( 2003 ـ يىل 10 ـ ئاينىڭ 28 ـ كۈنى 10 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 5 ـ يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2007 ـ يىل 12 ـ ئاينىڭ 29 ـ كۈنى 10-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيىدا ئىمىي كومىتېتى 31 ـ يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ يول قاتناش بىخەتەرلىكى قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1 ـ قېتىم تۈزىتىلگەن، 2011 ـ يىل 4 ـ ئاينىڭ 22 ـ كۈنى 11 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 20 ـ يىغىنىنىڭ «مۇناسىۋەتلىك»ىغا ئاساسەن 1-قېتىم تۈزىتىلگەن
< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ يول قاتناش بىخەتەرلىكى قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش قارارى»غا 2-قېتىم تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى )
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ يول قاتناش بىخەتەرلىكى قانۇنى
مۇندەرىجە
1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ
2-باب ئاپتوموبىل ۋە شوپۇر
1-پاراگراف موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى
2-پاراگراف ماتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدىگۈچىلەر
3-باب يول يۈرۈش شارائىتى
4-باب يول يۈرۈش بەلگىلىمىسى
1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە
2-پاراگراف موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ يۈرۈش بەلگىلىمىسى
3-پاراگراف موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ يۈرۈش بەلگىلىمىسى
4-پاراگراف پىيادىلەر ۋە ئاپتوموبىلغا ئولتۇرغۇچىلارنىڭ يول يۈرۈش بەلگىلىمىسى
5-پاراگراف يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولغا دائىر ئالاھىدە بەلگىلىمە
5-باب قاتناش ھادىسىسىنى بىر تەرەپ قىلىش
6-باب قانۇن ئىجراسىنى نازارەت قىلىش
7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى
8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ
1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ
1-ماددا بۇ قانۇن يول قاتناش تەرتىپىنى ساقلاش، قاتناش ھادىسىسىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى ئازايتىش، جىسمانىي بىخەتەرلىكنى قوغداش، پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلارنىڭ مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكى ۋە باشقا قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، قاتناش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.
2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدىكى ئاپتوموبىل شوپۇرى، پىيادىلەر، ئاپتوموبىلغا ئولتۇرغۇچىلار شۇنىڭدەك يول قاتناش پائالىيىتىگە مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ۋە شەخسلەر مۇشۇ قانۇنغا رىئايە قىلىشى كېرەك.
3-ماددا يول قاتناش بىخەتەرلىكى خىزمىتىدە قانۇن بويىچە باشقۇرۇش، ئاممىغا قولايلىق يارىتىش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىش، يول قاتنىشىنىڭ تەرتىپلىك، بىخەتەر، راۋان بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.
4-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى يول قاتناش بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش خىزمىتىنىڭ ئىقتىسادىي قۇرۇلۇش ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىياتقا ئۇيغۇنلىشىشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى يول قاتناش تەرەققىياتىنىڭ ئېھتىياجىغا ماسلىشىپ، يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملار ۋە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك سىياسەتلىرىگە ئاساسەن يول قاتناش بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشى ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويۇشى كېرەك.
5-ماددا گوۋۇيۈەن گۇڭئەن تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ يول قاتناش بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ گوڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوندىكى يول قاتناش بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ قاتناش، قۇرۇلۇشنى باشقۇرۇش تارماقلىرى ئۆز مەسئۇلىيىتى بويىچە، مۇناسىۋەتلىك يول قاتناش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.
6-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دائىم يول قاتناش بىخەتەرلىكى تەربىيەسى بېرىپ، پۇقرالارنىڭ يول قاتناش بىخەتەرلىكى ئېڭىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ۋە ئۇنىڭ قاتناش ساقچىسى ۋەزىپە ئىجرا قىلغاندا، يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملار تەشۋىقاتىنى كۈچەيتىشى ھەمدە يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە ئائىت قانۇن-نىزاملارغا نەمۇنىلىك بىلەن رىئايە قىلىشى كېرەك.
ئورگان، قىسىم، كارخانا، كەسپىي ئورۇن، ئىجتىمائىي تەشكىلات، شۇنىڭدەك باشقا تەشكىلاتلار شۇ ئورۇننىڭ خادىملىرىغا يول قاتناش بىخەتەرلىكى تەربىيەسى بېرىشى كېرەك.
مائارىپ مەمۇرىي تارماقلىرى، مەكتەپلەر يول قاتناش بىخەتەرلىكى تەربىيەسىنى قانۇنچىلىق تەربىيەسى مەزمۇنىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.
ئاخبارات، نەشرىيات، رادىيو، تېلېۋىزىيە قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارنىڭ يول قاتناش بىخەتەرلىكى تەربىيەسى بېرىش مەجبۇرىيىتى بار.
7-ماددا يول قاتناش بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش خىزمىتىدە ئىلمىي تەتقىقاتنى كۈچەيتىپ، ئىلغار باشقۇرۇش ئۇسۇلى، تېخنىكىسى، ئۈسكۈنىلىرىنى كېڭەيتىش، ئىشلىتىش كېرەك.
2-باب ئاپتوموبىل ۋە شوپۇر
1-پاراگراف موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى
8-ماددا دۆلەت موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى تىزىملاش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىدا تىزىمغا ئالدۇرغاندىن كېيىن ئاندىن يولغا چىقسا بولىدۇ.
تىزىملاتمىغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى ۋاقىتلىق يولغا چىقىشقا توغرا كەلسە، ۋاقىتلىق يول يۈرۈش نومۇر تاختىسى ۋە كىنىشكىسى ئېلىش كېرەك.
9-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى تىزىملىتىشنى ئىلتىماس قىلىشتا، تۆۋەندىكى ئىسپات، ئىسپاتلارنى تاپشۇرۇش كېرەك :
( 1 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ئىگىسىنىڭ سالاھىيەت ئىسپاتى؛
( 2 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ كېلىش تارىخى ئىسپاتى؛
( 3 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ زاۋۇتتىن چىقىش لاياقەتلىك ئىسپاتى ياكى ئىمپورت قىلىنغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىمپورت ئىسپاتى؛
( 4 ) ئاپتوموبىل سېتىۋېلىش بېجىنىڭ باج تاپشۇرغانلىق ئىسپاتى ياكى باج كەچۈرۈم قىلىنغانلىق ئىسپاتى؛
( 5 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى تىزىمغا ئالدۇرغاندا تاپشۇرۇش بەلگىلەنگەن باشقا ئىسپات، ئىسپاتلار.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ئىلتىماسنى قوبۇل قىلغان كۈندىن باشلاپ بەش خىزمەت كۈنى ئىچىدە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى تىزىملاش، تەكشۈرۈش خىزمىتىنى تاماملىشى، ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن شەرتكە ئۇيغۇن كەلگەنلىرىگە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى تىزىملىتىش گۇۋاھنامىسى، نومۇر تاختىسى ۋە يول يۈرۈش كىنىشكىسى بېرىشى كېرەك؛
ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن شەرتكە ئۇيغۇن كەلمىسە، ئىلتىماس قىلغۇچىغا تىزىملاتماسلىقنىڭ سەۋەبىنى چۈشەندۈرۈش كېرەك.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىدىن باشقا ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى نومۇر تاختىسى بېرىشىگە ياكى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىگە باشقا نومۇر تاختىسى ئېسىشنى تەلەپ قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ، مۇشۇ قانۇندا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى تىزىملاش كىنىشكىسى، نومۇر تاختىسى، يول يۈرۈش كىنىشكىسىنىڭ نۇسخىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ جامائەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى بەلگىلەيدۇ ھەمدە نازارەت قىلىپ ياسايدۇ.
10-ماددا تىزىملىتىشقا رۇخسەت قىلىنغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ دۆلەت خەۋپسىزلىكى تېخنىكا ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى تىزىملىتىشنى ئىلتىماس قىلغاندا، شۇ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى بىخەتەرلىك تېخنىكىسى بويىچە تەكشۈرۈشنى قوبۇل قىلىش كېرەك.
لېكىن، دۆلەتنىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى مەھسۇلاتى مەسئۇل تارمىقى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ دۆلەت خەۋپسىزلىكى تېخنىكا ئۆلچىمىگە ئاساسەن بېكىتكەن كارخانا ئىشلەپچىقارغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى تىپىدا، شۇ خىل تىپتىكى ئاپتوموبىلنىڭ يېڭى ئاپتوموبىلى زاۋۇتتىن چىققاندا تەكشۈرۈشتىن ئۆتۈپ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ دۆلەت خەۋپسىزلىكى تېخنىكا قائىدىسىگە ئۇيغۇن كەلگەنلىكى تەكشۈرۈلۈپ، تەكشۈرۈش لاياقەت گۇۋاھنامىسىگە ئېرىشكەنلىرىنى بىخەتەرلىك تېخنىكىسى بويىچە تەكشۈرۈش كەچۈرۈم قىلىنىدۇ.
11-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدەپ يولغا چىققاندا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ نومۇر تاختىسىنى ئېسىش، تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولۇش بەلگىسى، سۇغۇرتا بەلگىسى قويۇش ھەمدە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ يول يۈرۈش كىنىشكىسىنى ئاپتوموبىلغا ئەگىشىپ ئېلىپ چىقىش كېرەك.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى نومۇر تاختىسىنى بەلگىلىمە بويىچە ئېسىش ھەمدە ئېنىق، مۇكەممەل ساقلاش كېرەك، قەستەن توسۇۋېلىشقا، بۇزۇۋېتىشكە بولمايدۇ.
ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى نومۇر تاختىسىنى ئېلىشىغا، تۇتۇپ قېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
12-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، مۇناسىپ تىزىملىتىش كېرەك :
( 1 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىدا يۆتكىلىش بولسا؛
( 2 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى تىزىملاش مەزمۇنى ئۆزگەرتىلگەنلەر؛
( 3 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى رەنە قويۇشتا ئىشلىتىش؛
( 4 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى بىراك قىلغانلار.
13-ماددا تىزىملىتىلغاندىن كېيىن يولغا چىققان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، ئاپتوموبىلنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنى، يولۇچى توشۇش، يۈك توشۇش مىقدارى، ئىشلىتىش مۇددىتى قاتارلىق ئوخشاش بولمىغان ئەھۋاللارغا ئاساسەن، قەرەللىك ھالدا بىخەتەرلىك تېخنىكىسى بويىچە تەكشۈرۈش كېرەك.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ يول يۈرۈش كىنىشكىسى ۋە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ ئۈچىنچى شەخس جاۋابكارلىقى مەجبۇرىي سۇغۇرتا تالونى بەرگەنلەرنى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكىلىق تەكشۈرۈش ئاپپاراتى تەكشۈرۈشى كېرەك، ھەرقانداق ئورۇننىڭ باشقا شەرتلەرنى قوشۇمچە قويۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ دۆلەت خەۋپسىزلىكى تېخنىكا ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كەلگەنلىرىگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولۇش بەلگىسى بېرىشى كېرەك.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى تېخنىكىلىق تەكشۈرۈشنى ئىجتىمائىيلاشتۇرۇش كېرەك.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكىسىنى تەكشۈرۈشتە ئىجتىمائىيلاشقان جايلاردا، ھەرقانداق ئورۇننىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى بەلگىلەنگەن ئورۇنغا بېرىپ تەكشۈرۈشنى تەلەپ قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى تېخنىكا تەكشۈرۈش ئاپپاراتى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى بەلگىلەنگەن ئورۇنغا بېرىپ رېمونت قىلىش، ئاسراشنى تەلەپ قىلسا بولمايدۇ.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى بىخەتەرلىك تېخنىكىسى تەكشۈرۈش ئاپپاراتلىرى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى تەكشۈرۈش ھەققى ئېلىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ باھا مەسئۇل تارمىقى تەكشۈرۈپ بېكىتكەن ھەق ئېلىش ئۆلچىمىنى قاتتىق ئىجرا قىلىشى كېرەك.
14-ماددا دۆلەت موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى مەجبۇرىي بىراك قىلىش تۈزۈمىنى يولغا قويۇپ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكىلىق ئەھۋالى ۋە ئوخشاش بولمىغان ئىشلىتىلىش ئورنىغا قاراپ، ئوخشاش بولمىغان بىراك قىلىش ئۆلچىمىنى بەلگىلەيدۇ.
بىراك قىلىشقا تېگىشلىك موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى تىزىمدىن ئۆچۈرۈش رەسمىيىتىنى ۋاقتىدا بېجىرىش شەرت.
بىراك قىلىش ئۆلچىمىگە يەتكەن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى يولغا چىقىشقا بولمايدۇ.
بىراك قىلىنغان چوڭ تىپتىكى يولۇچىلار ئاپتوموبىلى، يۈك ئاپتوموبىلى ۋە باشقا تىجارەت ئاپتوموبىللىرى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ نازارەتچىلىكىدە پارچىلىنىشى كېرەك.
15-ماددا ساقچى ئاپتوموبىلى، ئوت ئۆچۈرۈش ئاپتوموبىلى، قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلى، قۇرۇلۇشتا خەتەردىن قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلىغا بەلگىلىمە بويىچە بەلگە نۇسخىسىنى پۈركۈش، سىگنال بېرىش ئۈسكۈنىسى، بەلگە چىرىغى ئورنىتىش كېرەك.
باشقا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى يۇقىرىقى ئاپتوموبىل مەخسۇس ئىشلىتىدىغان ياكى ئۇنىڭغا ئوخشاپ كېتىدىغان بەلگە-نۇسخا، سىگنال ئۈسكۈنىسى ياكى بەلگە چىرىغىنى پۈركۈپ سىرلاشقا، قۇراشتۇرۇشقا، ئىشلىتىشكە بولمايدۇ.
ساقچى ئاپتوموبىلى، ئوت ئۆچۈرۈش ئاپتوموبىلى، قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلى، قۇرۇلۇشتا خەتەردىن قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلىنى بەلگىلەنگەن ئىشلىتىش ئورنى ۋە شارائىتىغا قاتتىق ئەمەل قىلىپ ئىشلىتىش كېرەك.
تاشيولنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش مەخسۇس ئاپتوموبىللىرى تاشيول قانۇنىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، بىرلىككە كەلگەن بەلگە ۋە ئاگاھ چىرىغى ئورنىتىشى كېرەك.
16-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ تۆۋەندىكى قىلمىشلارنى سادىر قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ :
( 1 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى قۇراشتۇرۇش ياكى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ تىزىملانغان قۇرۇلمىسى، قۇرۇلمىسى ياكى ئالاھىدىلىكىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئۆزگەرتىش؛
( 2 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ تىپى، موتور نومۇرى، ئاپتوموبىل جازىسى نومۇرى ياكى ئاپتوموبىلنى پەرقلەندۈرۈش ۋاكالەت نومۇرىنى ئۆزگەرتىش؛
( 3 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى تىزىملاش گۇۋاھنامىسى، نومۇر تاختىسى، يول يۈرۈش كىنىشكىسى، تەكشۈرۈش لاياقەتلىك بەلگىسى، سۇغۇرتا بەلگىسىنى ياسىۋالغان، ئۆزگەرتىۋالغان ياكى ئىشلىتىش؛
( 4 ) باشقا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ تىزىملاش كىنىشكىسى، نومۇر تاختىسى، يول يۈرۈش كىنىشكىسى، تەكشۈرۈش لاياقەتلىك بەلگىسى، سۇغۇرتا بەلگىسىنى ئىشلىتىش.
17-ماددا دۆلەت موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ ئۈچىنچى شەخس جاۋابكارلىقى مەجبۇرىي سۇغۇرتىسى تۈزۈمىنى يولغا قويۇپ، يول قاتناش ھادىسىسى ئىجتىمائىي قۇتقۇزۇش فوندى تەسىس قىلىدۇ.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
18-ماددا قانۇن بويىچە تىزىملىتىشقا تېگىشلىك موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىدا تىزىملاتقاندىن كېيىن يولغا چىقسا بولىدۇ.
قانۇن بويىچە تىزىملىتىشقا تېگىشلىك موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ تۈرىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ جاينىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئاساسەن بەلگىلەيدۇ.
موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ سىرتقى شەكىل ئۆلچىمى، سۈپىتى، تورمۇزى، قوڭغۇرىقى ۋە كېچىدە نۇر قايتۇرۇش قۇرۇلمىسى موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرىنى بىخەتەرلىك تېخنىكا ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.
2-پاراگراف ماتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدىگۈچىلەر
19-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدىگەندە، قانۇن بويىچە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى ئېلىش كېرەك.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى ئىلتىماس قىلىشتا، گوۋۇيۈەن جامائەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى بەلگىلىگەن ھەيدەش ئىجازىتى شەرتىگە ئۇيغۇن كېلىش كېرەك؛
ئىمتىھاندا لاياقەتلىك بولغاندىن كېيىن، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى مۇناسىپ تۈردىكى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى بېرىدۇ.
چېگرا سىرتىدا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى بارلاردىن گوۋۇيۈەن جامائەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى بەلگىلىگەن ھەيدەش ئىجازىتى شەرتىگە توشىدىغانلىرىغا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ باھالىشىدا لاياقەتلىك بولغانلىرىغا جۇڭگونىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ئېچىش كىنىشكىسى بېرىشكە بولىدۇ.
شوپۇر شوپۇرلۇق كىنىشكىسىگە يېزىلغان ھەيدەشكە رۇخسەت قىلىنغان ئاپتوموبىل تىپى بويىچە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدىشى كېرەك؛
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى ھەيدىگەندە، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى يېنىدا ئېلىپ يۈرۈش كېرەك.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىدىن باشقا ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخسنىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى ئېلىشىغا، تۇتۇپ قېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
20-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى ھەيدەش بويىچە تەربىيەلەشتە ئىجتىمائىيلاشتۇرۇش يولغا قويۇلىدۇ، قاتناش مەسئۇل تارمىقى ھەيدەش بويىچە تەربىيەلەش مەكتىپى، ھەيدەش بويىچە تەربىيەلەش كۇرسىدا سالاھىيەت باشقۇرۇشنى يولغا قويىدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە مەخسۇس تىراكتور ھەيدەش بويىچە تەربىيەلەش سىنىپى، ھەيدەش كۇرسىنى يېزا ئىگىلىكى ( يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرى ) مەسئۇل تارمىقى سالاھىيەت بويىچە باشقۇرىدۇ.
شوپۇرلۇق بويىچە تەربىيەلەش مەكتىپى، شوپۇرلۇق كۇرسى دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىلىرىگە قاتتىق ئەمەل قىلىپ، كۇرسانتلارنى يول قاتناش بىخەتەرلىكى بويىچە قانۇن-نىزاملار، شوپۇرلۇق ماھارىتى بويىچە تەربىيەلەپ، تەربىيەلەش سۈپىتىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.
ھەرقانداق دۆلەت ئورگىنى، شۇنىڭدەك ئاپتوموبىل ھەيدەش تەربىيەسى ۋە ئىمتىھان مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئاپتوموبىل ھەيدەش بويىچە تەربىيەلەش مەكتىپى، ئاپتوموبىل ھەيدەش كۇرسى ئۇيۇشتۇرۇشىغا ياكى ئۇنىڭغا قاتنىشىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
21-ماددا شوپۇرلار موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدەپ يولغا چىقىشتىن بۇرۇن، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكا ئىقتىدارىنى ئەستايىدىل تەكشۈرۈشى كېرەك؛
بىخەتەرلىك ئەسلىھەلىرى تولۇق بولمىغان ياكى دېتال تېخنىكا ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كەلمەسلىكتەك بىخەتەرلىك يوشۇرۇن خەۋپى بار موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى ھەيدەشكە بولمايدۇ.
22-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدىگۈچىلەر يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە رىئايە قىلىپ، مەشغۇلات قائىدىسى بويىچە بىخەتەر، مەدەنىي ھەيدىشى كېرەك.
ھاراق ئىچكەن، دۆلەت تىزگىنلىگەن روھىي دورا ياكى ناركوز دورىسىنى ئىچكەن ياكى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى بىخەتەر ھەيدەشكە توسالغۇ بولىدىغان كېسەلگە گىرىپتار بولغانلار ياكى زىيادە چارچاپ كېتىپ بىخەتەر ھەيدەشكە تەسىر يەتكۈزگەنلەر موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدىسە بولمايدۇ.
ھەرقانداق كىشىنىڭ شوپۇرنى يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملار ۋە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى بىخەتەر ھەيدەش تەلىپىگە خىلاپ ھالدا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى ھەيدەشكە مەجبۇرلىشىغا، كۈشكۈرتۈشىگە، يول قويۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.
23-ماددا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى قەرەللىك تەكشۈرىدۇ.
24-ماددا گوڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدىگۈچىلەرنىڭ يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملارغا خىلاپ قىلمىشلىرىغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي جازا بەرگەندىن باشقا، جەملەپ نومۇر خاتىرىلەش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى جۇغلانما نومۇرى بەلگىلەنگەن نومۇر قىممىتىگە يەتكەن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى شوپۇرلىرىدىن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى تۇتۇپ قېلىپ، ئۇلارغا يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزام تەربىيەسى بېرىدۇ، قايتا ئىمتىھان بېرىدۇ؛
ئىمتىھاندا لاياقەتلىك بولغانلارغا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى تارقىتىپ بېرىلىدۇ.
يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملارغا رىئايە قىلىپ، بىر يىل ئىچىدە جۇغلانما نومۇر خاتىرىلەنمىگەن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى شوپۇرلىرىغا قارىتا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى تەكشۈرۈش مۇددىتىنى ئۇزارتىشقا بولىدۇ.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ جامائەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى بەلگىلەيدۇ.
3-باب يول يۈرۈش شارائىتى
25-ماددا مەملىكەت بويىچە بىرلىككە كەلگەن يول قاتناش سىگنالى يولغا قويۇلىدۇ.
قاتناش سىگنالى قاتناش سىگنال چىرىغى، قاتناش بەلگىسى، قاتناش بەلگە سىزىقى ۋە قاتناش ساقچىسىنىڭ قوماندانلىقىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
قاتناش سىگنال چىرىغى، قاتناش بەلگىسى، قاتناش بەلگە سىزىقىنىڭ ئورنىتىلىشى يول قاتناش بىخەتەرلىكى، راۋانلىق تەلىپىگە ۋە دۆلەت ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى ھەمدە ئېنىق، كۆزگە چېلىقىپ تۇرىدىغان، توغرا، مۇكەممەل بولۇشى كېرەك.
يۈرۈش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، يول قاتناش سىگنالىنى ۋاقتىدا كۆپەيتىش، ئالماشتۇرۇش، يېڭىلاش كېرەك.
چەكلىمە خاراكتېرلىك يول قاتناش سىگنالىنى كۆپەيتىش، ئالماشتۇرۇش، يېڭىلاشتا، جەمئىيەتكە ئالدىن ئېلان قىلىش، كەڭ تەشۋىق قىلىش كېرەك.
26-ماددا قاتناش سىگنال چىرىغى قىزىل چىراغ، يېشىل چىراغ، سېرىق چىراغدىن تەركىب تاپىدۇ.
قىزىل چىراغ مېڭىشقا بولمايدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ، يېشىل چىراغ مېڭىشقا رۇخسەت قىلىنىدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ، سېرىق چىراغ ئاگاھلاندۇرۇشنى بىلدۈرىدۇ.
27-ماددا تۆمۈريول بىلەن يولنىڭ تەكشىلىكى كېسىشكەن يول ئېغىزىدا ئاگاھ چىرىغى، ئاگاھ بەلگىسى ياكى بىخەتەرلىك مۇداپىئە ئەسلىھەلىرى ئورنىتىش كېرەك.
قارايدىغان ئادەم يوق تۆمۈريول يول ئېغىزىغا يول ئېغىزىغا بەلگىلىك ئارىلىق قالدۇرۇپ ئاگاھ بەلگىسى ئورنىتىش كېرەك.
28-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ قاتناش سىگنال چىرىغى، قاتناش بەلگىسى، قاتناش بەلگە سىزىقىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئورنىتىشىغا، يۆتكىۋېتىشىگە، ئىگىلىۋېلىشىغا، بۇزۇۋېتىشىگە يول قويۇلمايدۇ.
يولنىڭ ئىككى تەرىپى ۋە ئايرىش بەلبېغىدا تىكىلگەن دەل-دەرەخ ياكى باشقا ئۆسۈملۈكلەر، ئورنىتىلغان ئېلان تاختىسى، تۇرۇبا لىنىيەسى قاتارلىقلار قاتناش ئەسلىھەلىرى بىلەن زۆرۈر ئارىلىق ساقلىشى كېرەك، يول چىرىغى، قاتناش سىگنال چىرىغى، قاتناش بەلگىسىنى توسۇۋېلىشقا، بىخەتەرلىك كۆرۈش ئارىلىقىغا دەخلى يەتكۈزۈشكە، يۈرۈشكە تەسىر يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ.
29-ماددا يول، توختالغۇ ۋە يول يانداش ئەسلىھەلىرىنى پىلانلاش، لايىھەلەش، قۇرۇش يول قاتناش بىخەتەرلىكى، راۋانلاشتۇرۇش تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىشى ھەمدە قاتناش ئېھتىياجىغا قاراپ ۋاقتىدا تەڭشىشى كېرەك.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ئىشلىتىشكە كىرىشتۈرۈلگەن يولدا قاتناش ھادىسىسى كۆپ يۈز بېرىدىغان يول بۆلىكى بارلىقىنى ياكى توختالغۇ، يولنىڭ يانداش ئەسلىھەلىرىدە قاتناش بىخەتەرلىكى بويىچە ئېغىر يوشۇرۇن خەۋپ ساقلانغانلىقىنى بايقىسا، شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتىگە ۋاقتىدا مەلۇم قىلىشى ھەمدە قاتناش ھادىسىسىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، يوشۇرۇن خەۋپنى تۈگىتىش تەكلىپى بېرىشى، شۇ جايدىكى ھۆكۈمەت ۋاقتىدا بىر تەرەپ قىلىش قارارى چىقىرىشى كېرەك.
30-ماددا يول گۈمۈرۈلۈش، يېرىق پەيدا بولۇش، سۇ بۇزۇلۇش، كۆتۈرۈلۈپ چىقىش قاتارلىق ئەھۋاللار كۆرۈلسە ياكى قاتناش سىگنال چىراغلىرى، قاتناش بەلگىسى، قاتناش بەلگە سىزىقلىرى قاتارلىق قاتناش ئەسلىھەلىرى بۇزۇلسا، يوقالسا، يول، قاتناش ئەسلىھەلىرىنى ئاسراش تارمىقى ياكى باشقۇرۇش تارمىقى ئاگاھ بەلگىسى ئورنىتىشى ھەمدە ۋاقتىدا ئەسلىگە كەلتۈرۈشى كېرەك.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ئالدىنقى تارماقتىكى ئەھۋالنى بايقاپ قاتناش بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزگەن، ئاگاھ بەلگىسى ئورناتمىغان بولسا، ۋاقتىدا بىخەتەرلىك تەدبىرى قوللىنىپ، قاتناشنى راۋانلاشتۇرۇشى ھەمدە يول، قاتناش ئەسلىھەلىرىنى ئاسراش تارمىقى ياكى باشقۇرۇش تارمىقىغا ئۇقتۇرۇش قىلىشى كېرەك.
31-ماددا ئىجازەت ئالماي تۇرۇپ، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ يولنى ئىگىلەپ قاتناش پائالىيىتىدىن باشقا ھەرىكەت بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
32-ماددا قۇرۇلۇش قىلىش ئېھتىياجى بىلەن يولنى ئىگىلەش، قېزىش ياكى يولدىن ھالقىپ ئۆتۈش، كېسىپ ئۆتۈش سەۋەبىدىن تۇرۇبا لىنىيەسى ئەسلىھەلىرىنى سېلىش، كۆپەيتىش ئۈچۈن، ئالدىن يول مەسئۇل تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش كېرەك؛
قاتناش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈشتە، گۇڭئەن ئورگىنى قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش كېرەك.
قۇرۇلۇش مەشغۇلاتچىسى ئورۇن تەستىقلانغان يول بۆلىكى ۋە ۋاقىت ئىچىدە قۇرۇلۇش مەشغۇلاتى قىلىشى ھەمدە قۇرۇلۇش مەشغۇلاتى قىلىدىغان جايغا ئاپتوموبىل كەلگەن تەرەپتىكى بىخەتەرلىك ئارىلىقىغا ئېنىق بىخەتەرلىك ئاگاھ بەلگىسى قويۇپ، مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى قوللىنىشى كېرەك؛
قۇرۇلۇش مەشغۇلاتى ئاخىرلاشقاندا، يولدىكى توسالغۇلارنى تېزدىن تازىلاپ، بىخەتەرلىك يوشۇرۇن خەۋپىنى تۈگىتىپ، يول مەسئۇل تارمىقى ۋە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشىدا لاياقەتلىك بولۇپ، يۈرۈش تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلگەندىن كېيىن، ئاندىن يۈرۈشنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش كېرەك.
قاتناش ئۈزۈلۈپ قالمىغان قۇرۇلۇش مەشغۇلاتى يولىدا، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى قاتناش بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىشى، يول قاتناش تەرتىپىنى قوغدىشى كېرەك.
33-ماددا يېڭىدىن سېلىنغان، ئۆزگەرتىپ سېلىنغان، كېڭەيتىپ سېلىنغان ئاممىۋى ئىمارەت، سودا كوچا رايونى، تۇرالغۇ رايونى، چوڭ ( ئوتتۇرا ) تىپتىكى ئىمارەت قاتارلىقلارغا توختالغۇ سەپلەپ سېلىش، كۆپەيتىپ سېلىش كېرەك؛
ئاپتوموبىل توختىتىش ئورنى يېتىشمىسە، ۋاقتىدا ئۆزگەرتىش ياكى كېڭەيتىپ قۇرۇش كېرەك؛
ئىشلىتىشكە كىرىشتۈرۈلگەن ئاپتوموبىل توختىتىش مەيدانىنىڭ ئىشلىتىشنى ئۆز مەيلىچە توختىتىپ قويۇشىغا ياكى باشقا ئىشقا ئىشلىتىلىشىگە يول قويۇلمايدۇ.
شەھەر يوللىرى دائىرىسىدە پىيادىلەر، ئاپتوموبىللارنىڭ يۈرۈشىگە تەسىر يەتكۈزمىگەن ئەھۋالدا، ھۆكۈمەتنىڭ ئالاقىدار تارماقلىرى ئاپتوموبىل توختىتىش ئورنى ئايرىپ بەرسە بولىدۇ.
34-ماددا مەكتەپ، بالىلار باغچىسى، دوختۇرخانا، ياشانغانلار ساناتورىيەسىنىڭ ئالدىدىكى يولدا پىيادىلەر كوچىدىن ئۆتىدىغان ئەسلىھە بولمىسا، پىيادىلەر ئۆتۈشمە يول سىزىقى سىزىش، ئەسكەرتىش بەلگىسى ئورنىتىش كېرەك.
شەھەردىكى ئاساسلىق پىيادىلەر يولىغا پىلان بويىچە ئەمالار يولى ئورنىتىش كېرەك.
ئەمالار يولىنىڭ تەسىس قىلىنىشى دۆلەت ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.
4-باب يول يۈرۈش بەلگىلىمىسى
1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە
35-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى ئوڭ تەرەپتىن يۈرۈشى كېرەك.
36-ماددا يول شارائىتى ۋە يۈرۈش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، يول موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى يولى، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى يولى ۋە پىيادىلەر يولىغا ئايرىلغان بولسا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى، موتورسىز سودا ۋاسىتىلىرى، پىيادىلەر يولى بويىچە ئايرىپ ماڭىدۇ.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى يولى، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى يولى ۋە پىيادىلەر يولى ئايرىلمىغان بولسا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى يولنىڭ ئوتتۇرىسىدا، موتورسىز پارتىيە ۋاسىتىلىرى ۋە پىيادىلەر يولنىڭ ئىككى تەرىپىدە يۈرۈشى كېرەك.
37-ماددا يولغا مەخسۇس ئاپتوموبىل يولى ئېچىلغان بولسا، مەخسۇس ئاپتوموبىل يولى ئىچىدە پەقەت بەلگىلەنگەن ئاپتوموبىللارنىڭ يۈرۈشىگە رۇخسەت قىلىنىدۇ، باشقا ئاپتوموبىللارنىڭ مەخسۇس ئاپتوموبىل يولىغا كىرىپ يۈرۈشىگە يول قويۇلمايدۇ.
38-ماددا ئاپتوموبىل، پىيادىلەر قاتناش سىگنالى بويىچە يۈرۈشى كېرەك؛
قاتناش ساقچىسى نەق مەيداندا قوماندانلىق قىلغاندا، قاتناش ساقچىسىنىڭ قوماندانلىقى بويىچە يۈرۈشى كېرەك؛
قاتناش سىگنالى بولمىغان يولدا بىخەتەر، راۋان بولۇشقا كاپالەتلىك قىلىش پىرىنسىپى بويىچە يۈرۈش كېرەك.
39-ماددا گوڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى يول ۋە قاتناش ئېقىمىنىڭ كونكرېت ئەھۋالىغا قاراپ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى، پىيادىلەرگە يېتەكلەش، يۈرۈشكە چەك قويۇش، يۈرۈشنى مەنئى قىلىش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللانسا بولىدۇ.
چوڭ تىپتىكى ئاممىۋى پائالىيەت، كەڭ دائىرىدە قۇرۇلۇش قىلىش قاتارلىق ئەھۋاللارغا يولۇققاندا، قاتناشقا چەك قويۇش تەدبىرى قوللىنىشقا ياكى ئاممىنىڭ يول قاتناش پائالىيىتىگە بىۋاسىتە مۇناسىۋەتلىك قارار چىقىرىشقا توغرا كەلسە، جەمئىيەتكە ئالدىن ئېلان قىلىش كېرەك.
40-ماددا تەبىئىي ئاپەت، ناچار ھاۋارايى شارائىتى ياكى ئېغىر، زور قاتناش ھادىسىسى قاتارلىق قاتناش بىخەتەرلىكىگە ئېغىر تەسىر يەتكۈزىدىغان ئەھۋاللارغا ئۇچراپ، باشقا تەدبىر قوللىنىپ قاتناش بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلغىلى بولمىغاندا، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى قاتناشنى ئىدارە قىلسا بولىدۇ.
41-ماددا يول يۈرۈشكە مۇناسىۋەتلىك باشقا كونكرېت بەلگىلىمىلەرنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
2-پاراگراف موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ يۈرۈش بەلگىلىمىسى
42-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى يولدا كېتىۋاتقاندا، سۈرئەت چەكلەش بەلگىسىدە كۆرسىتىلگەن ئەڭ يۇقىرى سۈرئەتتىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.
سۈرئەت چەكلەش بەلگىسى يوق يول بۆلەكلىرىدە بىخەتەر ئاپتوموبىل سۈرئىتىنى ساقلاش كېرەك.
كېچىدە ياكى خەۋپ-خەتەر ئاسان يۈز بېرىدىغان يول بۆلەكلىرىدە يۈرگەندە، شۇنىڭدەك قۇم-بوران، مۆلدۈر، يامغۇر، قار، تۇمان، مۇز تۇتۇش قاتارلىق ھاۋارايى شارائىتىغا يولۇققاندا، يۈرۈش سۈرئىتىنى تۆۋەنلىتىش كېرەك.
43-ماددا بىر ئاپتوموبىل يولىدا يۈرۈۋاتقان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى كەينىدىكى ئاپتوموبىل بىلەن ئالدىدىكى ئاپتوموبىل جىددىي تورمۇزلاش تەدبىرى قوللىنىشقا يېتەرلىك بىخەتەرلىك ئارىلىقى ساقلىشى كېرەك.
تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، يانداپ ئۆتۈشكە بولمايدۇ :
( 1 ) ئالدى ئاپتوموبىل سولغا بۇرۇلۇۋاتقان، كەينىگە بۇرۇلۇۋاتىدۇ، يانداپ ئۆتۈۋاتقان بولسا؛
( 2 ) قارشى تەرەپتىن كەلگەن ئاپتوموبىل بىلەن ئۇچرىشىپ قېلىش ئېھتىماللىقى بارلار؛
( 3 ) ئالدىدىكى ئاپتوموبىل جىددىي ۋەزىپە ئىجرا قىلىدىغان ساقچى ئاپتوموبىلى، ئوت ئۆچۈرۈش ئاپتوموبىلى، قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلى، قۇرۇلۇشتا خەتەردىن قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلى بولسا؛
( 4 ) تۆمۈريول ئېغىزى، كېسىشكەن يول ئېغىزى، تار كۆۋرۈك، ئەگىم يول، تىك يانتۇلۇق، تونېل، پىيادىلەر توغرا يولى، شەھەر رايونىدىكى قاتناش ئېقىمى كۆپ يول بۆلەكلىرى قاتارلىقلاردىن ئۆتكەندە يانداپ ئۆتۈش شارائىتى يوقلار.
44-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى ئۆتۈشمە يول ئېغىزىدىن ئۆتكەندە، قاتناش سىگنال چىرىغى، قاتناش بەلگىسى، قاتناش بەلگە لىنىيەسى ياكى قاتناش ساقچىسىنىڭ قوماندانلىقى بويىچە ئۆتۈشى كېرەك؛
قاتناش سىگنال چىرىغى، قاتناش بەلگىسى، قاتناش بەلگە سىزىقى ياكى قاتناش ساقچىسى قوماندانلىقىدىكى كېسىشكەن يول ئېغىزىدىن ئۆتكەندە، سۈرئەتنى ئاستىلىتىپ مېڭىش ھەمدە پىيادىلەر ۋە ئالدىن يۈرۈيدىغان ئاپتوموبىلنى ئالدىن ماڭدۇرۇش كېرەك.
45-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى ئالدى تەرەپتە توختاپ ئۆچرەتتە تۇرۇپ ساقلاۋاتقاندا ياكى ئاستا كېتىۋاتقاندا، يول ئارىيەتكە ئېلىپ يانداپ ئۆتسە ياكى قارشى تەرەپتىكى ئاپتوموبىل يولىنى ئىگىلىۋالسا، ساقلاۋاتقان ئاپتوموبىللارنى قىستۇرۇۋالسا بولمايدۇ.
ئاپتوموبىل يولى ئازىيىپ كەتكەن يول بۆلىكى، يول ئېغىزىدا ياكى قاتناش سىگنال چىرىغى، قاتناش بەلگىسى، قاتناش بەلگە سىزىقى بولمىغان ياكى قاتناش ساقچىسى قوماندانلىق قىلمىغان كېسىشمە يول ئېغىزىدا ئاپتوموبىل توختىتىپ ئۆچرەتتە تۇرۇپ ساقلاۋاتقاندا ياكى ئاستا يۈرۈۋاتقاندا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى تەرتىپ بويىچە ئالمىشىپ يۈرۈشى كېرەك.
46-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى تۆمۈريول يول ئېغىزىدىن ئۆتكەندە، قاتناش سىگنالى ياكى باشقۇرغۇچى خادىملارنىڭ قوماندانلىقى بويىچە يۈرۈشى كېرەك؛
قاتناش سىگنالى ياكى باشقۇرغۇچى خادىملار بولمىسا، سۈرئەتنى ئاستىلىتىپ ياكى توختىتىپ، بىخەتەرلىكىنى جەزملەشتۈرگەندىن كېيىن ئۆتۈش كېرەك.
47-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى پىيادىلەر توغرا يولىدىن ئۆتكەندە، سۈرئەتنى ئاستىلىتىپ يۈرۈشى كېرەك؛
پىيادىلەر پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولىدىن ئۆتۈۋاتقاندا، ئاپتوموبىلنى توختىتىپ يول بېرىش كېرەك.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى قاتناش سىگنالى بولمىغان يولدىن ئۆتكەندە، پىيادىلەر يولنى توغرىسىغا كېسىپ ئۆتكەندە، يول بېرىشى كېرەك.
48-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىگە بېسىلغان نەرسە تەكشۈرۈپ بېكىتىلگەن قاچىلاش سۈپىتىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك، نورمىدىن ئارتۇق يۈك بېسىش قاتتىق مەنئى قىلىنىدۇ؛
يۈكنىڭ ئۇزۇنلۇقى، كەڭلىكى، ئېگىزلىكىگە يۈكلەش تەلىپىگە خىلاپ يول قويۇلمايدۇ، توشۇلىدىغان نەرسىنى چېچىۋېتىشكە، لەيلىتىپ تارقىتىشقا يول قويۇلمايدۇ.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىگە چەكتىن ئاشۇرۇپ پاچاقلىۋېتىشكە بولمايدىغان بۇيۇملارنى قاچىلاپ، قاتناش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزگەندە، گۇڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى بېكىتكەن ۋاقىت، لىنىيە، سۈرئەت بويىچە يۈرۈش، ئېنىق بەلگە ئېسىش كېرەك.
تاشيولغا چەكتىن ئېشىپ كەتكەن، پارچىلاشقا بولمايدىغان بۇيۇملارنى توشۇش ھەمدە تاشيول قانۇنىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىجرا قىلىش كېرەك.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىگە پارتلاتقۇچ بۇيۇم، ئاسان يانىدىغان، ئاسان پارتلايدىغان خىمىيەلىك بۇيۇم، شۇنىڭدەك ئۆتكۈر زەھەرلىك، رادىيوئاكتىپلىق بۇيۇملار قاتارلىق خەتەرلىك بۇيۇملارنى توشۇشتا، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ تەستىقىنى ئالغاندىن كېيىن، بەلگىلەنگەن ۋاقىت، لىنىيە، سۈرئەت بويىچە مېڭىش، ئاگاھ بەلگىسى ئېسىش ھەمدە زۆرۈر بىخەتەرلىك تەدبىرى قوللىنىش كېرەك.
49-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىگە ئادەم سېلىشتا تەكشۈرۈپ بېكىتىلگەن ئادەم سانىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى، يولۇچى توشۇش موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا يۈك سالماسلىقى كېرەك.
50-ماددا يۈك موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىدە يولۇچى توشۇش مەنئى قىلىنىدۇ.
يۈك تىرانسپورت موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىگە قوشۇمچە يۈك بېسىلغان مەشغۇلاتچىلار كېرەك بولسا، قوغداش مەشغۇلاتچىلىرىنىڭ بىخەتەرلىك تەدبىرىنى ئورنىتىش كېرەك.
51-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى يۈرگەندە، شوپۇرلار، ئولتۇرغۇچىلار بەلگىلىمە بويىچە بىخەتەرلىك تاسمىسى ئىشلىتىشى، موتوسىكلىت شوپۇرلىرى ۋە ئولتۇرغانلار بەلگىلىمە بويىچە بىخەتەرلىك قالپىقى كىيىشى كېرەك.
52-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىدە كاشىلا كۆرۈلۈپ، ئاپتوموبىلنى توختىتىپ كاشىلىنى تۈگىتىشكە توغرا كەلگەندە، شوپۇر خەتەردىن سىگنال بېرىش چاقنىما چىرىغىنى دەرھال ئېچىپ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى قاتناشقا دەخلى قىلمايدىغان جايغا توختىتىشى كېرەك؛
يۆتكىلىش قىيىن بولسا، خەتەردىن سىگنال بېرىش چاقنىما چىرىغىنى داۋاملىق ئېچىش ھەمدە كېلىۋاتقان ئاپتوموبىل تەرەپكە ئاگاھلاندۇرۇش بەلگىسى ئورنىتىش قاتارلىق تەدبىرلەر ئارقىلىق سىگنال بېرىش ئارىلىقىنى كېڭەيتىش، زۆرۈر تېپىلغاندا تېز سىگنال بېرىش كېرەك.
53-ماددا ساقچى ئاپتوموبىلى، ئوت ئۆچۈرۈش ئاپتوموبىلى، قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلى، قۇرۇلۇشتا خەتەردىن قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلى جىددىي ۋەزىپە ئىجرا قىلغاندا، سىگنال ئۈسكۈنىسى، بەلگە چىرىغى ئىشلەتسە بولىدۇ؛
بىخەتەرلىككە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش ئالدىنقى شەرتىدە، يۈرۈش لىنىيەسى، يۈرۈش يۆنىلىشى، يۈرۈش سۈرئىتى ۋە سىگنال چىرىغىنىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچرىمايدۇ، باشقا ئاپتوموبىللار ۋە پىيادىلەر يول بېرىشى كېرەك.
ساقچى ئاپتوموبىلى، ئوت ئۆچۈرۈش ئاپتوموبىلى، قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلى، قۇرۇلۇشتا خەتەردىن قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلى جىددىي ۋەزىپە ئىجرا قىلمىغاندا، سىگنال ئۈسكۈنىسى، بەلگە چىرىغىنى ئىشلەتسە بولمايدۇ، ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن يولدىن ئاۋۋال ئۆتۈش ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولمايدۇ.
54-ماددا يول ئاسراش ئاپتوموبىلى، قۇرۇلۇش مەشغۇلات ئاپتوموبىلى مەشغۇلات قىلغاندا، ئۆتۈۋاتقان ئاپتوموبىلنىڭ يۈرۈشىگە تەسىر يەتكۈزمەسلىك ئالدىنقى شەرتىدە، ئۇنىڭ يۈرۈش لىنىيەسى ۋە يۆنىلىشى قاتناش بەلگىسى، بەلگە سىزىقىنىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچرىمايدۇ، ئۆتۈۋاتقان ئاپتوموبىل ۋە خادىملار يول بېرىشكە دىققەت قىلىشى كېرەك.
سۇ چېچىش ئاپتوموبىلى، تازىلاش ئاپتوموبىلى قاتارلىق موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى بىخەتەر مەشغۇلات ئۆلچىمى بويىچە مەشغۇلات قىلىشى كېرەك؛
باشقا ئاپتوموبىللارنىڭ يۈرۈشىگە تەسىر يەتكۈزمىگەن ئەھۋالدا، ئاپتوموبىللارنىڭ يول ئايرىپ يۈرۈشىنىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچرىمىسىمۇ بولىدۇ، لېكىن تەتۈر يۆنىلىشتە يۈرۈشكە بولمايدۇ.
55-ماددا يۇقىرى سۈرئەتلىك يول، چوڭ، ئوتتۇرا شەھەر مەركىزىي شەھەر رايونىدىكى يوللاردا تىراكتورنىڭ يۈرۈشى مەنئى قىلىنىدۇ.
تىراكتورنىڭ يۈرۈشى مەنئى قىلىنغان باشقا يوللاردا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ جاينىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئاساسەن بەلگىلەيدۇ.
تىراكتورنىڭ ئۆتۈشىگە رۇخسەت قىلىنغان يولدا، تىراكتور يۈك تىرانسپورتى بىلەن شۇغۇللانسا بولىدۇ، لېكىن ئادەم سېلىشقا بولمايدۇ.
56-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى بەلگىلەنگەن جايدا توختىتىش كېرەك.
پىيادىلەر يولىغا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى توختىتىش مەنئى قىلىنىدۇ؛
لېكىن، مۇشۇ قانۇننىڭ 33-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە سىزىلغان ئاپتوموبىل توختىتىش ئورۇنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
يولدا ئاپتوموبىلنى ۋاقىتلىق توختاتقاندا، باشقا ئاپتوموبىل ۋە پىيادىلەرنىڭ يۈرۈشىگە دەخلى يەتكۈزمەسلىك كېرەك.
3-پاراگراف موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ يۈرۈش بەلگىلىمىسى
57-ماددا موتورسىز قاتناش ۋاسىتىسىنى يولدا ھەيدىگەندە قاتناش بىخەتەرلىكىگە ئالاقىدار بەلگىلىمىلەرگە رىئايە قىلىش كېرەك.
موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى موتورسىز قاتناش ۋاسىتىسى يولىدا يۈرۈشى كېرەك؛
موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى يولى يوق يولدا ئاپتوموبىل يولىنىڭ ئوڭ تەرىپىنى بويلاپ مېڭىش كېرەك.
58-ماددا مېيىپلەر موتورلۇق ئورۇندۇق ئاپتوموبىلى، توكلۇق ۋېلىسىپىتنى موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى يولىدا ھەيدىگەندە، ئەڭ يۇقىرى سائەتلىك سۈرئىتى 15 كىلومېتىردىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.
59-ماددا موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرىنى بەلگىلەنگەن جايدا توختىتىش كېرەك.
توختىتىش ئورنى تەسىس قىلىنمىغان بولسا، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرىنى باشقا ئاپتوموبىل ۋە پىيادىلەرنىڭ يۈرۈشىگە دەخلى يەتكۈزمەي توختىتىشقا بولمايدۇ.
60-ماددا ھارۋا ھەيدىگەندە كۆندۈرۈلگەن چارۋىلارنى ئىشلىتىش كېرەك؛
ھارۋا بىلەن يولنى توغرىسىغا كېسىپ ئۆتكەندە، ئۇلاغچى ھارۋىدىن چۈشۈپ چارۋىلارنى سۆرىشى كېرەك؛
ئۇلاغچى ھارۋىدىن ئايرىلغاندا، چارۋىلارنى باغلىۋېلىشى كېرەك.
4-پاراگراف پىيادىلەر ۋە ئاپتوموبىلغا ئولتۇرغۇچىلارنىڭ يول يۈرۈش بەلگىلىمىسى
61-ماددا پىيادىلەر پىيادىلەر يولىدا مېڭىشى، پىيادىلەر يولى بولمىسا يول ياقىسىدا مېڭىشى كېرەك.
62-ماددا پىيادىلەر يول ئېغىزىدىن ئۆتكەندە ياكى يولنى توغرىسىغا كېسىپ ئۆتكەندە، پىيادىلەر توغرا يولىدا ياكى كوچا ئەسلىھەلىرىدىن مېڭىشى كېرەك؛
قاتناش سىگنال چىرىغى بار پىيادىلەر توغرا يولىدىن ئۆتكەندە، قاتناش سىگنال چىرىغىنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە ئۆتۈش كېرەك؛
قاتناش سىگنال چىرىغى، پىيادىلەر كېسىشمە يولى بولمىغان يول ئېغىزىدىن ئۆتكەندە ياكى كوچا ئەسلىھەلىرى بولمىغان يول بۆلىكىدە يولنى توغرىسىغا كېسىپ ئۆتكەندە، بىخەتەرلىكىنى جەزملەشتۈرگەندىن كېيىن ئۆتۈش كېرەك.
63-ماددا پىيادىلەر يولدىكى ئايرىش ئەسلىھەسىدىن ھالقىپ ئۆتسە، ئۇنىڭغا ئولتۇرسا بولمايدۇ، ئاپتوموبىلغا ئېسىلسا، مەجبۇرىي توسسا ياكى يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دەخلى يەتكۈزىدىغان باشقا قىلمىشلارنى سادىر قىلسا بولمايدۇ.
64-ماددا ئوقۇش يېشىغا توشمىغان بالىلار، شۇنىڭدەك ئۆز ھەرىكىتىنى ئاڭقىرالمايدىغان ياكى كونترول قىلالمايدىغان روھىي كېسەل بىمارلىرى، ئەقلىي ئىقتىدارى توسالغۇغا ئۇچرىغانلار يولدا ماڭغاندا، ئۇلارنىڭ ۋەسىيسى، ۋەسىيسى ھاۋالە قىلغان كىشى ياكى ئۇلارنى باشقۇرۇش، قوغداش مەسئۇلىيىتى بار كىشى يېتەكلىشى كېرەك.
ئەمالار يولدا يۈرگەندە، ئەمالار ھاسىسى ئىشلىتىشى ياكى ئەمالارغا يول باشلايدىغان باشقا ۋاسىتىلەرنى قوللىنىشى، ئاپتوموبىل ئەمالارنىڭ يول بېرىشىگە يول بېرىشى كېرەك.
65-ماددا پىيادىلەر تۆمۈريول يول ئېغىزىدىن ئۆتكەندە، قاتناش سىگنالى ياكى باشقۇرۇش خادىملىرىنىڭ قوماندانلىقى بويىچە يۈرۈشى كېرەك؛
قاتناش سىگنالى ۋە باشقۇرۇش خادىملىرى بولمىسا، پويىزنىڭ ماڭمىغانلىقىنى جەزملەشتۈرگەندىن كېيىن، تېز ئۆتۈش كېرەك.
66-ماددا ئاپتوموبىلغا ئولتۇرغۇچى ئاسان يانىدىغان، ئاسان پارتلايدىغان خەتەرلىك بۇيۇملارنى ئېلىپ يۈرسە، ئاپتوموبىلنىڭ سىرتىغا نەرسە چېچىپ قويسا، شوپۇرنىڭ بىخەتەر ھەيدىشىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان قىلمىش سادىر قىلسا بولمايدۇ.
5-پاراگراف يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولغا دائىر ئالاھىدە بەلگىلىمە
67-ماددا پىيادىلەر، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى، تىراكتور، چاقلىق مەخسۇس ماشىنا، چاتما يولۇچىلار ئاپتوموبىلى، تولۇق پرىتسېپلىق سۆرەش ئاپتوموبىلى، شۇنىڭدەك لايىھەدىكى ئەڭ يۇقىرى سائەتلىك سۈرئىتى 70 كىلومېتىردىن تۆۋەن بولغان باشقا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولغا كىرسە بولمايدۇ.
يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولنىڭ سۈرئەت چەكلەش بەلگىسىدە كۆرسىتىلگەن ئەڭ يۇقىرى سائەتلىك سۈرئەت 120 كىلومېتىردىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.
68-ماددا يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولدا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىدە كاشىلا كۆرۈلسە، مۇشۇ قانۇننىڭ 52-ماددىسىدىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە بويىچە بېجىرىش كېرەك؛
لېكىن، ئاگاھلاندۇرۇش بەلگىسىنى كاشىلا كۆرۈلگەن ئاپتوموبىل كېلىۋاتقان يۆنىلىشتىن 150 مېتىر يىراقلىققا بېكىتىش، ئاپتوموبىل خادىملىرىنى تېزدىن ئوڭ تەرەپتىكى يولنىڭ مۈرىسىگە ياكى جىددىي ئاپتوموبىل يولىغا يۆتكەش ھەمدە تېزدىن ساقچىغا مەلۇم قىلىش كېرەك.
يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولدا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىدىن كاشىلا چىقسا ياكى قاتناش ھادىسىسى يۈز بېرىپ، نورمال يۈرگىلى بولمىسا، قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلى، توسالغۇ تازىلاش ئاپتوموبىلى ئۇنى سۆرىشى، سۆرىشى كېرەك.
69-ماددا ھەرقانداق ئورۇن، شەخسنىڭ يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولدا يۈرۈۋاتقان ئاپتوموبىلنى توسۇۋېلىشىغا، تەكشۈرۈشىگە يول قويۇلمايدۇ، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىدىكى خەلق ساقچىلىرى قانۇن بويىچە جىددىي ھۆكۈمەت ئىشىنى ئىجرا قىلغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
5-باب قاتناش ھادىسىسىنى بىر تەرەپ قىلىش
70-ماددا يولدا قاتناش ھادىسىسى يۈز بەرگەندە، ئاپتوموبىل شوپۇرى ئاپتوموبىلنى دەرھال توختىتىپ، نەق مەيداننى قوغدىشى كېرەك؛
جىسمانىي تالاپەت كۆرۈلسە، ئاپتوموبىل شوپۇرى يارىدارلارنى دەرھال قۇتقۇزۇشى ھەمدە ۋەزىپە ئىجرا قىلىۋاتقان قاتناش ساقچىسىغا ياكى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىغا تېزدىن مەلۇم قىلىشى كېرەك.
يارىدارلارنى قۇتقۇزۇش سەۋەبىدىن نەق مەيداننى ئۆزگەرتمەكچى بولسا، ئورنىنى ئېنىق يېزىپ قويۇش كېرەك.
ئاپتوموبىلغا ئولتۇرغۇچى، ئۆتۈۋاتقان ئاپتوموبىل شوپۇرى، ئۆتۈۋاتقان پىيادىلەر ياردەم بېرىشى كېرەك.
يولدا قاتناش ھادىسىسى يۈز بېرىپ جىسمانىي زەخىم پەيدا قىلمىغاندا، ئالاقىدارلارنىڭ پاكىت ۋە سەۋەب ئۈستىدە تالاش-تارتىشى بولمىسا، نەق مەيداندىن چېكىنىپ چىقىپ، قاتناشنى ئەسلىگە كەلتۈرۈپ، زىياننى تۆلەش ئىشلىرىنى ئۆزى كېڭىشىپ بىر تەرەپ قىلسا بولىدۇ؛
نەق مەيداندىن چېكىنىپ چىقمايدىغانلارنى ۋەزىپە ئىجرا قىلىۋاتقان قاتناش ساقچىسىغا ياكى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىغا تېز مەلۇم قىلىش كېرەك.
يولدا قاتناش ھادىسىسى يۈز بېرىپ، پەقەت يېنىك مال-مۈلۈك زىيىنى كېلىپ چىققان ھەمدە ئاساسىي پاكىتى ئېنىق بولغان بولسا، توختاملاشقۇچىلار ئاۋۋال نەق مەيداندىن چېكىنىپ ئاندىن كېڭىشىپ بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.
71-ماددا ئاپتوموبىل قاتناش ھادىسىسى يۈزبەرگەندىن كېيىن قېچىپ كەتكەندە، ھادىسە يۈزبەرگەن نەق مەيداندىكى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرگۈچىلەر ۋە ئەھۋالدىن خەۋەردار باشقا كىشىلەر گۇڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ياكى قاتناش ساقچىسىغا پاش قىلىشى كېرەك.
پاش قىلىش راست بولسا، گۇڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى مۇكاپات بېرىشى كېرەك.
72-ماددا گوڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى قاتناش ھادىسىسى سىگنالىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، دەرھال قاتناش ساقچىسى ئەۋەتىپ نەق مەيدانغا بېرىپ، ئالدى بىلەن يارىدارلارنى قۇتقۇزۇشقا تەشكىللىشى ھەمدە تەدبىر قوللىنىپ، قاتناشنى تېزدىن ئەسلىگە كەلتۈرۈشى كېرەك.
قاتناش ساقچىلىرى قاتناش ھادىسىسى يۈزبەرگەن نەق مەيداننى تەكشۈرۈپ، تەكشۈرۈپ، دەلىل-ئىسپات توپلىشى كېرەك؛
دەلىل-ئىسپات توپلاش ئېھتىياجى بىلەن، ھادىسە يۈزبەرگەن ئاپتوموبىلنى تۇتۇپ قالسا بولىدۇ، لېكىن ئوبدان ساقلاپ، تەكشۈرۈشكە تەييارلاپ قويۇش كېرەك.
ئالاقىدارلارنىڭ فىزىيولوگىيەلىك، روھىي ئەھۋالى قاتارلىق كەسىپچانلىقى بىرقەدەر كۈچلۈك تەكشۈرۈشلەرنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى مەخسۇس ئاپپاراتقا باھالاشنى ھاۋالە قىلىشى كېرەك.
باھالاش يەكۈنىگە بېكىتكۈچى ئىمزا قويۇشى كېرەك.
73-ماددا گوڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى قاتناش ھادىسىسى يۈز بەرگەن نەق مەيداننى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئەھۋالى ۋە مۇناسىۋەتلىك تەكشۈرۈش، باھالاش يەكۈنىگە ئاساسەن، قاتناش ھادىسىسى ئېتىراپنامىسىنى ۋاقتىدا تۈزۈپ، ئۇنى قاتناش ھادىسىسىنى بىر تەرەپ قىلىشنىڭ دەلىل-ئىسپاتى قىلىشى كېرەك.
قاتناش ھادىسىسى ئېتىراپنامىسىگە قاتناش ھادىسىسىنىڭ ئاساسىي پاكىتى، سەۋەبى ۋە ئالاقىدارلارنىڭ جاۋابكارلىقى ئېنىق يېزىلىشى ھەمدە ئالاقىدارلارغا يەتكۈزۈپ بېرىلىشى كېرەك.
74-ماددا قاتناش ھادىسىسى زىيىنىنى تۆلەش تالاش-تارتىشىنى ئالاقىدارلار جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىدىن مۇرەسسە قىلىشنى تەلەپ قىلسا بولىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسىگە بىۋاسىتە ھەق تەلەپ دەۋاسى قىلسىمۇ بولىدۇ.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ مۇرەسسەسى ئارقىلىق ئالاقىدارلار كېلىشىم ھاسىل قىلمىغان ياكى مۇرەسسەنامە كۈچكە ئىگە بولغاندىن كېيىن ئادا قىلمىسا، ئالاقىدارلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە ھەق تەلەپ دەۋاسى قىلسا بولىدۇ.
75-ماددا داۋالاش ئاپپاراتلىرى قاتناش ھادىسىسىدىكى يارىلانغانلارنى ۋاقتىدا قۇتقۇزۇشى كېرەك، قۇتقۇزۇش ھەققىنى ۋاقتىدا بەرمىگەنلىكتىن، قۇتقۇزۇشنى ئارقىغا سۆرەشكە يول قويۇلمايدۇ.
ھادىسە سادىر قىلغان ئاپتوموبىل موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ ئۈچىنچى تەرەپ جاۋابكارلىقى مەجبۇرىي سۇغۇرتىسىغا قاتناشقان بولسا، سۇغۇرتا شىركىتى جاۋابكارلىق چېكى دائىرىسىدە قۇتقۇزۇش ھەققى تۆلەيدۇ؛
قۇتقۇزۇش خىراجىتى جاۋابكارلىق چېكىدىن ئېشىپ كەتكەن، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ ئۈچىنچى تەرەپ جاۋابكارلىق مەجبۇرىي سۇغۇرتىسىغا قاتناشمىغان ياكى ھادىسە تۇغدۇرغاندىن كېيىن قېچىپ كەتكەن بولسا، يول قاتناش ھادىسىسى ئىجتىمائىي قۇتقۇزۇش فوندى قاتناش ھادىسىسىنىڭ بىر قىسمى ياكى بارلىق قۇتقۇزۇش خىراجىتىنى ئالدىن تۆلەپ تۇرىدۇ، يول قاتناش ۋەقەسى ئىجتىمائىي قۇتقۇزۇش فوندىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى قاتناش ھادىسىسىنىڭ جاۋابكارىدىن تۆلىتىۋېلىشقا ھوقۇقلۇق.
76-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى قاتناش ھادىسىسى تۇغدۇرۇپ جىسمانىي زەخىم، مال-مۈلۈك زىيىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان بولسا، سۇغۇرتا شىركىتى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ ئۈچىنچى تەرەپ جاۋابكارلىقى مەجبۇرىي سۇغۇرتىسى جاۋابكارلىق چېكى دائىرىسىدە تۆلەم بېرىدۇ؛
يەتمىگەن قىسمى تۆۋەندىكى بەلگىلىمە بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ :
( 1 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى ئارىسىدا قاتناش ھادىسىسى يۈز بەرسە، سەۋەنلىك ئۆتكۈزگەن تەرەپ تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ؛
ھەر ئىككى تەرەپنىڭ خاتالىقى بولسا، ھەر ئىككى تەرەپنىڭ سەۋەنلىكى بولغان نىسبەت بويىچە جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدۇ.
( 2 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى بىلەن موتورسىز قاتناش ۋاسىتىسى شوپۇرى، پىيادىلەر ئوتتۇرىسىدا قاتناش ھادىسىسى يۈز بەرگەندە، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ شوپۇرى ۋە پىيادىدە خاتالىق بولمىسا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى تەرەپ تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ؛
موتورسىز قاتناش ۋاسىتىسى شوپۇرى، پىيادىدە خاتالىق بارلىقىنى ئىسپاتلايدىغان دەلىل-ئىسپات بولسا، خاتالىق دەرىجىسىگە قاراپ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى تەرەپنىڭ تۆلەم جاۋابكارلىقىنى مۇۋاپىق يېنىكلىتىش كېرەك؛
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى تەرەپتە خاتالىق بولمىسا،% 10 تىن ئارتۇق تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.
قاتناش ھادىسىسىنىڭ زىيىنىنى موتورسىز قاتناش ۋاسىتىسى شوپۇرى، پىيادىلەر موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى قەستەن سوقۇۋېتىش كەلتۈرۈپ چىقارغان بولسا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى تەرەپ تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.
77-ماددا ئاپتوموبىل يول سىرتىدا كېتىۋاتقاندا يۈزبەرگەن ھادىسىگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى دېلو مەلۇماتىنى تاپشۇرۇۋالغان بولسا، مۇشۇ قانۇندىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە بېجىرىدۇ.
6-باب قانۇن ئىجراسىنى نازارەت قىلىش
78-ماددا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى قاتناش ساقچىلىرىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، قاتناش ساقچىلىرىنىڭ ساپاسى ۋە يول قاتنىشىنى باشقۇرۇش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى قاتناش ساقچىلىرىنى قانۇنچىلىق ۋە قاتناش بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش كەسپى بويىچە تەربىيەلىشى، باھالىشى كېرەك.
قاتناش ساقچىلىرى باھالاشتا لاياقەتسىز بولسا، ئىش ئورنىغا چىقىپ ۋەزىپە ئىجرا قىلسا بولمايدۇ.
79-ماددا گوڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ۋە ئۇنىڭ قاتناش ساقچىلىرى يول قاتناش بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇشتا، قانۇندا بەلگىلەنگەن خىزمەت ھوقۇقى ۋە تەرتىپكە ئاساسەن، ئىش بېجىرىش رەسمىيەتلىرىنى ئاددىيلاشتۇرۇپ، ئادىل، قاتتىق، مەدەنىي، يۇقىرى ئۈنۈملۈك بولۇشى كېرەك.
80-ماددا قاتناش ساقچىلىرى ۋەزىپە ئىجرا قىلغاندا، بەلگىلىمە بويىچە كىيىنىشى، خەلق ساقچىسى بەلگىسىنى تاقىشى، خەلق ساقچىسىنىڭ كىنىشكىسىنى تۇتۇشى، ساقچىنىڭ سالاپىتى، يۈرۈش-تۇرۇشى سالاپەتلىك بولۇشى، قوماندانلىق قائىدىسى بولۇشى كېرەك.
81-ماددا مۇشۇ قانۇن بويىچە كىنىشكا تارقىتىش قاتارلىقلارغا ئاساسەن تەننەرخ ھەققى ئېلىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ باھا مەسئۇل تارمىقى بېكىتكەن ھەق ئېلىش ئۆلچىمىنى قاتتىق ئىجرا قىلىش ھەمدە دۆلەت خەزىنىسىگە تولۇق تاپشۇرۇش كېرەك.
82-ماددا گوڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى قانۇن بويىچە جەرىمانە قويىدىغان مەمۇرىي جازا بېرىشتە، مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، جەرىمانە قويۇش قارارى چىقىرىش بىلەن جەرىمانە ئېلىشنى ئايرىۋېتىشى كېرەك؛
ئالغان جەرىمانە ۋە قانۇن بويىچە مۇسادىرە قىلىنغان قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەتنىڭ ھەممىسىنى دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرۇش كېرەك.
83-ماددا قاتناش ساقچىلىرى يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلار ۋە قاتناش ھادىسىسىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشتا، تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئۆزىنى چەتكە ئېلىشى كېرەك :
( 1 ) شۇ دېلودىكى دەۋالاشقۇچىلار ياكى ئالاقىدارلارنىڭ يېقىن تۇغقانلىرى؛
( 2 ) ئۆزى ياكى ئۇنىڭ يېقىن تۇغقانلىرىنىڭ شۇ دېلو بىلەن پايدا-زىيان مۇناسىۋىتى بولۇش؛
( 3 ) شۇ دېلودىكى دەۋالاشقۇچىلار بىلەن باشقا مۇناسىۋىتى بولۇپ، دېلونى ئادىل بىر تەرەپ قىلىشقا تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بار.
84-ماددا گوڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ۋە قاتناش ساقچىلىرىنىڭ مەمۇرىي قانۇن ئىجرا قىلىش پائالىيىتىدە مەمۇرىي رېۋىزىيە ئورگىنىنىڭ قانۇن بويىچە قىلغان نازارەتچىلىكىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ نازارەت تارمىقى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ۋە قاتناش ساقچىلىرىنىڭ قانۇن-نىزاملارنى ئىجرا قىلىش ۋە ئىنتىزامغا رىئايە قىلىش ئەھۋالىنى قانۇن بويىچە نازارەت قىلىشى كېرەك.
يۇقىرى دەرىجىلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى تۆۋەن دەرىجىلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ قانۇن ئىجرا قىلىش پائالىيىتىنى نازارەت قىلىشى كېرەك.
85-ماددا گوڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ۋە ئۇنىڭ قاتناش ساقچىلىرى ۋەزىپە ئىجرا قىلىشتا، جەمئىيەت ۋە پۇقرالارنىڭ نازارىتىنى ئاڭلىق قوبۇل قىلىشى كېرەك.
ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس گۇڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ۋە قاتناش ساقچىسىنىڭ قانۇننى قاتتىق ئىجرا قىلمىغانلىقى شۇنىڭدەك قانۇن-ئىنتىزامغا خىلاپ قىلمىشلىرىنى پاش قىلىش، ئەرز-شىكايەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
پاش قىلىش ماتېرىيالى، ئەرز-شىكايەتنى تاپشۇرۇۋالغان ئورگان مەسئۇلىيىتى بويىچە ۋاقتىدا تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.
86-ماددا ھەرقانداق ئورۇننىڭ جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىغا جەرىمانە كۆرسەتكۈچى چۈشۈرۈشىگە ياكى شەكلىنى ئۆزگەرتىپ چۈشۈرۈشىگە يول قويۇلمايدۇ؛
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى جەرىمانە سوممىسىنى قاتناش ساقچىلىرىنى باھالاشنىڭ ئۆلچىمى قىلسا بولمايدۇ.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ۋە ئۇنىڭ قاتناش ساقچىسى قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىدىن ھالقىغان بۇيرۇقنى ئىجرا قىلىشنى رەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق ھەمدە شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا يۇقىرى دەرىجىلىك ئورگانغا دوكلات قىلىدۇ.
7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى
87-ماددا گوڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ۋە ئۇنىڭ قاتناش ساقچىلىرى يول قاتناش بىخەتەرلىكى قانۇنىغا خىلاپ قىلمىشلارنى ۋاقتىدا تۈزىتىشى كېرەك.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ۋە ئۇنىڭ قاتناش ساقچىسى پاكىت ۋە مۇشۇ قانۇندىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەرگە ئاساسەن يول قاتناش بىخەتەرلىكى قانۇنىغا خىلاپ قىلمىشلىرىغا جازا بېرىشى كېرەك.
قىلمىشى يېنىك بولۇپ، يول يۈرۈشكە تەسىر يەتكۈزمىگەنلەرگە قانۇنغا خىلاپ قىلمىش كۆرسىتىپ بېرىلىپ، ئاغزاكى ئاگاھلاندۇرۇش بەرگەندىن كېيىن قويۇپ بېرىلىدۇ.
88-ماددا يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارغا بېرىلىدىغان جازا تۈرلىرى ئاگاھلاندۇرۇش، جەرىمانە قويۇش، ۋاقىتلىق تۇتۇپ قېلىش ياكى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى بىكار قىلىش، توختىتىپ قويۇشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
89-ماددا پىيادىلەر، ئاپتوموبىلغا ئولتۇرغۇچىلار، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى شوپۇرلىرىدىن يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملاردىكى يول يۈرۈش بەلگىلىمىسىگە خىلاپلىق قىلغانلىرىغا ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىلىدۇ ياكى بەش يۈەندىن يۇقىرى، 50 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
موتورسىز قاتناش ۋاسىتىسى شوپۇرى جەرىمانە قويۇش جازاسىنى قوبۇل قىلىشنى رەت قىلسا، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىسىنى تۇتۇپ قالسا بولىدۇ.
90-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى شوپۇرلىرىدىن يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملاردىكى يول يۈرۈش بەلگىلىمىسىگە خىلاپلىق قىلغانلىرىغا ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى ياكى 20 يۈەندىن يۇقىرى، 200 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.
بۇ قانۇندا ئايرىم بەلگىلىمە بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.
91-ماددا ھاراق ئىچىپ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدىگەنلەرگە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى ئالتە ئاي ۋاقتىنچە تۇتۇپ قېلىش ھەمدە 1000 يۈەندىن يۇقىرى، 2000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇش جازاسى بېرىلىدۇ.
ھاراق ئىچكەندىن كېيىن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدىگەنلەرگە جازا بېرىلىدۇ، يەنە بىر قېتىم ھاراق ئىچىپ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدىگەندە 10 كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىلىدۇ، قوشۇمچە 1000 يۈەندىن يۇقىرى، 2000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى بىكار قىلىنىدۇ.
ھاراق ئىچىپ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدىگەنلەرنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى مەستلىكى يېشىلگىچە چەكلەپ قويىدۇ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى بىكار قىلىدۇ، قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
بەش يىل ئىچىدە ماتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى قايتا ئېلىشقا بولمايدۇ.
ھاراق ئىچىپ تىجارەت تىرانسپورت موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدىگەنلەرگە 15 كۈن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىلىدۇ، قوشۇمچە 5000 يۈەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى بىكار قىلىنىدۇ، بەش يىل ئىچىدە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى شوپۇرلۇق كىنىشكىسىنى قايتا ئېلىشقا بولمايدۇ.
ھاراق ئىچىپ تىجارەت تىرانسپورت موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى ھەيدىگەنلەرنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى مەستلىكى يېشىلگىچە چەكلەيدۇ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى بىكار قىلىدۇ، قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
10 يىل ئىچىدە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى قايتا ئېلىشقا بولمايدۇ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى باشقۇرۇش كىنىشكىسىنى قايتا ئالغاندىن كېيىن، تىجارەت تىرانسپورتى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى ھەيدەشكە بولمايدۇ.
ھاراق ئىچكەندىن كېيىن ياكى ھاراق ئىچىپ مەست بولۇپ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدىگەندە ئېغىر قاتناش ھادىسىسى يۈز بېرىپ، جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ ھەمدە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى بىكار قىلىدۇ، ئۆمۈر بويى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى باشقۇرۇش كىنىشكىسىنى قايتا ئالسا بولمايدۇ.
92-ماددا تاشيول يولۇچى ئاپتوموبىلىدا يولۇچى توشۇش سوممىسى بەلگىلەنگەن يولۇچىدىن ئېشىپ كەتسە، 200 يۈەندىن يۇقىرى، 500 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
بېكىتىلگەن يولۇچىلارنىڭ% 20 ىدىن ئېشىپ كەتكەن ياكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا يۈك قاچىلىغانلارغا 500 يۈەندىن يۇقىرى، 2000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.
يۈك تىرانسپورت موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى تەكشۈرۈپ بېكىتىلگەن قاچىلاش سۈپىتىدىن ئېشىپ كەتسە، 200 يۈەندىن يۇقىرى، 500 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
تەكشۈرۈپ بېكىتىلگەن يۈك قاچىلاش سۈپىتىنى ％ 30 تىن ئاشۇرۇۋەتكەن ياكى بەلگىلىمىگە خىلاپ يولۇچى سالغانلارغا 500 يۈەندىن يۇقىرى، 2000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.
ئالدىنقى ئىككى تارماقتىكى قىلمىش كۆرۈلسە، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى قانۇنغا خىلاپ ھالەتكە كەلتۈرۈپ قويىدۇ.
تىرانسپورت ئورنىنىڭ ئاپتوموبىللىرىدا مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقى، 2-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋاللار كۆرۈلسە، جازا بەرسىمۇ ئۆزگەرمىسە، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا 2000 يۈەندىن يۇقىرى، 5000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.
93-ماددا يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملاردىكى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى توختىتىش، ۋاقىتلىق توختىتىش توغرىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ قىلمىشلارغا قانۇنغا خىلاپ قىلمىش كۆرسىتىپ بېرىلسە ھەمدە ئاغزاكى ئاگاھلاندۇرۇش بېرىپ، ئۇلارنى دەرھال ئايرىۋېتىشكە بۇيرۇسا بولىدۇ.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى شوپۇرى نەق مەيداندا بولمىسا ياكى نەق مەيداندا بولسىمۇ، دەرھال ئايرىلىشنى رەت قىلىپ، باشقا ئاپتوموبىل، پىيادىلەرنىڭ يۈرۈشىگە توسقۇنلۇق قىلسا، 20 يۈەندىن يۇقىرى، 200 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ ھەمدە شۇ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى قاتناشقا دەخلى يەتكۈزمەيدىغان جايغا ياكى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى بېكىتكەن جايغا سۆرەپ توختاتسا بولىدۇ.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى سۆرەلمە ئاپتوموبىل ئالاقىدارلاردىن ھەق ئالسا بولمايدۇ ھەمدە ئالاقىدارلارغا توختىتىش ئورنىنى ۋاقتىدا ئۇقتۇرۇپ قويۇشى كېرەك.
ئاپتوموبىلنى توغرا بولمىغان ئۇسۇلدا سۆرىگەنلىكتىن، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى بۇزۇلغان بولسا، قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىش كېرەك.
94-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى تېخنىكىلىق تەكشۈرۈش ئاپپاراتلىرىنىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى بىخەتەرلىكىنى تېخنىكىلىق تەكشۈرۈشى گوۋۇيۈەننىڭ باھا مەسئۇل تارمىقى بېكىتكەن ھەق ئېلىش ئۆلچىمىدىن ئېشىپ كەتكەن بولسا، ئارتۇق ئالغان ھەقنى قايتۇرىدۇ ھەمدە باھا مەسئۇل تارمىقى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باھا قانۇنى»دىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جازا بېرىدۇ.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكىسىنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ دۆلەت خەۋپسىزلىكى تېخنىكا ئۆلچىمى بويىچە تەكشۈرمەي، ساختا تەكشۈرۈش نەتىجىسى چىقىرىپ بەرسە، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ئالغان تەكشۈرۈش ھەققى بەش ھەسسىدىن يۇقىرى، ئون ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ ھەمدە تەكشۈرۈش سالاھىيىتىنى قانۇن بويىچە بىكار قىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
95-ماددا يولغا چىققان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىگە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى نومۇر تاختىسى ئېسىلمىغان، تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولۇش بەلگىسى، سۇغۇرتا بەلگىسى قويۇلمىغان ياكى يول يۈرۈش كىنىشكىسى، ھەيدەش كىنىشكىسىنى ئاپتوموبىلغا ئەگىشىپ ئېلىپ يۈرمىگەن بولسا، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى تۇتۇپ قېلىپ، ئالاقىدارلارغا مۇناسىپ نومۇر تاختىسى، بەلگە بېرىش ياكى مۇناسىپ رەسمىيەتلەرنى تولۇقلاپ بېجىرىشنى ئۇقتۇرۇشى كېرەك،
ھەمدە مۇشۇ قانۇننىڭ 90-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلسە بولىدۇ.
توختاملاشقۇچىلار مۇناسىپ نومۇر تاختىسى، بەلگە بەرگەن ياكى مۇناسىپ رەسمىيەتنى تولۇقلاپ بېجىرگەن بولسا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ۋاقتىدا قايتۇرۇپ بېرىشى كېرەك.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى نومۇر تاختىسىنى قەستەن توسۇۋالغان، بۇلغىۋەتكەن ياكى ئۇنىڭغا بەلگىلىمە بويىچە ئورناتمىغانلارغا مۇشۇ قانۇننىڭ 90-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.
96-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى تىزىملاش كىنىشكىسى، نومۇر تاختىسى، يول يۈرۈش كىنىشكىسى، ھەيدەش كىنىشكىسىنى ياسىۋالغان، ئۆزگەرتىۋالغان ياكى ئىشلەتكەنلەرنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى يىغىۋالىدۇ، شۇ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى تۇتۇپ قالىدۇ، 15 كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىلىدۇ، قوشۇمچە 2000 يۈەندىن يۇقىرى، 5000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
ياسىغان، ئۆزگەرتكەن ياكى ئۆزگەرتكەن تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولغان بەلگە، سۇغۇرتا بەلگىسىنى ياسىۋالغان، ئۆزگەرتىۋالغان ياكى ئىشلەتكەنلەرنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى يىغىۋالىدۇ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى تۇتۇپ قالىدۇ، 10 كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىلىدۇ ھەمدە 1000 يۈەندىن يۇقىرى، 3000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
باشقا ئاپتوموبىللارنىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى تىزىملاش كىنىشكىسى، نومۇر تاختىسى، يول يۈرۈش كىنىشكىسى، تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولۇش بەلگىسى، سۇغۇرتا بەلگىسىنى ئىشلەتكەنلەرنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى يىغىۋالىدۇ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى تۇتۇپ قالىدۇ، 2000 يۈەندىن يۇقىرى، 5000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.
توختاملاشقۇچىلار مۇناسىپ قانۇنلۇق ئىسپات بەرگەن ياكى مۇناسىپ رەسمىيەتنى تولۇقلاپ بېجىرگەن بولسا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ۋاقتىدا قايتۇرۇپ بېرىشى كېرەك.
97-ماددا سىگنال ئۈسكۈنىسى، بەلگە چىرىغىنى قانۇنسىز ئورناتقانلارنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى مەجبۇرىي چۇۋۇپ يىغىۋالىدۇ ھەمدە 200 يۈەندىن يۇقىرى، 2000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.
98-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ ئىگىدارى، باشقۇرغۇچىسى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ئۈچىنچى تەرەپ جاۋابكارلىقى مەجبۇرىي سۇغۇرتىسىغا قاتناشتۇرمىسا، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ئاپتوموبىلنى بەلگىلىمە بويىچە سۇغۇرتىغا قاتناشتۇرغاندىن كېيىن تۇتۇپ قالىدۇ ھەمدە بەلگىلىمە بويىچە ئەڭ تۆۋەن جاۋابكارلىق چېكى بويىچە تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سۇغۇرتا ھەققىنىڭ ئىككى ھەسسىسىگە جەرىمانە قويىدۇ.
ئالدىنقى تارماقتا تاپشۇرۇلغان جەرىمانىنىڭ ھەممىسى يول قاتناش ھادىسىسى ئىجتىمائىي قۇتقۇزۇش فوندىغا كىرگۈزۈلىدۇ.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
99-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى 200 يۈەندىن يۇقىرى، 2000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ :
( 1 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ئىشلىتىش كىنىشكىسى بىكار قىلىنغان ياكى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى باشقۇرۇش كىنىشكىسى ۋاقىتلىق تۇتۇپ قېلىنغان مەزگىلدە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدىگەن بولسا؛
( 2 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى ئالمىغان ياكى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى باشقۇرۇش كىنىشكىسى بىكار قىلىنغان، ۋاقىتلىق تۇتۇپ قېلىنغان كىشىنىڭ ھەيدىشىگە تاپشۇرۇپ بەرگەنلەر؛
( 3 ) قاتناش ھادىسىسى تۇغدۇرغاندىن كېيىن قېچىپ كەتكەنلەر جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەر؛
( 4 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى ھەيدىگەندە بەلگىلەنگەن سۈرئەتنىڭ% 50 ىدىن ئاشۇرۇپ ھەيدىگەنلەر؛
( 5 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدىگۈچىلەرنى يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملار ۋە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى بىخەتەر ھەيدەش تەلىپىگە خىلاپ ھالدا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەشكە مەجبۇرلاپ، قاتناش ھادىسىسى پەيدا قىلغان بولسىمۇ، جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەر؛
( 6 ) قاتناشنى ئىدارە قىلىش بەلگىلىمىسىگە خىلاپلىق قىلىپ مەجبۇرىي يول يۈرگەن، نەسىھەتنى ئاڭلىمىغانلار؛
( 7 ) قاتناش ئەسلىھەلىرىنى قەستەن بۇزۇۋېتىپ، يۆتكىۋېتىپ، ئۆچۈرۈۋېتىپ، خەتەرلىك ئاقىۋەت پەيدا قىلغان بولسىمۇ جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەر؛
( 8 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى قانۇنسىز توسۇپ، تۇتۇپ قېلىپ، نەسىھەت ئاڭلىماي، قاتناش ئېغىر توسۇلۇپ قالغان ياكى خېلى زور مال-مۈلۈك زىيىنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلار.
قىلمىشچىدا ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 2 ) تارماقچىسى، ( 4 ) تارماقچىسىدىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلگەن بولسا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى قوشۇمچە بىكار قىلىنسا بولىدۇ؛
1-، 3-، 5-تارماقچىدىن 8-تارماقچىغىچە بولغان ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، قوشۇمچە 15 كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇشقا بولىدۇ.
100-ماددا قۇراشتۇرۇلغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدىگەن ياكى بىراك قىلىش ئۆلچىمىگە يەتكەن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى يولغا سالغان بولسا، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى يىغىۋېلىشى، مەجبۇرىي بىراك قىلىشى كېرەك.
ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ھەيدەپ يولغا چىققان شوپۇرلارغا 200 يۈەندىن يۇقىرى، 2000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ ھەمدە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى بىكار قىلىنىدۇ.
بىراك قىلىش ئۆلچىمىگە يەتكەن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ساتقانلارنىڭ قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى مۇسادىرە قىلىنىدۇ، سېتىش سوممىسى تەڭ سوممىدا جەرىمانە قويۇلىدۇ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ.
101-ماددا يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە دائىر قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، ئېغىر قاتناش ھادىسىسى يۈز بېرىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ ھەمدە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى بىكار قىلىدۇ.
قاتناش ھادىسىسى پەيدا قىلىپ قېچىپ كەتكەنلەرنىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ئۇنى بىكار قىلىدۇ ھەمدە ئۆمۈر بويى قايتىدىن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى ئالسا بولمايدۇ.
102-ماددا ئالتە ئاي ئىچىدە 2-قېتىمدىن ئارتۇق پەۋقۇلئاددە زور قاتناش ھادىسىسى يۈزبېرىشتە ئاساسلىق جاۋابكار ياكى بارلىق جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدىغان كەسپىي تىرانسپورت ئورۇنلىرىنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى بىخەتەرلىك يوشۇرۇن خەۋپىنى تۈگىتىشكە بۇيرۇيدۇ، بىخەتەرلىك يوشۇرۇن خەۋپىنى يوقاتمىغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ يولغا چىقىشى مەنئى قىلىنىدۇ.
103-ماددا دۆلەتنىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى مەھسۇلاتى مەسئۇل تارمىقى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى دۆلەت خەۋپسىزلىكى تېخنىكا ئۆلچىمى بويىچە قاتتىق تەكشۈرمەي، لاياقەتسىز موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى ئىشلەپچىقىرىشقا كىرىشتۈرۈشكە ئىجازەت بەرمىگەن بولسا، جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش ياكى ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش مەمۇرىي جازاسى بېرىدۇ.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ئىشلەپچىقىرىش كارخانىسى دۆلەتنىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى مەھسۇلاتى مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئىجازىتى بىلەن ئىشلەپچىقارغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى تىپىدىن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ دۆلەت خەۋپسىزلىكى تېخنىكا ئۆلچىمىنى ئىجرا قىلماي ياكى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ تەييار مەھسۇلات سۈپىتىنى قاتتىق تەكشۈرمەي، سۈپىتى لاياقەتسىز بولغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى زاۋۇتتىن چىقىرىپ ساتقانلىرىغا سۈپەت تېخنىكا نازارەتچىلىك تارمىقى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مەھسۇلات سۈپىتى قانۇنى»دىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جازا بېرىدۇ.
دۆلەتنىڭ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى مەھسۇلاتى مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئىجازىتىنى ئالماي ئىشلەپچىقارغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى تىپىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئىشلەپچىقارغان، ساتقانلارغا قانۇنسىز ئىشلەپچىقارغان، ساتقان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ تەييار مەھسۇلاتى ۋە زاپچاسلىرى مۇسادىرە قىلىنىدۇ، قوشۇمچە قانۇنسىز مەھسۇلات قىممىتىنىڭ ئۈچ ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ؛
تىجارەت كىنىشكىسى بارلارنىڭ تىجارەت كىنىشكىسىنى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى بىكار قىلىدۇ، تىجارەت كىنىشكىسى يوقلىرى پېچەتلىنىدۇ.
قۇراشتۇرۇلغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى ئىشلەپچىقارغان، ساتقانلار ياكى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئۆزگەرتىپ قۇراشتۇرۇلغان موتورلۇق ئۆپكە ۋاسىتىلىرىنى ئىشلەپچىقارغان، سېتىۋەتكەنلەرگە مۇشۇ ماددىنىڭ 3-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.
مۇشۇ ماددىنىڭ 2-، 3-، 4-تارمىقىدا كۆرسىتىلگەن قانۇنغا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلىپ، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ دۆلەت خەۋپسىزلىكى تېخنىكا ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى ئىشلەپچىقىرىپ ياكى سېتىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
104-ماددا تەستىقلاتماي تۇرۇپ، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن يول قازغان، يولنى ئىگىلىۋېلىپ قۇرۇلۇش قىلغان ياكى يول قاتناش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان باشقا ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللانغانلارنى يول مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ ھەمدە ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈپ بەرگەنلەرگە قانۇن بويىچە جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
يۈرۈشكە سەۋەبچى بولغانلار، ئاپتوموبىل ۋە باشقا مال-مۈلۈككە زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.
ئالدىنقى تارماقتىكى قىلمىش سادىر قىلىپ، يول قاتناش بىخەتەرلىكى ھەرىكىتىگە تەسىر يەتكۈزگەن بولسا، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇسا، قاتناشنى تېز ئەسلىگە كەلتۈرسە بولىدۇ.
105-ماددا يول قۇرۇلۇش مەشغۇلاتىدا ياكى يول بۇزۇلۇپ كەتكەندە، ئاگاھ بەلگىسى ۋاقتىدا ئورنىتىلمىغان، مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى قوللىنىلمىغان ياكى قاتناش سىگنال چىرىغى، قاتناش بەلگىسى، قاتناش بەلگە سىزىقى ئورنىتىش كېرەك بولسىمۇ، قاتناش سىگنال چىرىغى
يۈرۈشنى كەلتۈرۈپ چىقارغان ئادەم، ئاپتوموبىل ۋە باشقا مال-مۈلۈككە زىيان سالغان بولسا، مۇناسىۋەتلىك مەسئۇلىيىتى بار ئورۇن قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
106-ماددا يولنىڭ ئىككى تەرىپى ۋە ئايرىش بەلبېغىغا كۆچەت، باشقا ئۆسۈملۈك ياكى ئېلان تاختىسى، تۇرۇبا لىنىيەسى قاتارلىقلارنى ئورنىتىپ، يول چىرىغى، قاتناش سىگنال چىرىغى، قاتناش بەلگىسىنى توسۇۋېلىپ، بىخەتەرلىك كۆرۈش ئارىلىقىغا دەخلى يەتكۈزسە، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى قىلمىشچىنى توسالغۇنى تۈگىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
ئىجرا قىلىشنى رەت قىلغانلارغا 200 يۈەندىن يۇقىرى، 2000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ ھەمدە توسالغۇنى مەجبۇرىي تۈگىتىدۇ، كېرەكلىك خىراجەتنى قىلمىشچى ئۈستىگە ئالىدۇ.
107-ماددا يول قاتناش قانۇنىغا خىلاپ قىلمىشچىلارغا ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىلسە، 200 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا، قاتناش ساقچىسى نەق مەيداندا مەمۇرىي جازا قارارى چىقارسا ھەمدە مەمۇرىي جازا قارارنامىسى چىقارسا بولىدۇ.
مەمۇرىي جازا قارارنامىسىگە توختاملاشقۇچىلارنىڭ قانۇنغا خىلاپ پاكىتى، مەمۇرىي جازانىڭ ئاساسى، جازا مەزمۇنى، ۋاقتى، ئورنى ۋە جازا بەرگۈچى ئورگاننىڭ نامى ئېنىق يېزىلىشى ھەمدە قانۇن ئىجرا قىلغۇچى خادىم ئىمزا قويۇشى ياكى تامغا بېسىشى كېرەك.
108-ماددا ئالاقىدارلار جەرىمانە قويغان مەمۇرىي جازا قارارىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە، بەلگىلەنگەن بانكىغا بېرىپ جەرىمانە تاپشۇرۇشى كېرەك.
پىيادىلەر، ئاپتوموبىلغا ئولتۇرغۇچىلار ۋە موتورسىز قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدىگۈچىلەرگە قويۇلىدىغان جەرىمانىگە توختاملاشقۇچىلارنىڭ باشقىچە پىكرى بولمىسا، نەق مەيداندا جەرىمانە ئالسا بولىدۇ.
جەرىمانە قويۇشتا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك مالىيە تارماقلىرى بىرتۇتاش تۈزۈپ تارقاتقان جەرىمانە ھۆججىتىنى يېزىپ بېرىش كېرەك؛
مالىيە تارماقلىرى بىرتۇتاش تۈزۈپ تارقاتقان جەرىمانە ھۆججىتىنى چىقىرىپ بەرمىسە، توختاملاشقۇچىلار جەرىمانە تاپشۇرۇشنى رەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
109-ماددا ئالاقىدارلار مەمۇرىي جازا قارارىنى مۇددەت ئۆتسىمۇ ئادا قىلمىسا، مەمۇرىي جازا قارارى چىقارغان مەمۇرىي ئورگان تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللانسا بولىدۇ :
( 1 ) مۇددەت توشسىمۇ جەرىمانە تاپشۇرمىغانلارغا ھەر كۈنى جەرىمانە سوممىسىنىڭ ％ 3 ى بويىچە قوشۇپ جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
( 2 ) خەلق سوت مەھكىمىسىگە مەجبۇرىي ئىجرا قىلدۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىش.
110-ماددا ۋەزىپە ئىجرا قىلىۋاتقان قاتناش ساقچىلىرى يول قاتناش قانۇنىغا خىلاپ قىلمىشچىلارغا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى ۋاقىتلىق تۇتۇپ قېلىش ياكى بىكار قىلىش جازاسى بېرىش كېرەك دەپ قارىسا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ئىشلىتىش كىنىشكىسىنى ئاۋۋال تۇتۇپ قالسا ھەمدە دېلونى 24 سائەت ئىچىدە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا ئۆتكۈزۈپ بەرسە بولىدۇ.
يول قاتناش قانۇنىغا خىلاپ قىلمىشچى 15 كۈن ئىچىدە گۇڭئەن ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىغا بېرىپ بىر تەرەپ قىلىشنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.
يولسىز سەۋەبلەر بىلەن سۈرۈك ئۆتسىمۇ بىر تەرەپ قىلىنمىسا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى بىكار قىلىنىدۇ.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى ۋاقىتلىق تۇتۇپ قالغان ياكى بىكار قىلغان بولسا، مەمۇرىي جازا قارارنامىسى چىقىرىشى كېرەك.
111-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا توختىتىپ قويۇش مەمۇرىي جازاسى بېرىشنى ناھىيەلىك، شەھەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى ئىدارىسى، جامائەت خەۋپسىزلىكى شۆبە ئىدارىسى ياكى ناھىيە دەرىجىسىگە تەڭ كېلىدىغان جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قارار قىلىدۇ.
112-ماددا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى، موتورسىز قاتناش ۋاسىتىسىنى تۇتۇپ قالغاندا، نەق مەيداندا ئىسپات بېرىشى ھەمدە ئالاقىدارلارغا بەلگىلەنگەن مۇددەت ئىچىدە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ دېڭىز باشقۇرۇش تارمىقىغا بېرىپ بىر تەرەپ قىلىشنى قوبۇل قىلىشنى ئۇقتۇرۇپ قويۇشى كېرەك.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى تۇتۇپ قېلىنغان ئاپتوموبىلنى ئوبدان ساقلىشى كېرەك، ئىشلىتىشكە بولمايدۇ.
سۈرۈك ئۆتسىمۇ بىر تەرەپ قىلىنىشنى قوبۇل قىلمىغان ھەمدە ئېلان چىقىرىلىپ ئۈچ ئايغىچە بىر تەرەپ قىلىنىشنىمۇ قوبۇل قىلمىغانلار تۇتۇپ قېلىنغان ئاپتوموبىلنى قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىدۇ.
113-ماددا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسىنى ۋاقىتلىق تۇتۇپ قېلىش مۇددىتى جازا قارارى كۈچكە ئىگە بولغان كۈندىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ؛
جازا قارارى كۈچكە ئىگە بولۇشتىن بۇرۇن ئاۋۋال موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى تۇتۇپ قېلىنغان بولسا، تۇتۇپ قالغان كۈندىن ۋاقىتلىق تۇتۇپ قېلىش مۇددىتىگە بىر كۈن سۇندۇرۇپ ھېسابلىنىدۇ.
موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى بىكار قىلىنغاندىن كېيىن، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى باشقۇرۇش كىنىشكىسى ئېلىشنى قايتا ئىلتىماس قىلىش مۇددىتى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ئىشلىتىش كىنىشكىسىنى باشقۇرۇش بەلگىلىمىسى بويىچە بېجىرىلىدۇ.
114-ماددا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى قاتناش تېخنىكىسىنى نازارەت قىلىش خاتىرىسى ماتېرىيالىغا ئاساسەن، قانۇنغا خىلاپ موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنىڭ ئىگىدارى ياكى باشقۇرغۇچىسىغا قانۇن بويىچە جازا بەرسە بولىدۇ.
شوپۇرنى بېكىتكىلى بولسا، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە قانۇن بويىچە جازا بېرىلسە بولىدۇ.
115-ماددا قاتناش ساقچىلىرىدىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىغا قانۇن بويىچە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ :
( 1 ) قانۇندا بەلگىلەنگەن شەرتكە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىگە موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى تىزىملاش گۇۋاھنامىسى، نومۇر تاختىسى، يول يۈرۈش كىنىشكىسى، تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولۇش بەلگىسى بەرگەنلەر؛
( 2 ) قانۇندا بەلگىلەنگەن شەرتكە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىگە ساقچى ئاپتوموبىلى، ئوت ئۆچۈرۈش ئاپتوموبىلى، قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلى، قۇرۇلۇشتا خەتەردىن قۇتقۇزۇش ئاپتوموبىلى ئورنىتىلىدىغان، ئىشلىتىلىدىغان سىگنال ئۈسكۈنىسى، بەلگە چىرىغىنى ئورنىتىش، ئىشلىتىش تەستىقلانغان، بەلگە نۇسخىسى پۈركۈپ سىزىلغانلار؛
( 3 ) ھەيدەش ئىجازىتى شەرتىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان، ئىمتىھان بەرمىگەن ياكى ئىمتىھاندا لاياقەتسىز بولغانلارغا موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى ھەيدەش كىنىشكىسى تارقىتىپ بەرگەنلەر؛
( 4 ) جەرىمانە قويۇش قارارىنى ئىجرا قىلمىغان ياكى قانۇن بويىچە ئالغان ھەق، ئالغان جەرىمانە ۋە مۇسادىرە قىلغان قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ ھەممىسىنى بەلگىلىمە بويىچە دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرمىغانلار؛
( 5 ) ئاپتوموبىل ھەيدەش مەكتىپى ياكى ئاپتوموبىل ھەيدەش كۇرسى، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى رېمونت قىلىش زاۋۇتى ياكى ھەق ئېلىنىدىغان توختالغۇ قاتارلىق تىجارەت پائالىيەتلىرىنى ئۇيۇشتۇرغان ياكى ئۇنىڭغا قاتناشقان بولسا؛
( 6 ) ۋەزىپىسىدىكى قولايلىقتىن پايدىلىنىپ باشقىلارنىڭ پۇل-مېلىنى قوبۇل قىلغان ياكى باشقا پايدا ئالغانلار؛
( 7 ) ئاپتوموبىل، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ يول يۈرۈش كىنىشكىسى، ھەيدەش كىنىشكىسى، ئاپتوموبىلنىڭ نومۇر تاختىسىنى قانۇنغا خىلاپ ھالدا تۇتۇپ قالغانلار؛
( 8 ) قانۇن بويىچە تۇتۇپ قېلىنغان ئاپتوموبىلنى ئىشلەتكەنلەر؛
( 9 ) نەق مەيداندا جەرىمانە ئالغاندا، جەرىمانە ھۆججىتى كەسمىگەن ياكى جازا سوممىسىنى ئەينەن تولدۇرمىغانلار؛
( 10 ) نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ، قاتناش ھادىسىسىنى ئادىل بىر تەرەپ قىلمىغانلار؛
( 11 ) موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى نومۇر تاختىسى بېجىرىشنى قەستەن تەڭقىسلىققا قويۇپ، كېچىكتۈرۈپ بېجىرگەنلەر؛
( 12 ) جىددىي ۋەزىپە ئىجرا قىلمىغاندا سىگنال بېرىش ئەسۋابى، بەلگە چىرىغى ئىشلەتكەنلەر؛
( 13 ) بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا نورمال يۈرۈۋاتقان ئاپتوموبىللارنى توسقان، تەكشۈرگەنلەر؛
( 14 ) جىددىي ھۆكۈمەت ئىشىنى ئىجرا قىلمايۋاتقاندا، موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىگە چىقىۋېلىشنى توسۇۋالغانلار؛
( 15 ) قانۇندا بەلگىلەنگەن مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلمىغانلار.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىدا ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن قىلمىشلارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا مۇناسىپ مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ.
116-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 115-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە قاتناش ساقچىلىرىغا مەمۇرىي جازا بەرگەنلەر مەمۇرىي جازا قارارى چىقىرىشتىن بۇرۇن ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىشنى توختاتسا بولىدۇ؛
زۆرۈر تېپىلغاندا قاماپ قويسا بولىدۇ.
مۇشۇ قانۇننىڭ 115-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، قاتناش ساقچىلىرىدىن دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش ياكى ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش جازاسى بېرىلگەنلىرى ئىشتىن بوشىتىلسا بولىدۇ.
قاتناش ساقچىلىرىدىن ئىشتىن قوغلاش جازاسى بېرىلگەن ياكى ئىشتىن بوشىتىلغانلىرىنىڭ ساقچى ئۇنۋانى ئېلىپ تاشلىنىشى كېرەك؛
ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاشتىن تۆۋەن مەمۇرىي جازا بېرىلگەن قاتناش ساقچىلىرىنىڭ ساقچى ئۇنۋانى تۆۋەنلىتىلىشى كېرەك.
117-ماددا قاتناش ساقچىلىرى خىزمەت ھوقۇقىدىن پايدىلىنىپ، ئومۇمنىڭ مال-مۈلكىنى قانۇنسىز ئىگىلىۋېلىپ، پارا سورىغان، پارا ئالغان ياكى خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
118-ماددا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقى ۋە ئۇنىڭ قاتناش ساقچىلىرى مۇشۇ قانۇننىڭ 115-ماددىسىدا كۆرسىتىلگەن قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ، ئالاقىدارلارغا زىيان سالسا، قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ
119-ماددا بۇ قانۇندا تۆۋەندىكى سۆزلەرنىڭ مەنىسى :
( 1 ) «يول»تاشيول، شەھەر يولى ۋە ئورۇن باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولسىمۇ، ئىجتىمائىي موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ ئۆتۈشىگە رۇخسەت قىلىنىدىغان جاي، جۈملىدىن مەيدان، ئاممىۋى توختالغۇ قاتارلىق ئاممىۋى يۈرۈشكە ئىشلىتىدىغان ئورۇننى كۆرسىتىدۇ.
( 2 ) «ئاپتوموبىل»موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرى ۋە موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرىنى كۆرسىتىدۇ.
( 3 ) «موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى»ئېنېرگىيە قۇرۇلمىسى ئارقىلىق قوزغىتىلىدىغان ياكى تارتىلىدىغان، يولغا چىققان خادىملارنىڭ ئىشلىتىشىگە ياكى نەرسە-كېرەك توشۇشىغا، شۇنىڭدەك قۇرۇلۇش مەخسۇس مەشغۇلاتى قىلىشىغا بېرىلىدىغان چاقلىق ئاپتوموبىلنى كۆرسىتىدۇ.
( 4 ) «موتورسىز قاتناش ۋاسىتىلىرى»ئادەم كۈچى ياكى ئات كۈچى بىلەن قوزغىتىلىدىغان، يولغا چىقىدىغان قاتناش قورالى، شۇنىڭدەك ئېنېرگىيە قۇرۇلمىسى ئارقىلىق قوزغىتىلىدىغان بولسىمۇ، لېكىن لايىھەدىكى ئەڭ يۇقىرى سائەتلىك سۈرئىتى، قۇرۇق ۋاگوننىڭ سۈپىتى، سىرتقى شەكىل ئۆلچىمى ئالاقىدار دۆلەتلەرنىڭ ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان مېيىپلەر موتورلۇق چاقلىق ئورۇندۇق ھارۋىسى، توكلۇق ۋېلىسىپىت قاتارلىق قاتناش قورالىنى كۆرسىتىدۇ.
( 5 ) «قاتناش ھادىسىسى»ئاپتوموبىل يولدا خاتالىق ياكى تاسادىپىيلىق سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان جىسمانىي تالاپەت ياكى مال-مۈلۈك زىيىنى ۋەقەسىنى كۆرسىتىدۇ.
120-ماددا جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى ۋە جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسمىنىڭ ئىشتاتلىق موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى نومۇر تاختىسى ۋە كىنىشكىسى، ئىشتاتلىق موتورلۇق سودا ۋاسىتىلىرىنى تەكشۈرۈش، شۇنىڭدەك موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى شوپۇرلىرىنى باھالاش خىزمىتىگە جۇڭگو خەلق ئازادلىق مىنىستىرلىقى، جۇڭگو خەلق قوراللىق قاتناش ساقچى قىسمىنىڭ ئالاقىدار تارمىقى مەسئۇل بولىدۇ.
121-ماددا يولغا چىققان تىراكتورغا يېزا ئىگىلىكى ( يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرى ) مەسئۇل تارمىقى مۇشۇ قانۇننىڭ 8-، 9-، 13-، 19-، 23-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ باشقۇرۇش خىزمەت ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدۇ.
يېزا ئىگىلىكى ( يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرى ) مەسئۇل تارمىقى ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە خىزمەت ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈشتە، مۇشۇ قانۇندىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەرگە رىئايە قىلىشى ھەمدە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قاتناش باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ نازارىتىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك؛
بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلار مۇشۇ قانۇندىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ.
بۇ قانۇن يولغا قويۇلۇشتىن بۇرۇن يېزا ئىگىلىكى ( يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرى ) مەسئۇل تارمىقى بەرگەن موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسى نومۇر تاختىسى مۇشۇ قانۇن يولغا قويۇلغاندىن كېيىن داۋاملىق كۈچكە ئىگە بولىدۇ.
122-ماددا دۆلەت چېگرادىن كىرىدىغان چېگرا سىرتىدىكى موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنىڭ يول قاتناش بىخەتەرلىكىنى بىرتۇتاش باشقۇرىدۇ.
123-ماددا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتلىرى شۇ رايوننىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا قاراپ، مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن جەرىمانە قويۇش دائىرىسى ئىچىدە كونكرېت ئىجرا ئۆلچىمىنى بەلگىلىسە بولىدۇ.
124-ماددا بۇ قانۇن 2004-يىل 5-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.