شۇنىڭدەك ئېنېرگىيە ئىشلىتىشتىكى ئىلغار كۆزىتىش-ئۆلچەش ۋە تىزگىنلەش قاتارلىق تېخنىكىلارنى قوللىنىشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

32-ماددا ئېلېكتىر تورى كارخانىلىرى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى تۈزگەن ئېنېرگىيە تېجەيدىغان توكنى ئورۇنلاشتۇرۇش، باشقۇرۇش بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن، پاكىز، يۇقىرى ئۈنۈملۈك ۋە بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان ئىسسىقلىق ئېلېكتىرىنى بىرلىشىپ ئىشلەپچىقىرىدىغان، قالدۇق ئىسسىقلىق، قالدۇق بېسىمدىن پايدىلىنىپ توك چىقىرىدىغان گېنېراتورلار گۇرۇپپىسى، شۇنىڭدەك بايلىقتىن ئۇنىۋېرسال پايدىلىنىش بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان باشقا گېنېراتورلار گۇرۇپپىسىنى ئېلېكتىر تورى بىلەن تورلاشتۇرۇپ يۈرۈشتۈرۈشى، توردىكى توك باھاسىدا دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسىنى ئىجرا قىلىشى كېرەك.

33-ماددا دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان كۆمۈر يېقىلغۇلۇق گېنېراتورلار گۇرۇپپىسى، ماي يېقىلغۇلۇق گېنېراتورلار گۇرۇپپىسى ۋە كۆمۈر يېقىلغۇلۇق ئىسسىقلىق گېنېراتورلار گۇرۇپپىسىنى يېڭىدىن قۇرۇش مەنئى قىلىنىدۇ.

3 §.بىناكارلىقتا ئېنېرگىيە تېجەش

34-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ بىناكارلىقتا ئېنېرگىيە تېجەشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ قۇرۇلۇش مەسئۇل تارماقلىرى شۇ مەمۇرىي رايوندا قۇرۇلۇشتا ئېنېرگىيە تېجەشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ قۇرۇلۇش مەسئۇل تارماقلىرى تەڭ دەرىجىلىك ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماقلار بىلەن بىرلىكتە شۇ مەمۇرىي رايوندىكى ئىمارەتلەردە ئېنېرگىيە تېجەش يىرىك پىلانىنى تۈزىدۇ.
ئىمارەتتە ئېنېرگىيە تېجەش يىرىك پىلانى ئىمارەتنى ئېنېرگىيە تېجەيدىغان قىلىپ ئۆزگەرتىش پىلانىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك.

35-ماددا بىناكارلىق قۇرۇلۇشىنى قىلىش، لايىھەلەش، قۇرۇلۇش قىلىش ۋە نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش ئورۇنلىرى ئىمارەتتە ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىگە ئەمەل قىلىشى كېرەك.

بىناكارلىق قۇرۇلۇشىدا ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان بىناكارلىق قۇرۇلۇشىدا قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقىنىڭ قۇرۇلۇش باشلاشنى تەستىقلىشىغا يول قويۇلمايدۇ؛
قۇرۇلۇش باشلانغان بولسا، قۇرۇلۇشنى توختىتىش، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇش كېرەك؛
پۈتكەنلىرىنى سېتىشقا ياكى ئىشلىتىشكە بولمايدۇ.

قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقى قۇرۇلۇش قىلىنىۋاتقان بىناكارلىق قۇرۇلۇشىدا ئىمارەتنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىنى ئىجرا قىلىش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

36-ماددا ئۆي-زېمىن تەرەققىيات كارخانىسى ئۆي ساتقاندا، سېتىۋالغۇچىغا سېتىلىدىغان ئۆينىڭ ئېنېرگىيە تېجەش تەدبىرى، ئىسسىقلىق ساقلاش قۇرۇلۇشىنىڭ رېمونت كاپالەت مۇددىتى قاتارلىق ئۇچۇرلارنى ئېنىق كۆرسىتىشى، ئۆي سېتىۋېلىش-سېتىش توختامى، سۈپەت كاپالەتنامىسى ۋە ئىشلىتىش چۈشەندۈرمىسىگە ئېنىق يېزىشى ھەمدە ئۇنىڭ چىنلىقى، توغرىلىقىغا مەسئۇل بولۇشى كېرەك.

37-ماددا ھاۋا تەڭشىگۈچ ئارقىلىق ئىسسىتىدىغان، سوۋۇتىدىغان ئاممىۋى ئىمارەتلەردە ئۆي ئىچى تېمپېراتۇرىسىنى كونترول قىلىش تۈزۈمىنى يولغا قويۇش كېرەك.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقى تۈزىدۇ.

38-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ، مەركەزلىك پار بېرىلىدىغان ئىمارەتلەرگە قارىتا قەدەم-باسقۇچلارغا بۆلۈپ پار بېرىشنى ئائىلىلەرگە ئايرىپ ئۆلچەش، ئىسسىقلىق ئىشلىتىش بويىچە ھەق ئېلىش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
يېڭىدىن سېلىنغان ئىمارەتلەردە ياكى ھازىر بار بولغان ئىمارەتلەرنى ئېنېرگىيە تېجەيدىغان قىلىپ ئۆزگەرتىشتە، بەلگىلىمە بويىچە ئىسسىقلىق ئۆلچەش قۇرۇلمىسى، ئۆي ئىچىنىڭ تېمپېراتۇرىسىنى تەڭشەش-تىزگىنلەش قۇرۇلمىسى ۋە پار بېرىش سىستېمىسىنى تەڭشەش-تىزگىنلەش قۇرۇلمىسىنى ئورنىتىش كېرەك.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ.

39-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى شەھەرنى توك تېجەپ ئىشلىتىشنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئاممىۋى ئەسلىھەلەر ۋە چوڭ ئىمارەتلەرنى بېزەش، مەنزىرە ئارقىلىق يورۇتۇشتا ئېنېرگىيە سەرپىياتىنى قاتتىق تىزگىنلىشى كېرەك.

40-ماددا دۆلەت يېڭىدىن سېلىنغان ئىمارەتلەر ۋە ھازىرقى ئىمارەتلەرنى ئېنېرگىيە تېجەيدىغان قىلىپ ئۆزگەرتىشتە يېڭى تىپتىكى تام ماتېرىياللىرى قاتارلىق ئېنېرگىيە تېجەيدىغان قۇرۇلۇش ماتېرىياللىرى ۋە ئېنېرگىيە تېجەيدىغان ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىشكە، قۇياش ئېنېرگىيەسى قاتارلىق ھاسىلىي ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش سىستېمىسىنى ئورنىتىش ۋە ئىشلىتىشكە ئىلھام بېرىدۇ.

4-پاراگراف قاتناش-تىرانسپورتتا ئېنېرگىيە تېجەش

41-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش-تىرانسپورت مەسئۇل تارمىقى ئۆز مەسئۇلىيىتى بويىچە پۈتۈن مەملىكەتنىڭ قاتناش-تىرانسپورتىغا مۇناسىۋەتلىك ساھەلىرىدىكى ئېنېرگىيە تېجەشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش-تىرانسپورت مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارمىقى بىلەن بىرلىكتە ئايرىم-ئايرىم ھالدا مۇناسىۋەتلىك ساھەلەردىكى ئېنېرگىيە تېجەش يىرىك پىلانىنى تۈزىدۇ.

42-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ئۇنىڭ ئالاقىدار تارماقلىرى تۈرلۈك قاتناش-تىرانسپورت ئۇسۇللىرىنىڭ ماس تەرەققىياتى ۋە ئۈنۈملۈك جىپسىلىشىشىغا يېتەكچىلىك قىلىپ ۋە ئۇنى ئىلگىرى سۈرۈپ، قاتناش-تىرانسپورت قۇرۇلمىسىنى ياخشىلاپ، ئېنېرگىيە تېجەيدىغان ئۇنىۋېرسال قاتناش-تىرانسپورت سىستېمىسى بەرپا قىلىدۇ.

43-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئاممىۋى قاتناشنى ئالدىن تەرەققىي قىلدۇرۇشى، ئاممىۋى قاتناشقا بولغان سېلىنمىنى ئاشۇرۇشى، ئاممىۋى قاتناش مۇلازىمەت سىستېمىسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈشى، ئاممىۋى قاتناش قوراللىرىدىن پايدىلىنىپ سەپەرگە چىقىشقا ئىلھام بېرىشى كېرەك؛
موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرىنى ئىشلىتىپ سەپەرگە چىقىشقا ئىلھام بېرىش.

44-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش-تىرانسپورت مەسئۇل تارمىقى قاتناش-تىرانسپورتنى تەشكىللەش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، يول، سۇ يولى، ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرىنى تىرانسپورتنى تەشكىللەش دەرىجىسى ۋە تۈجۈپىلەشتۈرۈش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشكە يېتەكلەپ، ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

45-ماددا دۆلەت ئېنېرگىيە تېجەيدىغان، مۇھىت ئاسرايدىغان ئاپتوموبىل، موتوسىكلىت، تۆمۈريول پاراۋۇزى، كېمە-پاراخوت ۋە باشقا قاتناش-تىرانسپورت قوراللىرىنى يارىتىش، ئىشلەپچىقىرىش، ئىشلىتىشكە ئىلھام بېرىدۇ، كونا قاتناش-تىرانسپورت ۋاسىتىلىرىنى بىراك قىلىش، يېڭىلاش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.

دۆلەت قاتناش-تىرانسپورت قوراللىرى ئىشلىتىلىدىغان پاكىز يېقىلغۇ، سەپلىمە يېقىلغۇ نېفىتنى يارىتىش ۋە قوللىنىشقا ئىلھام بېرىدۇ.

46-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى قاتناش-تىرانسپورت تىرانسپورت ئاپتوموبىللىرى ۋە پاراخوتلىرىنىڭ يېقىلغۇ سەرپىياتىنىڭ چەك قىممىتى ئۆلچىمىنى بېكىتىدۇ؛
ئۆلچەمگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغانلىرىنى تىجارەتكە ئىشلىتىشكە بولمايدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ قاتناش-تىرانسپورت مەسئۇل تارمىقى قاتناش-تىرانسپورت تىرانسپورت تىرانسپورت ئاپتوموبىللىرى، پاراخوتلىرىنىڭ يېقىلغۇ سەرپىياتىنى تەكشۈرۈشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

5-پاراگراف ئاممىۋى ئاپپاراتلاردا ئېنېرگىيە تېجەش

47-ماددا ئاممىۋى ئاپپاراتلار تېجەشلىك بولۇشنى قاتتىق يولغا قويۇپ، ئىسراپچىلىقنى توسۇپ، ئېنېرگىيە تېجەيدىغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى باشلامچىلىق بىلەن ئىشلىتىپ، ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان ئاممىۋى ئاپپارات مالىيە خاراكتېرلىك مەبلەغنىڭ ھەممىسىنى ياكى قىسمەن ئىشلىتىدىغان دۆلەت ئورگانلىرى، كەسپىي ئورۇنلار ۋە كوللېكتىپ تەشكىلاتلارنى كۆرسىتىدۇ.

48-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ئورگان ئىشلىرىنى باشقۇرىدىغان ئاپپاراتلىرى تەڭ دەرىجىلىك مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە شۇ دەرىجىلىك ئاممىۋى ئاپپاراتلارنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش يىرىك پىلانىنى تۈزىدۇ ۋە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.
ئاممىۋى ئاپپاراتلارنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش يىرىك پىلانى ئاممىۋى ئاپپاراتلارنىڭ قۇرۇلۇپ بولغان ئىمارەتلەرنى ئېنېرگىيە تېجەيدىغان قىلىپ ئۆزگەرتىش پىلانىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك.

49-ماددا ئاممىۋى ئاپپاراتلار يىللىق ئېنېرگىيە تېجەش نىشانى ۋە يولغا قويۇش لايىھەسىنى تۈزۈپ، ئېنېرگىيە ئىستېمالى مىقدارى ۋە كۆزىتىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئورگان ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتىغا ئالدىنقى يىللىق ئېنېرگىيە ئىستېمالى ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلاتنى يوللىشى كېرەك.

گوۋۇيۈەن ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ باشقۇرغۇچى ئورگان ئىشلىرى خىزمىتى ئاپپاراتى تەڭ دەرىجىلىك مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە باشقۇرۇش ھوقۇق دائىرىسى بويىچە، شۇ دەرىجىلىك ئاممىۋى ئاپپاراتلارنىڭ ئېنېرگىيە سەرپىياتى نورمىسىنى بېكىتىدۇ، مالىيە تارمىقى شۇ نورمىغا ئاساسەن ئېنېرگىيە سەرپىياتى چىقىمى ئۆلچىمىنى بېكىتىدۇ.

50-ماددا ئاممىۋى ئاپپارات شۇ ئورۇننىڭ ئېنېرگىيە ئىشلىتىش سىستېمىسىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئېنېرگىيە ئىشلىتىش سىستېمىسىنىڭ يۈرۈشۈشىنىڭ دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

ئاممىۋى ئاپپاراتلار بەلگىلىمە بويىچە ئېنېرگىيەنى تەپتىش قىلىشى ھەمدە ئېنېرگىيەنى ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىش نەتىجىسىگە ئاساسەن ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈش تەدبىرى قوللىنىشى كېرەك.

51-ماددا ئاممىۋى ئاپپاراتلار ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى سېتىۋېلىشتا، ئېنېرگىيە تېجەيدىغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى ھۆكۈمەت بىرتۇتاش سېتىۋېلىش تىزىملىكىگە كىرگۈزۈلگەن مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى ئالدىن سېتىۋېلىشى كېرەك.
دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى سېتىۋېلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

ئېنېرگىيە تېجەيدىغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى ھۆكۈمەت بىرتۇتاش سېتىۋېلىش تىزىملىكىنى ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ھۆكۈمەت بىرتۇتاش سېتىۋېلىشنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش تارماقلىرى تەڭ دەرىجىلىك مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.

6-پاراگراف ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان ئورۇنلار ئېنېرگىيەنى نۇقتىلىق تېجەيدۇ

52-ماددا دۆلەت ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان نۇقتىلىق ئورۇنلاردا ئېنېرگىيە تېجەشنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىدۇ.

تۆۋەندىكى ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان ئورۇنلار ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان نۇقتىلىق ئورۇنلار بولىدۇ :

( 1 ) يىللىق ئۇنىۋېرسال ئېنېرگىيە ئىستېمال ئومۇمىي مىقدارى 10 مىڭ توننا ئۆلچەملىك كۆمۈردىن يۇقىرى بولغان ئېنېرگىيە ئىشلىتىش ئورۇنلىرى؛

( 2 ) گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ياكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارمىقى بېكىتكەن يىللىق ئۇنىۋېرسال ئېنېرگىيە ئىستېمال ئومۇمىي مىقدارى 5000 توننىدىن ئاشىدىغان، 10 مىڭ توننىغا يەتمەيدىغان ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان ئورۇنلار.

ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان نۇقتىلىق ئورۇنلارنىڭ ئېنېرگىيە تېجەشنى باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ.

53-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان نۇقتىلىق ئورۇنلار ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماققا ئۆتكەن يىللىق ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئەھۋالىنى ھەر يىلى مەلۇم قىلىشى كېرەك.
ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئەھۋالى ئېنېرگىيە ئىستېمال ئەھۋالى، ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئۈنۈمى، ئېنېرگىيە تېجەش نىشانىنىڭ ئورۇندىلىش ئەھۋالى ۋە ئېنېرگىيە تېجەش ئۈنۈمىنى تەھلىل قىلىش، ئېنېرگىيە تېجەش تەدبىرى قاتارلىق مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

54-ماددا ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماق ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان نۇقتىلىق ئورۇنلار يوللىغان ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئەھۋالى دوكلاتىنى تەكشۈرۈشى كېرەك.
ئېنېرگىيە تېجەشنى باشقۇرۇش تۈزۈمى مۇكەممەل بولمىغان، ئېنېرگىيە تېجەش تەدبىرلىرى ئەمەلىيلەشمىگەن، ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئۈنۈمى تۆۋەن بولغان ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان نۇقتىلىق ئورۇنلارغا قارىتا، ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماقلار نەق مەيداننى تەكشۈرۈپ، ئېنېرگىيە ئىشلىتىش ئۈسكۈنىلىرىنىڭ ئېنېرگىيە ئۈنۈمىنى تەكشۈرۈش-ئۆلچەشنى تەشكىللەپ يولغا قويۇپ، ئېنېرگىيەنى ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىشقا بۇيرۇشى ھەمدە يازما تۈزىتىش تەلىپىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشى كېرەك.

55-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان نۇقتىلىق ئورۇنلار ئېنېرگىيە باشقۇرۇش ئىش ئورنى تەسىس قىلىپ، ئېنېرگىيە تېجەش كەسپىي بىلىمى، ئەمەلىي تەجرىبىسى شۇنىڭدەك ئوتتۇرا دەرىجىلىكتىن يۇقىرى تېخنىكا ئۇنۋانىغا ئىگە خادىملار ئىچىدىن ئېنېرگىيە باشقۇرۇش مەسئۇلىنى تەكلىپ قىلىشى ھەمدە ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماق ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلارغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.

ئېنېرگىيە باشقۇرۇش مەسئۇلى شۇ ئورۇننىڭ ئېنېرگىيە ئىشلىتىش ئەھۋالىنى تەھلىل قىلىش ۋە باھالاشقا تەشكىللەيدۇ، شۇ ئورۇننىڭ ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى دوكلاتنى تەشكىللەپ تۈزىدۇ، شۇ ئورۇننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى ياخشىلاش تەدبىرلىرىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

ئېنېرگىيە باشقۇرۇش مەسئۇلى ئېنېرگىيە تېجەش تەربىيەسىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

4-باب ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىنىڭ تەرەققىياتى

56-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ پەن-تېخنىكا مەسئۇل تارمىقى بىلەن بىرلىكتە ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسى سىياسىتى پىروگراممىسىنى ئېلان قىلىپ، ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىش، ئېچىش ۋە كېڭەيتىپ قوللىنىشقا يېتەكچىلىك قىلىدۇ.

57-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىپ يارىتىشنى ھۆكۈمەتنىڭ پەن-تېخنىكا سېلىنمىسىدىكى نۇقتىلىق ساھە قىلىپ، پەن تەتقىقات ئورۇنلىرى ۋە كارخانىلارنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىنى قوللىنىش تەتقىقاتىنى قانات يايدۇرۇشىغا مەدەت بېرىپ، ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمى تۈزۈپ، ئېنېرگىيە تېجەشتىكى ئورتاقلىققا ئىگە ۋە ئاچقۇچلۇق تېخنىكىلارنى يارىتىپ، ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىدا يېڭىلىق يارىتىش ۋە نەتىجىلەرنى ئايلاندۇرۇشنى ئىلگىرى سۈرۈشى كېرەك.

58-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بىلەن بىرلىكتە ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسى، ئېنېرگىيە تېجەش مەھسۇلاتلىرىنى كېڭەيتىش مۇندەرىجىسىنى تۈزۈپ ھەمدە ئېلان قىلىپ، ئېنېرگىيە ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋە شەخسلەرنى ئىلغار ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسى ۋە ئېنېرگىيە تېجەش مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلىتىشكە يېتەكلەيدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بىلەن بىرلىكتە مۇھىم، زور ئېنېرگىيە تېجەش پەن تەتقىقات تۈرلىرى، ئېنېرگىيە تېجەش ئۈلگە تۈرلىرى، نۇقتىلىق ئېنېرگىيە تېجەش قۇرۇلۇشلىرىنى تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

59-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈش، كۆپ خىل ئېنېرگىيە بىر-بىرىنى تولۇقلاش، ھەر تەرەپلىمە پايدىلىنىش، ئۈنۈمگە ئەھمىيەت بېرىش پىرىنسىپى بويىچە، يېزا ئىگىلىكى ۋە يېزىلارنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى كۈچەيتىشى، يېزا ئىگىلىكى، يېزىلارنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسى، ئېنېرگىيە تېجەش مەھسۇلاتلىرىنى كېڭەيتىش-ئىشلىتىشىگە مەبلەغ سېلىنمىسىنى ئاشۇرۇشى كېرەك.

يېزا ئىگىلىك، پەن-تېخنىكا قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماقلار يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى پىششىقلاش، ساقلاش، توشۇش قاتارلىق جەھەتلەردە ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسى ۋە ئېنېرگىيە تېجەش مەھسۇلاتلىرىنى قوللىنىشقا مەدەت بېرىشى، كېڭەيتىشى، ئېنېرگىيە سەرپىياتى يۇقىرى يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرى ۋە بېلىقچىلىق كېمىلىرىنى يېڭىلاش ۋە شاللاشقا ئىلھام بېرىشى كېرەك.

دۆلەت يېزىلاردا پاتقاق گازىنى زور كۈچ بىلەن راۋاجلاندۇرۇشقا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ، بىيوماسسا ئېنېرگىيەسى، قۇياش ئېنېرگىيەسى ۋە شامال ئېنېرگىيەسى قاتارلىق ھاسىلىي ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش تېخنىكىسىنى كېڭەيتىدۇ، ئىلمىي پىلانلاش، تەرتىپلىك ئېچىش پىرىنسىپى بويىچە سۇ كۈچى ئارقىلىق كىچىك تىپتىكى توك چىقىرىشنى تەرەققىي قىلدۇرىدۇ، ئېنېرگىيە تېجەيدىغان يېزا تۇرالغۇسى ۋە ئوچاق قاتارلىقلارنى ئومۇملاشتۇرىدۇ، تېرىلغۇ يەردىن باشقا يەردىن پايدىلىنىپ ئېنېرگىيە ئۆسۈملۈكلىرىنى ئۆستۈرۈشكە ئىلھام بېرىدۇ، مائاش ئورمىنى قاتارلىق ئېنېرگىيە ئورمانلىرىنى زور كۈچ بىلەن تەرەققىي قىلدۇرىدۇ.

5-باب رىغبەتلەندۈرۈش تەدبىرى

60-ماددا مەركەز مالىيەسى ۋە ئۆلكە دەرىجىلىك يەرلىك مالىيە ئېنېرگىيە تېجەش مەخسۇس مەبلىغى ئورۇنلاشتۇرۇپ، ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىپ ئېچىش، ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسى ۋە مەھسۇلاتىدا ئۈلگە كۆرسىتىش ۋە ئۇنى كېڭەيتىش، نۇقتىلىق ئېنېرگىيە تېجەش قۇرۇلۇشلىرىنى يولغا قويۇش، ئېنېرگىيە تېجەش بويىچە تەشۋىق قىلىش-تەربىيەلەش، ئۇچۇر مۇلازىمىتى ۋە تەقدىرلەش، مۇكاپاتلاش قاتارلىقلارنى قوللايدۇ.

61-ماددا دۆلەت مۇشۇ قانۇننىڭ 58-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن كېڭەيتىش مۇندەرىجىسىگە كىرگۈزۈلگەن، قوللاشقا تېگىشلىك ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسى، ئېنېرگىيە تېجەش مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەپچىقىرىش، ئىشلىتىشتە باجدا ئېتىبار بېرىش قاتارلىق يۆلەش سىياسەتلىرىنى يولغا قويىدۇ.

دۆلەت مالىيە تولۇقلىما پۇلى ئارقىلىق ئېنېرگىيە تېجەيدىغان يورۇتۇش سايمانلىرى قاتارلىق ئېنېرگىيە تېجەيدىغان مەھسۇلاتلارنى كېڭەيتىش ۋە ئىشلىتىشنى قوللايدۇ.

62-ماددا دۆلەت ئېنېرگىيە بايلىقىنى تېجەشكە پايدىلىق باج سىياسىتىنى يولغا قويۇپ، ئېنېرگىيە، قېزىلما بايلىقلاردىن ھەقلىق پايدىلىنىش تۈزۈمىنى تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئېنېرگىيە بايلىقىنى تېجەش ۋە ئېچىپ پايدىلىنىش سەۋىيەسىنىڭ ئۆسۈشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

63-ماددا دۆلەت باج سىياسىتى قاتارلىق سىياسەتلەردىن پايدىلىنىپ، ئىلغار ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسى ۋە ئۈسكۈنىلىرىنى ئىمپورت قىلىشقا ئىلھام بېرىدۇ، ئىشلەپچىقىرىش جەريانىدىكى سەرپىياتى يۇقىرى، بۇلغىشى ئېغىر مەھسۇلاتلارنى ئېكسپورت قىلىشنى تىزگىنلەيدۇ.

64-ماددا ھۆكۈمەت بىرتۇتاش سېتىۋېلىشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە ئېنېرگىيە تېجەيدىغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى ھۆكۈمەت بىرتۇتاش سېتىۋېلىش تىزىملىكىنى تۈزۈشتە، ئېنېرگىيە تېجەيدىغان مەھسۇلات ئېتىراپنامىسى ئالغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى ئاۋۋال كىرگۈزۈشى كېرەك.

65-ماددا دۆلەت پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرىنى ئېنېرگىيە تېجەش تۈرلىرىگە بېرىلىدىغان كىرېدىت مەدىتىنى ئاشۇرۇشقا يېتەكلەپ، شەرتكە ئۇيغۇن كېلىدىغان ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىپ ئېچىش، ئېنېرگىيە تېجەش مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەپچىقىرىش، شۇنىڭدەك ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىنى ئۆزگەرتىش قاتارلىق تۈرلەرنى ئېتىبارلىق قەرز پۇل بىلەن تەمىنلەيدۇ.

دۆلەت جەمئىيەتتىكى ئالاقىدار تەرەپلەرنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش مەبلەغ سېلىنمىسىنى ئاشۇرۇشىغا تۈرتكە بولۇپ ۋە يېتەكچىلىك قىلىپ، ئېنېرگىيە تېجەش تېخنىكىسىنى ئۆزگەرتىشنى تېزلىتىدۇ.

66-ماددا دۆلەت ئېنېرگىيە تېجەشكە پايدىلىق باھا سىياسىتىنى يولغا قويۇپ، ئېنېرگىيە ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋە شەخسلەرنى ئېنېرگىيە تېجەشكە يېتەكلەيدۇ.

دۆلەت مالىيە-باج، باھا قاتارلىق سىياسەتلەرنى قوللىنىپ، ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسىگە ئېھتىياج تەرەپلىرىنى باشقۇرۇش، ئېنېرگىيە توختاملىق باشقۇرۇشنى، ئېنېرگىيە تېجەشنى ئىختىيار قىلىش كېلىشىمى قاتارلىق ئېنېرگىيە تېجەش چارىلىرىنى كېڭەيتىشكە مەدەت بېرىدۇ.

دۆلەت يۇقىرى پەللە ۋاقىت بۆلىكىدىكى توك باھاسى، پەسىل خاراكتېرلىك توك باھاسى، يۈكنى ئۈزۈپ قويۇشقا بولىدىغان توك باھاسى تۈزۈمىنى يولغا قويۇپ، ئېلېكتىر ئېنېرگىيە ئابۇنىچىلىرىنىڭ توك ئىشلىتىش يۈكىنى مۇۋاپىق تەڭشىشىگە ئىلھام بېرىدۇ؛
پولات-تۆمۈر، رەڭلىك مېتال، قۇرۇلۇش ماتېرىياللىرى، خىمىيە سانائىتى ۋە باشقا ئاساسلىق ئېنېرگىيە سەرپ قىلىدىغان ساھەلەردىكى كارخانىلارغا قارىتا، شاللاش، چەكلەش، رۇخسەت قىلىش ۋە رىغبەتلەندۈرۈش تۈرىگە ئايرىپ، پەرقلىق توك باھاسى سىياسىتىنى يولغا قويۇش كېرەك.

67-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئېنېرگىيە تېجەشنى باشقۇرۇش، ئېنېرگىيە تېجەيدىغان پەن-تېخنىكا تەتقىقاتى ۋە كېڭەيتىپ قوللىنىش جەريانىدا كۆرۈنەرلىك نەتىجىلەرنى ياراتقان، شۇنىڭدەك ئېنېرگىيەنى ئېغىر ئىسراپ قىلىش قىلمىشلىرىنى پاش قىلغان ئورۇن ۋە شەخسلەرنى تەقدىرلەيدۇ ۋە مۇكاپاتلايدۇ.

6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

68-ماددا ھۆكۈمەتنىڭ مەبلەغ سېلىش تۈرىنى تەستىقلاشقا مەسئۇل ئورگان مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان تۈرلەردە قۇرۇلۇشنى تەستىقلىغان بولسا، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

مۇقىم مۈلۈككە مەبلەغ سېلىش تۈرىدە قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇنلاردىن مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان تۈرلەردە ئىش باشلىغان ياكى شۇ تۈرنى ئىشلەپچىقىرىشقا، ئىشلىتىشكە كىرىشتۈرگەن بولسا، ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرۇش تارمىقى قۇرۇلۇشنى توختىتىشقا ياكى ئىشلەپچىقىرىشنى، ئىشلىتىشنى توختىتىشقا، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئۆزگەرتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
ئۆزگەرتىشكە بولمايدىغان ياكى مۇددەت ئۆتسىمۇ ئۆزگەرتىلمىگەن ئىشلەپچىقىرىش تۈرلىرىنى ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرغۇچى تارماق شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسىدە تاقىۋېتىشكە بۇيرۇشىغا يوللايدۇ.

69-ماددا دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقارغان، ئىمپورت قىلغان، ساتقانلارغا ساختا ئېنېرگىيە تېجەش مەھسۇلاتى ئىسپات بەلگىسى ياكى ئېنېرگىيە تېجەش مەھسۇلاتى دەلىللەش بەلگىسىنى ساختا ئىشلەتكەنلىرىگە «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مەھسۇلات سۈپىتى قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

70-ماددا مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك ئېنېرگىيە ئۈنۈمى ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقارغان، ئىمپورت قىلغان، ساتقانلارنى مەھسۇلات سۈپىتىنى نازارەت قىلىش تارمىقى ئىشلەپچىقىرىش، ئىمپورت قىلىش، سېتىشنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ ئىشلەپچىقارغان، ئىمپورت قىلىنغان، ساتقان ئېنېرگىيە ئىشلەتكەن مەھسۇلات، ئۈسكۈنە ۋە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ،
قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ تىجارەت كىنىشكىسىنى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى بىكار قىلىدۇ.

71-ماددا دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن ئېنېرگىيە ئىشلىتىش ئۈسكۈنىسى ياكى ئىشلەپچىقىرىش ھۈنەر-سەنئىتىنى ئىشلەتكەنلەرنى ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرغۇچى تارماق ئىشلىتىشنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چۈشۈرۈپ شاللىۋەتكەن ئىقتىدار ئىشلىتىش ئۈسكۈنىلىرىنى مۇسادىرە قىلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىغا ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماق پىكىر بېرىپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسىدە ئىش توختىتىپ تەرتىپكە سېلىشقا ياكى تاقىۋېتىشكە بۇيرۇشىغا يوللىسا بولىدۇ.

72-ماددا ئىشلەپچىقارغۇچى ئورۇنلاردىن بىرلىك مەھسۇلاتنىڭ ئېنېرگىيە سەرپىياتى چەكلىك ئۆلچىمىدىن ئاشۇرۇپ ئېنېرگىيە ئىشلەتكەنلەردىن قىلمىشى ئېغىرلىرىدىن بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزەش ئارقىلىق مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلىرىنى ياكى تۈزەش تەلىپىگە يەتمىگەنلىرىنى ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرغۇچى تارماق پىكىر بېرىپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسىدە ئىش توختىتىپ تەرتىپكە سېلىشقا ياكى تاقىۋېتىشكە بۇيرۇسا بولىدۇ.

73-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسىنى بەلگە قىلىپ قويۇشقا تېگىشلىك بولسىمۇ بەلگە سالمىغانلارنى مەھسۇلات سۈپىتىنى نازارەت قىلىش تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 30 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسىنى ئەنگە ئالدۇرۇشنى بېجىرمىگەن ياكى ئىشلەتكەن ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمىگەنلەرنى مەھسۇلات سۈپىتىنى نازارەت قىلىش تارمىقى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 30 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسىنى ياسىۋالغان، ئىشلىتىۋېلىپ ياكى ئېنېرگىيە ئۈنۈمى بەلگىسىنى ئىشلىتىپ ساختا تەشۋىق قىلغانلارنى مەھسۇلات سۈپىتىنى نازارەت قىلىش تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ تىجارەت كىنىشكىسىنى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى بىكار قىلىدۇ.

74-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان ئورۇنلاردىن ئېنېرگىيە ئۆلچەش سايمانلىرىنى سەپلەش، ئىشلىتىشتە بەلگىلىمە بويىچە ئىش كۆرمىگەنلىرىنى، مەھسۇلات سۈپىتىنى نازارەت قىلىش تارمىقى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

75-ماددا ئېنېرگىيە ئىستاتىستىكا ماتېرىيالىنى يوشۇرغان، ياسىۋالغان، ئۆزگەرتىۋەتكەن ياكى ساختا ئېنېرگىيە ئىستاتىستىكا سانلىق مەلۇماتىنى ئويدۇرۇپ چىقارغانلارغا «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئىستاتىستىكا قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

76-ماددا ئېنېرگىيە تېجەش بويىچە مەسلىھەت بېرىش، لايىھەلەش، باھالاش، تەكشۈرۈش، ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىش، دەلىللەش قاتارلىق مۇلازىمەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئاپپاراتلاردىن ساختا ئۇچۇر كەلگەنلىرىنى ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرغۇچى تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

77-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، شۇ ئورۇندىكى ئىشچى-خىزمەتچىلەرگە ئېنېرگىيە تەمىناتىنى ھەقسىز بەرگەن ياكى ئېنېرگىيە ئىستېمالىدا ھەقنى ھۆددە ئېلىش تۈزۈمىنى يولغا قويغانلارنى ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماق بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

78-ماددا ئېلېكتىر تورى كارخانىلىرى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان تېرموئېلېكتىر بىرلەشمە ئىشلەپچىقىرىش ۋە قالدۇق ئىسسىقلىق، قالدۇق بېسىم كۈچىدىن پايدىلىنىپ گېنېراتورلار گۇرۇپپىسىنى ئېلېكتىر تورى بىلەن تورلاشتۇرۇپ يۈرگۈزمىگەن ياكى دۆلەتنىڭ توردىكى توك باھاسىغا ئالاقىدار بەلگىلىمىلىرىنى ئىجرا قىلمىغان بولسا، دۆلەت ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ئاپپاراتى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
توك تارقىتىش كارخانىسىغا ئىقتىسادىي زىيان سالغانلار تۆلەم جاۋابكارلىقىنى قانۇن بويىچە ئۈستىگە ئالىدۇ.

79-ماددا قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇنلاردىن قۇرۇلۇشتا ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىگە خىلاپلىق قىلغانلىرىنى قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

لايىھەلىگۈچى ئورۇن، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن، نازارەت قىلىپ باشقۇرغۇچى ئورۇنلاردىن قۇرۇلۇشتا ئېنېرگىيە تېجەش ئۆلچىمىگە خىلاپلىق قىلغانلىرىنى قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ سالاھىيەت گۇۋاھنامىسى تارقاتقان تارماق سالاھىيەت دەرىجىسىنى تۆۋەنلىتىدۇ ياكى سالاھىيەت گۇۋاھنامىسىنى بىكار قىلىدۇ؛
زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

80-ماددا ئۆي-زېمىن تەرەققىيات كارخانىلىرىدىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئۆي ساتقاندا، ساتقۇچىغا ساتقان ئۆينىڭ ئېنېرگىيە تېجەش تەدبىرى، ئىسسىقلىق ساقلاش قۇرۇلۇشىنىڭ رېمونت كاپالەت مۇددىتى قاتارلىق ئۇچۇرلارنى ئېنىق كۆرسەتمىگەنلىرىنى قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلىرىگە 30 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
يۇقىرىقى ئۇچۇرلارنى ساختا تەشۋىق قىلغانلارنى قۇرۇلۇش مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 50 مىڭ يۈئەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈئەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

81-ماددا ئاممىۋى ئاپپاراتلار ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى سېتىۋالغاندا، ئېنېرگىيە تېجەيدىغان مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى ھۆكۈمەت بىرتۇتاش سېتىۋېلىش تىزىملىكىگە كىرگۈزۈلگەن مەھسۇلات، ئۈسكۈنىلەرنى ئالدىن سېتىۋالمىغان ياكى دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان مەھسۇلات ۋە ئۈسكۈنىلەرنى سېتىۋالمىغان بولسا، ھۆكۈمەت بىرتۇتاش سېتىۋېلىشنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش تارمىقى ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ، قوشۇمچە جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ ھەمدە ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىدۇ.

82-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان نۇقتىلىق ئورۇنلاردىن ئېنېرگىيەدىن پايدىلىنىش ئەھۋالى دوكلاتىنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە يوللىمىغانلىرى ياكى دوكلات مەزمۇنى ھەقىقىي بولمىسا، ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماق بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

83-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان نۇقتىلىق ئورۇنلاردىن يولسىز سەۋەبلەر بىلەن مۇشۇ قانۇننىڭ 54-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن تۈزىتىش تەلىپىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈشنى رەت قىلغانلىرىغا ياكى تۈزىتىشتە تەلەپكە يەتمىگەنلىرىگە ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرغۇچى تارماق 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

84-ماددا ئېنېرگىيە ئىشلىتىدىغان نۇقتىلىق ئورۇنلاردىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئېنېرگىيە باشقۇرۇش ئىش ئورنى تەسىس قىلماي، ئېنېرگىيە باشقۇرۇش مەسئۇلىنى تەكلىپ قىلغان ھەمدە ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرىدىغان تارماق ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلارغا ئەنگە ئالدۇرغانلىرىنى ئېنېرگىيە تېجەش خىزمىتىنى باشقۇرغۇچى تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغانلارغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 30 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

85-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

86-ماددا دۆلەت خادىملىرىدىن ئېنېرگىيە تېجەشنى باشقۇرۇش خىزمىتىدە خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

87-ماددا بۇ قانۇن 2008-يىل 4-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.