( 2021-يىلى 10-ئاينىڭ 23-كۈنى 13-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 31-يىغىنىدا ماقۇللاندى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى ئايرىش ۋە تەكشۈرۈپ بېكىتىش

3-باب قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرانى قوغداش

4-باب قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرانى باشقۇرۇش

1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە

2-پاراگراف قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى باشقۇرۇش

3-پاراگراف چېگرا باشقۇرۇش

5-باب قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگرا ئىشلىرىدىكى خەلقئارا ھەمكارلىق

6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگرا خىزمىتىنى قېلىپلاشتۇرۇش ۋە كۈچەيتىش، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرانىڭ خەۋپسىزلىكى، مۇقىملىقىنى كاپالەتلەندۈرۈش، دۆلىتىمىزنىڭ قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەر بىلەن بولغان ئىناق قوشنىدارچىلىق-دوستلۇقى ۋە ئالاقە-ھەمكارلىقىنى ئىلگىرى سۈرۈش، دۆلەتنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى، خەۋپسىزلىكى ۋە زېمىن پۈتۈنلۈكىنى قوغداش مەقسىتىدە، ئاساسىي قانۇنغا بىنائەن چىقىرىلدى.

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى ئايرىش ۋە تەكشۈرۈپ بېكىتىش، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرانى قوغداش، باشقۇرۇش ۋە قۇرۇش، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگرا ئىشلىرىدىكى خەلقئارا ھەمكارلىق قاتارلىقلارغا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

3-ماددا قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قۇرۇقلۇقتىكى قوشنا دۆلەتلەر بىلەن چېگرالىنىدىغان قۇرۇقلۇق ۋە ئىچكى سۇ چېگراسىنى كۆرسىتىدۇ.
قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى بىلەن قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەرنىڭ ھاۋا تەۋەلىكى ۋە تېگى-تەكتىنى تىك ئايرىش.

جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى مەلۇم دائىرىدىكى رايون چېگرا بولىدۇ.

4-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى ۋە زېمىن پۈتۈنلۈكى مۇقەددەس ۋە دەخلى-تەرۇز قىلىشقا بولمايدۇ.

دۆلەت ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، زېمىن ئىگىلىك ھوقۇقى ۋە قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنىڭ خەۋپسىزلىكىنى قەتئىي قوغدايدۇ، زېمىن ئىگىلىك ھوقۇقىغا زىيان يەتكۈزىدىغان ۋە قۇرۇقلۇق دۆلەت پاسىلىغا بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغان ھەرقانداق قىلمىشلارنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ ۋە ئۇنىڭغا زەربە بېرىدۇ.

5-ماددا دۆلەت قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگرا خىزمىتىگە بىرتۇتاش رەھبەرلىك قىلىدۇ.

6-ماددا دىپلوماتىيە مىنىستىرلىقى قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنىڭ چەت ئەلگە چېتىشلىق ئىشلىرىغا مەسئۇل بولىدۇ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى باشقۇرۇشقا ئالاقىدار خىزمەتلەرگە قاتنىشىدۇ، تاشقى سۆھبەت، ئەھدىنامە تۈزۈش، ۋەدىگە ئەمەل قىلىش ۋە خەلقئارا ھەمكارلىقنى باشلامچىلىق بىلەن قانات يايدۇرىدۇ، دىپلوماتىيە يولى ئارقىلىق ھەل قىلىشقا تېگىشلىك مەسىلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىدۇ، دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرا بەلگىسىنى ئاسراش، باشقۇرۇشنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرىدۇ.

گوۋۇيۈەن جامائەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى چېگرا رايوننىڭ جامائەت خەۋپسىزلىكى خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ، چېگرا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنىڭ جەمئىيەت ئامانلىقىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشىگە يېتەكچىلىك قىلىدۇ ۋە ئۇنى نازارەت قىلىدۇ، چېگرادىكى قانۇنغا خىلاپ جىنايى ھەرىكەتلەرنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ ۋە ئۇنىڭغا زەربە بېرىدۇ.

تاموژنا باش مەھكىمىسى چېگرا پورتى قاتارلىقلارنىڭ چېگرادىن كىرىش-چىقىشقا مۇناسىۋەتلىك نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولۇپ، چېگرادىن كىرىش-چىقىشتىكى قاتناش-تىرانسپورت قوراللىرى، مال، بۇيۇملار ۋە خادىملارنى تاموژنا نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش، كارانتىن قىلىشنى قانۇن بويىچە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

دۆلەت كۆچمەنلەرنى باشقۇرۇش تارمىقى چېگرا رايوندىكى كۆچمەنلەرنى باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ، چېگرادىن كىرىش-چىقىشنى چېگرا مۇداپىئەسى بويىچە تەكشۈرۈش، چېگرا ئاھالىسىنىڭ بېرىش-كېلىشىنى باشقۇرۇش ۋە چېگرا رايوندىكى چېگرا مۇداپىئەسىنى باشقۇرۇشنى قانۇن بويىچە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە خىزمەت ھوقۇقىنى قانۇن بويىچە يۈرگۈزۈپ، مۇناسىۋەتلىك خىزمەتلەرنى قانات يايدۇرىدۇ.

7-ماددا مەركىزىي ھەربىي كومىتېتنىڭ رەھبەرلىكىدە، مۇناسىۋەتلىك ھەربىي ئورگان قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرا مۇداپىئەسىنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەش، ئىجتىمائىي مۇقىملىقنى قوغداش، تاسادىپىي ۋەقەلەرنى بىر تەرەپ قىلىش، چېگرا مۇداپىئە ھەمكارلىقى ۋە مۇناسىۋەتلىك خىزمەتلەرنى تەشكىللەيدۇ، ئۇنىڭغا يېتەكچىلىك قىلىدۇ، ئۇنى ماسلاشتۇرىدۇ.

جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى، جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسمى ھەرقايسىسى ئۆز ۋەزىپە تەقسىماتى بويىچە، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى مۇھاپىزەت قىلىپ، قوغداپ، قوراللىق تاجاۋۇزچىلىققا تاقابىل تۇرۇپ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگرا رايونى ھەم چېگرادىكى ئېغىر، زور تاسادىپىي ۋەقەلەر ۋە تېررورلۇق پائالىيەتلىرىنى بىر تەرەپ قىلىدۇ، يەرلىكتىكى ئالاقىدار تارماقلار بىلەن بىرلىكتە چېگرادىن قانۇنسىز ئۆتۈشنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، توسۇپ ۋە ئۇنىڭغا زەربە بېرىپ، قۇرۇقلۇق دۆلەت پاسىلى ھەم چېگرانىڭ خەۋپسىزلىكى، مۇقىملىقىنى قوغدايدۇ ياكى ئۇنىڭغا ياردەملىشىدۇ.

8-ماددا چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايوننىڭ ھەر دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتايلىرى ۋە ئۇنىڭ دائىمىي كومىتېتلىرى شۇ مەمۇرىي رايوندا قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگراغا مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملارنىڭ ئەمەل قىلىنىشى ۋە ئىجرا قىلىنىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.

چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايوندىكى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگراغا مۇناسىۋەتلىك خىزمەتلەرنى باشقۇرىدۇ.

9-ماددا ئارمىيە بىلەن يەرلىكنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى، ئورۇنلىرى مۇناسىۋەتلىك بىرتۇتاش ماسلاشتۇرۇش ئاپپاراتلىرىغا تايىنىپ، چېگرا مۇداپىئەسىنى كۈچەيتىش ۋە مۇستەھكەملەشنى بىرلىكتە كۈچ چىقىرىپ ئالغا سىلجىتىپ، چېگرا مۇداپىئە مۇداپىئەسىنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەش، چېگرا مۇداپىئە ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشى ۋە ئاسراش-باشقۇرۇش قاتارلىق خىزمەتلەرنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇپ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگراسىنىڭ خەۋپسىزلىكى، مۇقىملىقى ۋە نورمال تەرتىپىنى ئورتاق قوغدايدۇ.

10-ماددا دۆلەت ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، چېگرا مۇداپىئەسى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىدۇ، چېگرانىڭ ئىقتىسادىي-ئىجتىمائىي تەرەققىياتىغا ۋە سىرتقا ئېچىۋېتىشىگە مەدەت بېرىدۇ، چېگرانى مۇستەھكەملەش، چېگرا رايوننى گۈللەندۈرۈش، خەلقنى بېيىتىش ھەرىكىتىنى ئالغا سىلجىتىدۇ، چېگرا ئاممىۋى مۇلازىمىتى ۋە ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشى سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ، چېگرانىڭ ئىشلەپچىقىرىش، تۇرمۇش شارائىتىنى ياخشىلايدۇ، چېگرا ئاھالىسىنىڭ چېگرادىكى ئىشلەپچىقىرىش، تۇرمۇشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ، چېگرا مۇداپىئەسى قۇرۇلۇشى بىلەن چېگرانىڭ ئىقتىساد، جەمئىيىتىنىڭ ماس تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

11-ماددا دۆلەت قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى تەشۋىق-تەربىيەسىنى كۈچەيتىپ، جۇڭخۇا مىللىتى ئورتاق گەۋدىسى ئېڭىنى مۇستەھكەملەپ، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ۋەتەننىڭ بىرلىكى ۋە زېمىن پۈتۈنلۈكىنى قوغداش روھىنى ئەۋج ئالدۇرۇپ، پۇقرالارنىڭ دۆلەت قارىشى ۋە زېمىن خەۋپسىزلىكى ئېڭىنى كۈچەيتىپ، جۇڭخۇا مىللىتىنىڭ ئورتاق مەنىۋى ماكانىنى قۇرۇپ چىقىدۇ.

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك مائارىپ، پەن تەتقىقات ئاپپاراتلىرى قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگراغا مۇناسىۋەتلىك تارىخىي ماتېرىياللارنى يىغىش، قوغداش ۋە تەتقىق قىلىشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

پۇقرالار ۋە تەشكىلاتلار قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ھەم چېگراغا مۇناسىۋەتلىك تارىخىي ماتېرىيال، تارىخىي يادىكارلىق ۋە ماددىي بۇيۇملارنى بايقىغاندا، قانۇن بويىچە ۋاقتىدا يۇقىرىغا يوللىشى ياكى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىغا تاپشۇرۇپ بېرىشى كېرەك.

12-ماددا دۆلەت قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى خىزمەت خىراجىتىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

گوۋۇيۈەن ۋە چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايوندىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگراغا مۇناسىۋەتلىك خىزمەتنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

13-ماددا پۇقرالار ۋە تەشكىلاتلار قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرانىڭ بىخەتەرلىكى، مۇقىملىقىنى قوغدىشى، چېگرا بەلگىسى ۋە چېگرا مۇداپىئە ئۇل ئەسلىھەلىرىنى قوغدىشى، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىغا مۇناسىۋەتلىك خىزمەتلەرنى قانات يايدۇرۇشقا ماسلىشىشى، ھەمكارلىشىشى كېرەك.

دۆلەت قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىغا ئالاقىدار خىزمەتلەرگە ماسلاشقان، ياردەملەشكەن پۇقرالار ۋە تەشكىلاتلارغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ، گەۋدىلىك تۆھپە قوشقان پۇقرالار ۋە تەشكىلاتلارنى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە بويىچە تەقدىرلەيدۇ، مۇكاپاتلايدۇ.

14-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چەت ئەل بىلەن تۈزگەن ياكى ئورتاق قاتناشقان قۇرۇقلۇق دۆلىتىنىڭ چېگرا ئىشلىرىغا دائىر شەرتنامىلەرگە ئەمەل قىلىدۇ.

15-ماددا دۆلەت باراۋەر بولۇش، ئۆزئارا ئىشىنىش، دوستانە كېڭىشىش پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇپ، قۇرۇقلۇق قوشنا دۆلەتلىرى بىلەن سۆھبەت ئۆتكۈزۈش ئارقىلىق قۇرۇقلۇق دۆلەتلىرىنىڭ چېگراسى ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك ئىشلارنى بىر تەرەپ قىلىدۇ، تالاش-تارتىشلار ۋە تارىختىن قېپقالغان چېگرا مەسىلىلىرىنى ئوبدان ھەل قىلىدۇ.

2-باب قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى ئايرىش ۋە تەكشۈرۈپ بېكىتىش

16-ماددا دۆلەت قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەر بىلەن سۆھبەت ئۆتكۈزۈش ئارقىلىق قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى ئايرىش شەرتنامىسى تۈزۈپ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنىڭ يۆنىلىشى ۋە ئورنىنى بەلگىلەيدۇ.

قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى بەلگىلەيدىغان شەرتنامىنى قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە گوۋۇيۈەن مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ قارار قىلىپ تەستىقلىشىغا سۇنۇشى، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ رەئىسى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى ئاپتونوم كومىتېتىنىڭ قارارىغا ئاساسەن تەستىقلىشى كېرەك.

17-ماددا دۆلەت بىلەن قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەر چېگرا ئايرىش شەرتنامىسىگە ئاساسەن، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى نەق مەيداندا تەكشۈرۈپ بېكىتىدۇ ھەمدە چېگرا تەكشۈرۈش شەرتنامىسى ئىمزالايدۇ.

پاسىل چارلاش كېلىشىمىنى قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە گوۋۇيۈەن تەستىقلىشى كېرەك.

18-ماددا دۆلەت چېگراسىنىڭ ئېنىق، مۇقىم بولۇشىنى ساقلاش ئۈچۈن، دۆلەت ئالاقىدار قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەر بىلەن قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى بىرلەشمە تەكشۈرۈپ، بىرلەشمە تەكشۈرۈش شەرتنامىسى ئىمزالايدۇ.

19-ماددا قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى تەكشۈرۈپ بېكىتىشتە ئاساس قىلىنغان تەبىئىي جۇغراپىيەلىك مۇھىتتا ئەسلىگە كەلتۈرگىلى بولمايدىغان زور ئۆزگىرىش بولغاندا، دۆلەت قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەر بىلەن كېڭىشىپ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى قايتىدىن تەكشۈرۈپ بېكىتسە بولىدۇ.

20-ماددا دۆلەت بېكىتكەن چېگرا بەلگىسى قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى نەق مەيداندا كۆرسىتىدۇ.

چېگرا بەلگىسىنىڭ ئورنى، تۈرى، ئۆلچىمى، ماتېرىيالى ۋە تەسىس قىلىش ئۇسۇلى قاتارلىقلارنى دىپلوماتىيە مىنىستىرلىقى قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەرنىڭ ئالاقىدار تارماقلىرى بىلەن كېڭىشىپ بېكىتىدۇ.

21-ماددا قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى ئايرىش، تەكشۈرۈپ بېكىتىش، بىرلەشمە تەكشۈرۈش ۋە چېگرا بەلگىسى تەسىس قىلىش قاتارلىق كونكرېت خىزمەتلەرنى دىپلوماتىيە مىنىستىرلىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى، مۇناسىۋەتلىك ھەربىي ئورگان ۋە مۇناسىۋەتلىك چېگرا ئۆلكىلەر، ئاپتونوم رايونلار بىلەن بىرلىكتە قانۇن بويىچە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

3-باب قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرانى قوغداش

22-ماددا جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى، جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسمى چېگرادا چېگرا مۇداپىئە ۋەزىپىسى ئىجرا قىلىش، باشقۇرۇش-تىزگىنلەشنى قانات يايدۇرۇپ، مانېۋىر، مەشىق ۋە چارلاش قاتارلىق پائالىيەتلەرنى تەشكىللەپ، تاجاۋۇزچىلىق، پىلە قۇرتىدەك يەپ كېتىش، سىڭدۈرمىچىلىك قىلىش، ئىغۋاگەرچىلىك قىلىش قاتارلىق قىلمىشلارنىڭ قەتئىي ئالدىنى ئېلىپ، ئۇنى توسۇپ ۋە ئۇنىڭغا زەربە بېرىپ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى قوغدىشى، چېگرانىڭ خەۋپسىزلىكى ۋە مۇقىملىقىنى قوغدىشى كېرەك.

23-ماددا چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايوندىكى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى بايلىق تەقسىملەشنى بىرتۇتاش پىلانلاپ، دۆلەت چېگراسىنىڭ خەۋپسىزلىكىنى قوغدايدىغان ئامما مۇداپىئە قوشۇنى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىدۇ، چېگرا مۇداپىئە ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىش، باشقۇرۇش-تىزگىنلەش خىزمىتىنى قوللايدۇ ۋە ئۇنىڭغا ماسلىشىدۇ.

چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايوندىكى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئۇل ئەسلىھە قۇرۇشتا، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرا مۇداپىئە ئېھتىياجىغا بىرتۇتاش ئېتىبار بېرىشى كېرەك.

پۇقرالار ۋە تەشكىلاتلار چېگرا مۇداپىئە ۋەزىپە ئىجرا قىلىش، باشقۇرۇش-تىزگىنلەش پائالىيىتىنى قوللاپ، ئۇنىڭغا قولايلىق شارائىت يارىتىپ بېرىشى ياكى باشقا ياردەملەرنى بېرىشى كېرەك.

24-ماددا دۆلەت چېگرا مۇداپىئەسىنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىغا يېقىن ئالاھىدە رايوندا چېگرادىكى چەكلەنگەن رايوننى ئايرىپ بېكىتسە ھەمدە ئاگاھ بەلگىسى ئورنىتىپ، مۇناسىۋەتسىز كىشىلەرنىڭ كىرىشىنى مەنئى قىلسا بولىدۇ.

چېگرادىكى چەكلەنگەن رايوننى بېكىتىشتە ئىقتىساد، جەمئىيەت تەرەققىياتى، تەبىئىي بايلىق ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ئاسراش، ئاھالىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش، تۇرمۇشىغا تەڭ ئېتىبار بېرىش كېرەك، مۇناسىۋەتلىك ھەربىي ئورگان چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى بىلەن بىرلىكتە لايىھە ئوتتۇرىغا قويۇپ، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقىدىن پىكىر ئالغاندىن كېيىن، گوۋۇيۈەن ۋە مەركىزىي ھەربىي كومىتېتقا تەستىقلىتىش كېرەك.

چېگرادىكى چەكلەنگەن رايوننى ئۆزگەرتىش ياكى بىكار قىلىش ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە بولىدۇ.

25-ماددا دۆلەت قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرا مۇداپىئە ئېھتىياجىغا ئاساسەن، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنىڭ ئىچكى تەرىپىدە توسۇش، قاتناش، خەۋەرلىشىش، نازارەت قىلىش، قوغداش، مۇداپىئەلىنىش ۋە قوشۇمچە ئەسلىھە قاتارلىق چېگرا مۇداپىئە ئۇل ئەسلىھەلىرىنى قۇرسىمۇ، قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەر بىلەن مەسلىھەتلەشكەندىن كېيىن قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىدا توسۇش ئەسلىھەسى قۇرسىمۇ بولىدۇ.

چېگرا مۇداپىئە ئۇل ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇش ۋە قوغداشتا دۆلەتنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى، خەۋپسىزلىكى ۋە زېمىن پۈتۈنلۈكىگە كاپالەتلىك قىلىش ئالدىنقى شەرتىدە، ئىقتىسادىي-ئىجتىمائىي تەرەققىيات، تەبىئىي بايلىق ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ئاسراش، ياۋايى ھايۋانلارنى كۆچۈرۈش، ئاھالىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش، تۇرمۇش ئېھتىياجىغا تەڭ ئېتىبار بېرىلىدۇ ھەمدە قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى بىلەن چېگرا مۇداپىئە ئۇل ئەسلىھەلىرى ئارىسىدىكى زېمىننى ئۈنۈملۈك باشقۇرۇش-تىزگىنلەشكە زىيان يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ.

چېگرا مۇداپىئە ئۇل ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇش يىرىك پىلانىنى گوۋۇيۈەن ۋە مەركىزىي ھەربىي كومىتېت تەستىقلايدۇ.

4-باب قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرانى باشقۇرۇش

1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە

26-ماددا دۆلەت قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرانى باشقۇرۇش ۋە مۇناسىۋەتلىك قۇرۇلۇشلارنى بىرتۇتاش ماسلاشتۇرىدۇ، ئىش تەقسىماتى بويىچە مەسئۇل بولىدۇ، قانۇن بويىچە باشقۇرىدۇ.

27-ماددا قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرا باشقۇرۇشتا قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنىڭ ئېنىقلىقى ۋە خەۋپسىزلىكى، مۇقىملىقىغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

28-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە، چېگرا رايوندا ئىقتىساد، سودا، ساياھەت قاتارلىق چېگرا ھالقىغان ھەمكارلىق رايونى قۇرۇش ياكى چېگرا ھالقىغان ھەمكارلىق پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇشتا، چېگرا مۇداپىئەسىنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەش تەلىپىگە ئۇيغۇنلىشىش كېرەك، چېگرا مۇداپىئە بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ.

29-ماددا قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرا باشقۇرۇشتا مۇھىم ئەھۋال ۋە مۇھىم، زور مەسىلىلەرگە يولۇققاندا، مۇناسىۋەتلىك يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى، ھەربىي ئورگان بەلگىلىمە بويىچە يۇقىرى دەرىجىلىك ئورگانغا دەرھال دوكلات قىلىشى كېرەك.

30-ماددا چېگرا ئۆلكىلىرى، ئاپتونوم رايونلار شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ كونكرېت ئەھۋالى ۋە ئەمەلىي ئېھتىياجىغا ئاساسەن يەرلىك نىزام، يەرلىك ھۆكۈمەت قائىدىسى چىقارسا، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرا باشقۇرۇش، ئىجرا قىلىش جەريانىدىكى مەسىلىلەر توغرىسىدا بەلگىلىمە چىقارسا بولىدۇ.

31-ماددا دۆلەت قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەر بىلەن شەرتنامە ئىمزالاپ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرا باشقۇرۇش تۈزۈمى توغرىسىدا بەلگىلىمە چىقارسا بولىدۇ.
شەرتنامىدە قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرا باشقۇرۇش تۈزۈمى توغرىسىدا ئايرىم بەلگىلىمە بولسا، شەرتنامىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.

2-پاراگراف قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى باشقۇرۇش

32-ماددا چېگرا بەلگىسى ۋە چېگرا مۇداپىئە ئۇل ئەسلىھەلىرىنى قانۇن قوغدايدۇ.

ھەرقانداق تەشكىلات ياكى شەخسنىڭ چېگرا بەلگىسى ۋە چېگرا مۇداپىئە ئۇل ئەسلىھەلىرىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن يۆتكىۋېتىشىگە، بۇزۇۋېتىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

چېگرا بەلگىسى يۆتكىۋېتىلگەن، بۇزۇۋېتىلگەن، يوقاپ كەتكەن بولسا، دىپلوماتىيە مىنىستىرلىقى قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن كېڭەشكەندىن كېيىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش، رېمونت قىلىش ياكى قايتا قۇرۇشقا تەشكىللەيدۇ.

33-ماددا قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنىڭ ئېنىق، كۆزگە چېلىقىدىغان بولۇشىنى ساقلاش ئۈچۈن، دۆلەت قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى ئىچكى تەرەپتىن كۆرۈش يولى ئاچسا ۋە تازىلىسا بولىدۇ.

34-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ۋە چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايوندىكى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ چېگرا دەريا ( دەريا، كۆل ) نىڭ مۇقىملىقىنى قوغدىشى ھەمدە مۇناسىۋەتلىك شەرتنامىلەرگە بىنائەن چېگرا سۈيىنى قوغدىشى ۋە ئۇنىڭدىن مۇۋاپىق پايدىلىنىشى كېرەك.

كېمە-پاراخوت ۋە خادىملار چېگرا دەريا ( دەريا، كۆل ) غا كىرىپ ھەرىكەت قىلماقچى بولسا، ئالاقىدار مەسئۇل تارماق تەستىقلىشى ياكى ئەنگە ئېلىشى، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىغا مەلۇم قىلىشى ھەمدە تەكشۈرۈشنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

35-ماددا دۆلەت قۇرۇقلۇقتىكى قوشنا دۆلەتلەر بىلەن كېڭىشىش ئارقىلىق، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىغا يېقىن جايدىكى مۇۋاپىق ئورۇندا چېگرا پورتى قۇرسا بولىدۇ.

چېگرا پورتىنى قۇرۇش، تاقاش، باشقۇرۇش قاتارلىقلارنى قانۇن-نىزاملار ۋە مۇناسىۋەتلىك شەرتنامىلەر بويىچە بېكىتىش ھەمدە قۇرۇقلۇقتىكى قوشنا دۆلەتكە دىپلوماتىيە يولى ئارقىلىق ئۇقتۇرۇش قىلىش كېرەك.

36-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن كېڭىشىش ئارقىلىق ياكى چېگرا ئاھالىلىرىنىڭ بېرىش-كېلىشىگە ئېتىبار بېرىش، چېگرانىڭ بىخەتەرلىكى ۋە مۇقىملىقىنى قوغداش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، چېگرا ئاھالىسى يولى ئاچسا ھەمدە قېلىپلاشتۇرۇپ باشقۇرسا بولىدۇ.

37-ماددا خادىملار، قاتناش-تىرانسپورت قوراللىرى، مال، بۇيۇم قاتارلىقلار مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملار بويىچە قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ئارقىلىق چېگرادىن چىقىپ-كىرىشى ھەمدە مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماقنىڭ تەكشۈرۈشى، كارانتىن قىلىشى ۋە نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

ئالاھىدە ئەھۋالدا، شەرتنامە تۈزۈش ياكى دىپلوماتىيە يولى، مەسئۇل تارماق كېڭىشىش ئارقىلىق، مۇناسىۋەتلىك خادىملار، قاتناش-تىرانسپورت قوراللىرى، مال، بۇيۇم قاتارلىقلار گوۋۇيۈەن، مەركىزىي ھەربىي كومىتېت ياكى ئۇ ھوقۇق بەرگەن تارماق تەستىقلىغان جاي بىلەن چېگرادىن چىقىشى-كىرىشى كېرەك.

38-ماددا ھەرقانداق شەخسنىڭ چېگرادىن قانۇنسىز ئۆتۈشى مەنئى قىلىنىدۇ.

چېگرادىن قانۇنسىز ئۆتكەنلەر تىزگىنلەنگەندىن كېيىن، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قاتارلىق مەسئۇل تارماقلار بىر تەرەپ قىلىدۇ؛
چېگرادىن قانۇنسىز ئۆتكەن خادىملار قوراللىق قىسىمنىڭ خادىملىرى بولسا، ئالاقىدار ھەربىي ئورگان بىر تەرەپ قىلىدۇ.

چېگرادىن قانۇنسىز ئۆتكەنلەر قاتىللىق قىلغان، تۇتۇشنى رەت قىلغان ياكى باشقا زوراۋانلىق قىلمىشى سادىر قىلىپ، باشقىلارنىڭ جىسمانىي بىخەتەرلىكى ۋە مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزسە، قانۇن ئىجرا قىلغۇچى، ۋەزىپە ئىجرا قىلغۇچى خادىملار قانۇن بويىچە ساقچى قوراللىرى ۋە قورال ئىشلەتسە بولىدۇ.

39-ماددا ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىدىن ئۇچۇپ ئۆتۈشتە، ئالاقىدار مەسئۇل ئورگاننىڭ تەستىقىنى ئېلىشى ھەمدە دۆلىتىمىزنىڭ قانۇن-نىزاملىرىدىكى بەلگىلىمىلەرگە رىئايە قىلىشى كېرەك.
تەستىقلاتماي تۇرۇپ قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىدىن ئۇچۇپ ئۆتكەن بولسا، ئالاقىدار مەسئۇل ئورگان زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

ھەرقانداق تەشكىلات ياكى شەخسنىڭ ئالاقىدار مەسئۇل ئورگاننىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ئەتراپىدا شوپۇرسىز ئاۋىياتسىيە ئايروپىلانىنىڭ ئۇچۇشىنى كونترول قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
مودېل ئۇچقۇ، ئۈچ بۇرجەك قانات، شوپۇرسىز ئەركىن شار قاتارلىق ئۇچۇش پائالىيەتلىرى شوپۇرسىز ئۇچقۇ ئايروپىلانلىرىنى باشقۇرۇشقا ئىشلىتىلىدۇ.

40-ماددا ھەرقانداق تەشكىلات ياكى شەخسنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماقنىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ئەتراپىدا مەڭگۈلۈك ئىمارەت سېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

41-ماددا ھەرقانداق تەشكىلات ياكى شەخسنىڭ قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ئەتراپىدا ئاۋاز، نۇر، بەلگە نەرسىنى كۆرسىتىش، ئېتىش ياكى يەتكۈزۈش، لەيلىمە نەرسە ياكى لەيلىمە نەرسە قويۇش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق دۆلەت خەۋپسىزلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان ياكى دۆلىتىمىزنىڭ قوشنا دۆلەتلەر بىلەن بولغان دوستلۇق مۇناسىۋىتىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

شەخسلەر قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىن سۈزۈۋالغان ياكى تېپىۋالغان لەيلىمىلەر، لەيلىمىلەر قاتارلىق گۇمانلىق بۇيۇملارنى شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتىگە ياكى ئالاقىدار ھەربىي ئورگانغا ۋاقتىدا تاپشۇرۇپ بېرىشى كېرەك، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن بىر تەرەپ قىلىشقا بولمايدۇ.

3-پاراگراف چېگرا باشقۇرۇش

42-ماددا دۆلەت چېگرا مۇداپىئەسىنى باشقۇرۇش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، چېگرا باشقۇرۇش رايونىنى ئايرىسا بولىدۇ.
چېگرا باشقۇرۇش رايونىدىكى خادىملارنىڭ ئۆتۈشى، ئولتۇراقلىشىشىدا دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە مەخسۇس باشقۇرۇش تەدبىرى يولغا قويۇلىدۇ.

چېگرا باشقۇرۇش رايونىنى ئايرىش، ئۆزگەرتىش، ئەمەلدىن قالدۇرۇشقا چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى لايىھە بېرىدۇ، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك ھەربىي ئورگاندىن پىكىر ئالغاندىن كېيىن، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ ھەمدە ئېلان چىقىرىدۇ.

43-ماددا دۆلەت چېگرا بويى شەھەر-بازار قۇرۇلۇشىنى قوللايدۇ، چېگرا بويىدىكى شەھەر-بازار سىستېمىسىنى تاكامۇللاشتۇرىدۇ، چېگرا شەھەر-بازارلارنىڭ فۇنكسىيەسىنى مۇكەممەللەشتۈرىدۇ، تىرەكلىك ئىقتىدار قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىدۇ.

44-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ۋە چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە، چېگرا ئاھالىلىرى ئۆزئارا سودا رايونى ( نۇقتىسى )، چېگرا ئىقتىسادىي ھەمكارلىق رايونى قاتارلىق رايونلارنى قۇرسا ياكى قۇرۇشنى تەستىقلىسا بولىدۇ.

45-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ۋە چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ چېگرا ئېكولوگىيەلىك مۇھىتىنى قوغدىشى، ئېكولوگىيەنى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى، ئاتموسفېرا، سۇ، تۇپراق ۋە باشقا بۇلغىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى تىزگىنلىشى كېرەك.

46-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ۋە چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايوندىكى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ يۇقۇملۇق كېسەل، ھايۋانات، ئۆسۈملۈك يۇقۇمى، سىرتتىن كىرگەن تۈرلەرنىڭ كىرىشى، شۇنىڭدەك كەلكۈن-ھۆلچىلىك ئاپىتى، ئوت ئاپىتى قاتارلىقلارنىڭ قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىدىن كىرىشى ياكى چېگرادا تارقىلىشى، يامرىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

47-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، دۆلەت چېگرانى يېپىق ھالەتتە تىزگىنلىسە، پورتلارنى تاقىسا ھەمدە مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملارغا ئاساسەن باشقا جىددىي تەدبىرلەرنى قوللانسا بولىدۇ :

( 1 ) ئەتراپتا ئۇرۇش ياكى قوراللىق توقۇنۇش يۈزبېرىپ، دۆلەتنىڭ چېگرا مۇداپىئە خەۋپسىزلىكى، مۇقىملىقىغا تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولسا؛

( 2 ) دۆلەت خەۋپسىزلىكىگە ياكى چېگرا ئاھالىسىنىڭ جىسمانىي، مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىنى ئېغىر تەھدىتكە ئۇچرىتىدىغان زور ۋەقە يۈزبېرىش؛

( 3 ) چېگرا تەبىئىي ئاپەت، ھادىسە ئاپىتى، ئاممىۋى سەھىيە ۋەقەسى ياكى يادرو، بىيوخىمىيەلىك بۇلغىنىشنىڭ ئېغىر تەھدىتىگە ئۇچراش؛

( 4 ) قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرانىڭ خەۋپسىزلىكى، مۇقىملىقىغا ئېغىر تەسىر يەتكۈزىدىغان باشقا ئەھۋاللار.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن تەدبىرلەرنى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى، مۇناسىۋەتلىك ھەربىي ئورگان ۋە يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك قانۇن ۋە بەلگىلىمىلەر بويىچە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

5-باب قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگرا ئىشلىرىدىكى خەلقئارا ھەمكارلىق

48-ماددا دۆلەت باراۋەرلىك، ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈش پىرىنسىپى بويىچە قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەر بىلەن خەلقئارا ھەمكارلىقنى قانات يايدۇرىدۇ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگرا ئىشلىرىنى بىر تەرەپ قىلىدۇ، خەۋپسىزلىك ھەمكارلىقىنى ئالغا سىلجىتىدۇ، ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈپ، ئورتاق پايدا ئېلىشنى چوڭقۇرلاشتۇرىدۇ.

49-ماددا دۆلەت قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەر بىلەن كېڭىشىپ چېگرا بىرلەشمە كومىتېتى مېخانىزمى بەرپا قىلىپ، مۇناسىۋەتلىك خەلقئارا ھەمكارلىققا يېتەكچىلىك قىلسا ۋە ئۇنى ماسلاشتۇرسا، مۇناسىۋەتلىك شەرتنامىلەرنى ئىجرا قىلسا، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنى باشقۇرۇشقا مۇناسىۋەتلىك مۇھىم ئىشلارنى كېڭەشسە ۋە بىر تەرەپ قىلسا بولىدۇ.

50-ماددا ئالاقىدار ھەربىي ئورگان قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەرنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن چېگرا مۇداپىئە ھەمكارلىق مېخانىزمى ئورنىتىپ، چېگرا مۇداپىئە ئالاقىسى ۋە ھەمكارلىقىدىكى مۇھىم، زور ئىشلار ۋە مەسىلىلەر توغرىسىدا پىكىر ئالماشتۇرسا ۋە كېڭەشسە، قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەرنىڭ ئالاقىدار چېگرا مۇداپىئە ئاپپاراتلىرى بىلەن چېگرا مۇداپىئەسى بويىچە سۆھبەتلىشىش، ئۇچرىشىش مېخانىزمى ئورنىتىش ئارقىلىق، چېگرا مۇداپىئەسىگە مۇناسىۋەتلىك ئىشلارنى ئالاقە قىلىپ بىر تەرەپ قىلىپ، ئىناق قوشنىدارچىلىق، دوستلۇق مۇناسىۋىتىنى مۇستەھكەملىسە ۋە راۋاجلاندۇرسا بولىدۇ
قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنىڭ خەۋپسىزلىكى، مۇقىملىقىنى ئورتاق قوغدايلى.

51-ماددا دۆلەت قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەر بىلەن مۇناسىپ دۆلەت چېگراسى بۆلىكىدە چېگرا ( چېگرا مۇداپىئەسى ) ۋەكىللەر مېخانىزمىنى كېڭىشىپ بەرپا قىلسا بولىدۇ، ۋەكىللەر، مۇئاۋىن ۋەكىللەر ۋە مۇناسىۋەتلىك خادىملاردىن تەركىب تاپىدۇ، سۆھبەتلىشىش، ئۇچرىشىش ۋە بىرلەشمە تەكشۈرۈش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق چېگرا ۋەقەسى، كۈندىلىك ماجىرا قاتارلىق مەسىلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىدۇ.

چېگرا ( چېگرا مۇداپىئە ) ۋەكىللىرىنىڭ كونكرېت خىزمىتىنى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى، مەركىزىي ھەربىي كومىتېت ئورگىنىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقىنىڭ يېتەكچىلىكىدە، جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى تاشقى ئىشلار، جامائەت خەۋپسىزلىكى، كۆچمەنلەر تارمىقى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.

52-ماددا گوڭئەن، تاموژنا، كۆچمەنلەر تارمىقى قاتارلىق تارماقلار قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەرنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن ھەمكارلىق مېخانىزمى ئورنىتىپ، ئۇچۇر ئالماشتۇرۇپ، قانۇن ئىجرا قىلىش ھەمكارلىقىنى قانات يايدۇرۇپ، چېگرا ھالقىغان قانۇنغا خىلاپ جىنايى ھەرىكەتلەرنىڭ ئورتاق ئالدىنى ئالسا ۋە ئۇنىڭغا زەربە بەرسە بولىدۇ.

53-ماددا دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل ئورگانلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك ھەربىي ئورگانلىرى قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەرنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن ھەمكارلىشىپ، تېررورىزم، بۆلگۈنچىلىك ۋە ئەسەبىزم پائالىيەتلىرىگە ئورتاق زەربە بەرسە بولىدۇ.

54-ماددا دۆلەت چېگرا بويىنى سىرتقا ئېچىۋېتىش، قولايلاشتۇرۇش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ، چېگرا رايوننىڭ تىجارەت-سودا مۇھىتىنى ياخشىلايدۇ؛
قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەت بىلەن كېڭىشىش ئارقىلىق، ئىككى تەرەپ چېگرالىنىدىغان رايوندا چېگرا ھالقىغان ئىقتىسادىي ھەمكارلىق رايونى، چېگرا ھالقىغان ساياھەت ھەمكارلىق رايونى، ئېكولوگىيەنى قوغداش رايونى قاتارلىق رايونلارنى تەسىس قىلىشقا بولىدۇ.

دۆلەت قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتلەر بىلەن چېگرا ھالقىغان ئەسلىھەلەرنى ئورتاق قۇرىدۇ ۋە قوغدايدۇ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنىڭ ئىچكى تەرىپىدە ۋاقىتلىق بېكىنمە قۇرۇلۇش رايونى تەسىس قىلسا بولىدۇ.

55-ماددا چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايوندىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە، قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتنىڭ مۇناسىپ مەمۇرىي رايونىنىڭ يەرلىك ھۆكۈمەتلىرى بىلەن ئىقتىساد، ساياھەت، مەدەنىيەت، تەنتەربىيە، خەتەر ۋە ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىت قاتارلىق ساھەلەردىكى ھەمكارلىقنى قانات يايدۇرسا بولىدۇ.

56-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى قۇرۇقلۇققا قوشنا دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن پورت قۇرۇلۇشى ۋە باشقۇرۇش، تەبىئىي بايلىقتىن پايدىلىنىش، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ئاسراش، يۇقۇمنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش، جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇشنى باشقۇرۇش قاتارلىق ساھەلەردە ھەمكارلىقنى قانات يايدۇرۇپ، ئۆزئارا ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىش، ئۇچۇردىن تەڭ پايدىلىنىش، تېخنىكا ۋە ئىختىساسلىقلار ئالماشتۇرۇش قاتارلىق ھەمكارلىق مېخانىزملىرىنى بەرپا قىلسا بولىدۇ.

چېگرا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايوندىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماقلىرىنىڭ يېتەكچىلىكىدە مۇناسىۋەتلىك ھەمكارلىق مېخانىزمىغا قاتناشسا، كونكرېت ھەمكارلىق خىزمىتىنى ئۈستىگە ئالسا بولىدۇ.

6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

57-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 32-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىغا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلغانلارغا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئامانلىق باشقۇرۇش جازا قانۇنى»، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ ھەربىي ئەسلىھەلەرنى قوغداش قانۇنى»دىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ.
چېگرا بەلگىسى، چېگرا مۇداپىئە ئۇل ئەسلىھەسىنى بۇزۇۋەتكەنلەرنى زىياننى تۆلەپ بېرىشكە بۇيرۇش كېرەك.

مۇشۇ قانۇننىڭ 34-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقى ياكى 41-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىدۇ ياكى 2000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىغا بەش كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىلىدۇ ياكى 2000 يۈەندىن يۇقىرى، 10 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

58-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 37-، 38-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقى ياكى 39-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ قىلمىش سادىر قىلغانلارغا مۇناسىۋەتلىك تارماق مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملار بويىچە مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە جازا بېرىدۇ.

مۇشۇ قانۇننىڭ 40-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ قىلمىش سادىر قىلغانلارنى ئالاقىدار مەسئۇل تارماق قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە بۇيرۇيدۇ، 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلارغا 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.
ئورۇنلاردىن شۇ ماددىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ قىلمىش سادىر قىلغانلىرىغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

مۇشۇ قانۇننىڭ 34-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقى، 39-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقى ياكى 41-ماددىسىدىكى بەلگىلەنگەن قىلمىشلارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى ۋە چېگرا باشقۇرۇش قىلمىشىغا خىلاپ قورال تاپشۇرۇۋالسىمۇ بولىدۇ.

59-ماددا دۆلەت ئورگىنى ۋە ئۇنىڭ خادىملىرىدىن قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى خىزمىتىدە قانۇندا بەلگىلەنگەن مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلماي، دۆلەت مەخپىيىتىنى ئاشكارىلاپ قويغان ياكى خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلانغان، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلغان، نەپسانىيەتچىلىك قىلغانلىرىنىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

60-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

61-ماددا چېگرا بەلگىسى قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىغا ياكى قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنىڭ ئىككى تەرىپىگە تىكلىنىپ، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسى يۆنىلىشىنى نەق مەيداندا كۆرسىتىپ بېرىشنى كۆرسىتىدۇ، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇنىڭ جۇغراپىيەلىك كوردىناتى چېگرا چارلاش شەرتنامىسى ياكى بىرلەشمە تەكشۈرۈش شەرتنامىسىدىكى بەلگىلەرنى ئۆلچەپ بېكىتكەن ھەمدە خاتىرىلىگەن بولۇپ، ئاساسىي چېگرا بەلگىسى، قوشۇمچە چېگرا بەلگىسى، يېتەكچى بەلگە ۋە لەيلىمە بەلگە قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

ئومۇمىي كۆرۈنۈش يولى قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىدا ئومۇمىي كۆرۈنۈشنى ساقلاش ئۈچۈن، قۇرۇقلۇق دۆلەت چېگراسىنىڭ ئىككى تەرىپىدە بەلگىلىك كەڭلىك دائىرىسى ئىچىدە ئېچىلغان يولنى كۆرسىتىدۇ.

62-ماددا بۇ قانۇن 2022-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.