( 1997 ـ يىل 12 ـ ئاينىڭ 29 ـ كۈنى 8 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 29 ـ يىغىنىدا ماقۇللاندى، 2008 ـ يىل 12-ئاينىڭ 27 ـ كۈنى 11 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 6 ـ يىغىنىدا ئۆزگەرتىلدى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانى

3-باب يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش، ئالدىن مەلۇمات بېرىش

4-باب يەر تەۋرەش ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش

5-باب يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش

6-باب يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش

يەتتىنچى باب نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش

8-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

9-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن مۇداپىئەلىنىش ۋە ئۇنى ئازايتىش، خەلقنىڭ ھاياتى ۋە مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىنى قوغداش، ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتنىڭ ئىمكانىيەتلىك سىجىل تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ساھەسى ۋە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى باشقۇرۇشىدىكى باشقا دېڭىز تەۋەسىدە يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش، ئالدىن مەلۇمات بېرىش، يەر تەۋرەش ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش-قۇتقۇزۇش، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش قاتارلىق يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش ھەرىكەتلىرىگە مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

3-ماددا يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش خىزمىتىدە ئالدىنى ئېلىشنى ئاساس قىلىش، مۇداپىئەلىنىش بىلەن قۇتقۇزۇشنى بىرلەشتۈرۈش فاڭجېنى يولغا قويۇلىدۇ.

4-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش خىزمىتىگە بولغان رەھبەرلىكنى كۈچەيتىپ، يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش خىزمىتىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى، كېرەكلىك خىراجەتنى مالىيە خامچوتىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

5-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ رەھبەرلىكىدە، گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ ئىقتىسادنى ئۇنىۋېرسال ماكرولۇق تەڭشەش-تىزگىنلەش، قۇرۇلۇش، خەلق ئىشلىرى، سەھىيە، جامائەت خەۋپسىزلىكى، شۇنىڭدەك باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە، ھەركىم ئۆز مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىپ، زىچ ماسلىشىپ، يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش خىزمىتىنى ئورتاق ياخشى ئىشلەيدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ رەھبەرلىكىدە، مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە، ئۆز مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىپ، يېقىندىن ماسلىشىپ، شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش خىزمىتىنى ئورتاق ياخشى ئىشلەيدۇ.

6-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش قوماندانلىق ئاپپاراتى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل بولۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش خىزمىتىگە بىرتۇتاش رەھبەرلىك قىلىش، قوماندانلىق قىلىش ۋە ئۇنى ماسلاشتۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش قوماندانلىق ئاپپاراتى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل بېرىپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش خىزمىتىگە بىرتۇتاش رەھبەرلىك قىلىش، قوماندانلىق قىلىش ۋە ئۇنى ماسلاشتۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش قوماندانلىق ئاپپاراتىنىڭ كۈندىلىك خىزمىتىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

7-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش بىلىملىرى تەشۋىق-تەربىيەسىنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇپ، پۇقرالارنىڭ يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلەندى ئاپەت زىيىنىنى ئازايتىش ئېڭىنى كۈچەيتىپ، پۈتۈن جەمئىيەتنىڭ يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

8-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش پائالىيىتىگە قانۇن بويىچە قاتنىشىش مەجبۇرىيىتى بار.

دۆلەت ئىجتىمائىي تەشكىلاتلار ۋە شەخسلەرنى يەر تەۋرەشنى ئامما كۆزىتىش، ئامما مۇداپىئەلىنىش پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇپ، يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ۋە ئالدىنى ئېلىشقا ئىلھاملاندۇرىدۇ ۋە يېتەكلەيدۇ.

دۆلەت پىدائىيلارنى يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش پائالىيىتىگە قاتنىشىشقا ئىلھاملاندۇرىدۇ، يېتەكلەيدۇ.

9-ماددا جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى، جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسمى ۋە خەلق ئەسكىرى تەشكىلاتى مۇشۇ قانۇن، شۇنىڭدەك باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزام، ھەربىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە ۋە گوۋۇيۈەن، مەركىزىي ھەربىي كومىتېتنىڭ بۇيرۇقى بويىچە يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىپ، خەلقنىڭ ھاياتى ۋە مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىنى قوغدايدۇ.

10-ماددا يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش ھەرىكىتىدە، دۆلەتنىڭ يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىشقا مۇناسىۋەتلىك ئۆلچىمىگە رىئايە قىلىش كېرەك.

11-ماددا دۆلەت يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىشقا دائىر پەن-تېخنىكا تەتقىقاتىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىپ، يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش پەن-تېخنىكا تەتقىقات خىراجىتى سېلىنمىسىنى پەيدىنپەي ئاشۇرۇپ، ئىلغار پەن تەتقىقات نەتىجىلىرىنى كېڭەيتىدۇ، خەلقئارا ھەمكارلىق ۋە ئالماشتۇرۇشنى كۈچەيتىپ، يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىش ۋە ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش خىزمىتى سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش خىزمىتىدە گەۋدىلىك تۆھپە قوشقان ئورۇن ۋە شەخسلەر دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە تەقدىرلىنىدۇ ۋە مۇكاپاتلىنىدۇ.

2-باب يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانى

12-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە دۆلەتنىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشكە تەشكىللەپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى تەڭ دەرىجىلىك مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە، بىر دەرىجە يۇقىرى يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانى ۋە شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئاساسەن، شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش، ئاپەت زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانىنى تەشكىللەپ تۈزۈپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ،
ھەمدە بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

13-ماددا يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشتە، بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرۇش، مۇھىم نۇقتىنى گەۋدىلەندۈرۈش، مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇش، ئومۇميۈزلۈك ئالدىنى ئېلىش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىپ، يەر تەۋرەش ئەھۋالى ۋە يەر تەۋرەش زىيىنىنى مۆلچەرلەش نەتىجىسىنى ئاساس قىلىش ھەمدە خەلقنىڭ ھاياتى ۋە مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكى، شۇنىڭدەك ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىيات، بايلىق، مۇھىت ئاسراش قاتارلىق ئېھتىياجنى تولۇق ئويلىشىش كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانىنى تۈزۈش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، ۋاقتىدا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى بېرىشى كېرەك.

14-ماددا يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانىنىڭ مەزمۇنى يەر تەۋرەش ئەھۋالى ۋەزىيىتى ۋە يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش ئومۇمىي نىشانى، يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئىستانسىسى تورى قۇرۇلۇشىنىڭ جايلىشىشى، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن مۇداپىئەلىنىش تەدبىرلىرى، يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش بويىچە قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش تەدبىرلىرى، شۇنىڭدەك يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش تېخنىكىسى، ئۇچۇرى، مەبلىغى، ماددىي ئەشياسى قاتارلىق كاپالەت تەدبىرلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك.

يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشتە، يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىدىغان نۇقتىلىق رايونلاردىكى يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئىستانسىسى تورى قۇرۇلۇشى، يەر تەۋرەش ئەھۋالىنى ئىز قوغلاش، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن مۇداپىئەلىنىش تەدبىرلىرى، يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش تەييارلىقى، يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىش-ئاپەت زىيىنىنى ئازايتىش بىلىملىرى تەشۋىق-تەربىيەسى قاتارلىقلارنى كونكرېت ئورۇنلاشتۇرۇش كېرەك.

15-ماددا يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانىنى تەستىقلاشقا يوللاشتىن بۇرۇن، تۈزگۈچى ئورگان مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، ئورۇنلار، مۇتەخەسسىسلەر ۋە ئاممىدىن پىكىر ئېلىشى كېرەك.

يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانىنى تەستىقلىتىش ھۆججىتىگە يوللاشتا پىكىرنى قوبۇل قىلىش ئەھۋالى ۋە سەۋەبىنى قوشۇمچە قىلىش كېرەك.

16-ماددا يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانى تەستىقلىنىپ ئېلان قىلىنغان ھامان، قاتتىق ئىجرا قىلىش كېرەك؛
يەر تەۋرەش ۋەزىيىتىنىڭ ئۆزگىرىشى ۋە ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتنىڭ ئېھتىياجى تۈپەيلىدىن ھەقىقەتەن تۈزىتىشكە توغرا كەلسە، ئەسلىدىكى تەستىقلىتىش تەرتىپى بويىچە تەستىقلىتىش كېرەك.

3-باب يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش، ئالدىن مەلۇمات بېرىش

17-ماددا دۆلەت يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش، ئالدىن مەلۇمات بېرىش خىزمىتىنى كۈچەيتىپ، كۆپ پەنلەر بويىچە يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش-ئۆلچەش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىپ، يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش ۋە ئالدىن مەلۇمات بېرىش سەۋىيەسىنى تەدرىجىي ئۆستۈرىدۇ.

18-ماددا دۆلەت يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئىستانسىسى تورىنى بىرتۇتاش پىلانلايدۇ، دەرىجە ۋە تۈرگە ئايرىپ باشقۇرىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە، يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش-ئۆلچەش ئىستانسىسى تورى يىرىك پىلانىنى تۈزىدۇ.

مەملىكەت بويىچە يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئىستانسىسى تورى دۆلەت دەرىجىلىك يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ كۆزىتىش-ئۆلچەش ئىستانسىسى تورى، ئۆلكە دەرىجىلىك يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش-ئۆلچەش سۇپىسى تورى ۋە شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك يەر تەۋرەشنى نازارەت قىلىش-ئۆلچەش ئىستانسىسى تورىدىن تەركىب تاپىدۇ، ئۇلارنىڭ قۇرۇلۇش مەبلىغى ۋە يۈرۈشۈش خىراجىتى مالىيە خامچوتىغا كىرگۈزۈلىدۇ.

19-ماددا سۇ ئامبىرى، نېفىتلىك، يادرو ئېلېكتىر ئىستانسىسى قاتارلىق چوڭ-چوڭ قۇرۇلۇشلارنى قىلغۇچى ئورۇنلار گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە، مەخسۇس يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش-ئۆلچەش سۇپىسى تورى ياكى كۈچلۈك تەۋرىنىشنى كۆزىتىش-ئۆلچەش ئەسلىھەسىنى قۇرۇشى كېرەك، ئۇنىڭ قۇرۇلۇش مەبلىغى ۋە يۈرۈشتۈرۈش خىراجىتىنى قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن ئۈستىگە ئالىدۇ.

20-ماددا يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئىستانسىسى تورى قۇرۇلۇشىدا قانۇن-نىزاملارغا ۋە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئۆلچىمىگە رىئايە قىلىش، قۇرۇلۇش سۈپىتىگە كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

21-ماددا يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئىستانسىسى تورىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن توختىتىپ تۇرۇشقا ياكى توختىتىپ قويۇشقا بولمايدۇ.

يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئۇچۇرىنى تەكشۈرگەن، يەتكۈزگەن، تەھلىل قىلغان، بىر تەرەپ قىلغان، ساقلىغان، يوللىغان ئورۇنلار يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ تەكشۈرۈش ئۇچۇرىنىڭ سۈپىتى ۋە بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارنى تەشكىللەپ، يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئىستانسىسى تورىنىڭ يۈرۈشۈشىنى خەۋەرلىشىش، قاتناش، ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسى قاتارلىق كاپالەت شارائىتلىرىغا ئىگە قىلىشى كېرەك.

22-ماددا دېڭىز بويىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى دېڭىز تەۋەلىكىدىكى يەر تەۋرەش ھەرىكىتىنى كۆزىتىش، مۆلچەرلەش خىزمىتىنى كۈچەيتىشى كېرەك.
دېڭىز تەۋەسىدە يەر تەۋرىگەندىن كېيىن، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى دېڭىز-ئوكيان مەسئۇل تارمىقى ۋە شۇ جايدىكى دېڭىز ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى قاتارلىقلارغا ئەھۋالنى ۋاقتىدا ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

يانار تاغ جايلاشقان جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش-ئۆلچەش ئەسلىھەلىرى ۋە تېخنىكىلىق ۋاسىتىلەردىن پايدىلىنىپ، يانار تاغ ھەرىكىتىنى كۆزىتىش-ئۆلچەش، مۆلچەرلەش خىزمىتىنى كۈچەيتىشى كېرەك.

23-ماددا دۆلەت يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئەسلىھەلىرى ۋە يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش مۇھىتىنى قانۇن بويىچە قوغدايدۇ.

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئەسلىھەلىرىنى ئىگىلىۋېلىشىغا، بۇزۇۋېتىشىگە، چۇۋۇۋېتىشىگە ياكى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن يۆتكىۋېتىشىگە يول قويۇلمايدۇ.
يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئەسلىھەلىرى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغاندا، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى جىددىي تەدبىر قوللىنىپ ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە تەشكىللىشى، يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ كۆزىتىش-ئۆلچەش ئەسلىھەلىرىنىڭ نورمال يۈرۈشۈشىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش مۇھىتىغا خەۋپ يەتكۈزۈشىگە يول قويۇلمايدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى تەڭ دەرىجىلىك مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش مۇھىتىنى قوغداش دائىرىسىنى بېكىتىدۇ ھەمدە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىش ئومۇمىي يىرىك پىلانى ۋە شەھەر-يېزا يىرىك پىلانىغا كىرگۈزىدۇ.

24-ماددا قۇرۇلۇشلارنى يېڭىدىن سېلىش، كېڭەيتىش، ئۆزگەرتىپ قۇرۇشتا، يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش ئەسلىھەلىرى ۋە يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش مۇھىتىغا خەۋپ يەتكۈزۈشتىن ساقلىنىش كېرەك.
دۆلەتنىڭ نۇقتىلىق قۇرۇلۇشلىرىنى قۇرۇشتا، يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئەسلىھەلىرى ۋە يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش مۇھىتىغا خەۋپ يەتكۈزۈشتىن ھەقىقەتەن ساقلانغىلى بولمىسا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتىنىڭ تەلىپى بويىچە كاشىلىغا تاقابىل تۇرۇش ئەسلىھەلىرىنى كۆپەيتىپ سېلىشى كېرەك؛
كاشىلىغا تاقابىل تۇرۇش ئەسلىھەلىرىنى كۆپەيتىشكە بولمىسا، يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئەسلىھەلىرىنى يېڭىدىن قۇرۇش كېرەك.

يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش مۇھىتىنى قوغداش دائىرىسىدىكى قۇرۇلۇش تۈرلىرىدە، شەھەر-يېزا يىرىك پىلانى مەسئۇل تارمىقى قانۇن بويىچە ئورۇن تاللاش پىكىرنامىسىنى تارقاتقاندا، يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق ياكى ئاپپاراتتىن پىكىر ئېلىشى كېرەك؛
ئورۇن تاللاش پىكىرنامىسىنى تارقىتىش ھاجەتسىز بولسا، شەھەر-يېزا يىرىك پىلانى مەسئۇل تارمىقى قۇرۇلۇش يېرىنى پىلانلاش ئىجازەتنامىسى ياكى يېزا-كەنت قۇرۇلۇشىنى پىلانلاش ئىجازەتنامىسىنى قانۇن بويىچە تارقاتقاندا، يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق ياكى ئاپپاراتتىن پىكىر ئېلىشى كېرەك.

25-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئۇچۇرلىرىدىن تەڭ پايدىلىنىش سۇپىسى قۇرۇپ، مۇكەممەللەشتۈرۈپ، جەمئىيەتكە مۇلازىمەت قىلىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئۇچۇرىنى بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق ياكى ئاپپاراتىغا ۋاقتىدا يوللىشى كېرەك.

مەخسۇس يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئىستانسىسى تورى ۋە كۈچلۈك تەۋرىنىشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئەسلىھەسىنى باشقۇرغۇچى ئورۇنلار يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ كۆزىتىش-ئۆلچەش ئۇچۇرىنى تۇرۇشلۇق جايدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتىغا ۋاقتىدا يوللىشى كېرەك.

26-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئۇچۇرى تەتقىقات نەتىجىسىگە ئاساسەن، يەر تەۋرەش ئېھتىمالى بولغان ئورۇن، ۋاقىت ۋە يەر تەۋرەش دەرىجىسىنى مۆلچەرلەيدۇ.

باشقا ئورۇن ۋە شەخسلەر تەتقىق قىلىش ئارقىلىق ئوتتۇرىغا قويغان يەر تەۋرەشنى مۆلچەرلەش پىكرىنى شۇ جايدىكى ياكى مۆلچەرلىگەن جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتىغا يازما دوكلات قىلىشى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقىغا بىۋاسىتە يازما دوكلات قىلىشى كېرەك.
يازما دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغان تارماق ياكى ئاپپارات تىزىملىتىشى ھەمدە قوبۇل قىلىش ئىسپاتى بېرىشى كېرەك.

27-ماددا يەر تەۋرەشكە مۇناسىۋەتلىك بىنورمال ھادىسىنى كۆزەتكەن ئورۇن ۋە شەخسلەر شۇ جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتىغا دوكلات قىلسا بولىدۇ، گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقىغا بىۋاسىتە دوكلات قىلسىمۇ بولىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن تىزىملىتىشى ھەمدە ۋاقتىدا تەكشۈرۈپ ئېنىقلاشقا تەشكىللىشى كېرەك.

28-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى يەر تەۋرەش ئەھۋالى يىغىنى، كېڭىشىش يىغىنىنى تەشكىللەپ ئېچىشى، زۆرۈر تېپىلغاندا مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، مۇتەخەسسىسلەر ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك خادىملارنى قاتنىشىشقا تەكلىپ قىلىپ، يەر تەۋرەشنى مۆلچەرلەش پىكرى ۋە يەر تەۋرەشكە مۇناسىۋەتلىك پەۋقۇلئاددە ھادىسىلەرنى ئۇنىۋېرسال تەھلىل قىلىشى ۋە تەتقىق قىلىشى كېرەك،
يەر تەۋرەش ئەھۋالىنى كېڭىشىش پىكرىنى شەكىللەندۈرۈپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە مەلۇم قىلىش؛
يەر تەۋرەش ئەھۋالىنى كېڭىشىپ يەر تەۋرەشتىن ئالدىن مەلۇمات بېرىش پىكرىنى شەكىللەندۈرگەنلەر شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە يوللاشتىن بۇرۇن باھالاپ، باھالاش نەتىجىسىنى چىقىرىشى ھەمدە تەدبىر تەكلىپى بېرىشى كېرەك.

29-ماددا دۆلەت يەر تەۋرەشتىن ئالدىن مەلۇمات بېرىش پىكرىنى بىرتۇتاش ئېلان قىلىش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.

پۈتۈن مەملىكەت دائىرىسىدىكى يەر تەۋرەش مەزگىلى ۋە ئوتتۇرا مەزگىللىك ئالدىن مەلۇمات بېرىش پىكرىنى گوۋۇيۈەن ئېلان قىلىدۇ.
ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلەرنىڭ مەمۇرىي رايونلىرى ئىچىدىكى يەر تەۋرەشتىن ئالدىن مەلۇمات بېرىش پىكرىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن تەرتىپ بويىچە ئېلان قىلىدۇ.

ئۆزى ياكى ئۆز ئورنىنىڭ ئۇزاق مۇددەتلىك، ئوتتۇرا مەزگىللىك يەر تەۋرەش پائالىيىتىنىڭ يۈزلىنىشى توغرىسىدىكى تەتقىقات نەتىجىسى ۋە مۇناسىۋەتلىك ئىلمىي ئالماشتۇرۇشىنى ئېلان قىلغاندىن باشقا، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ جەمئىيەتكە يەر تەۋرەشنى مۆلچەرلەش پىكرىنى تارقىتىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ جەمئىيەتكە يەر تەۋرەشتىن ئالدىن مەلۇمات بېرىش پىكرى ۋە ئۇنى باھالاش نەتىجىسىنى تارقىتىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

30-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى يەر تەۋرەش ھەرىكىتىنىڭ يۈزلىنىشى ۋە يەر تەۋرەش زىيىنىنى مۆلچەرلەش نەتىجىسىگە ئاساسەن، يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىدىغان نۇقتىلىق رايونلارنى بېكىتىش پىكرىنى گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقلىشىغا يوللايدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى يەر تەۋرىگەندە نۇقتىلىق كۆزىتىلىدىغان مۇداپىئە رايونىدا يەر تەۋرەش ئەھۋالىنى ئىز قوغلاپ تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىپ، يەر تەۋرەش ھەرىكىتىنىڭ يۈزلىنىشىنى تەھلىل قىلىپ، باھالاپ، يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىللىق خىزمەت پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن يولغا قويۇشى كېرەك.

يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىش، ئاپەت زىيىنىنى ئازايتىش بويىچە نۇقتىلىق كۆزىتىلىدىغان ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىللىق خىزمەت پىكرى ۋە شۇ جاينىڭ يەر تەۋرەش ھەرىكىتى يۈزلىنىشىگە ئاساسەن، مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى تەشكىللەپ، يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش خىزمىتىنى كۈچەيتىشى كېرەك.

يەر تەۋرەشتىن نۇقتىلىق كۆزىتىلىدىغان مۇداپىئە رايونىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق ياكى ئاپپاراتلار يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش سۇپىسى تورىنىڭ زىچلىقىنى ئاشۇرۇپ، يەر تەۋرەش ئەھۋالىنى ئىز قوغلاش، سەييارە كۆزىتىش ۋە يەر تەۋرەشكە مۇناسىۋەتلىك بولۇش ئېھتىمالى بولغان نورمالسىز ھادىسىلەرنى كۆزىتىش، شۇنىڭدەك ئامما كۆزىتىش، ئامما مۇداپىئە كۆرۈش خىزمىتىنى تەشكىللەپ ياخشى ئىشلىشى كېرەك،
ھەمدە مۇناسىۋەتلىك ئەھۋاللارنى بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتىغا ۋاقتىدا يوللايدۇ.

31-ماددا دۆلەت مەملىكەت بويىچە يەر تەۋرەشنىڭ كۈچلۈكلۈك دەرىجىسىنى تېز مەلۇم قىلىش سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى قوللايدۇ.

يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەندىن كېيىن، گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ يەر تەۋرەش كۈچلۈكلۈكىنى تېز مەلۇم قىلىش سىستېمىسى ئارقىلىق ئاپەت پەيدا بولۇش دەرىجىسىگە تېز ھۆكۈم قىلىپ، يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش خىزمىتىگە قوماندانلىق قىلىشنى ئاساس بىلەن تەمىنلىشى كېرەك.

32-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش-ئۆلچەشنى كۈچەيتىپ، يەر تەۋرەش نەق مەيدانىدا كۆچمە كۆزىتىش نۇقتىسى تەسىس قىلىپ، يەر تەۋرەش ئەھۋالىنىڭ تەرەققىيات ئۆزگىرىشىگە قاراپ، يەر تەۋرەش ھەرىكىتى يۈزلىنىشىنى ۋاقتىدا تەھلىل قىلىشى ۋە ھۆكۈم قىلىشى كېرەك،
قالدۇق يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىش خىزمىتىنى ئاساس بىلەن تەمىنلەش كېرەك.

گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى، يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئىستانسىسى تورىنى باشقۇرغۇچى ئورنى يەر تەۋرەشكە دائىر ماتېرىيال ۋە ئۇچۇرلارنى ۋاقتىدا توپلىشى، ساقلىشى ھەمدە مۇكەممەل ئارخىپ تۇرغۇزۇشى كېرەك.

33-ماددا چەت ئەل تەشكىلاتلىرى ياكى شەخسلەر جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەلىكىدىكى باشقا دېڭىز تەۋەسىدە يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش پائالىيىتى قىلىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىگە مەسئۇل تارمىقى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئېلىشى ھەمدە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ياكى ئورنى بىلەن ھەمكارلىشىش شەكلىدە ئېلىپ بېرىشى شەرت.

4-باب يەر تەۋرەش ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش

34-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى مەملىكەتنىڭ يەر تەۋرەش كۈچلۈكلۈكى رايون ئايرىش خەرىتىسى ياكى يەر تەۋرەش ھەرىكەت پارامېتىرى رايون ئايرىش خەرىتىسىنى تۈزۈشكە مەسئۇل بولىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى قۇرۇلۇشنىڭ يەر تەۋرەش بىخەتەرلىكىنى باھالاش دوكلاتىنى تەكشۈرۈپ بېكىتىشكە، يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇشتىن مۇداپىئەلىنىش تەلىپىنى بېكىتىشكە مەسئۇل بولىدۇ.

35-ماددا يېڭىدىن قۇرۇلىدىغان، كېڭەيتىلىدىغان، ئۆزگەرتىپ قۇرۇلىدىغان قۇرۇلۇشلارنى يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ مۇداپىئە كۆرۈش تەلىپىگە يەتكۈزۈش كېرەك.

مۇھىم، زور قۇرۇلۇشلار ۋە ئېغىر ئىككىلەمچى ئاپەت يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغان قۇرۇلۇشلاردا، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە يەر تەۋرەش بىخەتەرلىكى بويىچە باھالاش ھەمدە تەكشۈرۈپ بېكىتىلگەن يەر تەۋرەش بىخەتەرلىكىنى باھالاش دوكلاتىدا بېكىتىلگەن يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش مۇداپىئە تەلىپى بويىچە يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ مۇداپىئە كۆرۈش كېرەك.
قۇرۇلۇشنى يەر تەۋرەش بىخەتەرلىكىنى باھالىغۇچى ئورۇن دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئۆلچىمى بويىچە يەر تەۋرەش بىخەتەرلىكىنى باھالاپ چىقىشى ھەمدە يەر تەۋرەش بىخەتەرلىكىنى باھالاش دوكلاتىنىڭ سۈپىتىگە مەسئۇل بولۇشى كېرەك.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن قۇرۇلۇشلاردىن باشقا قۇرۇلۇشلاردا، يەر تەۋرەش تەسىر دەرىجىسى رايون خەرىتىسى ياكى يەر تەۋرەش پارامېتىرى رايون خەرىتىسىدە بېكىتىلگەن يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش مۇداپىئە تەلىپى بويىچە يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ مۇداپىئە كۆرۈش كېرەك؛
مەكتەپ، دوختۇرخانا قاتارلىق ئادەم زىچ توپلىشىدىغان سورۇنلارنىڭ قۇرۇلۇشىنى شۇ جايدىكى ئۆي-ئىمارەت قۇرۇلۇشىدىن يۇقىرى بولغان يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش مۇداپىئەسى تەلىپى بويىچە لايىھەلەش ۋە قۇرۇلۇش قىلىش، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ مۇداپىئەلىنىش ئىقتىدارىنى كۈچەيتىش كېرەك.

36-ماددا قۇرۇلۇشقا مۇناسىۋەتلىك مەجبۇرلاش ئۆلچىمىنى يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش مۇداپىئە تەلىپى بىلەن جىپسىلاشتۇرۇش كېرەك.

37-ماددا دۆلەت شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەشكە چىداملىق ئولتۇراق رايونلارنىڭ خەرىتىسىنى تۈزۈشكە تەشكىللىشىگە ئىلھام بېرىدۇ.
يەر تەۋرەش رايونىنىڭ خەرىتىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى تەكشۈرۈپ بېكىتىشكە مەسئۇل بولىدۇ.

38-ماددا قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇشنىڭ يەر تەۋرەشكە چىداملىق بولۇشىنى لايىھەلەش، قىلىشنىڭ پۈتۈن جەريانىغا مەسئۇل بولىدۇ.

لايىھەلىگۈچى ئورۇن يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرىدىغان مۇداپىئە تەلىپى ۋە قۇرۇلۇشنى مەجبۇرلاش ئۆلچىمى بويىچە يەر تەۋرەشكە چىداملىق لايىھەلىشى ھەمدە يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنىڭ سۈپىتى شۇنىڭدەك چىقىرىلغان قۇرۇلۇش چېرتيوژىنى لايىھەلەش ھۆججىتىنىڭ توغرىلىقىغا مەسئۇل بولۇشى كېرەك.

قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇش قىلىش چېرتيوژىنىڭ لايىھە ھۆججىتى ۋە قۇرۇلۇشنىڭ مەجبۇرلاش ئۆلچىمى بويىچە قۇرۇلۇش قىلىشى ھەمدە قۇرۇلۇش سۈپىتىگە مەسئۇل بولۇشى كېرەك.

قۇرۇلۇش قىلدۇرغۇچى ئورۇن، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇش چېرتىيوژىنىڭ لايىھە ھۆججىتىگە ۋە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئۆلچىمىدە بەلگىلەنگەن ماتېرىيال، قۇرۇلما-زاپچاس ۋە ئۈسكۈنىلەرنى تاللاپ ئىشلىتىشى كېرەك.

قۇرۇلۇشنى نازارەت قىلىپ باشقۇرغۇچى ئورۇنلار قۇرۇلۇش قىلىش چېرتىيوژىنىڭ لايىھە ھۆججىتى ۋە قۇرۇلۇشنىڭ مەجبۇرلاش ئۆلچىمى بويىچە نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشى ھەمدە قۇرۇلۇش قىلىش سۈپىتىگە بولغان نازارەتچىلىك جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

39-ماددا پۈتكەن تۆۋەندىكى قۇرۇلۇشلاردا يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش مۇداپىئە تەدبىرى قوللىنىلمىغان ياكى يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ مۇداپىئە كۆرۈش تەدبىرى يەر تەۋرەشكە تاقابىل تاقابىل تۇرۇش مۇداپىئە كۆرۈش تەلىپىگە يەتمىگەن بولسا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە يەر تەۋرەشكە بەرداشلىق بېرىش ئىقتىدارىنى باھالاش ھەمدە زۆرۈر بولغان يەر تەۋرەشكە چىداملىق پۇختىلاش تەدبىرى قوللىنىش كېرەك :

( 1 ) مۇھىم، زور قۇرۇلۇشلار؛

( 2 ) ئېغىر ئىككىلەمچى ئاپەت يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغان قۇرۇلۇشلار؛

( 3 ) مۇھىم، زور تارىخىي، ئىلىم-پەن، سەنئەت قىممىتىگە ياكى مۇھىم خاتىرىلەش ئەھمىيىتىگە ئىگە قۇرۇلۇشلار؛

( 4 ) مەكتەپ، دوختۇرخانا قاتارلىق ئادەم زىچ توپلاشقان سورۇنلارنى قۇرۇش قۇرۇلۇشى؛

( 5 ) يەر تەۋرەشنى نۇقتىلىق كۆزىتىش-مۇداپىئەلىنىش رايونى ئىچىدىكى قۇرۇلۇشلار.

40-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى يېزا ئاھالىسىنىڭ تۇرالغۇسى ۋە يېزا-كەنت ئاممىۋى ئەسلىھەلىرىدىكى يەر تەۋرەشكە چىداملىق ئەسلىھەلەرنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، يېزىلاردا ئەمەلىي يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش تېخنىكىسى تەتقىقاتى ۋە ئۇنى يارىتىشقا تەشكىللەپ، يەر تەۋرەشكە چىداملىق مۇداپىئە كۆرۈش تەلىپىگە يېتىدىغان، تېجەشلىك-قولاي بولغان، شۇ جاينىڭ ئالاھىدىلىكىگە ئىگە ئىمارەت لايىھەلەش ۋە قۇرۇلۇش قىلىش تېخنىكىسىنى كېڭەيتىپ، مۇناسىۋەتلىك تېخنىكا خادىملىرىنى تەربىيەلەپ، ئۈلگە قۇرۇلۇش قىلىشى كېرەك،
يېزا ئاھالىلىرىنىڭ تۇرالغۇسى ۋە يېزا-كەنت ئاممىۋى ئەسلىھەلىرىنىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش مۇداپىئە سەۋىيەسىنى تەدرىجىي ئۆستۈرۈش كېرەك.

دۆلەت يەر تەۋرەشكە چىداملىق مۇداپىئە كۆرۈشكە ئېھتىياجلىق يېزا ئاھالىسى تۇرالغۇسى ۋە يېزا-كەنت ئاممىۋى ئەسلىھەلىرىنى زۆرۈر قوللايدۇ.

41-ماددا شەھەر-يېزا يىرىك پىلانىدا يەر تەۋرەشتە جىددىي پاناھلىنىش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، جىددىي تارقاقلاشتۇرۇش يولى ۋە جىددىي پاناھلىنىش ئورنىنى مۇۋاپىق بېكىتىپ، يەر تەۋرەشتە جىددىي دالدىلىنىش ئۈچۈن زۆرۈر بولغان قاتناش، سۇ، توك بېرىش، بۇلغىما چىقىرىش قاتارلىق ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنى بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرۇش كېرەك.

42-ماددا يەر تەۋرەشنى نۇقتىلىق كۆزىتىپ مۇداپىئەلىنىش رايونىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئەمەلىي ئېھتىياجغا قاراپ، شۇ دەرىجىلىك مالىيە خامچوتى ۋە ماددىي ئەشيا زاپىسىدىن يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش مەبلىغى، ماددىي ئەشيالىرىنى ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك.

43-ماددا دۆلەت يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش مۇداپىئە تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان، تېجەشلىك، ئەمەلىي قوللىنىلىدىغان يېڭى تېخنىكا، يېڭى ھۈنەر-سەنئەت، يېڭى ماتېرىياللارنى تەتقىق قىلىپ يارىتىش ۋە كېڭەيتىپ ئىشلىتىشكە ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ.

44-ماددا ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى، يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمىتى، شەھەر كوچا باشقارمىسى قاتارلىق ئاساسىي قاتلام تەشكىلاتلىرى يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش بىلىملىرىنى تەشۋىق قىلىش، ئومۇملاشتۇرۇش پائالىيىتى ۋە زۆرۈر يەر تەۋرەشكە جىددىي كاپالەتلىك قىلىش، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش مانېۋىرىنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇشى، پۇقرالارنىڭ يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن ئۆزىنى قۇتقۇزۇش، ئۆزئارا قۇتقۇزۇش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

ئورگان، تەشكىلات، كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەلىپى بويىچە، ئۆز ئەمەلىي ئەھۋالىغا بىرلەشتۈرۈپ، شۇ ئورۇندىكى خادىملارغا بولغان يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش بىلىملىرى تەشۋىق-تەربىيەسىنى كۈچەيتىشى، يەر تەۋرەشكە جىددىي ياردەم بېرىش-قۇتقۇزۇش مانېۋىرىنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

مەكتەپلەر يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش بىلىملىرى تەربىيەسىنى ئېلىپ بېرىشى، زۆرۈر بولغان يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش-قۇتقۇزۇش مانېۋىرىنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇشى، ئوقۇغۇچىلاردا بىخەتەرلىك ئېڭى ۋە ئۆزىنى قۇتقۇزۇش، ئۆزئارا قۇتقۇزۇش ئىقتىدارىنى يېتىلدۈرۈشى كېرەك.

ئاخبارات تاراتقۇلىرى يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن مۇداپىئەلىنىش ۋە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش، ئۆزىنى قۇتقۇزۇش، ئۆزئارا قۇتقۇزۇش بىلىملىرى توغرىسىدىكى ئاممىۋى مەنپەئەت تەشۋىقاتىنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارنىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش بىلىملىرى تەشۋىق-تەربىيەسى ۋە يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش-قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش مانېۋىرى قاتارلىق خىزمەتلەرنى ياخشى ئىشلىشىگە يېتەكچىلىك قىلىشى، ياردەم بېرىشى، ھەيدەكچىلىك قىلىشى كېرەك.

45-ماددا دۆلەت مالىيە قوللايدىغان يەر تەۋرەش ئاپىتى سۇغۇرتا ئىشلىرىنى راۋاجلاندۇرىدۇ، ئورۇن ۋە شەخسلەرنىڭ يەر تەۋرەش ئاپىتى سۇغۇرتىسىغا قاتنىشىشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

5-باب يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش

46-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىگە مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە دۆلەتنىڭ يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى تۈزۈپ، گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقلىشىغا يوللايدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى دۆلەتنىڭ يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىگە ئاساسەن، شۇ تارماقنىڭ يەر تەۋرەشكە جىددىي زەربە بېرىش لايىھەسىنى تۈزۈپ، گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئەنگە ئېلىشىغا يوللايدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ھەم يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملار، قائىدىلەر، يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنىڭ يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى ۋە شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئاساسەن، شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ يەر تەۋرەشكە جىددىي زەربە بېرىش لايىھەسى ۋە شۇ تارماقنىڭ يەر تەۋرەشكە جىددىي كاپالەتلىك قىلىش لايىھەسىنى تۈزۈشى كېرەك.
ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر ۋە بىرقەدەر چوڭ شەھەرلەرنىڭ يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئەنگە ئالدۇرۇشىغا يوللاش كېرەك.

قاتناش، تۆمۈريول، سۇچىلىق، ئېلېكتىر ئېنېرگىيە، خەۋەرلىشىش قاتارلىق ئۇل ئەسلىھە ۋە مەكتەپ، دوختۇرخانا قاتارلىق ئادەم زىچ توپلىشىدىغان سورۇنلارنى باشقۇرۇش ئورۇنلىرى، شۇنىڭدەك ئىككىلەمچى ئاپەت يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغان يادرو ئېلېكتىر، كان، خەتەرلىك بۇيۇم قاتارلىقلارنى ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت ئورۇنلىرى يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈشى كېرەك،
ھەمدە شۇ جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

47-ماددا يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنىڭ مەزمۇنى قوماندانلىق سىستېمىسى ۋە ئۇنىڭ مەسئۇلىيىتى، ئالدىنى ئېلىش ۋە سىگنال بېرىش مېخانىزمى، بىر تەرەپ قىلىش تەرتىپى، جىددىي تاقابىل تۇرۇش بويىچە ئىنكاس قايتۇرۇش ۋە جىددىي تاقابىل تۇرۇشقا كاپالەتلىك قىلىش تەدبىرى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك.

يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىگە ئەمەلىي ئەھۋالغا قاراپ مۇۋاپىق پەيتتە تۈزىتىش كىرگۈزۈش كېرەك.

48-ماددا يەر تەۋرەشتىن ئالدىن مەلۇمات بېرىش پىكرى ئېلان قىلىنغاندىن كېيىن، مۇناسىۋەتلىك ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئالدىن مەلۇمات بېرىلگەن يەر تەۋرەش ئەھۋالىغا ئاساسەن، مۇناسىۋەتلىك رايونلارنىڭ يەر تەۋرەشكە ۋاقىتلىق جىددىي تاقابىل تۇرۇش مەزگىلىگە كىرگەنلىكىنى ئېلان قىلسا بولىدۇ؛
مۇناسىۋەتلىك يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى بويىچە مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى تەشكىللەپ، جىددىي تاقابىل تۇرۇش، مۇداپىئە كۆرۈش ۋە يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش تەييارلىق خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى كېرەك.

49-ماددا ئىجتىمائىي خەۋپ دەرىجىسى، تەسىر دائىرىسى قاتارلىق ئامىللار بويىچە، يەر تەۋرەش ئاپىتى ئادەتتىكىچە، بىرقەدەر زور، زور ۋە پەۋقۇلئاددە زور تۆت دەرىجىگە ئايرىلىدۇ.
كونكرېت دەرىجىگە ئايرىش ئۆلچىمى گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.

ئادەتتە ياكى بىرقەدەر زور يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەندىن كېيىن، يەر تەۋرىگەن جايدىكى شەھەرلىك، ناھىيەلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى تەشكىللەپ يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى قوزغىتىدۇ؛
ئېغىر، زور يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەندىن كېيىن، يەر تەۋرىگەن جايدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى تەشكىللەپ، يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى قوزغىتىدۇ؛
ئالاھىدە ئېغىر، زور يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەندىن كېيىن، گوۋۇيۈەن مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى تەشكىللەپ، يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى يولغا قويىدۇ.

50-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەندىن كېيىن، يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش قوماندانلىق ئاپپاراتى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ۋە ئورۇنلارنى دەرھال تەشكىللەپ، ئاپەت ئەھۋالىنى تېزدىن ئېنىقلاپ، يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش كۈچلىرىنى ئورۇنلاشتۇرۇش لايىھەسىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى ھەمدە تۆۋەندىكى جىددىي تەدبىرلەرنى قوللىنىشى كېرەك :

( 1 ) كۆمۈلۈپ قالغانلارنى قۇتقۇزۇشقا تېزدىن تەشكىللەش ھەمدە مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ۋە خادىملارنى تەشكىللەپ ئۆزىنى قۇتقۇزۇش، ئۆزئارا قۇتقۇزۇشنى قانات يايدۇرۇش؛

( 2 ) جىددىي داۋالاش-قۇتقۇزۇشقا تېزدىن تەشكىللەش، يارىدارلارنى يۆتكەش، قوبۇل قىلىش ۋە قۇتقۇزۇشنى ماسلاشتۇرۇش؛

( 3 ) بۇزۇلغان قاتناش، تۆمۈريول، سۇچىلىق، ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسى، خەۋەرلىشىش قاتارلىق ئۇل ئەسلىھەلەرنى جىددىي رېمونت قىلىشقا تېزدىن تەشكىللەش؛

( 4 ) جىددىي پاناھلىنىش سورۇنىنى ئىشقا كىرىشتۈرۈش ياكى ۋاقىتلىق پاناھلىنىش سورۇنى قۇرۇش، قۇتقۇزۇش ماددىي ئەشيالىرى بىلەن تەمىنلەش نۇقتىسى تەسىس قىلىش، قۇتقۇزۇش بۇيۇملىرى، ئاددىي تۇرالغۇ ۋە ۋاقىتلىق تۇرالغۇ بىلەن تەمىنلەش، ئاپەتكە ئۇچرىغان ئاممىنى ۋاقتىدا يۆتكەش ۋە ئورۇنلاشتۇرۇش، ئىچىدىغان سۇنىڭ دېزىنفېكسىيەلىنىشى ۋە سۇ سۈپىتىنىڭ بىخەتەرلىكىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش، سەھىيە يۇقۇم مۇداپىئەسىنى پائال قانات يايدۇرۇش، ئاپەتكە ئۇچرىغان ئاممىنىڭ تۇرمۇشىنى مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇش؛

( 5 ) خەتەر مەنبەسىنى تېز تىزگىنلەش، خەتەرلىك سورۇنلارنى قامال قىلىش، ئەگەشمە ئاپەتنى تەكشۈرۈش ۋە كۆزىتىش-سىگنال بېرىش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەش، يەر تەۋرەش كەلتۈرۈپ چىقىرىش ئېھتىمالى بولغان ئوت ئاپىتى، سۇ ئاپىتى، پارتلاش، تاغ گۈمۈرۈلۈش ۋە گۈمۈرۈلۈپ چۈشۈش، لاي-لاتقا ئېقىش، يەر يۈزى ئولتۇرۇشۇپ كېتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش،
ياكى ئۆتكۈر زەھەر، كۈچلۈك چىرىتىشچان، رادىيوئاكتىپلىق ماددىلار كۆپ مىقداردا ئېقىپ كېتىش قاتارلىق ئىككىلەمچى ئاپەتلەر، شۇنىڭدەك يۇقۇملۇق كېسەل يۇقۇمىنىڭ يۈزبېرىشى؛

( 6 ) جەمئىيەت تەرتىپىنى ساقلاش، جەمئىيەت ئامانلىقىنى ساقلاشنىڭ زۆرۈر تەدبىرلىرىنى قانۇن بويىچە قوللىنىش.

51-ماددا پەۋقۇلئاددە ئېغىر، زور يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەندىن كېيىن، گوۋۇيۈەن يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش قوماندانلىق ئاپپاراتى يەر تەۋرىگەن رايوندا نەق مەيدان قوماندانلىق ئاپپاراتى قۇرىدۇ ھەمدە ئېھتىياجغا قاراپ مۇناسىپ خىزمەت گۇرۇپپىسى تەسىس قىلىپ، يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش خىزمىتىگە بىرتۇتاش رەھبەرلىك قىلىدۇ، قوماندانلىق قىلىدۇ ۋە ئۇنى ماسلاشتۇرىدۇ.

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ۋە ئورۇنلار، جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى، جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسىملىرى ۋە خەلق ئەسكەرلىرى تەشكىلاتلىرى بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرما بويىچە، ئىش تەقسىماتى بويىچە مەسئۇل بولۇپ، زىچ ماسلىشىپ، يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش بويىچە قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش خىزمىتىنى ئورتاق ياخشى ئىشلىشى كېرەك.

52-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى يەر تەۋرەش ئەھۋالى ۋە ئاپەت ئەھۋالى قاتارلىق ئۇچۇرلارنى بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىگە ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك، زۆرۈر تېپىلغاندا دەرىجە ئاتلاپ يۇقىرىغا مەلۇم قىلسا بولىدۇ، كېچىكتۈرۈپ مەلۇم قىلىشقا، يالغان مەلۇم قىلىشقا، يوشۇرسا بولمايدۇ.

يەر تەۋرەش، يەر تەۋرەش ئەھۋالى، ئاپەت ئەھۋالى ۋە يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش قاتارلىق ئۇچۇرلارنى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە تەۋەلىكى بويىچە باشقۇرۇش يولغا قويۇلىدۇ، بىرتۇتاش، توغرا، ۋاقتىدا ئېلان قىلىنىدۇ.

53-ماددا دۆلەت يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش بويىچە قۇتقۇزۇش يېڭى تېخنىكىسى ۋە جابدۇقلىرىنى تەتقىق قىلىپ يارىتىشقا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىپ، زۆرۈر جىددىي قۇتقۇزۇش ئەسلىھەلىرى، جابدۇقلىرىنى يۆتكەپ ۋە زاپاس ساقلاپ، جىددىي قۇتقۇزۇش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

54-ماددا گوۋۇيۈەن دۆلەت يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن جىددىي قۇتقۇزۇش قوشۇنى قۇرىدۇ.

ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە يەر تەۋرەشتىن نۇقتىلىق كۆزىتىپ مۇداپىئەلىنىش رايونىدىكى شەھەرلىك، ناھىيەلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئەمەلىي ئېھتىياجغا ئاساسەن، ئوت ئۆچۈرۈش قاتارلىق ھازىر بار بولغان قوشۇندىن تولۇق پايدىلىنىپ، بىر ئەترەتنى كۆپ ئىشلىتىش، مەخسۇس ۋەزىپە ئۆتەش بىلەن قوشۇمچە ۋەزىپە ئۆتەشنى بىرلەشتۈرۈش پىرىنسىپى بويىچە، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش قوشۇنى قۇرسا بولىدۇ.

يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن جىددىي قۇتقۇزۇش قوشۇنى مۇناسىپ جابدۇق، ئۈسكۈنە-ئۈسكۈنىلەرنى سەپلەپ، تەربىيەلەش ۋە مانېۋىر ئۆتكۈزۈپ، يەر تەۋرەش ئاپىتىگە جىددىي ياردەم بېرىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن جىددىي قۇتقۇزۇش ئەترىتى قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىشتە، ئۆرۈلۈپ چۈشكەن ئىمارەت، قۇرۇلمىلار كۆمۈۋېتىلگەنلەرنى ئالدى بىلەن جىددىي قۇتقۇزۇشى كېرەك.

55-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە ماسلىشىپ، ھەمكارلىشىپ، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، يەر تەۋرەش ئاپىتىگە جىددىي ياردەم بېرىش قوشۇنى ۋە داۋالاش-قۇتقۇزۇش قوشۇنىنىڭ يەر تەۋرەش ئاپىتىگە قارىتا جىددىي قۇتقۇزۇش پائالىيىتىنى تېز، يۇقىرى ئۈنۈملۈك قانات يايدۇرۇشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

56-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش پىدائىيلار قوشۇنى قۇرسا ھەمدە يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش-قۇتقۇزۇش بىلىملىرى بويىچە تەربىيەلەش ۋە مانېۋىرنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇپ، پىدائىيلارنى يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇشتا جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىشتىكى زۆرۈر ماھارەتنى ئىگىلەپ، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن جىددىي مۇداپىئەلىنىش-ياردەم بېرىش ئىقتىدارىنى ئاشۇرۇش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلسا بولىدۇ.

57-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماق ۋە ئورۇنلار بىلەن بىرلىكتە چەت ئەل قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ئەترىتى ۋە داۋالاش ئەترىتىنى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىدە يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن جىددىي قۇتقۇزۇش پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇشقا تەشكىللەيدۇ ۋە ماسلاشتۇرىدۇ.

گوۋۇيۈەن يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش قوماندانلىق ئاپپاراتى چەت ئەللەرنىڭ قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ئەترىتى ۋە داۋالاش ئەترىتىنى بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ ھەمدە كەسپىي ئالاھىدىلىكىگە ئاساسەن، جىددىي قۇتقۇزۇش ۋەزىپىسىنى ئىلمىي، مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرىدۇ.

يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى چەت ئەللەرنىڭ قۇتقۇزۇش، ياردەم بېرىش ئەترەتلىرى ۋە داۋالاش ئەترەتلىرىنىڭ جىددىي قۇتقۇزۇش پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇشىغا مەدەت بېرىشى ۋە ماسلىشىشى كېرەك.

6-باب يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش

58-ماددا گوۋۇيۈەن ياكى يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى يەر تەۋرەش ئاپىتى زىيىنىنى تەكشۈرۈپ باھالاشقا ۋاقتىدا تەشكىللەپ، يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش، ئاپەتتىن كېيىنكى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇشنى ئاساس بىلەن تەمىنلىشى كېرەك.

يەر تەۋرەش ئاپىتى زىيىنىنى تەكشۈرۈش ۋە باھالاشتىكى كونكرېت خىزمەتلەرنى گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ياكى يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى ۋە مالىيە، قۇرۇلۇش، خەلق ئىشلىرى تارمىقى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئۈستىگە ئالىدۇ.

59-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتى رايونىدىكى ئاپەتكە ئۇچرىغان ئاممىنى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇشقا توغرا كەلسە، يەر تەۋرەش ئاپىتى رايونىنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا قاراپ، بىخەتەرلىككە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش ئالدىنقى شەرتىدە، جانلىق، كۆپ خىل ئۇسۇللارنى قوللىنىپ ئورۇنلاشتۇرۇش كېرەك.

60-ماددا ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش نۇقتىلىرى قاتناش شارائىتى قولاي، ئاپەتكە ئۇچرىغان ئاممىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش ۋە تۇرمۇشىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشىگە قولايلىق يارىتىدىغان رايونلارغا تەسىس قىلىنىشى ھەمدە يەر تەۋرەش ھەرىكىتى ئۈزۈلمە قاتلىمى ۋە ئېغىر ئىككىلەمچى ئاپەت يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغان رايونلاردىن ئۆزىنى قاچۇرۇشى كېرەك.

ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش نۇقتىلىرىنىڭ كۆلىمى مۇۋاپىق بولۇشى ھەمدە مۇناسىپ ئاپەتتىن مۇداپىئەلىنىش، يۇقۇمنىڭ ئالدىنى ئېلىش تەدبىرلىرىنى قوللىنىپ، زۆرۈر ئۇل ئەسلىھە ۋە ئاممىۋى مۇلازىمەت ئەسلىھەلىرىنى يۈرۈشلەشتۈرۈپ قۇرۇپ، ئاپەتكە ئۇچرىغان ئاممىنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە ئاساسىي تۇرمۇش ئېھتىياجىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

61-ماددا ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇشتا، يېزا ئىگىلىك يېرىنى ئىمكانقەدەر قوغداش ھەمدە تەبىئىي مۇھاپىزەت رايونى، ئىچىدىغان سۇ مەنبەسىنى قوغداش رايونى ۋە ئېكولوگىيەسى ئاجىز رايونلارنى بۇزۇۋېتىشتىن ساقلىنىش كېرەك.

ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇشقا ئىشلىتىلىدىغان يەرنى ۋاقىتلىق يەر ئىشلىتىش ئورۇنلاشتۇرۇشى بويىچە ئاۋۋال ئىشلىتىشكە، ئىشتىن كېيىن قانۇن بويىچە مۇناسىۋەتلىك يەر ئىشلىتىش رەسمىيىتىنى بېجىرىشكە بولىدۇ؛
مۇددىتى توشۇپ مەڭگۈلۈك يەرگە ئايلاندۇرۇلمىغان يەرنى قايتا ئۆزلەشتۈرگەندىن كېيىن، ئەسلىدىكى يەرنى ئىشلەتكۈچىگە قايتۇرۇپ بېرىش كېرەك.

62-ماددا ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش نۇقتىسى تۇرۇشلۇق جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى تەشكىللەپ ئەگەشمە ئاپەت، ئىچىدىغان سۇ سۈپىتى، يېمەكلىك تازىلىقى، يۇقۇم ئەھۋالى قاتارلىقلارنى كۆزىتىپ ئۆلچەشنى كۈچەيتىپ، تارقىلىشچان كېسەللىك ئىلمى بويىچە تەكشۈرۈشنى قانات يايدۇرۇپ، مۇھىت تازىلىقىنى تۈزەپ، تۇپراق، سۇ مۇھىتى قاتارلىقلارنىڭ بۇلغىنىشىدىن ساقلىنىشى كېرەك.

ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش نۇقتىسى تۇرۇشلۇق جايدىكى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئامانلىق باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، قانۇنغا خىلاپ تۈرلۈك جىنايى قىلمىشلارغا قانۇن بويىچە زەربە بېرىپ، نورمال ئىجتىمائىي تەرتىپنى قوغدىشى كېرەك.

63-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ھەم يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمىتى بۇزۇلغان يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ئەسلىھەلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە ۋاقتىدا تەشكىللىشى، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش تېخنىكىسى يېتەكچىلىكى قىلىشى، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىنى تېز ئەسلىگە كەلتۈرۈشى كېرەك؛
توك بېرىش، سۇ بېرىش، گاز بېرىش قاتارلىق كارخانىلارنىڭ ئىشلەپچىقىرىشىنى ئالدى بىلەن ئەسلىگە كەلتۈرىدۇ ھەمدە چوڭ تايانچ كارخانىلارنىڭ ئىشلەپچىقىرىشنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشىگە مەدەت بېرىپ، يېزا ئىگىلىكى، سانائەت، مۇلازىمەتچىلىكنىڭ ئىشلەپچىقىرىش-تىجارىتىنى ئومۇميۈزلۈك ئەسلىگە كەلتۈرۈشىگە شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ.

64-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش خىزمىتىگە رەھبەرلىك قىلىش، تەشكىللەش ۋە ئۇنى ماسلاشتۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ رەھبەرلىكىدە مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە زىچ ماسلىشىپ، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش خىزمىتىنى بىرلىكتە ياخشى ئىشلىشى كېرەك.

65-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مۇناسىۋەتلىك مۇتەخەسسىسلەرنى تەشكىللەپ يەر تەۋرەش پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇپ، مۇناسىۋەتلىك قۇرۇلۇشلارنىڭ مېخانىزمىنى بۇزۇش ئەھۋالىنى تەكشۈرۈپ باھالاپ، قۇرۇلۇشقا مۇناسىۋەتلىك مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك ئۆلچەمگە تۈزىتىش كىرگۈزۈش ۋە ئۇنى مۇكەممەللەشتۈرۈش، يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش مۇداپىئە تەدبىرلىرىنى قوللىنىشنى ئىلمىي ئاساس بىلەن تەمىنلىشى كېرەك.

66-ماددا پەۋقۇلئاددە ئېغىر، زور يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەندىن كېيىن، گوۋۇيۈەننىڭ ئىقتىسادنى ئۇنىۋېرسال ماكرولۇق تەڭشەش-تىزگىنلەش تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە يەر تەۋرەش ئاپىتى رايونىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بىلەن يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش يىرىك پىلانىنى تەشكىللەپ تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ؛
ئېغىر، زور، بىرقەدەر زور، ئادەتتىكى يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەندىن كېيىن، يەر تەۋرەش ئاپىتى رايونىدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئەمەلىي ئېھتىياجغا قاراپ، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشكە تەشكىللەيدۇ.

يەر تەۋرەش ئاپىتى زىيىنىنى تەكشۈرۈپ باھالاشتا ئېرىشكەن گېئو، چارلاش، ئۆلچەش-سىزىش، يەر، مېتېئورولوگىيە، سۇ رايى، مۇھىت قاتارلىق ئۇل ماتېرىياللار ۋە گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى قايتا تەكشۈرگەن يەر تەۋرەش ھەرىكەت پارامېتىرى رايون ئايرىش خەرىتىسىنى يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشنىڭ ئاساسى قىلىش كېرەك.

يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشتە، مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، ئورۇنلار، مۇتەخەسسىسلەر ۋە ئاممىدىن، بولۇپمۇ يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى ئاپەتكە ئۇچرىغان ئاممىدىن پىكىر ئېلىش كېرەك؛
مۇھىم، زور ئىشلاردا مۇناسىۋەتلىك مۇتەخەسسىسلەرنى تەشكىللەپ مەخسۇس تېمىدا دەلىللەش كېرەك.

67-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش يىرىك پىلانىدا گېئو شارائىت ۋە يەر تەۋرەش پائالىيىتى ئۈزۈلمىسىنىڭ تارقىلىشى، شۇنىڭدەك بايلىق، مۇھىتنىڭ كۆتۈرۈش ئىقتىدارىغا ئاساسەن، نۇقتىلىق ھالدا شەھەر-بازار ۋە يېزا-كەنتلەرنى ئورۇنلاشتۇرۇش، ئۇل ئەسلىھە ۋە ئاممىۋى مۇلازىمەت ئەسلىھەلىرى قۇرۇلۇشى، ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئېلىش، ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىت، شۇنىڭدەك تەبىئىي بايلىق ۋە تارىخىي مەدەنىيەت مىراسلىرىنى قوغداش قاتارلىقلارنى ئورۇنلاشتۇرۇش كېرەك.

يەر تەۋرەش ئاپىتى رايونىدىكى باشقا جايدا يېڭىدىن قۇرۇشقا تېگىشلىك شەھەر-بازار ۋە يېزا-كەنتلەردىن ئورۇن تاللاش، شۇنىڭدەك يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىن قايتا قۇرۇش قۇرۇلۇشىغا ئورۇن تاللاش يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش يىرىك پىلانى ۋە يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش مۇداپىئەسى، ئاپەتتىن مۇداپىئەلىنىش، ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش تەلىپىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك،
يەر تەۋرەش ھەرىكىتى ئۈزۈلمە قاتلىمى ياكى ئېكولوگىيەسى ئاجىز ۋە كەلكۈن، تاغ گۈمۈرۈلۈش ۋە گۈمۈرۈلۈپ چۈشۈش، لاي-لاتقا ئېقىش، يەر يۈزى ئولتۇرۇشۇپ كېتىش قاتارلىق ئاپەتلەر يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغان رايونلار، شۇنىڭدەك يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر تەبىئىي يۇقۇم مەنبەلىرىدىن ساقلىنىش.

68-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش يىرىك پىلانى ۋە شۇ جاينىڭ ئىقتىساد، جەمئىيەت تەرەققىياتى سەۋىيەسىگە ئاساسەن، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتىدىن قۇرۇشنى پىلانلىق، قەدەم-باسقۇچلۇق تەشكىللەپ يولغا قويۇشى كېرەك.

69-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ۋە مۇتەخەسسىسلەرنى تەشكىللەپ، يەر تەۋرەش ئاپىتى زىيىنىنى تەكشۈرۈش-باھالاش نەتىجىسىگە ئاساسەن، ئېنىقلاش، قوغداش لايىھەسى تۈزۈپ، تىپىك يەر تەۋرەش خارابىسى، خارابىسى ۋە قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىقى ئورۇنلىرى، شۇنىڭدەك تارىخىي قىممەتكە ۋە مىللىي ئالاھىدىلىككە ئىگە ئىمارەت، قۇرۇلمىلارنى قوغداش دائىرىسى ۋە تەدبىرىنى ئايدىڭلاشتۇرۇشى كېرەك.

يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈز بەرگەن نەق مەيداننى تازىلاش تازىلاش تازىلاش، قوغداش لايىھەسى بويىچە رايونغا، تۈرگە ئايرىپ ئېلىپ بېرىلىدۇ ھەمدە قانۇن، مەمۇرىي نىزاملار ۋە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە، مۇناسىۋەتلىك رادىيوئاكتىپلىق ماددىلار، خەتەرلىك تاشلاندۇقلار ۋە زەھەرلىك خىمىيەۋى بۇيۇملار ئوبدان تازىلىنىدۇ، يۆتكەپ توشۇلىدۇ ۋە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ، يۇقۇمنىڭ ئالدىنى ئېلىش خىزمىتى قانات يايدۇرۇلۇپ، يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر ۋە ئېغىر، زور ھايۋانات يۇقۇمى كۆرۈلۈشنىڭ ئالدىنى ئېلىنىدۇ.

70-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇشتا، قاتناش، تۆمۈريول، سۇچىلىق، ئېلېكتىر ئېنېرگىيە، خەۋەرلىشىش، سۇ بىلەن تەمىنلەش، توك بېرىش قاتارلىق ئۇل ئەسلىھەلەر ۋە شەھەر مەمۇرىيىتى ئاممىۋى ئەسلىھەلىرى، مەكتەپ، دوختۇرخانا، مەدەنىيەت، سودا مۇلازىمىتى، ئاپەتتىن مۇداپىئەلىنىش-ئاپەت زىيىنىنى ئازايتىش، مۇھىت ئاسراش قاتارلىق ئاممىۋى مۇلازىمەت ئەسلىھەلىرى، شۇنىڭدەك تۇرالغۇ ۋە توسالغۇسىز ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنى بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرۇش كېرەك،
قۇرۇلۇش كۆلىمى ۋە ۋاقىت تەرتىپىنى مۇۋاپىق بېكىتىش كېرەك.

يېزا-كەنتلەرنى يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇشتا، كەنت ئاھالىسىنىڭ ئارزۇسىغا ھۆرمەت قىلىش، كەنت ئاھالىسى ئۆزى ئىدارە قىلىش تەشكىلاتىنىڭ رولىنى جارى قىلدۇرۇش، ئامما ئۆزى قۇرۇشنى ئاساس قىلىش، ھۆكۈمەت ياردەم بېرىش، جەمئىيەت ياردەم بېرىش، نىشانلىق ياردەم بېرىش، شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈش، يەرنى تېجەپ ۋە تۈجۈپىلەپ ئىشلىتىپ، تېرىلغۇ يەرنى قوغداش كېرەك.

ئاز سانلىق مىللەتلەر توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان جايلاردىكى يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە قايتا قۇرۇشتا، شۇ جايدىكى ئاممىنىڭ ئارزۇسىغا ھۆرمەت قىلىش كېرەك.

71-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ۋە ئورۇنلارنى تەشكىللەپ، مۇناسىۋەتلىك ئارخىپ، ماتېرىياللارنى جىددىي قۇتقۇزۇشى، قوغدىشى ۋە يىغىپ رەتلىشى، يەر تەۋرەش ئاپىتىدە يوقاپ كەتكەن، بۇزۇلۇپ كەتكەن ئارخىپ، ماتېرىياللارنى ۋاقتىدا تولۇقلىشى ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈشى كېرەك.

72-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇشتا ھۆكۈمەت يېتەكچىلىك قىلىش، جەمئىيەت قاتنىشىش ۋە بازار مەشغۇلاتىنى بىرلەشتۈرۈش پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇش كېرەك.

يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئاپەتكە ئۇچرىغان ئامما ۋە كارخانىلارنى ئىشلەپچىقىرىش ئارقىلىق ئۆزىنى قۇتقۇزۇشقا تەشكىللىشى، ئۆز كۈچىگە تايىنىپ ئىش كۆرۈپ، جاپاغا چىداپ كۈرەش قىلىپ، تىرىشچان-ئىقتىسادچىل بولۇپ، ئىشلەپچىقىرىشنى تېزدىن ئەسلىگە كەلتۈرۈشى كېرەك.

دۆلەت يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇشنى مالىيە جەھەتتىن قوللايدۇ، باجدا ئېتىبار بېرىدۇ ۋە پۇل مۇئامىلە جەھەتتىن يۆلەيدۇ ھەمدە ماددىي ئەشيا، تېخنىكا ۋە ئادەم كۈچى جەھەتتىن قوللايدۇ.

73-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى قۇتقۇزۇش، داۋالاش، سالامەتلىكنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، تولۇقلىما بېرىش، تەسەللى بېرىش، نەپىقە بېرىش، ئورۇنلاشتۇرۇش، پىسخىكا ياردىمى بېرىش، قانۇن مۇلازىمىتى، ئاممىۋى مەدەنىيەت مۇلازىمىتى قاتارلىق خىزمەتلەرنى ياخشى ئىشلەشكە تەشكىللىشى كېرەك.

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ئاپەتكە ئۇچرىغان ئاممىنى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى، كارخانا، كەسپىي ئورۇنلارنىڭ شەرتكە ئۇيغۇن كېلىدىغان ئاپەتكە ئۇچرىغان ئاممىنى ئاۋۋال قوبۇل قىلىپ ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇشىغا ئىلھام بېرىشى كېرەك.

74-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇشتا مەمۇرىي تەستىق رەسمىيىتىنى بېجىرىشكە تېگىشلىك ئىشلارنى تەكشۈرۈپ تەستىقلاش ھوقۇقى بار خەلق ھۆكۈمىتى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ئاممىغا قولايلىق يارىتىش، رەسمىيەتنى ئاددىيلاشتۇرۇش، ئۈنۈمنى ئۆستۈرۈش پىرىنسىپى بويىچە، قانۇن بويىچە ۋاقتىدا بېجىرىشى كېرەك.

يەتتىنچى باب نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش

75-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش يىرىك پىلانى ۋە يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى تۈزۈش ۋە يولغا قويۇش، يەر تەۋرەشتە جىددىي پاناھلىنىش ئورۇنلىرىنى قۇرۇش ۋە باشقۇرۇش، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش قوشۇنىنى تەربىيەلەش، يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش بىلىملىرى تەشۋىق-تەربىيەسى ۋە يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ جىددىي قۇتقۇزۇش-قەرز بېرىش مانېۋىرى قاتارلىق خىزمەتلەرنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى قانۇن بويىچە كۈچەيتىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش ماددىي ئەشيالىرىنىڭ سۈپەت بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

76-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قۇرۇلۇش، قاتناش، تۆمۈريول، سۇچىلىق، ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسى، يەر تەۋرەش تارمىقى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە، قۇرۇلۇشقا بولغان مەجبۇرلاش ئۆلچىمى، يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش ۋە ئۇنىڭدىن مۇداپىئەلىنىش تەلىپىنىڭ ئىجرا قىلىنىش ئەھۋالى ۋە يەر تەۋرەش بىخەتەرلىكىنى باھالاش خىزمىتىنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

77-ماددا يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش-قۇتقۇزۇش، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش مەبلىغى، ماددىي ئەشيالىرىنى ئىگىلىۋېلىش، قىسىۋېلىش، ئىشلىتىۋېلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش-قۇتقۇزۇش، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈش-قايتا قۇرۇش مەبلىغى، ماددىي ئەشيالىرى، شۇنىڭدەك جەمئىيەت ئىئانە قىلغان پۇل-مالنىڭ ئىشلىتىلىش ئەھۋالىنى باشقۇرۇش ۋە نازارەت قىلىشنى قانۇن بويىچە كۈچەيتىپ، ئېلان قىلىدۇ ھەمدە مەبلەغ، ماددىي ئەشيالارنى توپلاش، تەقسىملەش، ئاجرىتىپ بېرىش، ئىشلىتىش ئەھۋالىنى تىزىملاپ رويخەتكە ئېلىپ، ئارخىپ تۇرغۇزىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.

78-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايوندىكى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش مەبلىغى، ماددىي ئەشيالىرى، شۇنىڭدەك جەمئىيەت ئىئانە قىلغان پۇل، نەرسىلەرنىڭ كېلىش مەنبەسى، مىقدارى، تارقىتىلىشى ۋە ئىشلىتىلىش ئەھۋالىنى قەرەللىك ئېلان قىلىپ، جەمئىيەتنىڭ نازارىتىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

79-ماددا ئىقتىسادىي تەپتىش ئورگىنى يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش مەبلىغى، ماددىي ئەشيالىرىنى غەملەش، تەقسىملەش، ئاجرىتىش، ئىشلىتىشنى ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىشنى كۈچەيتىشى ھەمدە ئىقتىسادىي تەپتىش نەتىجىسىنى ۋاقتىدا ئېلان قىلىشى كېرەك.

80-ماددا رېۋىزىيە ئورگىنى يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش خىزمىتىگە قاتنىشىدىغان دۆلەت مەمۇرىي ئورگانلىرى ۋە قانۇن-نىزاملاردا ھوقۇق بېرىلگەن ئاممىۋى ئىشلارنى باشقۇرۇش فۇنكسىيەسى بار تەشكىلاتلار ۋە ئۇلارنىڭ خادىملىرىغا بولغان رېۋىزىيەنى كۈچەيتىشى كېرەك.

81-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس يەر تەۋرەشتىن مۇداپىئەلىنىپ ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش ھەرىكىتىدىكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى پاش قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

پاش قىلىشنى تاپشۇرۇۋالغان خەلق ھۆكۈمىتى ياكى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار تەكشۈرۈپ، قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىشى ھەمدە پاش قىلغۇچىنىڭ مەخپىيىتىنى ساقلىشى كېرەك.

8-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

82-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى، شۇنىڭدەك مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدىغان باشقا تارماقلىرى قانۇن بويىچە مەمۇرىي ئىجازەت بەرمىگەن ياكى تەستىق ھۆججىتى بېجىرمىگەن بولسا، قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى بايقىغان ياكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىش پاش قىلىنغاندىن كېيىن تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلمىغانلىرى
ياكى مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىشتا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىش كۆرمىگەن باشقا قىلمىشلارنىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

83-ماددا يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئىستانسىسى تورى قۇرۇلۇشىدا قانۇن-نىزاملار ۋە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئۆلچىمى بويىچە ئىش كۆرمىگەنلەرنى گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ياكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى تۈزىتىشكە، مۇناسىپ قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بۇيرۇيدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

84-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ياكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈپ بېرىشكە ياكى باشقا قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بۇيرۇيدۇ؛
زىيان سالغانلىرى قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ :

( 1 ) يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئەسلىھەلىرىنى ئىگىلىۋالغان، بۇزۇۋەتكەن، چۇۋۇۋەتكەن ياكى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن يۆتكىۋەتكەنلەر؛

( 2 ) يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش مۇھىتىغا خەۋپ يەتكۈزگەنلەر؛

( 3 ) تىپىك يەر تەۋرەش خارابىسى، خارابىسىنى بۇزۇۋەتكەنلەر.

ئورۇنلاردىن ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن قانۇنغا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلغانلىرىدىن قىلمىشى ئېغىرلىرىغا 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى سادىر قىلغان شەخسلەردىن قىلمىشى ئېغىرلىرىغا 2000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.
ئامانلىق باشقۇرۇشقا خىلاپ قىلمىش شەكىللەندۈرگەنلىرىگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قانۇن بويىچە جازا بېرىدۇ.

85-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، كاشىلىغا تاقابىل تۇرۇش ئەسلىھەلىرىنى تەلەپ بويىچە كۆپەيتىپ قۇرمىغان ياكى يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئەسلىھەلىرىنى يېڭىدىن قۇرمىغانلارنى گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ياكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

86-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، چەت ئەل تەشكىلاتلىرى ياكى شەخسلىرىدىن تەستىقلاتماي تۇرۇپ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ساھەسى ۋە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەلىكىدىكى باشقا دېڭىز تەۋەسىدە يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ھەرىكىتى بىلەن شۇغۇللانغانلىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، كۆزىتىش نەتىجىسى ۋە كۆزىتىش ئەسلىھەلىرىنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىغا قوشۇمچە 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

چەت ئەللىكلەردىن ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن قىلمىش سادىر قىلغانلىرىنىڭ ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، چەت ئەللىكلەرنىڭ چېگرادىن كىرىش-چىقىشىنى باشقۇرۇش قانۇنىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئۇلارنىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىدە توختاش مۇددىتىنى قىسقارتىش ياكى ئۇلارنىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تۇرۇش سالاھىيىتىنى ئېلىپ تاشلاش كېرەك؛
قىلمىشى ئېغىرلىرى چېگرادىن چىقىش مۆھلىتى ياكى چېگرادىن قوغلاپ چىقىرىلىدۇ.

87-ماددا يەر تەۋرەش بىخەتەرلىكىنى قانۇن بويىچە باھالاتمىغان ياكى يەر تەۋرەش بىخەتەرلىكىنى باھالاش دوكلاتىدا بېكىتىلگەن يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش مۇداپىئە تەلىپى بويىچە يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ مۇداپىئە كۆرمىگەنلەرنى گوۋۇيۈەننىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتى مەسئۇل تارمىقى ياكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر تەۋرەش خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئاپپاراتى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 30 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

88-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، جەمئىيەتكە يەر تەۋرەشنى مۆلچەرلەش پىكرى، يەر تەۋرەشتىن ئالدىن مەلۇمات بېرىش پىكرى ۋە ئۇنى باھالاش نەتىجىسىنى تارقاتقان ياكى يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش داۋامىدا جەمئىيەت تەرتىپىنى قالايمىقانلاشتۇرۇپ، ئامانلىق باشقۇرۇشقا خىلاپ قىلمىش شەكىللەندۈرگەنلىرىگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قانۇن بويىچە جازا بېرىدۇ.

89-ماددا يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈزبەرگەن رايونلاردىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىدىن يەر تەۋرەش ئەھۋالى، ئاپەت ئەھۋالى قاتارلىق ئۇچۇرلارنى كېچىكتۈرۈپ مەلۇم قىلغان، يالغان مەلۇم قىلغان، يوشۇرغانلىرىنى يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

90-ماددا يەر تەۋرەشكە جىددىي تاقابىل تۇرۇش بويىچە قۇتقۇزۇش، يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىنكى ئۆتكۈنچى ئورۇنلاشتۇرۇش ياكى يەر تەۋرەش ئاپىتىدىن كېيىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش، قايتا قۇرۇش مەبلىغى، ماددىي ئەشيالىرىنى ئىگىلىۋالغان، قىسىۋالغان، يۆتكەپ ئىشلىتىۋالغانلارنى مالىيە تارمىقى، ئىقتىسادىي تەپتىش ئورگىنى ئۆز مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئىگىلىۋالغان، تۇتۇپ قالغان، يۆتكەپ ئىشلىتىۋالغان مەبلەغ، ماددىي ئەشيالارنى قايتۇرۇۋالىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلارغا قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت مۇسادىرە قىلىنىدۇ؛
ئورۇنلارغا ئاگاھلاندۇرۇش بېرىش ياكى ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش چىقىرىپ تەنقىدلەش؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

91-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

9-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

92-ماددا بۇ قانۇندىكى تۆۋەندىكى سۆزلەرنىڭ مەنىسى :

( 1 ) يەر تەۋرەشنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ئەسلىھەسى يەر تەۋرەش ئۇچۇرىنى تەكشۈرۈپ ئۆلچەش، يەتكۈزۈش ۋە بىر تەرەپ قىلىشقا ئىشلىتىلىدىغان ئۈسكۈنە، ئەسۋاب ۋە قۇرۇلما، شۇنىڭدەك يانداش كۆزىتىپ ئۆلچەش مەيدانىنى كۆرسىتىدۇ.

( 2 ) يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش مۇھىتى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئۆلچىمى بويىچە بېكىتىلگەن يەر تەۋرەشنى كۆزىتىش-ئۆلچەش ئەسلىھەلىرىنىڭ كاشىلىغا ئۇچرىماسلىقىغا، خىزمەت ئۈنۈمىنى نورمال جارى قىلدۇرۇشىغا كاپالەتلىك قىلىدىغان بوشلۇق دائىرىسىنى كۆرسىتىدۇ.

( 3 ) مۇھىم، زور قۇرۇلۇشلار جەمئىيەتكە مۇھىم، زور قىممىتى بار ياكى مۇھىم، زور تەسىرى بار قۇرۇلۇشلارنى كۆرسىتىدۇ.

( 4 ) ئېغىر ئىككىلەمچى ئاپەت يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغان قۇرۇلۇشلار يەر تەۋرەشنىڭ بۇزغۇنچىلىقىغا ئۇچرىغاندىن كېيىن سۇ ئاپىتى، ئوت ئاپىتى، پارتلاشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ياكى ئۆتكۈر زەھەر، كۈچلۈك چىرىتىشچان، رادىيوئاكتىپلىق ماددىلارنى زور مىقداردا قويۇپ بېرىشنى، شۇنىڭدەك باشقا ئېغىر ئىككىلەمچى ئاپەت پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولغان قۇرۇلۇشلارنى، جۈملىدىن سۇ ئامبىرى توسمىسى ۋە ماي، گاز ساقلاش ئەسلىھەلىرىنى كۆرسىتىدۇ،
ئاسان يانىدىغان، پارتلايدىغان ياكى ئۆتكۈر زەھەرلىك، كۈچلۈك چىرىتىشچان، رادىيوئاكتىپلىق ماددىلارنى ساقلايدىغان ئەسلىھەلەر، شۇنىڭدەك ئېغىر ئىككىلەمچى ئاپەت يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغان باشقا قۇرۇلۇشلار.

( 5 ) يەر تەۋرەش كۈچلۈكلۈك دەرىجىسى رايون خەرىتىسى يەر تەۋرەش كۈچلۈكلۇق دەرىجىسى ( دەرىجە بىلەن ئىپادىلەنگەن يەر تەۋرەشنىڭ تەسىر كۆرسىتىش كۈچلۈك-ئاجىزلىق دەرىجىسى ) نى كۆرسەتكۈچ قىلىپ، پۈتۈن مەملىكەت بويىچە يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇشتىكى ئوخشاش بولمىغان مۇداپىئە كۆرۈش رايونلىرىغا ئايرىلغان خەرىتىنى كۆرسىتىدۇ.

( 6 ) يەر تەۋرەش ھەرىكەتچان پارامېتىرى رايون خەرىتىسى يەر تەۋرەش ھەرىكەتچان سانلىق مېتىرى ( سۈرئەتنى ئاشۇرۇش ئارقىلىق يەر تەۋرەش تەسىرىنىڭ كۈچلۈك-ئاجىزلىق دەرىجىسىنى ئىپادىلەيدۇ ) نى كۆرسەتكۈچ قىلىپ، پۈتۈن مەملىكەتنى يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇشتىكى ئوخشاش بولمىغان مۇداپىئە كۆرۈش تەلەپلىرىگە ئايرىلغان خەرىتىنى كۆرسىتىدۇ.

( 7 ) يەر تەۋرەش ئولتۇراق رايونىنىڭ خەرىتىسى مەلۇم بىر رايوننىڭ كونكرېت مەيدان شارائىتىغا ئاساسەن، شۇ رايوننىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش ۋە ئۇنىڭدىن مۇداپىئەلىنىش تەلىپىگە ئاساسەن تەپسىلىي ئايرىلغان خەرىتىنى كۆرسىتىدۇ.

93-ماددا بۇ قانۇن 2009-يىل 5-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.