( 1985 ـ يىل 6 ـ ئاينىڭ 18 ـ كۈنى 6 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 11 ـ يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2002 ـ يىل 12 ـ ئاينىڭ 28 ـ كۈنى 9 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 31 ـ يىغىنىدا تۈزىتىش كىرگۈزۈلگەن، 2009 ـ يىل 8 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى 11 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 10 ـ يىغىنىنىڭ «بىر قىسىم قانۇنلارغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1 ـ قېتىم تۈزىتىلگەن، 2013 ـ يىل 6-ئاينىڭ 29 ـ كۈنى 12 ـ نۆۋەتلىك خەلق قۇرۇلتىيىغا ئاساسەن تۈزىتىلگەن
مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 3-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش قانۇنى > قاتارلىق 12 قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 2-قېتىم تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى، 2021-يىلى 4-ئاينىڭ 29-كۈنى 13-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى ئاپتونوم كومىتېتى 28-يىغىنىنىڭ «( جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ يول قاتناش بىخەتەرلىكى قانۇنى ) قاتارلىق سەككىز قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش بولغان قارارى»غا ئاساسلانغاندا
ئۈچىنچى قېتىم تۈزىتىلدى.

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب ئوتلاق ھوقۇق تەۋەلىكى

3-باب پىلانلاش

4-باب بەرپا قىلىش

5-باب پايدىلىنىش

6-باب قوغداش

7-باب نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش

8-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

9-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن ئوتلاقنى قوغداش، بەرپا قىلىش ۋە ئۇنىڭدىن مۇۋاپىق پايدىلىنىش، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ياخشىلاش، جانلىقلارنىڭ كۆپ خىللىقىنى قوغداش، زامانىۋى چارۋىچىلىقنى راۋاجلاندۇرۇش، ئىقتىساد ۋە جەمئىيەتنىڭ ئىمكانىيەتلىك سىجىل تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە ئوتلاق پىلانلاش، قوغداش، قۇرۇش، پايدىلىنىش ۋە باشقۇرۇش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان ئوتلاق تەبىئىي ئوتلاق ۋە سۈنئىي ئوتلاقنى كۆرسىتىدۇ.

3-ماددا دۆلەت ئوتلاقنى ئىلمىي پىلانلاش، ئومۇميۈزلۈك قوغداش، نۇقتىلىق قۇرۇش، مۇۋاپىق پايدىلىنىش فاڭجېنىنى يولغا قويۇپ، ئوتلاقتىن ئىمكانىيەتلىك سىجىل پايدىلىنىش ۋە ئېكولوگىيەسى، ئىقتىسادى، جەمئىيىتىنىڭ ماس تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

4-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئوتلاق قوغداش، بەرپا قىلىش ۋە پايدىلىنىشنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئوتلاق قوغداش، بىنا قىلىش ۋە پايدىلىنىشنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات پىلانىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئوتلاقنى قوغداش، بەرپا قىلىش ۋە ئۇنىڭدىن مۇۋاپىق پايدىلىنىش تەشۋىق-تەربىيەسىنى كۈچەيتىشى كېرەك.

5-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ ئوتلاقنىڭ قانۇن-نىزاملىرىغا رىئايە قىلىش، ئوتلاقنى قوغداش مەجبۇرىيىتى بار، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، ئوتلاققا دائىر قانۇن-نىزاملارغا خىلاپ، ئوتلاققا بۇزغۇنچىلىق قىلىش قىلمىشلىرىنى نازارەت قىلىش، پاش قىلىش ۋە ئەرز-شىكايەت قىلىش ھوقۇقىغا ئىگە.

6-ماددا دۆلەت ئوتلاق قوغداش، قۇرۇش، پايدىلىنىش ۋە كۆزىتىش جەھەتتىكى پەن تەتقىقاتنى قانات يايدۇرۇشقا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ، ئىلغار تېخنىكا ۋە ئىلغار نەتىجىلەرنى كېڭەيتىدۇ، پەن-تېخنىكا ئىختىساسلىقلىرىنى يېتىشتۈرىدۇ.

7-ماددا دۆلەت ئوتلاق باشقۇرۇش، ئاسراش، قۇرۇش، مۇۋاپىق پايدىلىنىش ۋە پەن تەتقىقات قاتارلىق خىزمەتلەردە كۆرۈنەرلىك نەتىجە ياراتقان ئورۇن ۋە شەخسلەرنى مۇكاپاتلايدۇ.

8-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ ئوتلاقنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئوتلاق نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

يېزىلىق ( بازارلىق ) خەلق ھۆكۈمىتى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئوتلاق قوغداش، قۇرۇش ۋە پايدىلىنىش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىپ تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىشى، ئېھتىياجغا قاراپ مەخسۇس ۋەزىپىدىكى ياكى قوشۇمچە ۋەزىپىدىكى خادىملارنى كونكرېت نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش خىزمىتىگە مەسئۇل قىلسا بولىدۇ.

2-باب ئوتلاق ھوقۇق تەۋەلىكى

9-ماددا ئوتلاق دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدىغانلىرى، قانۇندا كوللېكتىپ ئىگىدارلىقىدا بولىدىغانلىقى بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى ئوتلاقنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىنى گوۋۇيۈەن دۆلەتكە ۋاكالىتەن يۈرگۈزىدۇ.

ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ ئوتلاقنى ئىگىلىۋېلىشىغا، ئېلىش-سېتىشىغا ياكى باشقا شەكىللەر بىلەن قانۇنسىز ئۆتۈنۈپ بېرىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

10-ماددا دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى ئوتلاقنى قانۇن بويىچە ئومۇمىي خەلق مۈلۈكچىلىكىدىكى ئورۇن، كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلات قاتارلىقلارنىڭ ئىشلىتىشىگە بېكىتىشكە بولىدۇ.

ئوتلاق ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئوتلاقنى قوغداش، بەرپا قىلىش ۋە ئۇنىڭدىن مۇۋاپىق پايدىلىنىش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشى كېرەك.

11-ماددا ئومۇمىي خەلق مۈلۈكچىلىكىدىكى ئورۇن، كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلات قاتارلىقلارنىڭ ئىشلىتىشىگە قانۇن بويىچە بېكىتىلگەن دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى ئوتلاقنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى تىزىملىتىدۇ، ئىشلىتىش ھوقۇقى گۇۋاھنامىسى بېرىدۇ، ئوتلاق ئىشلىتىش ھوقۇقىنى مۇئەييەنلەشتۈرىدۇ.

ئىشلىتىش ھوقۇقى بېكىتىلمىگەن دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى ئوتلاقنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى تىزىملاپ رويخەتكە ئالىدۇ ھەمدە قوغداش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.

كوللېكتىپ ئىگىدارلىقىدىكى ئوتلاقنى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى تىزىملىتىدۇ، ئىگىدارلىق ھوقۇقى گۇۋاھنامىسى بېرىدۇ، ئوتلاق ئىگىدارلىق ھوقۇقىنى مۇئەييەنلەشتۈرىدۇ.

ئوتلاق ھوقۇق تەۋەلىكىنى قانۇن بويىچە ئۆزگەرتىشتە، ئوتلاق ھوقۇق تەۋەلىكىنىڭ ئۆزگىرىشىنى تىزىملاش رەسمىيىتىنى بېجىرىش كېرەك.

12-ماددا قانۇن بويىچە تىزىمغا ئېلىنغان ئوتلاق ئىگىدارلىق ھوقۇقى ۋە ئىشلىتىش ھوقۇقىنى قانۇن قوغدايدۇ، ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ چېقىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

13-ماددا كوللېكتىپ ئىگىدارلىقىدىكى ئوتلاق ياكى كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتلارنىڭ ئىشلىتىشىگە قانۇن بويىچە بېكىتىلگەن دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى ئوتلاقنى شۇ كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتتىكى ئائىلىلەر ياكى بىرلەشمە ئائىلىلەر ھۆددە ئېلىپ باشقۇرسا بولىدۇ.

ئوتلاقنى ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش مەزگىلىدە، ھۆددە ئېلىپ باشقۇرغۇچى ئىشلەتكەن ئوتلاقنى تەڭشەشكە بولمايدۇ؛
ھەقىقەتەن مۇۋاپىق تەڭشەشكە توغرا كېلىدىغان ئايرىم كىشىلەرنى شۇ كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلات ئەزاسىدىكى كەنت ( چارۋىچىلىق ) ئاھالە يىغىنىنىڭ ئۈچتىن ئىككى قىسىمدىن ئارتۇق ئەزاسىنىڭ ياكى ئۈچتىن ئىككى قىسمىدىن ئارتۇق كەنت ( چارۋىچى ) ئاھالىسى ۋەكىللىرىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش ھەمدە يېزىلىق ( بازارلىق ) خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىغا تەستىقلىتىش شەرت.

كوللېكتىپ ئىگىدارلىقىدىكى ئوتلاق ياكى قانۇن بويىچە كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتلارنىڭ ئىشلىتىشىگە بېكىتىلگەن دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى ئوتلاقنى شۇ كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتتىن باشقا ئورۇن ياكى شەخسلەر ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇشتا، شۇ كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلات ئەزالىرىنىڭ كەنت ( چارۋىچىلىق ) ئاھالە يىغىنى ئەزالىرىنىڭ ئۈچتىن ئىككى قىسمىدىن كۆپرەكى ياكى كەنت ( چارۋىچى ) ئاھالىسى ۋەكىللىرىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش ھەمدە يېزىلىق ( بازارلىق ) خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىش شەرت.

14-ماددا ئوتلاقنى ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇشتا، ھۆددە بەرگۈچى بىلەن ھۆددە ئالغۇچى يازما توختام ئىمزالىشى كېرەك.
ئوتلاق ھۆددە توختامىنىڭ مەزمۇنى ئىككى تەرەپنىڭ ھوقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتى، ھۆددە بېرىلگەن ئوتلاقنىڭ تۆت چېكى، كۆلىمى ۋە دەرىجىسى، ھۆددە مۇددىتى ۋە باشلىنىش-ئاخىرلىشىش ۋاقتى، ھۆددە ئېلىنغان ئوتلاقنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنى ۋە خىلاپلىق جاۋابكارلىقى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك.
ھۆددە مۇددىتى توشقاندا، ئەسلىي ھۆددە ئالغۇچى ئوخشاش شەرت ئاستىدا ئالدىن ھۆددە ئېلىش ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولىدۇ.

ئوتلاقنى ھۆددە ئېلىپ باشقۇرىدىغان ئورۇن ۋە شەخس قوغداش، قۇرۇش ۋە ھۆددە توختامىدا پۈتۈشكەن ئىشلىتىش ئورنى بويىچە ئوتلاقتىن مۇۋاپىق پايدىلىنىش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشى كېرەك.

15-ماددا ئوتلاقنى ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى قانۇن قوغدايدۇ، ئىختىيارىي بولۇش، ھەقلىق بولۇش پىرىنسىپى بويىچە قانۇن بويىچە ئۆتۈنۈپ بېرىشكە بولىدۇ.

ئوتلاق ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىشنى قوبۇل قىلغۇچى تەرەپ چارۋىچىلىق ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىغا ئىگە بولۇشى ھەمدە قوغداش، قۇرۇش ۋە ھۆددە توختامىدا پۈتۈشكەن ئىشلىتىش ئورنى بويىچە ئوتلاقتىن مۇۋاپىق پايدىلىنىش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشى كېرەك.

ئوتلاق ھۆددە ئېلىپ باشقۇرۇش ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىشتە، ھۆددە بەرگۈچىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش كېرەك.
ھۆددە ئالغۇچى بىلەن ئۆتۈنۈلگۈچى ئۆتۈنۈپ بېرىش توختامىدا پۈتۈشكەن ئۆتۈنۈپ بېرىش مۇددىتى ئەسلىدىكى ھۆددە توختامىنىڭ قالدۇق مۇددىتىدىن ئېشىپ كەتسە بولمايدۇ.

16-ماددا ئوتلاق ئىگىدارلىق ھوقۇقى، ئىشلىتىش ھوقۇقى جەھەتتىكى تالاش-تارتىشنى ئالاقىدارلار كېڭىشىپ ھەل قىلىدۇ؛
كېلىشەلمىسە، مۇناسىۋەتلىك خەلق ھۆكۈمىتى بىر تەرەپ قىلىدۇ.

ئورۇنلار ئوتتۇرىسىدىكى تالاش-تارتىشنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى بىر تەرەپ قىلىدۇ؛
شەخسلەر ئوتتۇرىسىدىكى، شەخسلەر بىلەن ئورۇنلار ئوتتۇرىسىدىكى تالاش-تارتىشنى يېزىلىق ( بازارلىق ) خەلق ھۆكۈمىتى ياكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى بىر تەرەپ قىلىدۇ.

ئالاقىدارلار مۇناسىۋەتلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ بىر تەرەپ قىلىش قارارىغا قايىل بولمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسىگە قانۇن بويىچە دەۋا قىلسا بولىدۇ.

ئوتلاق ھوقۇقى تەۋەلىكى تالاش-تارتىشى ھەل قىلىنىشتىن ئىلگىرى، ھەرقانداق بىر تەرەپنىڭ ئوتلاقتىن پايدىلىنىش ھازىرقى ئەھۋالىنى ئۆزگەرتىشىگە، ئوتلاق ۋە ئوتلاقتىكى ئەسلىھەلەرنى بۇزۇۋېتىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

3-باب پىلانلاش

17-ماددا دۆلەت ئوتلاقنى قوغداش، قۇرۇش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىشنى بىرتۇتاش پىلانلاش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە پۈتۈن مەملىكەتنىڭ ئوتلاق قوغداش، بەرپا قىلىش، پايدىلىنىش يىرىك پىلانىنى تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن يولغا قويىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەڭ دەرىجىلىك مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە بىر دەرىجە يۇقىرى ئوتلاق قوغداش، قۇرۇش، پايدىلىنىش يىرىك پىلانىغا ئاساسەن شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئوتلاق قوغداش، بەرپا قىلىش ۋە پايدىلىنىش يىرىك پىلانىنى تۈزۈپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن يولغا قويىدۇ.

تەستىقلانغان ئوتلاق قوغداش، قۇرۇش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىش يىرىك پىلانىنى ھەقىقەتەن تەڭشەش ياكى ئۆزگەرتىشكە توغرا كەلسە، ئەسلىي تەستىقلىغان ئورگانغا تەستىقلىتىش شەرت.

18-ماددا ئوتلاق قوغداش، بەرپا قىلىش، پايدىلىنىش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشتە، خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانىنى ئاساس قىلىش ھەمدە تۆۋەندىكى پىرىنسىپلارغا ئەمەل قىلىش كېرەك :

( 1 ) ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ياخشىلاش، جانلىقلارنىڭ كۆپ خىللىقىنى قوغداش، ئوتلاقتىن ئىمكانىيەتلىك سىجىل پايدىلىنىشنى ئىلگىرى سۈرۈش؛

( 2 ) ھازىر بار بولغان ئوتلاقنى ئاساس قىلىپ، شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈش، بىرتۇتاش پىلانلاش، تۈرگە ئايرىپ يېتەكچىلىك قىلىش؛

( 3 ) قوغداشنى ئاساس قىلىش، قۇرۇلۇشنى كۈچەيتىش، تۈركۈمگە بۆلۈپ ياخشىلاش، مۇۋاپىق پايدىلىنىش؛

( 4 ) ئېكولوگىيە ئۈنۈمى، ئىقتىسادىي ئۈنۈم، ئىجتىمائىي ئۈنۈمنى بىرلەشتۈرۈش.

19-ماددا ئوتلاق قوغداش، بەرپا قىلىش ۋە پايدىلىنىش يىرىك پىلانى ئوتلاق قوغداش، بىنا قىلىش، پايدىلىنىش نىشانى ۋە تەدبىرى، ئوتلاق فۇنكسىيەسىنى رايونغا ئايرىش ۋە تۈرلۈك قۇرۇلۇشلارنىڭ ئومۇمىي ئورۇنلاشتۇرمىسى، تۈرلۈك كەسپىي يىرىك پىلانى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك.

20-ماددا ئوتلاق قوغداش، قۇرۇش، پايدىلىنىش يىرىك پىلانىنى يەردىن پايدىلىنىش ئومۇمىي يىرىك پىلانى بىلەن جىپسىلاشتۇرۇش، مۇھىت ئاسراش يىرىك پىلانى، سۇ-تۇپراقنى ساقلاش يىرىك پىلانى، قۇمدىن مۇداپىئەلىنىش ۋە قۇم تىزگىنلەش يىرىك پىلانى، سۇچىلىق يىرىك پىلانى، ئورمانچىلىق ئۇزاق مۇددەتلىك يىرىك پىلانى، شەھەر ئومۇمىي يىرىك پىلانى، كەنت ۋە بازار يىرىك پىلانى، شۇنىڭدەك باشقا مۇناسىۋەتلىك يىرىك پىلانلار بىلەن ماسلاشتۇرۇش كېرەك.

21-ماددا ئوتلاق قوغداش، قۇرۇش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىش يىرىك پىلانى تەستىقلانغاندىن كېيىن، قاتتىق ئىجرا قىلىش شەرت.

22-ماددا دۆلەت ئوتلاق تەكشۈرۈش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەڭ دەرىجىلىك مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە ئوتلاقنى قەرەللىك تەكشۈرىدۇ؛
ئوتلاق ئىگىدارى ياكى ئىشلەتكۈچىلەر تەكشۈرۈشكە مەدەت بېرىشى، ماسلىشىشى ھەمدە مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى بېرىشى كېرەك.

23-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بىلەن بىرلىكتە مەملىكەتنىڭ ئوتلاق دەرىجىسىنى باھالاش ئۆلچىمىنى تۈزىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ئوتلاق تەكشۈرۈش نەتىجىسى، ئوتلاق سۈپىتىگە ئاساسەن، ئوتلاق دەرىجىسىنى باھالاش ئۆلچىمىگە ئاساسەن، ئوتلاقنىڭ دەرىجىسىنى باھالايدۇ.

24-ماددا دۆلەت ئوتلاق ئىستاتىستىكا تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى بىلەن تەڭ دەرىجىلىك ئىستاتىستىكا تارمىقى ئوتلاقنى ئىستاتىستىكىلىق تەكشۈرۈش چارىسىنى بىرلىكتە تۈزۈپ، ئوتلاقنىڭ كۆلىمى، دەرىجىسى، ئوت-چۆپ مىقدارى، چارۋا مىقدارى قاتارلىقلارنى قانۇن بويىچە ئىستاتىستىكا قىلىدۇ، ئوتلاق ئىستاتىستىكا ماتېرىيالىنى قەرەللىك ئېلان قىلىدۇ.

ئوتلاق ئىستاتىستىكا ماتېرىيالى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ئوتلاق قوغداش، قۇرۇش، پايدىلىنىش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشىنىڭ ئاساسى.

25-ماددا دۆلەت ئوتلاق ئىشلەپچىقىرىش، ئېكولوگىيەنى كۆزىتىش-ئۆلچەش، سىگنال بېرىش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ئوتلاق كۆلىمى، دەرىجىسى، يېپىنچا ئۆسۈملۈك قۇرۇلمىسى، ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارى، تەبىئىي ئاپەت، بىيو ئاپەت قاتارلىق ئوتلاق ئاساسىي ئەھۋالىنى ھەرىكەتچان كۆزىتىپ ئۆلچەپ، شۇ دەرىجىلىك ھۆكۈمەت ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى ھەرىكەتچان كۆزىتىش-ئۆلچەش ۋە ئاگاھ ئۇچۇرى مۇلازىمىتى بىلەن ۋاقتىدا تەمىنلەيدۇ.

4-باب بەرپا قىلىش

26-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئوتلاق قۇرۇلۇشى سېلىنمىسىنى كۆپەيتىپ، ئوتلاق قۇرۇلۇشىغا مەدەت بېرىشى كېرەك.

دۆلەت ئوتلاق قۇرۇلۇشىغا ئورۇن ۋە شەخسلەرنىڭ مەبلەغ سېلىشىغا ئىلھام بېرىدۇ، كىم مەبلەغ سالسا، شۇ مەنپەئەتلىنىش پىرىنسىپى بويىچە، ئوتلاق مەبلەغ سالغۇچىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدايدۇ.

27-ماددا دۆلەت سۈنئىي ئوتلاق قۇرۇلۇشى، تەبىئىي ئوتلاقنى ياخشىلاش ۋە يەم-خەشەك بازىسى قۇرۇلۇشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىپ، ئوتلاقنىڭ ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى مۇقىملاشتۇرىدۇ ۋە ئۆستۈرىدۇ.

28-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى دېھقان-چارۋىچىلارنىڭ ئوتلاق قاشاسى، يەم-خەشەك زاپىسى، چارۋا قوتىنى، چارۋىچىلارنى ئولتۇراقلاشتۇرۇش نۇقتىسى قاتارلىق ئىشلەپچىقىرىش، تۇرمۇش ئەسلىھەلىرى قۇرۇلۇشىنى قانات يايدۇرۇشىغا مەدەت بېرىشى، ئىلھام بېرىشى ۋە يېتەكچىلىك قىلىشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئوتلاق سۇچىلىق ئەسلىھەلىرى قۇرۇلۇشىغا مەدەت بېرىپ، ئوتلاقنى تېجەپ سۇغىرىشنى راۋاجلاندۇرۇپ، ئادەم ۋە چارۋىنىڭ ئىچىدىغان سۇ شارائىتىنى ياخشىلىشى كېرەك.

29-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئوتلاق قوغداش، قۇرۇش، پايدىلىنىش يىرىك پىلانى بويىچە ئوت-چۆپ ئۇرۇقلۇق بازىسى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىشى، ئەلا ئوت-چۆپ سورتىنى تاللاپ يېتىشتۈرۈش، كىرگۈزۈش، كېڭەيتىشكە ئىلھام بېرىشى كېرەك.

يېڭى ئوت-چۆپ سورتىنى مەملىكەتلىك ئوت-چۆپ تۈرىنى تەكشۈرۈپ بېكىتىش كومىتېتى تەكشۈرۈپ بېكىتىشىدىن ئۆتكۈزۈش شەرت، گوۋۇيۈەننىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ئېلان قىلغاندىن كېيىن كېڭەيتىشكە بولىدۇ.
چېگرا سىرتىدىن ئوت-چۆپ ئۇرۇقى كىرگۈزۈشتە جەزمەن قانۇن بويىچە تەكشۈرۈپ تەستىقلاش كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ئوت-چۆپ ئۇرۇقىنى ئىشلەپچىقىرىش، پىششىقلاش، كارانتىن قىلىش، تەكشۈرۈشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى قانۇن بويىچە كۈچەيتىپ، ئوت-چۆپ تۈرىنىڭ سۈپىتىگە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

30-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئوت ئەھۋالىنى كۆزىتىپ ئۆلچەش، ئوت مۇداپىئە ماددىي ئەشيالىرىنى زاپاس ساقلاش، ئوت مۇداپىئە ئايرىش بەلبېغى قاتارلىق ئوتلاق ئوت مۇداپىئە ئەسلىھەلىرىنى پىلانلىق قۇرۇپ، ئوت مۇداپىئە ئېھتىياجىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

31-ماددا چېكىنگەن، قۇملاشقان، شورلاشقان، شېغىللاشقان ۋە سۇ-تۇپراق ئېقىپ كەتكەن ئوتلاقلارغا قارىتا، يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئوتلاق قوغداش، قۇرۇش ۋە پايدىلىنىش يىرىك پىلانى بويىچە تۈزەش رايونى ئايرىپ، مەخسۇس تۈزەشكە تەشكىللىشى كېرەك.

كەڭ كۆلەملىك ئوتلاقنى ئۇنىۋېرسال تۈزەش دۆلەتنىڭ دۆلەت زېمىنىنى تۈزەش پىلانىغا كىرگۈزۈلىدۇ.

32-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئوتلاق قوغداش، بەرپا قىلىش ۋە پايدىلىنىش يىرىك پىلانىغا ئاساسەن، شۇ دەرىجىلىك خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات پىلانىدىن ئوتلاقنى ياخشىلاش، سۈنئىي ئوت-چۆپ تېرىش ۋە ئوت-چۆپ ئىشلەپچىقىرىشقا مەبلەغ ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك، ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ تۇتۇپ قېلىشىغا، ئىشلىتىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ؛
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مالىيە تارمىقى ۋە ئىقتىسادىي تەپتىش تارمىقى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

5-باب پايدىلىنىش

33-ماددا ئوتلاق ھۆددە ئالغۇچى ئوتلاقتىن مۇۋاپىق پايدىلىنىشى، ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەكشۈرۈپ بېكىتكەن چارۋا مىقدارىدىن ئاشۇرۇۋەتمەسلىكى كېرەك؛
ئوتلاق ھۆددە ئالغۇچىلار يەم-خەشەك تېرىش ۋە زاپاس ساقلاش، يەم-خەشەك تەمىناتىنى ئاشۇرۇش، چارۋىلارنى تەڭشەپ بىر تەرەپ قىلىش، پادىلارنىڭ قۇرۇلمىسىنى ياخشىلاش، قوتاندىن چىقىش نىسبىتىنى ئۆستۈرۈش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، ئوتلاق بىلەن چارۋىنىڭ تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلىشى كېرەك.

ئوتلاقنىڭ چارۋا سىغىمچانلىق ئۆلچىمى ۋە ئوتلاق بىلەن چارۋىنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇپ باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى بەلگىلەيدۇ.

34-ماددا چارۋىچىلىق رايونىدىكى ئوتلاق ھۆددە ئالغۇچىلار رايون ئايرىپ نۆۋەتلەشتۈرۈپ بېقىشى، پادىلارنى مۇۋاپىق جايلاشتۇرۇشى، ئوتلاقتىن تەڭ پايدىلىنىشى كېرەك.

35-ماددا دۆلەت دېھقانچىلىق رايونى، يېرىم دېھقانچىلىق، يېرىم چارۋىچىلىق رايونى ۋە شارائىتى بار چارۋىچىلىق رايونلىرىدا چارۋىنى قوتاندا بېقىشنى تەشەببۇس قىلىدۇ.
ئوتلاق ھۆددە ئالغۇچىلار بېقىلىۋاتقان چارۋىنىڭ تۈرى ۋە مىقدارىغا ئاساسەن، يەم-خەشەكنى تەڭشەپ، زاپاس ساقلاپ، سىلوس ۋە يەم-خەشەك پىششىقلاش قاتارلىق يېڭى تېخنىكىلارنى قوللىنىپ، تەبىئىي ئوتلاقتا بېقىشقا تايىنىپ ئىشلەپچىقىرىش ئۇسۇلىنى تەدرىجىي ئۆزگەرتىشى كېرەك.

ئوتلاقتا يايلىتىش مەنئى قىلىنىدۇ، يايلىتىش ئارام ئالدۇرۇلىدۇ، نۆۋەتلەشتۈرۈپ بېقىش رايونىدا، دۆلەت قوتاندا بېقىشقا بەرگەنلەرگە ئاشلىق ۋە مەبلەغ ياردەم پۇلى بېرىدۇ، كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن ياكى گوۋۇيۈەن ھوقۇق بەرگەن ئالاقىدار تارماقلار بەلگىلەيدۇ.

36-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ئوتلاق ئورۇش ۋە ياۋا ئوت-چۆپ تېرىش بازىلىرىدا مۇۋاپىق بولغان ئوت-چۆپ ئورۇش مەزگىلى، ئۇرۇق يىغىش مەزگىلى، شۇنىڭدەك ئېڭىز قالدۇرۇش ئېگىزلىكى ۋە يىغىش سىجىللىقىنى بەلگىلەپ، نۆۋەتلەشتۈرۈپ ئورۇش، نۆۋەتلەشتۈرۈپ يىغىشنى يولغا قويۇشى كېرەك.

37-ماددا تەبىئىي ئاپەت قاتارلىق ئالاھىدە ئەھۋاللارغا يولۇققاندا، ئوتلاقنى ۋاقىتلىق تەڭشەپ ئىشلىتىشكە توغرا كەلسە، ئىختىيار قىلىش، ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈش پىرىنسىپىغا ئاساسەن، ئىككى تەرەپ كېڭىشىپ ھەل قىلىدۇ؛
ئوتلاقنى ناھىيە ھالقىپ ۋاقىتلىق تەڭشەپ ئىشلىتىشكە توغرا كەلسە، مۇناسىۋەتلىك ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ياكى ئۇلارغا ئورتاق بولغان يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى كېڭىشىپ ھەل قىلىشقا تەشكىللەيدۇ.

38-ماددا قېزىلما بايلىقنى ئېچىش ۋە قۇرۇلۇش قىلىشتا، ئوتلاقنى ئىگىلىمەسلىك ياكى ئاز ئىگىلەش كېرەك؛
ئوتلاق ئېلىش، ئېلىپ ئىشلىتىش ياكى ئىشلىتىش ھەقىقەتەن زۆرۈر بولسا، ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن، يەر باشقۇرۇشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملار بويىچە قۇرۇلۇش يېرىنى تەستىقلاش رەسمىيىتىنى بېجىرىش شەرت.

39-ماددا كوللېكتىپ ئىگىدارلىقىدىكى ئوتلاقنى قۇرۇش، ئېلىش سەۋەبىدىن «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ يەر باشقۇرۇش قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە تولۇقلىما بېرىش كېرەك؛
دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى ئوتلاقنى قۇرۇش ۋە ئىشلىتىش ئۈچۈن، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ئوتلاق ھۆددە ئالغۇچىلارغا تولۇقلىما بېرىش كېرەك.

ئوتلاق قۇرۇش ئۈچۈن ئېلىنغان، ئېلىپ ئىشلىتىلگەن ياكى ئىشلىتىلگەن بولسا، ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ھەققى تاپشۇرۇش كېرەك.
ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش خىراجىتى مەخسۇس خىراجىتىنى مەخسۇس جايىغا ئىشلىتىشتە، ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىمە بويىچە ئوتلاق يېپىنچا زىرائەتلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە ئىشلىتىدۇ، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ تۇتۇپ قېلىشىغا، ئىشلىتىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ھەققىنى ئېلىش، ئىشلىتىش ۋە باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ باھا مەسئۇل تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ.

40-ماددا ئوتلاقنى ۋاقىتلىق ئىگىلەشكە توغرا كەلسە، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ ماقۇللۇقىنى ئېلىش كېرەك.

ئوتلاقنى ۋاقىتلىق ئىگىلەش مۇددىتى 2 يىلدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى ھەمدە ۋاقىتلىق ئىگىلىگەن ئوتلاققا مەڭگۈلۈك ئىمارەت، قۇرۇلما سالماسلىقى كېرەك؛
ئىگىلەش مۇددىتى توشقاندا، يەر ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشى ھەمدە ۋاقتىدا قايتۇرۇپ بېرىشى شەرت.

41-ماددا ئوتلاقتا ئوتلاقنى قوغداش ۋە چارۋىچىلىق ئىشلەپچىقىرىشىغا بىۋاسىتە مۇلازىمەت قىلىدىغان قۇرۇلۇش ئەسلىھەسى قۇرۇشتا، ئوتلاق ئىشلىتىشكە توغرا كەلسە، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەستىقلايدۇ؛
باشقا قۇرۇلۇشلارنى قىلىشتا، ئوتلاقنى چارۋىچىلىقتىن باشقا ئىشلەپچىقىرىشقا ئىشلىتىلىدىغان يەرگە ئۆزگەرتىشكە توغرا كەلسە، قانۇن بويىچە قۇرۇلۇش يېرىنى تەستىقلاش رەسمىيىتىنى بېجىرىش شەرت.

ئالدىنقى تارماقتا ئېيتىلغان ئوتلاقنى قوغداش ۋە چارۋىچىلىق ئىشلەپچىقىرىش مۇلازىمىتىگە بىۋاسىتە مۇلازىمەت قىلىدىغان قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرى مۇنۇلارنى كۆرسىتىدۇ :

( 1 ) ئوت-چۆپ ئۇرۇقى ۋە يەم-خەشەك ئىشلەپچىقىرىش، ساقلاش ئەسلىھەلىرى؛

( 2 ) چارۋا قوتىنى، نەسىللەندۈرۈش نۇقتىسى، يۇڭ قىرقىش نۇقتىسى، دورىلىق يۇيۇش كۆلچىكى، ئادەم ۋە چارۋىنىڭ ئىچىدىغان سۇ ئەسلىھەلىرى؛

( 3 ) پەن تەتقىقات، تەجرىبە، ئۈلگە كۆرسىتىش بازىلىرى؛

( 4 ) ئوتلاقتا ئوت ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە سۇغىرىش ئەسلىھەلىرى.

6-باب قوغداش

42-ماددا دۆلەت ئاساسىي ئوتلاقنى قوغداش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
تۆۋەندىكى ئوتلاقلارنى ئاساسىي ئوتلاق قىلىپ ئايرىپ، قاتتىق باشقۇرۇش كېرەك :

( 1 ) مۇھىم يايلاق؛

( 2 ) ئوتلاق ئورۇش؛

( 3 ) چارۋىچىلىق ئىشلەپچىقىرىشىغا ئىشلىتىلىدىغان سۈنئىي ئوتلاق، تېرىلغۇدىن ئوتلاققا قايتۇرۇش، شۇنىڭدەك ئوتلاق، ئوت-چۆپ تېرىش بازىلىرىنى ياخشىلاش؛

( 4 ) كىلىماتنى تەڭشەش، سۇ مەنبەسىنى ساقلاش، سۇ-تۇپراقنى ساقلاش، بوراندىن مۇداپىئەلىنىش، قۇمنى تۇراقلاشتۇرۇشتا ئالاھىدە رولغا ئىگە ئوتلاق؛

( 5 ) دۆلەت نۇقتىلىق قوغدايدىغان ياۋايى ھايۋان ۋە ئۆسۈملۈكلەرنىڭ ياشاش مۇھىتى بولغان ئوتلاق؛

( 6 ) ئوتلاق پەن تەتقىقات، ئوقۇتۇش سىناق بازىسى؛

( 7 ) گوۋۇيۈەن ئاساسىي ئوتلاق قىلىپ ئايرىشنى بەلگىلىگەن باشقا ئوتلاقلار.

ئاساسىي ئوتلاقنى قوغداش، باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەن چىقىرىدۇ.

43-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ياكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تەبىئىي مۇھاپىزەت رايونىنى باشقۇرۇشقا مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە تۆۋەندىكى رايونلاردا ئوتلاق تەبىئىي مۇھاپىزەت رايونى قۇرسا بولىدۇ :

( 1 ) ۋەكىل خاراكتېرلىك ئوتلاق تىپى؛

( 2 ) ئەتىۋارلىق، يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان ياۋايى ھايۋانات، ئۆسۈملۈكلەر تارقالغان رايون؛

( 3 ) مۇھىم ئېكولوگىيەلىك فۇنكسىيەگە ۋە ئىقتىسادىي پەن تەتقىقات قىممىتىگە ئىگە ئوتلاق.

44-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئوتلاقتىكى ئەتىۋارلىق، يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان ياۋا ئۆسۈملۈكلەر ۋە ئۇرۇق پىلازمىسى بايلىقىنى قوغداش، باشقۇرۇشنى قانۇن بويىچە كۈچەيتىشى كېرەك.

45-ماددا دۆلەت ئوتلاقتا ئوتلاق ئارقىلىق چارۋا بېكىتىش، ئوتلاق بىلەن چارۋىنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارماق بېكىتكەن ئوتلاق چارۋا بېقىش مىقدارى ئۆلچىمى بويىچە، شۇ جاينىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا بىرلەشتۈرۈپ، ئوتلاقنىڭ چارۋا بېقىش مىقدارىنى قەرەللىك تەكشۈرۈپ بېكىتىشى كېرەك.
ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، نورمىدىن ئارتۇق چارۋا بېقىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

46-ماددا ئوتلاق ئېچىش مەنئى قىلىنىدۇ.
سۇ-تۇپراقنىڭ ئېقىپ كېتىشى ئېغىر بولغان، قۇملىشىش يۈزلىنىشىگە ئىگە، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ياخشىلاشقا توغرا كېلىدىغان ئۆزلەشتۈرۈلگەن ئوتلاققا قارىتا، تېرىلغۇدىن ئوتلاققا قايتۇرۇشنى پىلانلىق، قەدەم-باسقۇچلۇق قايتۇرۇش كېرەك؛
قۇملىشىش، شورلىشىش، شېغىللىشىشنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلارنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزەش كېرەك.

47-ماددا ئېغىر دەرىجىدە چېكىنگەن، قۇملاشقان، شورلاشقان، شېغىللاشقان ئوتلاق ۋە ئېكولوگىيەسى ئاجىز رايونلاردىكى ئوتلاقلاردا چارۋا بېقىشنى چەكلەش، ئوتلاقنى ئارام ئالدۇرۇش تۈزۈمىنى يولغا قويۇش كېرەك.

48-ماددا دۆلەت تېرىلغۇدىن ئوتلاققا قايتۇرۇش ۋە چارۋا بېقىشنى چەكلەش، ئوتلاقنى ئارام ئالدۇرۇشنى قانۇن بويىچە قوللايدۇ.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن ياكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تۈزىدۇ.

گوۋۇيۈەن تەستىقلىغان يىرىك پىلان دائىرىسىدە تېرىلغۇدىن ئوتلاققا قايتۇرۇشنى يولغا قويغان دېھقان-چارۋىچىلارغا دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئاشلىق، نەق پۇل، ئوت-چۆپ ھەققى ياردەم پۇلى بېرىلىدۇ.
تېرىلغۇدىن ئوتلاققا قايتۇرۇش تاماملانغاندىن كېيىن، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەكشۈرۈپ تىزىملاپ، يەرنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆزگەرتىش رەسمىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىپ، ئوتلاق ھوقۇق تەۋەلىكى گۇۋاھنامىسى بېرىدۇ.

49-ماددا چۆللۈك، يېرىم چۆللۈك ۋە ئېغىر دەرىجىدە چېكىنگەن، قۇملاشقان، شورلاشقان، شېغىللاشقان، سۇ-تۇپراق ئېقىپ كەتكەن ئوتلاق، شۇنىڭدەك ئېكولوگىيەسى ئاجىز رايونلاردىكى ئوتلاقتا ئۆسۈملۈك قېزىش ۋە ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى بۇزۇۋېتىدىغان باشقا پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىش مەنئى قىلىنىدۇ.

50-ماددا ئوتلاقتا توپا قېزىش، قۇم قېزىش، تاش قېزىش قاتارلىق مەشغۇلات پائالىيەتلىرىدە، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقلىشىغا يوللاش كېرەك؛
قېزىلما بايلىقنى قېزىشتا قانۇن بويىچە مۇناسىۋەتلىك رەسمىيەتلەرنى بېجىرىش كېرەك.

ئوتلاقتا مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقىدا كۆرسىتىلگەن پائالىيەت بىلەن شۇغۇللىنىش تەستىقلانغان بولسا، بەلگىلەنگەن ۋاقىت، رايوندا ئىجازەت بېرىلگەن قېزىش ئۇسۇلى بويىچە مەشغۇلات قىلىش ھەمدە ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى قوغداش تەدبىرى قوللىنىش كېرەك.

باشقىلار ئىشلىتىۋاتقان ئوتلاقتا مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقىدا كۆرسىتىلگەن پائالىيەت بىلەن شۇغۇللىنىشتا، ئوتلاق ئىشلەتكۈچىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالدىن ئېلىش كېرەك.

51-ماددا ئوتلاققا ئوت-چۆپ ياكى يەم-خەشەك زىرائىتى تېرىشتا، ئوتلاقنى قوغداش، بەرپا قىلىش، پايدىلىنىش يىرىك پىلانىغا ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك؛
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئوتلاقنىڭ قۇملىشىشى ۋە سۇ-تۇپراقنىڭ ئېقىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

52-ماددا ئوتلاقتا تىجارەتلىك ساياھەت پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇشتا، ئوتلاق قوغداش، بەرپا قىلىش، پايدىلىنىش يىرىك پىلانىغا ئۇيغۇن كېلىشى ھەمدە ئوتلاق ئىگىدارى، ئىشلەتكۈچىسى ۋە ھۆددە ئالغۇچىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە چېقىلماسلىقى، ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى بۇزۇۋەتمەسلىكى كېرەك.

53-ماددا ئوتلاق ئوت مۇداپىئە خىزمىتىدە ئالدىنى ئېلىشنى ئاساس قىلىش، ئالدىنى ئېلىش بىلەن تۈگىتىشنى بىرلەشتۈرۈش فاڭجېنى ئىزچىللاشتۇرۇلىدۇ.

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئوتلاق ئوت مۇداپىئە مەسئۇلىيەت تۈزۈمى ئورنىتىشى، ئوتلاق ئوت ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش مەزگىلىنى بەلگىلىشى، ئوتلاق ئوت مۇداپىئەسى، ئوت ئۆچۈرۈش لايىھەسى تۈزۈشى، ئوتلاق ئوت ئاپىتىدىن مۇداپىئەلىنىش ۋە ئوت ئۆچۈرۈش خىزمىتىنى ھەقىقىي ياخشى ئىشلىشى كېرەك.

54-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئوتلاقتىكى چاشقان زىيىنى، كېسەل-ھاشارات زىيىنى ۋە زەھەرلىك ئوت-چۆپنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشنى تەشكىللەش، باشقۇرۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى كېرەك.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەدبىر قوللىنىپ، ئوتلاقتىكى چاشقان زىيىنى، كېسەل، ھاشارات زىيىنى ۋە زەھەرلىك ئوت-چۆپنى كۆزىتىش، سىگنال بېرىش، تەكشۈرۈش، شۇنىڭدەك ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىنى كۈچەيتىپ، ھەر تەرەپلىمە ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش چارىسىنى تەتقىق قىلىشقا ۋە كېڭەيتىشكە تەشكىللىشى كېرەك.

ئوتلاقتا زەھىرى كۈچلۈك، قالدۇقى كۆپ ۋە قايتا زەھەرلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ئېھتىمالى بولغان دېھقانچىلىق دورىلىرىنى ئىشلىتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

55-ماددا خەتەردىن، ئاپەتتىن جىددىي قۇتقۇزۇش ۋە چارۋىچىلار كۆچۈرۈلگەن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىدىن باشقا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ يولدىن ئايرىلىپ ئوتلاقتا يۈرۈشى، ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى بۇزۇۋېتىشى مەنئى قىلىنىدۇ؛
گېئو چارلاش، ئىلمىي تەكشۈرۈش قاتارلىق پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىش سەۋەبىدىن ھەقىقەتەن يولدىن ئايرىلىپ ئوتلاقتا يۈرۈشكە توغرا كەلسە، شۇ جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىغا يۈرۈش رايونى ۋە يۈرۈش لىنىيەسىنى ئالدىن مەلۇم قىلىشى ھەمدە دوكلات قىلىنغان يۈرۈش رايونى ۋە مېڭىش لىنىيەسى بويىچە ئوتلاقتا يۈرۈشى كېرەك.

7-باب نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش

56-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە ئوتلاق كۆلىمى بىرقەدەر چوڭ ئۆلكە، ئاپتونوم رايوندىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارماق ئوتلاق نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ئاپپاراتى تەسىس قىلىدۇ، ئۇ ئوتلاققا دائىر قانۇن-نىزاملارنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشكە مەسئۇل بولىدۇ، ئوتلاققا ئالاقىدار قانۇن-نىزاملارغا خىلاپ قىلمىشلارنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىدۇ.

ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە ئوتلاق نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ئاپپاراتى قانۇن ئىجرا قىلىش قوشۇنى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، ئوتلاق نازارەت قىلىش، تەكشۈرۈش خادىملىرىنىڭ سىياسىي، كەسپىي ساپاسىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.
ئوتلاق نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش خادىملىرى خىزمىتىگە سادىق بولۇشى، قانۇننى ئادىل ئىجرا قىلىشى كېرەك.

57-ماددا ئوتلاق نازارەت قىلىپ تەكشۈرگۈچى خادىملار نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىشتا تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللىنىشقا ھوقۇقلۇق :

( 1 ) تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇن ياكى شەخستىن ئوتلاق ھوقۇق تەۋەلىكىگە مۇناسىۋەتلىك ھۆججەت ۋە ماتېرىياللارنى بېرىشنى، كۆرۈشنى ياكى كۆپەيتىشنى تەلەپ قىلىش؛

( 2 ) تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇن ياكى شەخستىن ئوتلاق ھوقۇق تەۋەلىكى قاتارلىق مەسىلىلەرگە ئىزاھات بېرىشنى تەلەپ قىلىش؛

( 3 ) قانۇنغا خىلاپ نەق مەيدانغا كىرىپ سۈرەتكە تارتىش، سىنغا ئېلىش ۋە تەكشۈرۈپ ئۆلچەش؛

( 4 ) تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇن ياكى شەخسنى ئوتلاقنىڭ قانۇن-نىزاملىرىغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، قانۇندا بەلگىلەنگەن مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشقا بۇيرۇش.

58-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارماقلىرى ئوتلاق نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش خادىملىرىنى تەربىيەلەش ۋە سىناشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

59-ماددا مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار ۋە شەخسلەر ئوتلاقنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش خادىملىرىغا مەدەت بېرىشى، ماسلىشىشى كېرەك، ئوتلاق نازارەت قىلىش – تەكشۈرۈش خادىملىرىنىڭ قانۇن بويىچە ۋەزىپە ئىجرا قىلىشىنى رەت قىلىشقا ياكى ئۇنىڭغا توسقۇنلۇق قىلىشقا يول قويۇلمايدۇ.

ئوتلاق نازارەت قىلىپ تەكشۈرۈش خادىملىرى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلغاندا، تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇن ۋە شەخسكە قانۇن ئىجرا قىلىش كىنىشكىسىنى كۆرسىتىشى كېرەك.

60-ماددا ئوتلاققا دائىر قانۇن-نىزاملارغا خىلاپ قىلمىشلارنى قانۇن بويىچە مەمۇرىي جەھەتتىن بىر تەرەپ قىلىش كېرەك، مۇناسىۋەتلىك ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى مەمۇرىي بىر تەرەپ قىلىش قارارى چىقارمىسا، يۇقىرى دەرىجىلىك ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارماق ئالاقىدار ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنى مەمۇرىي جەھەتتىن بىر ياقلىق قىلىش قارارى چىقىرىشقا ياكى بىۋاسىتە مەمۇرىي جەھەتتىن بىر تەرەپلىك قارار چىقىرىشقا بۇيرۇشقا ھوقۇقلۇق.

8-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

61-ماددا ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ خادىملىرى ۋە باشقا دۆلەت ئورگىنىنىڭ مۇناسىۋەتلىك خادىملىرىدىن خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلماي ياكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى بايقاپ تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلماي، ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايى جازا بېرىشكە توشمايدىغانلىرىغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ.

62-ماددا ئوتلاقنى ياخشىلاش، سۈنئىي ئوت-چۆپ ۋە ئوت-چۆپ ئىشلەپچىقىرىش مەبلىغى ياكى ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ھەققىنى تۇتۇپ قېلىپ، ئىشلىتىۋېلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايى جازا بېرىشكە توشمايدىغانلىرىغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ.

63-ماددا ئوتلاقنى ئېلىش، ئېلىش، ئىشلىتىشنى تەستىقلاش ھوقۇقى بولمىغان ئورۇن ياكى شەخسلەردىن يايلاقنى ئېلىش، ئېلىپ ئىشلىتىش، ئىشلىتىشنى قانۇنسىز تەستىقلىغانلىرى، ئوتلاقنى ئېلىش-ئىشلىتىش، ئىشلىتىشنى تەستىقلاش ھوقۇق دائىرىسىدىن ھالقىپ قانۇنسىز تەستىقلىغانلىرى ياكى قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپكە خىلاپ ھالدا ئېلىش، ئېلىپ سېتىش، ئىشلىتىشنى تەستىقلىغانلىرىدىن جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايى جازا بېرىشكە توشمايدىغانلىرىغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ.
ئوتلاقنى ئېلىش، ئېلىپ ئىشلىتىش، ئىشلىتىشنى قانۇنسىز تەستىقلاش ھۆججىتى ئىناۋەتسىز.
ئېلىش، ئېلىپ ئىشلىتىش، ئىشلىتىش قانۇنسىز تەستىقلانغان ئوتلاقنى يىغىۋېلىش كېرەك، ئالاقىدارلار قايتۇرۇشنى رەت قىلسا، ئوتلاقنى قانۇنسىز ئىشلەتكەنلىك قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىنىدۇ.

ئوتلاقنى ئېلىش، ئېلىپ ئىشلىتىش، ئىشلىتىشنى قانۇنسىز تەستىقلاپ ئالاقىدارلارغا زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

64-ماددا ئوتلاقنى ئېلىپ-سېتىپ ياكى باشقا شەكىللەر بىلەن قانۇنسىز ئۆتۈنۈپ بېرىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايى جازا بېرىشكە توشمايدىغانلىرىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى خىزمەت ھوقۇقى بويىچە بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

65-ماددا تەستىقلاتماي تۇرۇپ ياكى ئالدامچىلىق ۋاسىتىسى قوللىنىپ تەستىقنى ئالداپ ئېلىۋېلىپ، ئوتلاقنى قانۇنسىز ئىشلىتىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايى جازا بېرىشكە توشمايدىغانلىرىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى خىزمەت ھوقۇقى بويىچە قانۇنسىز ئىشلىتىلگەن ئوتلاقنى قايتۇرۇشقا بۇيرۇيدۇ، ئوتلاق قوغداش، قۇرۇش ۋە پايدىلىنىش يىرىك پىلانىغا خىلاپلىق قىلىپ، ئوتلاقنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قۇرۇلۇش يېرىگە ئۆزگەرتىۋەتكەن، قانۇنسىز ئىشلىتىلىۋاتقان ئوتلاققا يېڭىدىن سېلىنغان ئىمارەت ۋە باشقا ئەسلىھەلەرنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە چۇۋۇپ، ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرىدۇ،
قوشۇمچە ئوتلاقنى قانۇنسىز ئىشلىتىشتىن بۇرۇنقى ئۈچ يىللىق ئوتتۇرىچە مەھسۇلات قىممىتىنىڭ ئالتە ھەسسىسىدىن يۇقىرى، 12 ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

66-ماددا ئوتلاقنى قانۇنسىز ئېچىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايى جازا بېرىشكە توشمايدىغانلىرىغا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى خىزمەت ھوقۇقى بويىچە قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، يېپىنچا ئۆسۈملۈكلەرنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنسىز پۇل-مېلىنى ۋە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا قوشۇمچە 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئوتلاق ئىگىدارى ياكى ئىشلەتكۈچىلەرگە زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

67-ماددا چۆللۈك، يېرىم چۆللۈك ۋە ئېغىر دەرىجىدە چېكىنگەن، قۇملاشقان، شورلاشقان، شېغىللاشقان، سۇ-تۇپراق ئېقىپ كەتكەن ئوتلاق، شۇنىڭدەك ئېكولوگىيەسى ئاجىز رايونلاردىكى ئوتلاقتا ئۆسۈملۈك قازغانلار ياكى ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى بۇزۇۋېتىدىغان باشقا ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللانغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى خىزمەت ھوقۇقىغا قاراپ قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ،
قانۇنسىز پۇل-مال ۋە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا قوشۇمچە 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ؛
ئوتلاق ئىگىدارى ياكى ئىشلەتكۈچىلەرگە زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

68-ماددا ئوتلاقتا تەستىقلاتماي ياكى بەلگىلەنگەن ۋاقىت، رايون ۋە قېزىش ئۇسۇلىدا توپا، قۇم، تاش قېزىش قاتارلىق پائالىيەتلەردە بولغانلىرىنى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، يېپىنچا ئۆسۈملۈكلەرنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە، قانۇنسىز پۇل-مېلىنى ۋە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىشقا بۇيرۇيدۇ،
قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئىككى ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا قوشۇمچە 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ؛
ئوتلاق ئىگىدارى ياكى ئىشلەتكۈچىلەرگە زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

69-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 52-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئوتلاقتا تىجارەتلىك ساياھەت پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇپ، ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراتقانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى خىزمەت ھوقۇقىغا ئاساسەن قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، يېپىنچا ئۆسۈملۈكلەرنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، ئىككى ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا قوشۇمچە ئوتلاق بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراشتىن ئىلگىرىكى ئۈچ يىلدىكى ئوتتۇرىچە مەھسۇلات قىممىتى ئالتە ھەسسىدىن يۇقىرى، 12 ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ؛
ئوتلاق ئىگىدارى ياكى ئىشلەتكۈچىلەرگە زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

70-ماددا خەتەردىن، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇشتىن باشقا ۋە چارۋىچىلار كۆچكەن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى يولدىن ئايرىلىپ ئوتلاقتا يۈرسە ياكى گېئو چارلاش، ئىلمىي تەكشۈرۈش قاتارلىق پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللانغاندا، شۇ جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىغا ئالدىن مەلۇم قىلماي ياكى دوكلات قىلىنغان يۈرۈش رايونى ۋە يۈرۈش لىنىيەسى بويىچە ئوتلاقتا يۈرمەي، ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى بۇزۇۋەتسە،
ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، يېپىنچا ئۆسۈملۈكلەرنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە بۇيرۇيدۇ، قوشۇمچە ئوتلاقنىڭ بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراشتىن بۇرۇنقى ئۈچ يىللىق ئوتتۇرىچە مەھسۇلات قىممىتىنىڭ ئۈچ ھەسسىسىدىن يۇقىرى، توققۇز ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
ئوتلاق ئىگىدارى ياكى ئىشلەتكۈچىلەرگە زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

71-ماددا ۋاقىتلىق ئىگىلەپ تۇرغان ئوتلاققا مەڭگۈلۈك ئىمارەت، قۇرۇلما سالغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى خىزمەت ھوقۇقىغا قاراپ، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە چېقىۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۇددەت ئۆتسىمۇ چاقمىسا، قانۇن بويىچە مەجبۇرىي چېقىۋېتىلىدۇ، كېرەكلىك خىراجەتنى قانۇنغا خىلاپلىق قىلغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ.

ئوتلاقنى ۋاقىتلىق ئىگىلىۋالغاندا، ئىگىلەش مۇددىتى توشۇپ يەر ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرمىسە، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى خىزمەت ھوقۇقىغا ئاساسەن، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۇددەت ئۆتسىمۇ ئەسلىگە كەلتۈرمىگەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋاكالىتەن ئەسلىگە كەلتۈرۈپ بېرىدۇ، كېرەكلىك خىراجەتنى قانۇنغا خىلاپلىق قىلغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ.

72-ماددا ئوتلاق قوغداش، قۇرۇش، پايدىلىنىش يىرىك پىلانىنى تەستىقلاتماي تۇرۇپ، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئۆزگەرتكەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ.

73-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى ئوتلاق بىلەن چارۋىنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇش تۈزۈمىگە خىلاپ بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، چارۋىنىڭ بېقىش مىقدارىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ئوتلاق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى بېكىتكەن ئوتلاقنىڭ چارۋا بېقىش مىقدارى ئۆلچىمىدىن ئاشۇرۇشقا دائىر تۈزىتىش ياكى جازالاش تەدبىرىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق قۇرۇلتىيى ياكى ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتى بەلگىلەيدۇ.

9-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

74-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 2-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدا ئېيتىلغان تەبىئىي ئوتلاق ئوتلاق ئوتلاق، ئوتلۇق تاغ ۋە يانتۇلۇقنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، سۈنئىي ئوتلاق ئوتلاقنى ياخشىلاش ۋە تېرىلغۇدىن ئوتلاققا قايتۇرۇشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.شەھەر-بازاردىكى ئوتلاقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ.

75-ماددا بۇ قانۇن 2003-يىل 3-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.